“BORGEN GEBEURT DOOR SAMEN BESLISSEN VANZELFSPREKEND TE MAKEN IN JE ORGANISATIE”

Uniek voor een programma als het Experiment is om serieus in te zetten op het borgen. Van Uden: “Samen beslissen wordt nog te veel als project gezien. Een project heeft een aanjagende functie. In een project ontwikkel en onderzoek je, maar door samen beslissen te borgen, ontstijg je samen beslissen als project en worden de verantwoordelijkheden in de organisatie zelf opgepakt door de juiste mensen. Eigenaarschap dus. Alleen dan bestendig je samen beslissen.” Van Kooten: “Borgen betekent dat je samen beslissen tot een vanzelfsprekend onderdeel maakt van de dagelijkse routine tussen zorgverlener en patiënt. Vanzelfsprekend in de spreekkamer, maar ook bijvoorbeeld in het multidisciplinair overleg (MDO) en tijdens het verlenen van zorg. Hierbij helpen ‘kleine’ herinneringen op het moment dat samen beslissen speelt, zoals een zakkaartje in de spreekkamer, informatie ter voorbereiding in de uitnodiging voor je consult of dat een verpleegkundige de stem van de patiënt vertegenwoordigd in het MDO.”

Van Pati Nt Tot Raad Van Bestuur

Het eigenaarschap voor het uitvoeren en verbeteren van samen beslissen ligt in de organisatie bij verschillende rollen. Van Kooten: “De zorgverlener legt uit wat de opties voor zorg zijn en de patiënt vertelt over zijn persoonlijke situatie en wat hij belangrijk vindt. En als de patiënt dat niet uit zichzelf doet, dan vragen de betrokken zorgverleners de patiënt hier actief naar. Maar ook management en raad van bestuur hebben een belangrijke rol in samen beslissen. Zij faciliteren het proces van samen beslissen door scholing een vast onderdeel te maken en budget te reserveren voor keuzeondersteuning en verzamelen van uitkomstinformatie en door aan te geven: we gaan dit gewoon doen, omdat we er in geloven. Dan begint het borgen.” Van Uden vult aan: “Passende zorg verlenen is het onderwerp op deze tafels en samen beslissen is daarvoor een noodzakelijk ingrediënt. Als zij aangeven: we gaan dit gewoon doen, dan wordt het bespreken van cijfers over samen beslissen vanzelfsprekend. Zoals: welk aandeel zorgverleners is getraind in samen beslissen, hoe lang geleden heeft een zorgverlener zijn gesprek geëvalueerd en wat is het percentage van patiënten dat de keuzeondersteuning gebruikt en invult. Het is belangrijk dat deze resultaten ook in kwartaalgesprekken met zorgteams aan bod komen.” huizen en Santeon over. Zo leren we van elkaar en helpen we elkaar met het personaliseren van zorg.”

Samen Beter Als Aanjager

Van Uden: “Samen beslissen is echt een cultuurverandering voor de zorg. Zo’n verandering heeft, naast landelijke aansturing en financiering, aanjagers nodig. Je kunt niet verwachten dat zorgverleners en patiënten dat gewoon kunnen. Als je als patiënt nooit eerder gevraagd bent om mee te beslissen, dan kun je niet verwachten dat de patiënt dat kan. En als een arts al 20 jaar zijn consulten volgens een patroon doet, dan mag je ook niet verwachten dat het opeens een volwaardig samen beslisgesprek wordt. Het Samen Beter programma van de Santeon ziekenhuizen kan de rol van facilitator en aanjager vervullen. Cijfers over samen beslissen en passende zorg kunnen in deze teams gedeeld worden. En het meten en evalueren kan door projectleiders Samen Beter of een collega in de lijn worden begeleid. Via het Samen Beter programma kunnen we ook FAQ­gesprekken delen en initiëren. In die gesprekken brengen we kennis en ervaring over samen beslissen met uitkomstinformatie bij zieken­

VANZELFSPREKEND

Van Kooten: “Als je samen beslissen vanzelfsprekend maakt binnen het zorgproces en in de spreekkamer, dan is de kwaliteit van samen beslissen onafhankelijk van welke zorgverlener het keuzeproces begeleidt. Vanzelfsprekend samen beslissen is dan een voorspelbaar, herhaalbaar en betrouwbaar proces. Dat is borgen. De hiervoor benodigde acties moeten een vast onderdeel vormen van het zorgproces en de verbetercycli. Van Uden: “Nu wordt een keuzehulp aan een patiënt meegegeven, maar begeleiding of uitleg erbij geven is nog niet vanzelfsprekend. En de patiënt wordt nog te vaak niet gestimuleerd om de keuzehulp in te vullen. Uit onderzoek blijkt dat de keuzehulp niet gebruikt wordt als deze niet wordt aangeraden en het invullen niet wordt gestimuleerd door de zorgverlener. Dat geldt ook als de zorgverlener er niet naar vraagt of op de keuzehulp terugkomt in een volgend consult. Daarom is borgen zo belangrijk, dan wordt het een automatisch onderdeel van je zorgroutine.”

Compacte Evaluatiekaart

Als het continu verbeteren van samen beslissen ook in het ziekenhuis wordt verankerd, blijft het kwaliteitsniveau gehandhaafd of wordt het hoger. De structuur van Samen Beter helpt hierin. Van Kooten: “Continu verbeteren kan door het samen beslisgesprek regelmatig te evalueren. In de opleidingen is het heel logisch om je gesprekken te evalueren, maar in de praktijk gebeurt het niet meer. Evalueren wil je op een compacte en zo objectief mogelijke manier doen, anders gebeurt het niet in de praktijk. Met de door ons ontwikkelde compacte evaluatiekaart heeft een zorgverlener een praktisch handvat om gesprekken en de begeleiding van het keuzeproces te evalueren en verbeteren. Wat gaat er goed, waar kan ik mijzelf verbeteren? Waarin moet ik mezelf scholen? Op de evaluatiekaart staan diverse instrumenten waarmee zorgverlener en patiënt kunnen reflecteren op hun keuzeproces, zoals het regelmatig opnemen van een gesprek. Of laat een collega je gesprek beoordelen aan de hand van samen beslis criteria.”

Actieonderzoek

Van Uden: “Door COVID hebben we helaas iets meer afstand gehad van de zorgteams. Daardoor hebben we evaluatiebijeenkomsten met een bredere groep betrokkenen in de ziekenhuizen pas later dan gewenst kunnen organiseren. Middels actie­onderzoek hebben we teams in de ziekenhuizen zelf aan de slag laten gaan met de uitkomsten van de evaluatie; waar staan ze nu met samen beslissen, wat zijn de ambities en waar liggen de uitdagingen? Om eigenaarschap te bevorderen, heeft ieder ziekenhuis een lokaal plan opgesteld voor samen beslissen op basis van een proces en template die wij gemaakt hebben.”

Van Kooten: “Met het maken van een lokaal plan markeer je eigenlijk een moment voor de sleuteloverdracht; de huizen zijn zelf aan zet voor het vervolg.”

Tot slot vinden Van Uden en Van Kooten dat met borgen vanaf dag 1 moet worden gestart in het zorgteam en management: “Als borging binnen het zorgproces en de zorgverleners aandacht krijgt vanaf het begin dan zorgt dat voor eigenaarschap op de juiste plek en bereik je dat samen beslissen echt co­creatie is.”

Mirjam Garvelink, Senior onderzoeker St. Antonius Ziekenhuis

Links: Nelly van Uden, programmamanager Experiment Uitkomstindicatoren

Rechts: Roald van Leeuwen, programmamanager Samen Beter