Prog 2º eso

PROGRAMACIÓN

Xeografía e Historia 2º ESO

CURSO 2013-2014 IES “POETA DÍAZ CASTRO”.

GUITIRIZ

ÍNDICE 1-. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS: 2-. OBXECTIVOS 3-. CONTIDOS 3.1-. UNIDADES DIDÁCTICAS 3.2-. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN 3.3-. CONTIDOS MÍNIMOS

4-. METODOLOXÍA, MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 5-. CRITERIOS DE AVALIACIÓN 6-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN 7-. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN 7-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 8-. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO 9-.. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 10-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 11. PLAN LECTOR 12-. TRATAMENTO DE FOMENTO DAS TIC 13-. ENSINANZAS TRANVERSAIS 14. CONTRIBUCIÓN Ó PLAN DE CONVIVENCIA. 15-. SISTEMA PARA A ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS 16-. PROCEDEMENTO PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN 17-. INFORMACIÓN O ALUMNADO

1-. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS: A área de ciencias sociais resulta fundamental para o desenvolvemento da competencia social e cidadá, posto que facilita as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural. É ben coñecido o papel que as ciencias sociais xogaron na conformación das identidades sociais e territoriais. Na medida en que constrúen as categorías de tempo e espazo social permiten a construción de tempo e espazo persoal no alumnado. Pero, para que estas categorías se traduzan no desenvolvemento dunha competencia social democrática e posibiliten unha interacción responsable co medio, teñen que incorporar a visión de que o mundo en que vivimos é froito das decisións que tomaron os nosos antepasados máis ou menos libremente. Esta visión permitiralle ao alumnado adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións, e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante este. O desenvolvemento desta competencia require ademais o tratamento destes contidos desde unhas metodoloxías participativas, interactivas e dialóxicas, que propicien habilidades para participar na vida cívica, para asumir os valores democráticos e para o cumprimento dos deberes.

A competencia cultural e artística supón apreciar, comprender e valorar as diferentes manifestacións culturais e artísticas materiais e inmateriais, utilizalas para o enriquecemento persoal e estimalas como elementos do patrimonio cultural de que dispoñemos e que resulta necesario preservar. A contribución da área concrétase facilitando a selección e coñecemento de obras de arte relevantes, ben polo seu significado na caracterización de estilos e artistas.

No mundo actual é innegable a importancia que ten a competencia no tratamento da información e competencia dixital para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos.

Poder contar con certas habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento. As TIC resultan imprescindibles na sociedade da información en que vivimos, aumentan as posibilidades de comunicación e axilizan os intercambios, mesmo poden propiciar formas de traballo cooperativo que abarquen espazos físicos e sociais cada vez máis amplos, que son precisamente os que interesa coñecer desde esta área. En todo caso, debe insistirse en que a información é preciso saber utilizala, xa que por si mesma non produce unha forma axeitada de coñecemento. Por iso, é necesario comprendela e integrala nos esquemas previos de coñecemento ebuscar transmisión desta información do xeito máis eficaz posible.

Na medida en que a linguaxe é un vehículo imprescindible de comunicación no proceso de ensinanza-aprendizaxe, a competencia en comunicación lingüística resulta imprescindible. A lingua é o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar, e así mesmo, adquirir un vocabulario preciso e específico das ciencias sociais que deberá asumir o alumnado, como tamén a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Esta competencia implica o dominio das habilidades de ler e escribir diferentes tipos de textos cada vez máis complexos e que resultan fundamentais como elementos de información social e histórica. Trátase de ser capaces de expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.

A competencia para aprender a aprender supón iniciarse na aprendizaxe e continuala dun xeito autónomo. Do que se trata é de ter ferramentas que faciliten a aprendizaxe e de atopar repostas que se correspondan cun coñecemento racional, asumindo que poden ser diversas e que é posible atopalas desde distintas perspectivas metodolóxicas. Para asumir esta competencia é preciso tamén coñecer o que se sabe e o que queda por aprender.

RelaciĂłn de competencias bĂĄsicas, obxectivos do curso e criterios de avaliaciĂłn COMU ICACIĂ“ LI GĂœĂ?STICA Obxectivos da ĂĄrea

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

Adquirir e empregar o vocabulario especĂ­fico que achegan as ciencias sociais para que a sĂşa incorporaciĂłn ao vocabulario habitual aumente a precisiĂłn no uso da linguaxe e mellore a comunicaciĂłn ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

Criterios de avaliaciĂłn

Analizar fontes histĂłricas e obter de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

Empregar correctamente o vocabulario especĂ­fico.

ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

CorreciĂłn, coherencia e adecuaciĂłn da expresiĂłn escrita Ăłs contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.AvalĂ­ase o manexo correcto dos instrumentos grĂĄficos e cartogrĂĄficos. TrĂĄtase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informĂĄticas bĂĄsicas.

COMPETE CIA MATEMĂ TICA Obxectivos da ĂĄrea

Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos histĂłricos e os acontecementos relevantes, dentro dun marco cronolĂłxico preciso e dun esquema de datas clave.

Criterios de avaliaciĂłn

Situar no tempo e no espazo perĂ­odos, feitos e procesos histĂłricos relevantes aplicando as convenciĂłns habituais no estudo da historia. TrĂĄtase de avaliar se as alumnas e os alumnos coĂąecen as principais etapas e perĂ­odos cronolĂłxicos e se son capaces de comprender as nociĂłns de simultaneidade e cambio SelecciĂłn e utilizaciĂłn de recursos grĂĄficos para a representaciĂłn do tempo histĂłrico, e elaboraciĂłn de secuencias temporais utilizando as unidades e convenciĂłns cronolĂłxicas.

Calcular a densidade de poboaciĂłn por continentes.

Calcular taxas de natalidade, mortalidade e crecemento natural.

Comprender o grĂĄfico explicativo da teorĂ­a da transiciĂłn demogrĂĄfica.

ObtĂŠr informaciĂłn de grĂĄficos estatĂ­sticos de poboaciĂłn.

COĂ‘ECEME TO E I TERACCIĂ“ CO MU DO FĂ?SICO Obxectivos da ĂĄrea

Comprender que o territorio e a sĂşa ordenaciĂłn son o resultado da interacciĂłn das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

Criterios de avaliación • •

Describir as principais caracteristicas dos dous tipos de hĂĄbitat do ser humano: hĂĄbitat rural e hĂĄbitat urbano.

Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer informaciĂłn deles para caracterizar unha cidade.

• •

RecoĂąecer as diferenzas que existen entre as cidades dos paĂ­ses subdesenvolvidos e as dos paĂ­ses desenvolvidos e identificar os principais problemas que afectan a cada unha delas.

Analizar as principais caracterĂ­sticas da poboaciĂłn rural e urbana en EspaĂąa e Galicia, e establecer os problemas mĂĄis importantes a que se enfrontan.

TRATAME TO DA I FORMACIĂ“ E COMPETE CIA DIXITAL Obxectivos da ĂĄrea

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

SelecciĂłn e utilizaciĂłn de recursos grĂĄficos para a representaciĂłn do tempo histĂłrico, e elaboraciĂłn de secuencias temporais utilizando as unidades e convenciĂłns cronolĂłxicas.

Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

Utilizar as ferramentas informĂĄticas (presentaciĂłns, tratamento de textos, etc) para a exposiciĂłn de contidos Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.

Criterios de avaliaciĂłn

Realizar traballos individuais e en grupo sobre algĂşn foco de tensiĂłn polĂ­tica ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes histĂłricos, analizando as causas e utilizando para iso diversas fontes de informaciĂłn.TrĂĄtase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situaciĂłn do mundo en que vive, buscando os antecedentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coĂąecementos para prever, desde a lĂłxica, as sĂşas posibles consecuencias. TamĂŠn de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomĂ­a a diversas fontes de informaciĂłn, analizar e organizar esta e presentar as conclusiĂłns de maneira clara utilizando as posibilidades que ofrecen as TIC. Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.AvalĂ­ase o manexo correcto dos instrumentos grĂĄficos e cartogrĂĄficos. TrĂĄtase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informĂĄticas bĂĄsicas.

COMPETE CIA SOCIAL E CIDADĂ Obxectivos da ĂĄrea

Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

Identificar os procesos e mecanismos que rexen a realidade social e as interrelaciĂłns entre os feitos polĂ­ticos, econĂłmicos e culturais, utilizando este coĂąecemento para comprender o pasado e as sociedades actuais; asumir que estas son o resultado de longos procesos de cambio e dunha pluralidade de causas, e, o papel que xogan nelas os homes e as mulleres e, asĂ­ mesmo, analizar os problemas mĂĄis relevantes que se deducen dese estudo Comprender que o territorio e a sĂşa ordenaciĂłn son o resultado da interacciĂłn das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opiniĂłns que non coinciden coas propias, sempre que non sexan atentatorias contra a dignidade humana, sen renunciar por iso a un xuĂ­zo sobre elas Valorar a presenza simultĂĄnea das culturas cristiĂĄ, islĂĄmica e xudĂ­a na PenĂ­nsula e Baleares.

Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

Analizar as caracterĂ­sticas da sociedade feudal para describir as condiciĂłns de vida dos nobres, os clĂŠrigos e os campesiĂąos Explicar os factores desencadeantes da crise polĂ­tica, social e econĂłmica espaĂąola.

Criterios de avaliaciĂłn

IdentificaciĂłn e distinciĂłn entre cambios estruturais e conxunturais na anĂĄlise dos procesos de cambio.

Distinfuir causas de longa e curta duraciĂłn e consecuencias a curto e longo prazo.

Analizar fontes histĂłricas e obter de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

IdentificaciĂłn e distinciĂłn entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveĂąen nun feito ou situaciĂłn histĂłrica concretos.

AnĂĄlise e comparaciĂłn de dĂşas interpretaciĂłns historiogrĂĄficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos histĂłricos significativos, establecendo conexiĂłns entre elas e recoĂąecendo a causalidade mĂşltiple que comportan os feitos sociais. TrĂĄtase de comprobar que se ĂŠ capaz de explicar os factores que inflĂşen nun feito ou proceso histĂłrico significativo, recoĂąecendo a natureza, xerarquizaciĂłn e interrelaciĂłn das causas, asĂ­ como as sĂşas consecuencias a curto e longo prazo.

Comprender que os seres humanos teĂąen distintos niveis de desenvolvemento econĂłmico e que este feito dĂĄ lugar a diferentes formas de vida.

Comprender como as relixiĂłns condicionan a forma de vida das sociedades.

Explicar como as sociedades se organizan xerarquicamente en estratos sociais que varĂ­an dunha sociedade a outra e que evolucionan co paso do tempo.

Describir os principais problemas aos que se enfronta a sociedade na actualidade: a desigualdade social e a discriminaciĂłn, o crime e a delincuencia, a marxinaciĂłn e a imposibilidade de cubrir as necesidades bĂĄsicas.

COMPETE CIA CULTURAL E ARTĂ?STICA Obxectivos da ĂĄrea

Analizar e diferenciar os trazos dos movementos artĂ­sticos do romĂĄnico, gĂłtico, Renacemento e Barroco. Identificar as caracterĂ­sticas e valorar as obras dos mĂĄis destacados artistas impresionistas e postimpresionistas. Analizar e valorar a arte das vangardas histĂłricas.

Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

Criterios de avaliaciĂłn

Describir as caracterĂ­sticas principais da arquitectura, a escultura e a pintura romĂĄnicas e gĂłticas Describir as caracterĂ­sticas principais do estilo artĂ­stico renacentista e enumerar os seus principais representantes.

Analizar e comentar textos, mapas, grĂĄficos e imaxes Contextualizar no tempo as diversas formas artĂ­sticas e analizar como se relacionan co desenvolvemento de novas formas culturais e novos medios de comunicaciĂłn.

COMPETENCIA APRENDER A APRENDER

Obxectivos da ĂĄrea

DistinciĂłn entre causas de longa e curta duraciĂłn e consecuencias a curto e longo prazo.

DistinciĂłn e clasificaciĂłn de fontes histĂłricas e o seu diferente uso e valor para o coĂąecemento do pasado.

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas.

Adquirir e empregar o vocabulario específico que achegan as ciencias sociais para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Criterios de avaliación

Analizar fontes históricas e obter de información explícita e implícita a partir delas.

Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e utilizando para iso diversas fontes de información.Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situación do mundo en que vive, buscando os antecedentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coñecementos para prever, desde a lóxica, as súas posibles consecuencias. Tamén de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomía a diversas fontes de información, analizar e organizar esta e presentar as conclusións de maneira clara utilizando as posibilidades que ofrecen as TIC. Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estructura dos traballos presentados Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSONAL

Obxectivos da área

Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas Realizar breves exposicións orais con correción e orde Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.

Criterios de avaliación

Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC. Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

2-. OBXECTIVOS 1. Identificar os procesos e mecanismos que rexen a realidade social e as interrelacións entre os feitos políticos, económicos e culturais, utilizando este coñecemento para comprender o pasado e as sociedades actuais; asumir que estas son o resultado de longos procesos de cambio e dunha pluralidade de causas, e, o papel que xogan nelas os homes e as mulleres e, así mesmo, analizar os problemas máis relevantes que se deducen dese estudo 2. Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos históricos e os acontecementos relevantes, dentro dun marco cronolóxico preciso e dun esquema de datas clave.

3. Comprender que o territorio e a súa ordenación son o resultado da interacción das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan 4. Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sempre que non sexan atentatorias contra a dignidade humana, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas 5. Determinación dalgúns aspectos de continuidade e cambio histórico e comparación da súa duración e ritmos respectivos.

6. Distinción entre causas de longa e curta duración e consecuencias a curto e longo prazo.

7. Distinción e clasificación de fontes históricas e o seu diferente uso e valor para o coñecemento do pasado.

8. Análise das fontes históricas e obtención de información explícita e implícita a partir delas.

9. Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

10. Adquirir e empregar o vocabulario específico que achegan as ciencias sociais para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación 11. Utilizar as ferramentas informáticas (presentacións, tratamento de textos, etc) para a exposición de contidos 12. Realizar breves exposicións orais con correción e orde 13. Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

14. Análise do tempo histórico na evolución dunha sociedade.

15. Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

16. Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

17. Explicar as causas da crise do imperio romano e as consecuencias da súa desaparición.

18. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maior esplendor co reinado de Xustiniano.

19. Expoñer a orixe do islam e as consecuencias do seu xurdimento na época.

20. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

21. Analizar as características da sociedade feudal para describir as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.

22. Valorar a importancia política e social da Igrexa na época medieval.

23. Describir as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura románicas.

24. Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir do século XIII. 25. Explicar as causas e as consecuencias da expansión agraria da Idade Media 26. Describir as causas por que renaceron as cidades e explicar como vivían e traballaban os seus habitantes.

27. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura góticas.

28. Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus.

29. Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí e a súas formas de vida.

Valorar a importancia das cidades en Al-Andalus.

30. Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como parte do noso patrimonio.

31. Localizar os reinos cristiáns que se formaron no norte da península Ibérica tras a conquista musulmá.

32. Valorar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Península e Baleares.

33. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía a sociedade e a cultura de Galicia na Idade Media 34. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

35. Localizar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns. Explicar as causas da procura de novas rutas por parte dos monarcas europeos. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

36. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombinas máis importantes: maia, inca e azteca.

37. Analizar o crecemento económico de Europa durante os séculos XV e XVI. 38. Enumerar os trazos das monarquías autoritarias.

39. Analizar a unión dinástica das Coroas de Aragón e de Castela grazas ao matrimonio dos Reis Católicos.

40. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumerar os seus principais representantes.

41. Explicar o fenómeno da Reforma protestante.

42. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados de Carlos V e Filipe II. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a monarquía durante o século XVI. 43. Coñecer os principais instrumentos de conquista do territorio americano. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotación económica das colonias americanas. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factor racial.

44. Explicar os factores desencadeantes da crise política, social e económica española.

45. Determinar as características principais da monarquía absoluta.

46. Identificar as características máis importantes da arquitectura, a pintura e a escultura barrocas.

47. Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os principais focos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.

48. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre os índices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo.

49. Analizar os trazos principais da poboación española: índices de natalidade, mortalidade, esperanza de vida e distribución da poboación.

50. Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvemento económico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.

51. Explicar como as sociedades se organizan xerarquicamente en estratos sociais que varían dunha sociedade a outra e que evolucionan co paso do tempo.

52. Coñecer os trazos principais da sociedade occidental actual e como evolucionaron estes ao longo da historia.

53. Describir os principais problemas aos que se enfronta a sociedade na actualidade: a desigualdade social e a discriminación, o crime e a delincuencia, a marxinación e a imposibilidade de cubrir as necesidades básicas.

54. dentificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer información deles para caracterizar unha cidade.

55. Describir como é a estrutura das cidades e diferenciar as distintas zonas que se dan dentro dela.

3-. CONTIDOS 3.1-. UNIDADES DIDÁCTICAS UNIDADE 1: O Inicio da Idade Media OBXECTIVOS 1. Comprender as causas da crise do imperio romano e as consecuencias da súa desaparición.

2. Analizar as principais características dos reinos que crearon os pobos xermanos.

3. Coñecer os trazos fundamentais do imperio bizantino e a súa época de maior esplendor co reinado de Xustiniano.

4. Coñecer a orixe do islam e os preceptos fundamentais da súa relixión.

5. Describir o ámbito espacial polo que se estendeu o islam en distintas etapas da súa historia.

6. Comprender a importancia da civilización e a cultura islámica.

CONTIDOS • • • • •

A crise do imperio romano O imperio bizantino.

Os pobos xermanos O islam medieval.

O imperio carolinxio.

Procedementos, destrezas e habilidades • Comparar un mapa histórico cun actual.

• Extraer información de Internet.

• Describir un edificio.

• Extraer información histórica de fontes iconográficas.

• Elaborar un cadro comparativo.

• Curiosidade por coñecer formas de vida doutras épocas.

• Valoración dos restos deixados polos pobos xermanos, o imperio bizantino, e o islam como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, é preciso conservar.

Actitudes • Aprecio pola arte e a cultura bizantina, islámica e carolinxia, valorándoas por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

• Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.

UNIDADE 2: O NACEMENTO DE EUROPA OBXECTIVOS 1. Coñecer as principais características das invasións dos viquingos, maxiares e sarracenos.

2. Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

3. Relacionar a paisaxe rural da Europa medieval co concepto de feudalismo.

4. Analizar as características da sociedade feudal para comprender as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.

5. Coñecer a estrutura básica da Igrexa medieval e as súas institucións principais.

CONTIDOS Conceptos • Os pobos xermanos • imperio carolinxio.

• As invasións dos viquingos, maxiares e sarracenos.

• A aparición do feudalismo e as súas principais características.

• A sociedade estamental.

• A forma de vida dos nobres.

• A forma de vida dos clérigos.

• A forma de vida dos campesiños.

Procedementos, destrezas e habilidades • Realizar esquemas para representar o sistema feudal.

• Analizar e describir imaxes relacionadas co feudalismo.

• Completar un cadro con información sobre a vida dun campesiño.

• Elaborar a pirámide social do feudalismo.

Actitudes • Curiosidade por coñecer as diferenzas na forma de vida que existían entre os distintos estamentos da sociedade feudal.

• Rexeitamento da situación de servidume e escravitude en que vivían algunhas persoas.

• Valoración dos restos da época feudal como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, é preciso conservar.

UNIDADE 3: A ÉPOCA DO ROMÁNICO OBXECTIVOS 1. Coñecer o concepto de cristiandade.

2. Describir a expansión da cristiandade ao longo da Idade Media, explicando as causas e as consecuencias deste proceso.

3. Valorar a importancia política e social da Igrexa na época medieval.

4. Coñecer as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura románicas.

5. Valorar as achegas da arte románica ao patrimonio artístico e cultural da humanidade.

CONTIDOS Conceptos • A cristiandade.

• A arquitectura románica.

• A escultura románica.

• A pintura románica.

Procedementos, destrezas e habilidades • Análise de debuxos e fotografías de obras de arte para obter información.

• Interpretar o alzado dun edificio.

• Extraer información de esculturas.

Actitudes • Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, é preciso conservar.

• Aprecio pola arte romånica, valoråndoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha Êpoca e por ser o reflexo da creatividade humana. • Curiosidade por coùecer formas de vida doutras Êpocas. • Empatía polas crenzas e formas de vida doutras Êpocas.

U IDADE 4: A CO SOLIDACIĂ“ DOS REI OS EUROPEOS OBXECTIVOS 1. CoĂąecer os cambios econĂłmicos e polĂ­ticos que ocorreron en Europa a partir do sĂŠculo XIII. 2. Describir as causas e as consecuencias da expansiĂłn agraria.

3. Analizar a importancia do comercio na expansiĂłn econĂłmica.

4. Describir as causas por que renaceron as cidades e explicar como vivĂ­an e traballaban os seus habitantes.

5. Analizar o nacemento da burguesĂ­a urbana.

6. Analizar o fortalecemento das instituciĂłns monĂĄrquicas.

7. Valorar a cidade medieval como a orixe de moitas das nosas cidades ou como base dalgunhas das sĂşas principais caracterĂ­sticas.

CONTIDOS Conceptos • O desenvolvemento económico do sÊculo XIII. • O rexurdir das cidades. • A vida nas cidades. • As monarquías medievais e o nacemento dos Parlamentos.

Procedementos, destrezas e habilidades • Interpretar gråficas de poboación. • Elaborar unha piråmide da sociedade urbana medieval. • Interpretar mapas históricos. • Completar esquemas. • Analizar unha fotografía aÊrea dunha cidade para encontrar restos medievais. • Analizar e describir debuxos e imaxes relacionados coa Idade Media.

Actitudes • Curiosidade por coùecer como se desenvolveu a cultura nas cidades medievais. • Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, Ê preciso conservar. • Curiosidade por coùecer formas de vida doutras Êpocas. • Valorar a importancia da expansión económica do sÊculo XIII e do crecemento das cidades para a evolución da poboación.

UNIDADE 5: A ÉPOCA DO GÓTICO OBXECTIVOS 1. Diferenciar as novas institucións culturais, sociais e políticas que xurdiron nas cidades medievais.

2. Interpretar a importancia cultural e social das universidades medievais.

3. CoĂąecer as caracterĂ­sticas principais da arquitectura, a escultura e a pintura gĂłticas.

4. Valorar as achegas da arte gĂłtica ao patrimonio artĂ­stico e cultural da humanidade.

CONTIDOS Conceptos • O renacemento da vida urbana. • O xurdir das primeiras universidades. • A arquitectura gótica. • A escultura gótica. • A pintura gótica.

Procedementos, destrezas e habilidades • Anålise de debuxos e fotografías de arte para obter información. • Observar o alzado dun edificio e recoùecer as principais características da arte gótica. • Comparar obras de arte gótica con obras de arte romånica. • Identificar as principais características da arte gótica nunha escultura. • Recoùecer as principais características da pintura gótica. • Completar un mapa conceptual. • Analizar o exterior e o interior dun edificio gótico.

Actitudes • Valoración dos restos da Idade Media como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, Ê preciso conservar. • Aprecio pola arte gótica, valoråndoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha Êpoca e por ser reflexo da creatividade humana. • Curiosidade por coùecer formas de vida doutras Êpocas. • Empatía polas crenzas e formas de vida doutras Êpocas.

U IDADE 6: AL-A DALUS OBXECTIVOS 1. Definir Al-Andalus, identificando quen foron os seu poboadores.

2. CoĂąecer o ĂĄmbito espacial de Al-Andalus.

3. Identificar as etapas da historia de Al-Andalus.

4. Describir a forma de vida dos andalusĂ­s.

5. CoĂąecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusĂ­.

6. Comprender o desenvolvemento econĂłmico de Al-Andalus.

7. Valorar a importancia das cidades en Al-Andalus.

8. Identificar as principais manifestaciĂłns da arte andalusĂ­ e valoralas como parte do noso patrimonio.

9. Comprender a grande importancia da cultura e a ciencia islĂĄmicas.

CONTIDOS Conceptos • As principais etapas da historia de Al-Andalus. • A economía de Al-Andalus. • A sociedade de Al-Andalus. • As cidades de Al-Andalus. • A arte andalusí, con especial fincapÊ na arquitectura.

Procedementos, destrezas e habilidades • Elaborar e interpretar unha liña do tempo.

• Describir e analizar obras de arte.

• Interpretar mapas históricos.

• Buscar información en Internet.

• Debuxar unha pirámide social.

• Elaborar un cadro cronolóxico.

• Analizar o plano dunha cidade.

• Investigar a pervivencia de palabras musulmás.

Actitudes • Valoración dos restos de Al-Andalus como fontes fundamentais que nos permiten reconstruír o noso pasado e que, por tanto, é preciso conservar.

• Aprecio pola cultura musulmá e valoración da riqueza que achegou ata o noso patrimonio.

• Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio.

• Empatía polas crenzas e forma de vida doutras culturas.

• Actitude crítica cara ás ideas erróneas que se transmiten, a miúdo, sobre a cultura islámica.

UNIDADE 7: OS REINOS CRISTIÁNS HISPÁNICOS OBXECTIVOS 1. Localizar os reinos cristiáns que se formaron no norte da península Ibérica tras a conquista musulmá.

2. Explicar o proceso de formación dos principais reinos cristiáns medievais.

3. Describir a expansión dos reinos cristiáns.

4. Analizar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Península e Baleares.

5. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía e a sociedade da Coroa de Castela e da Coroa de Aragón.

6. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía a sociedade e a cultura de Galicia na Idade Media 7. Valorar as principais manifestacións artísticas e culturais dos reinos cristiáns medievais.

CONTIDOS

Conceptos

• A formación dos primeiros reinos cristiáns peninsulares e a súa organización política.

• A expansión cristiá cara ao sur.

• A convivencia das culturas islámica, cristiá e xudía.

• A organización política, a economía e a sociedade da Coroa de Castela e da de Aragón.

• A historia de Galicia na Idade Media.

Procedementos, destrezas e habilidades • Interpretar mapas históricos e liñas do tempo.

• Extraer información dunha árbore xenealóxica.

• Elaborar hipóteses.

• Analizar imaxes de obras de arte.

• Obter información de distintas fontes sobre un mesmo feito.

• Ler e interpretar textos históricos.

• Completar cadros cronolóxicos.

• Comprender unha cronoloxía comparada.

Actitudes

• Curiosidade por coñecer as culturas que noutras épocas habitaron o territorio da Península e Baleares para entender as orixes da nosa sociedade actual.

• Valoración positiva do legado cultural e artístico deixado polos habitantes da Península e Baleares na Idade Media como parte do noso patrimonio.

UNIDADE 8: A ORIXE DO MUNDO MODERNO OBXECTIVOS 1. Coñecer como cambiou a concepción do mundo despois dos descubrimentos do século XV. 2. Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

3. Localizar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns.

4. Comprender as causas da procura de novas rutas por parte dos monarcas europeos.

5. Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

6. Describir como quedou dividido o mundo tras os descubrimentos realizados por portugueses e españois.

7. Coñecer os principais trazos das civilizacións precolombinas máis importantes: maia, inca e azteca.

8. Recoñecer os factores que interviñeron na recuperación demográfica de Europa nos séculos XV e XVI. 9. Analizar o crecemento económico de Europa durante os séculos XV e XVI. 10.

Enumerar os trazos das monarquías autoritarias.

11.

Coñecer as grandes monarquías que se consolidaron ao longo do século XV e que protagonizarían a evolución europea durante a Idade Moderna.

12.

Analizar a unión dinástica das Coroas de Aragón e de Castela grazas ao matrimonio dos Reis Católicos.

CONTIDOS Conceptos • A concepción do mundo no século XV. • Os avances técnicos e científicos que melloraron a navegación.

• As grandes exploracións: casteláns e portugueses.

• O descubrimento de América e a primeira volta ao mundo.

• As civilizacións da América precolombina: maia, inca e azteca.

• A nova configuración do mundo tras as viaxes do século XV. • O crecemento demográfico e económico dos séculos XV e XVI. • Os cambios sociais.

• A aparición das monarquías autoritarias.

• A monarquía autoritaria dos Reis Católicos.

Procedementos, destrezas e habilidades • Obter información de fontes iconográficas.

• Interpretar textos históricos.

• Analizar mapas históricos e liñas do tempo.

• Elaborar fichas.

• Distinguir causas e efectos.

• Comparar ritmos de cambio.

• Establecer unha cadea causal.

Actitudes • Coñecer e respectar culturas distintas da propia.

• Valorar a importancia dos achados arqueolóxicos como forma de obter información do pasado.

UNIDADE 9: O CAMBIO CULTURAL: RENACEMENTO E REFORMA OBXECTIVOS 1. Describir as principais características do Humanismo e comprender a importancia que tiveron os novos medios de difusión na expansión das ideas humanistas.

2. Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumerar os seus principais representantes.

3. Coñecer a expansión do Renacemento desde o seu punto de orixe cara a outras áreas europeas, centrando especialmente a atención en España.

4. Analizar a situación da Igrexa a comezos da Idade Moderna.

5. Estudar o fenómeno da Reforma protestante e as súas diversas manifestacións.

6. Comprender a reacción da Igrexa católica ante a vagada reformista e as medidas que se tomaron para facerlle fronte e para modernizar a propia estrutura eclesiástica.

CONTIDOS Conceptos • O Humanismo.

• As formas de difusión do Humanismo.

• O estilo artístico renacentista: arquitectura, pintura e escultura.

Obras principais e artistas máis importantes.

• O Renacemento fóra de Italia. O caso de España.

• A Reforma protestante.

• A reacción da Igrexa católica: a Contrarreforma.

Procedementos, destrezas e habilidades • Análise e interpretación de textos históricos sinxelos.

• Analizar e elaborar mapas históricos.

• Comparar mapas históricos con mapas actuais.

• Elaborar fichas.

• Buscar datos nun plano.

• Elaborar un informe.

• Descrición de obras de arte renacentistas.

• Análise e comparación de obras de arte para obter as súas características principais e as súas diferenzas e semellanzas.

• Sintetizar información en cadros de dobre entrada.

Actitudes • Aprecio pola arte renacentista, valorándoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha época e por ser o reflexo da creatividade humana.

• Empatía polas crenzas e formas de vida doutras épocas.

• Actitude crítica cara ás ideas que conlevan unha discriminación das persoas por razóns relixiosas.

UNIDADE 10: O APOXEO DO IMPERIO ESPAÑOL OBXECTIVOS 1. Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados de Carlos V e Filipe II. 2. Comprender a complexa composición da Monarquía Hispánica, formada por moitos territorios independentes entre si e cuxo principal nexo de unión era a figura do rei.

3. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a monarquía durante o século XVI. 4. Coñecer os principais instrumentos de conquista do territorio americano.

5. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotación económica das colonias americanas.

6. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factor racial.

CONTIDOS Conceptos • O imperio español na época de Carlos V. • O imperio español na época de Filipe II. • Principais conflitos internos e externos do imperio.

• A conquista de América.

• O goberno de América.

• A explotación das colonias americanas.

• A sociedade americana.

Procedementos, destrezas e habilidades • Interpretación de mapas e textos históricos.

• Describir obras de arte.

• Buscar información en Internet.

• Resumir información en liñas do tempo.

• Analizar gráficas de barras e lineais.

• Analizar as consecuencias dun feito histórico.

• Categorizar os efectos dun feito segundo o seu tipo.

Actitudes • Fomentar as actitudes solidarias cos países latinoamericanos grazas ao coñecemento dos lazos que unen España con estes países.

• Rexeitamento da falta de igualdade debida a motivos raciais existente entre os distintos grupos sociais da América colonial.

• Curiosidade por coñecer a historia do territorio en que vivimos.

UNIDADE 11: A CRISE DO IMPERIO ESPAÑOL OBXECTIVOS 1. Coñecer as principais características (época, política interior e política exterior) dos reinados de Filipe III, Filipe IV e Carlos II. 2. Analizar o proceso mediante o cal España entrou en crise durante o século XVII e perdeu o seu poder hexemónico en Europa.

3. Explicar os factores desencadeantes da crise social e económica española.

4. Coñecer os principais trazos da organización política, a economía a sociedade e a cultura de Galicia na Idade Moderna 5. Determinar as características principais da monarquía absoluta, mediante o estudo do caso de Francia.

6. Contrastar o caso francés con Inglaterra e as Provincias Unidas, dos Estados non absolutistas.

CONTIDOS Conceptos • O reinado de Filipe III. • O reinado de Filipe IV. • O reinado de Carlos II. • A crise económica e social de España no século XVII. • A historia de Galicia na Idade Moderna.

• A monarquía absoluta de Francia e a súa hexemonía en Europa.

Procedementos , destrezas e habilidades • Interpretación de textos literarios da época.

• Análise de mapas históricos.

• Análise de cadros da época para obter información.

• Analizar e interpretar organigramas.

• Comparar casos: Francia e Inglaterra.

• Analizar as causas inmediatas e afastadas da crise española.

Actitudes • Curiosidade por coñecer a historia do noso territorio.

• Sentimento de empatía e rexeitamento cara á situación que tiveron que vivir os mouriscos cando se decretou a súa expulsión dos territorios españois.

• Valoración negativa dos enfrontamentos militares como únicos medios para solucionar conflitos.

• Valorar a importancia da pintura como fonte histórica.

UNIDADE 12: A EUROPA DO BARROCO OBXECTIVOS 1. Describir os trazos principais da cultura barroca.

2. Comprender a importancia dos novos métodos de investigación que xurdiron no século XVII e a súa relación cos descubrimentos e avances científicos.

3. Identificar as características máis importantes da arquitectura, a pintura e a escultura barrocas.

4. Coñecer a existencia de distintas escolas dentro da pintura barroca e diferenciar as súas características principais.

5. Explicar a importancia da pintura barroca española e coñecer os seus artistas máis relevantes.

6. Coñecer as características máis importantes do Barroco galego.

7. Valorar as obras de arte barrocas como parte do noso patrimonio.

CONTIDOS

Conceptos • A cultura barroca e as súas principais características. • A revolución científica do sÊculo XVII. • A arquitectura barroca. • A pintura barroca. • As principais escolas da pintura barroca. • O SÊculo de Ouro da pintura espaùola. • A escultura barroca. • O Barroco galego. • A expansión da arte barroca.

Procedementos , destrezas e habilidades • Anålise dun conxunto arquitectónico. • Anålise de obras de arte. • Elaboración de mapas históricos e de liùas do tempo. • Comparación de mapas históricos. • Elaboración de fichas e cadros de dobre entrada. • Facer un debuxo esquemåtico de elementos arquitectónicos. • Procura de información en enciclopedias ou en Internet.

Actitudes • Aprecio pola arte barroca, valoråndoa por tres razóns: polo seu valor artístico, por expresar os gustos, necesidades e sentimentos dunha Êpoca e por ser o reflexo da creatividade humana. • Curiosidade por coùecer a historia do noso territorio.

U IDADE 13: A POBOACIĂ“ DO MU DO OBXECTIVOS 1. CoĂąecer a desigual distribuciĂłn da poboaciĂłn mundial e identificar os principais focos de concentraciĂłn demogrĂĄfica e os baleiros mĂĄis importantes.

2. Describir a evoluciĂłn da poboaciĂłn mundial ao longo da historia.

3. Comprender a importancia dos Ă­ndices de natalidade e de mortalidade para o estudo da poboaciĂłn.

4. Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre os Ă­ndices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo.

5. Sinalar as principais caracterĂ­sticas da poboaciĂłn mundial, diferenciando entre paĂ­ses desenvolvidos e paĂ­ses subdesenvolvidos.

6. Analizar os trazos principais da poboaciĂłn espaĂąola: Ă­ndices de natalidade, mortalidade, esperanza de vida e distribuciĂłn da poboaciĂłn.

7. Sinalar as principais caracterĂ­sticas da poboaciĂłn galega.

CONTIDOS Conceptos • A evolución da poboación mundial ao longo da historia. • A desigual distribución da poboación mundial. • Os índices de natalidade, de fecundidade e de mortalidade. • Os factores que explican as diferenzas entre a poboación de distintas zonas do mundo. • A poboación nos países desenvolvidos e nos subdesenvolvidos. • As características principais da poboación espaùola e da galega.

Procedementos , destrezas e habilidades • Interpretar mapas de distintos tipos: de coropletas e de isodensas. • Elaborar gråficas de distintos tipos. • Completar cadros de dobre entrada. • Observar e analizar tåboas e cadros estatísticos. • Observar e comparar fotografías. • Construír e interpretar gråficas simples: lineais, de barras e sectoriais.

Actitudes • Curiosidade por coùecer os factores que explican as diferenzas que existen na poboación mundial. • Precisión nas representacións cartogråficas e nos cålculos numÊricos necesarios para coùecer os principais índices demogråficos. • Preocupación ante os principais problemas demogråficos. • Valoración das iniciativas que se desenvolven para paliar os problemas da poboación.

U IDADE 14: U HA POBOACIĂ“ DIVERSA OBXECTIVOS 1. Comprender que os seres humanos se agrupan en sociedades que teĂąen os seus propios sistemas polĂ­tico e econĂłmico, as sĂşas propias leis e trazos culturais comĂşns.

2. Describir os principais problemas aos que se enfronta a sociedade na actualidade: a desigualdade social e a discriminaciĂłn, o crime e a delincuencia, a marxinaciĂłn e a imposibilidade de cubrir as necesidades bĂĄsicas.

3. Valorar o diĂĄlogo e o debate como forma de resolver os conflitos aos que se enfronta a sociedade actual.

4. CoĂąecer que na Terra existen distintas civilizaciĂłns que comparten uns sinais de identidade concretos e que ao seu tempo se dividen en culturas.

5. Comprender que no mundo actual son frecuentes os contactos entre distintas culturas e como destes contactos xorden problemas de convivencia.

CONTIDOS Conceptos • As distintas culturas do mundo: a convivencia e os principais problemas. • A diversidade das sociedades humanas. • A organización xerårquica das sociedades. • As transformacións sociais: cambios individuais e revolucións. • Trazos principais da sociedade occidental actual.

Procedementos , destrezas e habilidades • • Resumir a información do tema mediante cadros e esquemas. • • Analizar casos concretos: os indíxenas de Guatemala e o fundamentalismo. • • Extraer información sobre a poboación de distintos mapas temåticos, gråficas e fotografías.

Actitudes • Toma de conciencia da distinta situación económica en que se encontran as diversas poboacións do mundo.

• Valoración positiva da convivencia pacífica das distintas culturas que forman o noso mundo.

• Crítica ante as situacións de falta de respecto a outras culturas, relixións ou linguas.

• Preocupación ante a desaparición de culturas e o aumento dos fundamentalismos.

UNIDADE 15: POBOACIÓN E SOCIEDADE NA UE, ESPAÑA E GALICIA OBXECTIVOS 1. Analizar a poboación da Unión Europea: trazos, distribución e migracións.

2. Explicar como o envellecemento demográfico e a desigual distribución espacial caracterizan a actual poboación española.

3. Describir como España se converteu nun país de inmigrantes e que consecuencias tivo.

4. Recoñecer os principais problemas sociais aos que se enfrontan os países da UE, entre eles España.

CONTIDOS Conceptos: As migracións na UE. • O movemento natural, o envellecemento e a distribución espacial da poboación da UE. • Os principais problemas sociais na UE. • movemento natural, o envellecemento e a distribución espacial da poboación de España.

• As migracións españolas.

Procedementos • Elaboración e interpretación dun mapa de coropletas.

• Contraste da información que facilitan un mapa de coropletas de isodensas sobre un mesmo aspecto demográfico.

• Investigación e identificación de problemas a partir de textos xornalísticos.

• Obtención de información de Internet e de enciclopedias.

• Análise e interpretación de gráficos de evolución.

• Elaboración de resumos de noticias de prensa.

• Cumprimentación de táboas comparativas.

e

un

mapa

Actitudes • Curiosidade por coñecer como vivían os nosos avós e pais.

• Empatía cara ás persoas que migran e abandonan o seu fogar.

• Actitude crítica ante as ideas que leven consigo unha discriminación cara a outras persoas.

UNIDADE 16: CARA A UN MUNDO DE CIDADES OBXECTIVOS 1. Describir as principais caracteristicas dos dous tipos de hábitat do ser humano: hábitat rural e hábitat urbano.

2. Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer información deles para caracterizar unha cidade.

3. Describir como é a estrutura das cidades e diferenciar as distintas zonas que se dan dentro dela.

4. Comprender as razóns do crecemento das cidades.

5. Coñecer que as cidades se relacionan entre si formando unha rede urbana que está organizada de forma xerárquica.

6. Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países subdesenvolvidos e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemas que afectan a cada unha delas.

CONTIDOS Conceptos • O hábitat rural e o hábitat urbano: as súas principais características.

• Os principais compoñentes da paisaxe urbana.

• A estrutura das cidades.

• O crecemento das cidades.

• A rede urbana mundial e a xerarquía das cidades.

• As características das cidades nos países desenvolvidos e nos subdesenvolvidos.

Procedementos , destrezas e habilidades • Análise de mapas, gráficas e fotografías para obter información xeográfica.

• Elaborar un cadro sinóptico.

• Localizar as capitais dos países do mundo.

• Interpretar o bosquexo dunha cidade.

• Ler un mapa de símbolos proporcionais.

Actitudes • Valoración da importancia que teñen as cidades no mundo actual como importantes centros económicos, políticos e culturais.

• Empatía cos habitantes de zonas rurais que están en proceso de despoboamento.

• Curiosidade por coñecer as diferentes formas de vida dos hábitats urbanos e dos rurais.

UNIDADE 17: AS CIDADES EN EUROPA, ESPAÑA E GALICIA OBXECTIVOS 1. Comprender que as cidades europeas contan cunha longa historia en que evolucionaron e cambiaron.

2. Analizar as principais características da poboación rural e urbana en España, e establecer os problemas máis importantes a que se enfrontan.

3. Explicar o papel de Madrid e Barcelona dentro da rede urbana española.

4. Analizar as actuacións dos concellos como organismos xestores das cidades españolas.

5. Analizar o poboamento rural e a urbano de Galicia. Coñecer as principais cidades galegas, a súa función e os problemas aos que se enfrontan.

6. Valorar as medidas que se pon en marcha para paliar os problemas das cidades e os lugares españois.

CONTIDOS Conceptos • A historia das cidades europeas.

• A poboación rural en España e a súa evolución.

• A poboación urbana en España.

• A rede urbana española.

• Os concellos e a xestión das cidades.

• O poboamento rural e urbano de Galicia. As cidades galegas e as súas funcións.

• Os principais problemas das cidades españolas e galegas.

Procedementos , destrezas e habilidades • Describir a evolución das cidades españolas.

• Analizar un plano urbano.

• Elaborar un cadro sinóptico.

• Facer un mapa conceptual.

• Inerpretar mapas, fotografías e gráficas para extraer información xeográfica.

Actitudes • Valoración positiva das medidas que se pon en marcha para reactivar a vida dalgunhas zonas rurais.

• Valoración dos restos doutras épocas que se conservan en moitas cidades galegas e españolas como parte do noso patrimonio.

3.2-. SECUENCIACIÓN

1ª avaliación

2ª avalición

3ª avaliación

O inicio da idade media O nacemento de europa A consolidación dos reinos europeos A época do románico A época do gótico

Al-andalus Os reinos cristiáns hispánicos A orixe do mundo moderno O cambio cultural: renacemento e reforma O apoxeo do imperio español A crise do imperio español A europa do barroco

A poboación do mundo Unha poboación diversa Poboación e sociedade na ue, españa e galicia Cara a un mundo de cidades As cidades en europa, españa e galicia

Esta temporalización é orientativa e poderá cambiar en función da evolución do curso 3.3-.CONTIDOS MÍNIMOS Como comentamos na memoria do ano anterior faremos especial incidencia en asentar correctamente certos contidos procedimentais (obter información de diferentes fontes, realizar esqquemas e resumos, interpretar correctamente textos escritos, cadros comparativos, etc) que consideramos fundamentais para a aprendizaxe do resto, tanto neste curso como nos vindeiros, dificulltou tratar os contidos dos últimos temas da programación. O traballo deste tipo de contidos, atendendo os diferentes niveis e dificultaades do alumnado, pode provocar que non se poidran traballar os contidos das últimas unidades da programación. A maior parte dos contidos conceptuais que non se traballaron repítende de novo no curso de terceiro, polo que pareceeunos convinte prestar maior atencióa a aqueles que non se volven a traballar na secundaria, es decir os referidos a historia medieval e moderna • • • • •

A crise do imperio romano.

Os pobos xermanos.

O islam medieval. A expansión do islam O feudalismo: principais características.

A sociedade feudal.

• A forma de vida dos nobres.

• A forma de vida dos clérigos.

• A forma de vida dos campesiños.

• Arte románica: caravterísticas fundamentais da escultura e arquitectura.

• O desenvolvemento agrario século XII • O desenvolvemento económico do século XIII: o rexurdir das cidades.

• Arte Gótico: arquitectura e escultura.

• A sociedade de Al-Andalus.

• As cidades de Al-Andalus.

• Grupos sociais • A arte andalusí, con especial fincapé na arquitectura.

• A convivencia das culturas islámica, cristiá e xudía.

• A organización política, a economía e a sociedade da Coroa de Castela e da de Aragón.

• Os avances técnicos e científicos que melloraron a navegación.

• As grandes exploracións: casteláns e portugueses.

• As civilizacións da América precolombina: maia, inca e azteca.

• Os cambios sociais nos seculos XVI e XVII • A aparición das monarquías autoritarias.

• A monarquía autoritaria dos Reis Católicos.

• O estilo artístico renacentista: arquitectura, pintura e escultura.

Obras principais e artistas máis importantes.

• A Reforma protestante. Características fundamentais • A reacción da Igrexa católica: a Contrarreforma.

• O imperio español na época de Carlos V e Filipe II. • Principais conflitos internos e externos do imperio español • A conquista de América.

• O goberno de América.

• A explotación das colonias americanas.

• A sociedade americana.

• A crise económica e social de España no século XVII. • A historia de Galicia na Idade Moderna.

• Características da monarquía absoluta. exemplos • A arquitectura e pintura barrocas.

• O Barroco galego.

• A evolución da poboación mundial ao longo da historia.

• A desigual distribución da poboación mundial.

• Os índices de natalidade, de fecundidade e de mortalidade.

• Os factores que explican as diferenzas entre a poboación de distintas zonas do mundo.

• A poboación nos países desenvolvidos e nos subdesenvolvidos.

• A organización xerárquica das sociedades.

• Trazos principais da sociedade occidental actual.

• O hábitat rural e o hábitat urbano: as súas principais características.

• Os principais compoñentes da paisaxe urbana.

• A estrutura das cidades.

• O crecemento das cidades.

• As características das cidades nos países desenvolvidos e nos subdesenvolvidos.

• A poboación rural en España e a súa evolución.

• A poboación urbana en España.

• Comparar un mapa histórico cun actual.

• Resumir a información do tema mediante cadros e esquemas • Realizar unha táboa resumo.

• Realizar esquemas, ompletar esquemas • Elaborar un cadro comparativo • Extraer información de Internet.

• Análise de debuxos e fotografías de obras de arte para obter información.

• Interpretar gráficas de poboación.

• Construír e interpretar gráficas simples: lineais, de barras e sectoriais.

• Distinción entre causas de longa e curta duración e consecuencias a curto e longo prazo.

• Distinción e clasificación de fontes históricas e o seu diferente uso e valor para o coñecemento do pasado.

• Análise das fontes históricas e obtención de información explícita e implícita a partir delas.

• Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas.

• Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

• Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

• Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

• Análise e comentario de imaxes, con especial atención ás que corresponden a obras de arte.

• Localización de datos en mapas temáticos. Realización de actividades sobre mapas históricos.

• Elaboración de esquemas, resumos e breves informes.

• Explicación e definición de termos históricos e artísticos.

4-. METODOLOXÍA: O currículo da área de Ciencias sociais para a etapa da ESO pretende lograr unha comprensión por parte dos alumnos da realidade na súa compoñentes histórica, económica, social, cultural, etc. Na selección de contidos e obxectivos establécese que ensinar e que aprender, agora trátase de dar unha orientación de como ensinar e aprender, como acadar os obxectivos marcados.

• Potenciar unha aprendizaxe significativa: relacionando os novos contidos con aprendizaxes anteriores e coas propias experiencias dos alumnos; fomentando a autonomía dos alumnos e preparándoos para identificaren problemas, suxeriren solucións e afrontaren a análise de novas situacións a partir dos coñecementos adquiridos.

• Favorecer a construcción do coñecemento por parte do alumno: integrando os distintos tipos de contidos (conceptuais, procedimentais e actitudinais); seleccionando actividades e estratexias adecuadas ó nivel dos alumnos. As actividades deben ser variadas para que permitan unha conexión da aprendizaxe na escola coa vida favorecendo, na medida do posible, a aprendizaxe por descubrimento, a formulación de hipóteses; promovendo unha reflexión crítica por parte do alumno e unha formación en actitudes e valores.

• Combinar unha metodoloxía expositiva e unha metodoloxía indagatoria. O emprego de estratexias expositivas parece máis adecuado para a aprendizaxe de certos contidos conceptuais mentres que as estratexias indagatorias son as máis apropiadas para tratar algúns contidos procedimentais, colocando ós alumnos ante problemas e buscando que actúen cunhas técnicas e procedementos concretos para a súa resolución. Se pretendemos presentar dunha forma integrada os contidos conceptuais, procedimentais e actitudinais ambas estratexias deben estar tamén integradas: a utilización de estratexias indagatorias permite adquirir o dominio sobre certos procedementos e chegar tamén a adquirir certos contidos conceptuais ou reforzar os adquiridos; a exposición, oral ou escrita de certos coñecementos xa elaborados é, en ocasións, punto de partida imprescindible para a aprendizaxe de procedementos e valores.

• A indagación das ideas previas do alumno sobre o tema que se vai a tratar é fundamental.

Antes de comezar cada unidade é importante facer unha exploración das ideas previas que o alumno teña sobre os contidos que se van a abordar e da súa actitude e motivación cara a estes contidos. Esto pode permitir orientar mellor o traballo do profesor e plantear os contidos, as veces en formas de pregunta, que se van a abordar na unidade.

• Nesta etapa parécenos importante prestar especial atención ó traballo sobre conceptos e procedementos fundamentais nas ciencias sociais. Tanto mediante a exposición, oral ou escrita como a través das actividades se prestará atención a estes conceptos e

procedementos. Tentamos adicar especial atención en cada unidade a algún procedemento (localización en mapas, tratamento e elaboración de información a partir dun texto, obtención de información de fontes variadas sobre un mesmo tema, interpretación de imaxes, obtención de información a través de mapas, elaboración de mapas conceptuais, etc) relacionado cos seguintes aspectos: • A percepción do espacio e a localización espacial. É evidente que non se poden formular os fenómenos xeográficos e históricos desligados do espacio. Os alumnos deben comprender que os feitos se localizan no espacio e que se poden representar en mapas. A localización de feitos e situacións en soporte cartográfico é unha fonte insustituible para a comprensión da xeografía e a historia. Por iso a presentación dos contidos debe ir acompañada de información cartográfica e de actividades que permita a súa comprensión e interpretación.

• As relacións da causalidade nos feitos históricos e xeográficos. O establecemento de relacións multicausais, características da explicación histórica é un dos problemas máis importantes na ensinanza das ciencias sociais. Os obxectivos da etapa buscan a progresiva comprensión, da interrelación de feitos políticos, económicos, sociais, culturais, etc. A explicación causal debe estar presente tanto na exposición dos contidos como nos procedementos e actividades que se desenvolver. Actividades que busquen o establecemento de causas no desenvolvemento dos contido conceptuais (¿Por que…?, ¿Cal foi a orixe…, etc?), pequenas investigacións, realización de mapas conceptuais parecen actividades adecuadas para comprender as relacións causais nos feitos históricos e xeográficos.

• A utilización de diferentes fontes de información (textos, imaxes, mapas, etc). Non hai dúbida sobre a importancia da utilización de fontes escritas na aprendizaxe da historia ou a xeografía, que por suposto estarán presentes en todas as unidades.

Pero consideramos tamén fundamentais a utilización doutro tipo de fontes de acordo cos obxectivos da etapa. As imaxes (fotografías, debuxos, reconstruccións) no so aclaran a información textual senón que aportan elas mesmas información e permiten presentala de xeito atractivo e motivador para os alumnos. Aprender a obter información das imaxes e un dos obxectivos da etapa e do ciclo.

• Combinar actividades individuais e colectivas. Estas deben ser variadas buscando tanto a adquisición e consolidación de contidos conceptuais como procedimentais e actitudinais.

As actividades axudan a fixar, comprender, comparar, organizar ideas, utilizar procedementos, etc. Estas actividades buscan ademais o dominio de certas técnicas de traballo non exclusivas das ciencias sociais como poden ser: a lectura comprensiva, esquemas e resumos, técnicas de manexo de información de diferentes fontes, etc. O caderno de clase, onde se realizarán a meirande parte destas actividades debe ser así o instrumento fundamental de traballo do alumno, o tempo que se vai converter nun instrumento básico de avaliación.

• A realización de visitas e itinerarios a lugares de interés xeográfico e histórico é outro recurso útil e moitas veces motivador. Estes itinerarios deben estar correctamente diseñados e integrados nunha unidade. As visitas comprenden unha preparación previa na aula e a realización dunha serie de actividades despois do itinerario que permitan relacionar o visto e traballado durante o mesmo co traballo cotidiá na aula.

• A realización de pequenos proxectos de investigación. Cumpren unha función educativa importante xa que habitúan os alumnos a afrontar e resolver determinados problemas con relativa autonomía e formular por si mesmos preguntas, adquirir experiencia na busca de información, etc. Estes proxectos deben buscar tema atractivos para o alumno, a ser posible cercanos ó seu entorno habitual e realizados, preferentemente en equipo.

• Utilización de materiais variados. Aínda que utilizamos como texto base o libro isto non supón non utilizar outros materiais como películas, cintas, textos, prensa, materiais de

elaboración propia e por suposto todos os recursos que as novas tecnoloxía poñen a disposición do alumnado 4.1-. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS: Utilizarase como material básico de referencia o libro de texto para 2º da ESO de Obradoiro Santillana, Proxecto CAMIÑOS DO SABER XEOGRAFÍA E HISTORIA 2 ESO (Tres volumes) ISBN 97884-9972-124-8 O profesor poderá proporcionar outro material complementario cando o considere oportuno, así como esixir a lectura de algún libro relacionado cos contidos impartidos ou incorporar á clase calquera recurso didáctico que considere convinte.

• Recursos dixitais (actividades interactivas, blog de aula, animacións, cazas do tesouro, webquest...)

• Blog do profesor • Dicionarios e outras obras de consulta.

• Ordenador e conexión a Internet.

• Material funxible.

• Guías didácticas do profesorado

5-. CRITERIOS DE AVALIACIÓN Criterios mínimos para unha avaliación positiva do curso 1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, culturais e artísticos que caracterizan a Europa medieval a partir das funcións desempeñadas pola nobreza, o clero e o campesiñado e recoñecer a súa evolución ata a aparición do Estado moderno.

Trátase de comprobar se os alumnos e alumnas reco ñecen os elementos básicos que caracterizan a economía feudal, o papel social dos distintos estamentos coas súas relacións, identificando os cambios sociais, culturais e artísticos que introduce o renacemento das cidades e o fortalecemento progresivo da autoridade monárquica ata a aparición do Estado moderno.

• • • • • • • • • • •

Distinguir entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos Recoñecer a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais. Trátase de comprobar que se é capaz de explicar os factores que inflúen nun feito ou proceso histórico significativo, recoñecendo a xerarquización e interrelación das causas.

Expoñer as principais características da organización política do Imperio Bizantino.

Comprender o seu papel económico entre oriente e occidente Explicar a orixe do islam e as consecuencias do seu xurdimento na época.

Describir os diferentes frupos socis da sociedssde islámica medieval, especialmente en Al-andalus Explicar o concepto de feudalismo e situar o seu desenvolvemento durante a Idade Media.

Describir a estructura e funcionamento dun feudo Explicar as características da sociedade feudal para describir as condicións de vida dos nobres, os clérigos e os campesiños.

Valorar a importancia política e social da Igrexa na época medieval Coñecer os cambios económicos e políticos que ocorreron en Europa a partir do século XIII Explicar as causas e as consecuencias da expansión agraria.

• •

Describir as causas por que renaceron as cidades e explicar como vivían e traballaban os seus habitantes Expoñer as causas da crise do século XIV

2. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas que coexistiron na Península Ibérica durante a Idade Media, distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na España actual exemplos da pervivencia do seu legado cultural e artístico, particularmente no mundo urbano. Pretende coñecer como se identifican as distintas etapas na formación e consolidación dos reinos cristiáns e de Al-Andalus, as características políticas, económicas, sociais e culturais fundamentais e se se recoñece a súa contribución cultural e artística a partir da análise dalgunhas obras relevantes e, en particular, a pervivencia destas contribucións nas cidades de orixe cristiá e musulmá.

• Coñecer o ámbito espacial de Al-Andalus. Identificar as etapas da historia de AlAndalus.

• Coñecer os grupos sociais que formaban a sociedade andalusí e a súas formas de vida. Valorar a importancia das cidades en Al-Andalus.

• Identificar as principais manifestacións da arte andalusí e valoralas como parte do noso patrimonio.

• Localizar os reinos cristiáns que se formaron no norte da península Ibérica tras a conquista musulmá.

• Valorar a presenza simultánea das culturas cristiá, islámica e xudía na Península e Baleares.

3. Valorar a identidade do período medieval galego nos seus momentos fundamentais, destacando o papel hexemónico que exerce a Igrexa na economía, na cul tura ou na articulación do poboamento e establecendo unha relación entre as súas crises sociais e a xeral do feudalismo. Trátase de saber se o alumnado é quen de situar no tempo e valorar o momento de auxe do Reino de Gali cia e as súas manifestacións culturais e sociais.

Tamén, se sabe interpretar a significación particular do movemento irmandiño.

• Coñecer os principais trazos da organización política, a economía a sociedade e a cultura de Galicia na Idade Media 4. Distinguir os principais momentos na formación e evolución do Estado moderno destacando as caracte rísticas máis relevantes da monarquía hispánica e do imperio colonial español.Trátase de comprobar se identifican as distintas etapas da monarquía hispánica e as súas características políticas, así como o seu relevo na hexemonía europea, recoñecendo a importancia económica e política, para España e para América, do descubrimento e a formación do imperio colonial español. Así mesmo, destacar a posición dependente de Galicia neste contexto temporal e a particular forma de relación socio-económica que se establece no mundo rural galego.

• • • • • • • •

Comprender como influíron os avances científicos e tecnolóxicos nas grandes exploracións da época.

Localizar as principais exploracións realizadas por portugueses e casteláns.

Explicar as causas da procura de novas rutas por parte dos monarcas europeos.

Recoñecer a importancia do descubrimento de novas terras na configuración do mundo na Idade Moderna.

Enumerar os trazos das monarquías autoritarias.

Analizar a unión dinástica das Coroas de Aragón e de Castela grazas ao matrimonio dos Reis Católicos.

Explicar o fenómeno da Reforma protestante.

Coñecer as dimensións do imperio español no século XVI, durante os reinados de Carlos V e Filipe II. Analizar os principais conflitos aos que fixo fronte a monarquía durante o século XVI.

•

•

Coñecer os principais instrumentos de conquista do territorio americano. Describir os principais mecanismos que se utilizaron para a explotación económica das colonias americanas. Analizar os diferentes estratos da sociedade americana e a importancia do factor racial.

Explicar os factores desencadeantes da crise política, social e económica española.

5. Identificar e localizar os principais estilos artísticos do Medievo e da Idade Moderna, e aplicar ese coñecemento á análise dalgunhas obras e autores representativos destes estilos.

Trátase de comprobar se as alumnas e os alumnos diferencian os elementos básicos dos estilos artísticos medievais e da Idade moderna, contextualizándoos e subliñando a importancia dos estilos Románico e Barroco en Galicia.

• • • • • •

Describir as características principais da arquitectura islámica Describir as características principais da arquitectura, a escultura e a pintura románicas e góticas Describir as características principais do estilo artístico renacentista e enumerar os seus principais representantes Identificar as características máis importantes da arquitectura, a pintura e a escultura barrocas Comparar obras dos estilos artísticos estudados.

Contextualizar no tempo as diversas formas artísticas e analizar como se relacionan co desenvolvemento de novas formas culturais e novos medios de comunicación

6. Describir os factores que condicionan os compor tamentos e movementos demográficos, utilizando os conceptos e indicadores básicos, caracterizando as tendencias predominantes e aplicando este coñecemento á análise do actual réxime demográfico de Galicia e España.

Preténdese avaliar se o alumnado coñece e se as alumnas e os alumnos son capaz de explicar, co voca bulario axeitado, as tendencias demográficas e as súas causas, utilizando estes coñecementos para analizar os contrastes, problemas e perspectivas que actualmente existen en Galicia, en España e no mundo. Do mesmo xeito, terán que analizarse as etapas da emigración galega e as súas consecuencias.

• • • • • • • • •

Coñecer a desigual distribución da poboación mundial e identificar os principais focos de concentración demográfica e os baleiros máis importantes.

Describir a evolución da poboación mundial ao longo da historia.

Calcular a densidade de poboación por continentes.

Calcular taxas de natalidade, mortalidade e crecemento natural.

Comprender o gráfico explicativo da teoría da transición demográfica.

Obtér información de gráficos estatísticos de poboación.

Analizar os principais factores responsables das diferenzas que existen entre os índices de natalidade e de fecundidade de distintas zonas do mundo.

Sinalar as principais características da poboación mundial, diferenciando entre países desenvolvidos e países subdesenvolvidos Analizar os trazos principais da poboación española: índices de natalidade, mortalidade, esperanza de vida e distribución da poboación

7. Identificar os trazos que caracterizan as sociedades actuais distinguindoa diversidade de grupos sociais que as configuran, e expoñendo algunha situa ción que relita a desigualdade social.Trátase de avaliar se se coñecen os trazos da organi zación social, identificando os cambios que se produciron nos últimos tempos na familia, na mobilidade social, nos valores, etc., analizando os contrastes que se producen en diferentes áreas do mundo. Adoptara-se unha actitude crítica fronte a manifestacións sexistas, racistas....

• • • •

Comprender que os seres humanos teñen distintos niveis de desenvolvemento económico e que este feito dá lugar a diferentes formas de vida.

Comprender como as relixións condicionan a forma de vida das sociedades.

Explicar como as sociedades se organizan xerarquicamente en estratos sociais que varían dunha sociedade a outra e que evolucionan co paso do tempo.

Describir os principais problemas aos que se enfronta a sociedade na actualidade: a desigualdade social e a discriminación, o crime e a delincuencia, a marxinación e a imposibilidade de cubrir as necesidades básicas.

8. Analizar o crecemento das áreas urbanas e as súas novas modalidades, a diferenciación social e funcional do espazo urbano e algúns dos seus problemas, apli cando este coñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas. Con este criterio trátase de coñecer se o alumnado é consciente das causas que provocan o aumento da poboación urbana. Tamén se trata de avaliar, a través dalgún exemplo galego, se se identifican os sectores e funcións do espazo urbano e se se analizan os seus problemas e impactos, propoñendo medidas que con tribúan a melloralo.

• • • •

Describir as principais caracteristicas dos dous tipos de hábitat do ser humano: hábitat rural e hábitat urbano.

Identificar os distintos elementos que conforman a paisaxe urbana e extraer información deles para caracterizar unha cidade.

Recoñecer as diferenzas que existen entre as cidades dos países subdesenvolvidos e as dos países desenvolvidos e identificar os principais problemas que afectan a cada unha delas.

Analizar as principais características da poboación rural e urbana en España e Galicia, e establecer os problemas máis importantes a que se enfrontan

9. Realizar de forma individual e tamén en grupo, coa axuda do profesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo sobre algún pazo ou mosteiro da comarca, utilizando fontes diversas (prensa, bibliografía, páxi nas web, etc.), seleccionando a información máis rele vante, integrándoa nun esquema ou guión e comunicando os resultados do estudo de forma intelixible. Trátase de avaliar en que medida o alumnado é capaz de planificar e realizar un pequeno traballo de síntese ou indagación, se selecciona información per tinente en función do obxectivo proposto e a organiza adecuadamente. Por outra parte, permite comprobar se asume con responsabilidade as tarefas que lle corresponden como membro dun grupo • • • • • • • •

• •

Analizar e comentar textos, mapas, gráficos e imaxes Obter de información explícita e implícita a partir de fontes históricas Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Empregar correctamente o vocabulario específico.

Elaboración, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

Realizar breves exposicións orais con correción e orden Participar en debates e discusións, empregando argumentacións razoadas con actitude crítica e tolerante.

6-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é, ante todo, un proceso para obter unha información, que unha vez analizada, permita tomar as decisións correctas para a mellora do proceso de ensinoaprendizaxe e correxer aqueles problemas detectados, tanto no progreso do alumnado (asimilación de contidos conceptuais, procedimentais e actitudinais), como na metodoloxía empregada, nos obxectivos propostos, nos contidos e incluso nos propios criterios de avaliación seleccionados. A avaliación ten que ser útil ó profesor, pois debe permitirlle coñecer a evolución da aprendizaxe dos alumnos, descubrir os posibles problemas e establecer as medidas para correxilos. A avaliación debe ser tamén útil ó alumno, para coñecer os factores que favorecen a súa formación, os seus problemas e reflexionar sobre a súa evolución. Hai que buscar uns instrumentos de avaliación adecuados a metodoloxía empregada na aula, ós diferentes tipos de contidos (actitudinais, conceptuais e procedimentais) e que ó mesmo tempo aporten unha información significativa para ó alumno e para ó profesor. Isto fai necesario recorrer a instrumentos variados e abertos entre os que destacamos: • Probas escritas. Axeotadas sobre todo para avaliar contidos conceptuais e procedimentais. Este tipo de probas debe ser moi variada, en función do tipo de contidos que se quer avaliar. Débense buscar probas adecuadas a metodoloxía usada na aula e que non busquen tanto unha repetición dos contidos asimilados como a resolución de problemas e conflictos mediante o uso deses conceptos e procedementos. Sen embargo para certos contidos propios da asinatura isto resulta bastante difícil.

Nas probas escritas poderá presentaranse ao alumnado: Textos e mapas históricos para analizar e comentar.

Imaxes que proporcionan información de carácter histórico e artístico relacionadas con aspectos tratados na unidade.

Feitos e conceptos para relacionar correctamente.

Termos para ser definidos.

Preguntas que o alumnado debe contestar a partir da información obtida na aula e n os materiais (libro, presentacións etc) Nas valoración das probas escritas ademais dos conyodos terase en conta tamén Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado.

Ortografía correcta • Observación sistemática do traballo do alumno na aula (traballo en equipo, intervencións en clase, participación, actitude cos compañeiros, debates, etc). É un instrumento básico, sobre todo a hora de avaliar contidos actitudinais (respecto ós dereitos dos demais, constancia e tenacidade no traballo, atención, observación e participación na clase, traballo en grupo) e procedimentais (elaboración de estratexias para resolver problemas, etc). A recollida da información pódese realizar de diferentes formas empregando unhas ou outras segundo os contidos que se traballen: escalas de observación, diario de clase, rexistro anecdótico, etc.Terase especialmente en conta as intervencións do alumnado na aula atendendo a: • Nivel e calidade das intervencións.

• Mensaxe estruturado.

• Comportamento.

• Esforzo.

• Interese.

• Análise das produccións dos alumnos: pequenas investigacións, tarefas, traballos en equipo, etc. permite avaliar principalmente contidos procedimentais (estratexias para resolver problemas, elaboración de esquemas, ortografía, redacción, etc). Consideramos que o caderno de clase e o instrumento básico de traballo do alumno e polo tanto un bo instrumento de avaliación. Permite obter información sobre aspectos moi variados: contidos conceptuais (vocabulario), procedimentais (ortografía, redacción, orde, limpeza, gráficos, esquemas, mapas, resumos, etc), actitudinais (constancia no traballo, corrección de erros, etc). Na valoración dos traballos dos alumnos valorarase: • Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

• Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado.

• Utilización de esquemas.

• Revisión do traballo antes de dalo por finalizado.

• Creatividade.

• Uso adecuado e guiado do ordenador e dalgunha ferramenta telemática.

• Uso adecuado dos manuais de consulta (enciclopedia, dicionario...) e de Internet.

Utilización de Internet, de forma responsable e coa axuda, para buscar información sinxela ou resolver unha actividade.

• Correcta selección, interpretación e síntese da información.

• Entrevista individual e probas orais.

7-. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A nota da avaliación calcularase como sigue de: A) PROBAS ESCRITAS: Relizaranse un mínimo de dous exames escritos por avaliación. Os exames valoraranse sobre 10 puntos. A proba estará superada cunha nota igual ou superior a 5. Os exames farán media sempre e teñan unha nota superior a 3. De non ser así a avaliación estaría suspensa ata a recuperación do exame. As probas escritas supoñen o 70% da nota de avaliación (7 puntos de 10) B) TRABALLO. A este apartado corresponde o 30 % da nota (3 puntos). Neste apartado valórase a correcta realización das tarefas na casa, as lecturas, as exposicións orais, o traballo na aula, a actitude e o comportamento.

• Traballos específcos 20%: Pequenas tarefas, investigacións guiadas ou lecturas, etc. O valor concreto de cada traballo pode variar de avaliación en avaliación, pois non se fan no mesmo número en cada unha delas. Pola correcta realización destes traballos pódese obter un máximo de 2 puntos • Os alumnos deben realizar unha lectura obrigatoria á longo do curso, que acompañada da realización dun traballo sobre o libro será valorada cun máximo dun punto na avalición correspondente.

• Exposicóns orais: 5%.

• Observación do traballo na aula: realización das tarefas, intervencións e participación: 5% (ata 0,5 puntos) • Para aprobar a avaliación será necesario obter neste apartado unha nota non inferior a 3.5 sobre 10 (1 punto dos 3 que corresponden este apartado) C) Traballos voluntarios: O alumnos poderán abter ata un máximo de 1 punto mediante a realización de traballos voluntarios: lecturas comentadas de libros, visionados de películas, exposicións orais sobre algún aspecto do temario, etc. A puntuación deste apartado sumarase a obtida nos dous anteriores

Para aprobar a avaliación terá que obterse unha puntuación entre os tres apartados igual ou superior a 5 puntos A nota final será a media das tres avaliacións tendo en conta que: • Cando todas as avaliacións teñan unha nota igual ou superior a 5 a materia estará superada e a nota final será media das tres avaliacións • Cunha avaliación suspensa cunha nota non inferior a 4 e unha media das tres avaliacións igual ou superior a 5 a materia considérase aprobada • En caso de ter unha avaliación suspensa cunha nota inferior a 4 a materia está suspensa • En caso de ter dúas ou máis avaliacións suspensas a materia estará suspensa e a nota final será inferior a 5 En setembro realizarase unha proba escrita .Ademais de dita proba poderán esixirse para aprobar a realización de actividades complementarias que se entregarán o día do exame. A nota da avaliación de setembro non será superior a 5.

8-. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO a-. Recuperación durante o curso Ademais dos exames xa indicados poderanse facer probas escritas de recuperación ó longo do curso co fin de facilitar o aproveitamento dos alumnos con maiores dificultades.

Os alumnos deberán repetir aquelas probas escritas cunha puntuación inferior a 4 e presentar tamén aqueles traballos obrigatorios non presentados ou valrados negativamente no seu momento. b-.Avaliación de alumnos coa materia pendente do curso anterior.

Realizaranse ó longo de curso tres probas de acordo cos criterios de avaliación e os criteros mínimos que se establecen para o curso na presente programación. Para a preparación de ditas probas o alumno deberá realizar unha serie de actividades e entregalas antes de cada proba. Para poderse presentar as probas parciais é necesario entregar antes as actividades. Nesta caso a valoración desta tarefas poderá supoñer o 30% da nota, correspondendo o 70 % restante á proba escrita. Esta deberá corresponderse cos criterio mínimos establecidos nesta programación. De non presentar as actividades o alumno presentarase directamente á proba final no mes de maio. Ó longo do curso o profesor atenderá ós alumnos na súa hora de titoría para aclarar dúbidas ou corrixir actividades.

Aqueles alumnos que non superen as ditas probas terán unha proba extraordinaria no mes de maio. c-. Probas extraordinarias En setembro realizarase unha proba escrita. Ademais poderse pedir os alumnos coa materia pendente a realización dunha serie de tarefas para a prepaaraación do exame. Nesta caso a valoración desta tarefas poderá chegar ó 30% da nota de setembro, correspondendo o 70 % restanto á proba escrita. Esta deberá corresponderse cos criterio mínimos.

9-. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE En xeral , neste centro, en aplicación da LOE e como resposta os diferentes problemas que se van detectando, a atención á diversidade basease na aplicación de

medidas ordinarias de reforzo educativo compaxinando as saídas fora da aula e a actividade nesta. O mesmo ocorre no caso de rapaces con adaptacións curriculares.

• As actividades están secuenciadas segundo os niveis de dificultade, de maneira que faciliten a adquisición das competencias básicas a todos os alumnos. En todos os apartados da unidade propóñense actividades de reforzo e de ampliación segundo as necesidades do alumno/a. Pódense identificar porque van acompañadas dunhas iconas especiais. Úsanse outras iconas para identificar actividades de debate, actividades TIC (uso das tecnoloxías da información e da comunicación)...

• Material complementario, dirixido ao profesor/a, conta con máis recursos específicos de reforzo e de ampliación. Estes materiais ofrécense do seguinte xeito: • Reforzo: Fichas fotocopiables con actividades para traballar a aprendizaxe dos contidos mínimos do curso e facilitar ao alumno/a que o requira a adquisición das competencias básicas.

• Ampliación: Fichas fotocopiables con actividades de maior dificultade na súa con resolución, no tratamento doutros contidos relacionados cos do ciclo...

10-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Visita a COMPOSTELA, 3º trimestre. A visita inclue a realización dun traballo

11. PLAN LECTOR e fomento da expresión oral e escrita No curso 2008-2009, aprobouse neste centro o Plan lector.Tendo en conta que integra tódalas intervencións do centro para o fomento da lectura, da escritura e das habilidades informáticas, tódalas actividades encamiñadas a obter a competencia en comunicación lingüística, tratamento da información e a competencia dixital , competencia cultural e artística e a competencia e a competencia para aprender a aprender realizadas dende esta materia pasarían a formar parte de dito Plan. Poderiamos citar tódalas actividades de comprensión lectora que se recollen en cada tema para realizar trala lectura e explicación deste á procura do uso dun vocabulario específico da área e da asimilación dos contidos fundamentais desta, a lectura de todo tipo de textos en calquera tipo de soporte, o uso de Internet para determinadas buscas así como da biblioteca escolar.

Lectura: • Lectura de textos continuos: narrativos, descritivos, instrutivos, argumentativos, expositivos, con actividades de prelectura, durante lectura e poslectura (anticipar, predicir, inferir a partir do título do texto, do recurso dixital, das imaxes…).

• Lectura comprensiva de fontes escritas históricas e xeográficas, tanto primarias como secundarias.

• Lectura doutros tipos de documento: formulario, anuncio, gráfica, mapa...

• Textos en soporte dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla).

• Lectura en alto.

• Utilización do dicionario como instrumento de localización do vocabulario descoñecido.

Expresión: • Composicións e escritos de tipoloxía diversa seguindo unhas pautas e prestando atención á presentación e á ortografía.

• Participación oral en actividades grupais e preparación de debates, coloquios, faladoiros...

• • •

Expresión oral e escrita en razoamentos, actividades e traballos individuais, actividades en grupo...

Exposición oral das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso, acompañada ou non de imaxes.

Expresión escrita en soporte papel e en pantalla.

Os alumnos deben realizar unha lectura obrigatoria á longo do curso, que acompañada da realización dun traballo sobre o libro será valorada cun máximo dun punto na avalición correspondente.

Nesta idea de fomento da lectura ademais da lectura obrigatoria presentarase ó alumnado unha selección de libros de lectura voluntaria que serán valorados na nota do alumno.

12-. TRATAMENTO DE FOMENTO DAS TIC O recurso as novas tecnoloxías terá unha presenza constante no que a recursos didácticos se refire coa utilización do canón para proxectar material de apoio . Así mesmo sempre que se considere oportuno estarán presentes cando se trate de buscar, obter e seleccionar información do ámbito, de fontes escritas, iconográficas e audiovisuais.

Dende o curso 2010-2011 este centro participa no Proxecto Abalar, e polo tanto os cursos de 1º ESO utilizarán o portatil nas aulas. Así o uso das TIC será algo habitual ó longo do curso. Para incorporar as TIC na aula poderanse utilizar unha serie de recursos integrados cos contidos e actividades de Ciencias Sociais para cuarto curso, que complementan e amplían.

Busca de información

Utilización de bibliotecas, xa sexan físicas ou virtuais; uso de Internet: busca guiada de información mediante buscadores e consulta de enderezos web específicos; utilización de dicionarios, tradutores dixitais e enciclopedias virtuais; consulta de diarios e revistas en formato dixital...

Selección de información Exposición ao alumno/a de cales son os criterios de selección de información: que páxinas web son as máis adecuadas e fiables, como se debe ordenar a información obtida...

Tratamento da información e Proposta de redacción de traballos e de textos de carácter propio, produción de textos relacionados cos distintos aspectos da materia, mediante procesadores de texto, e o uso de correctores ortográficos para a revisión final.

Cazas do tesouro Proposta de busca de información por medio da web.

Formulación dunha serie de preguntas e unha gran pregunta (actividade máis elaborada). Para respondelas, o alumno/a debe buscar información por Internet nas páxinas webs indicadas ou noutras.

Animacións Explicación de contidos de índole moi diversa (conceptos, procedementos...) por medio de imaxes animadas e textos.

Actividades interactivas O alumno/a responde seleccionando a opción adecuada, clasificando elementos de diferentes grupos ou situándoos na súa posición correcta… Ao finalizar, o programa informa dos acertos e erros, e dáse a oportunidade de corrixilos (aplicables no encerado dixital Interactivo).

Presentacións Proxectos

Traballos multimedia, presentacións creativas de textos, esquemas, realización de diapositivas...

Proposta de: • Unha busca de información mediante a web. Formulación dunha serie de actividades de investigación orientadas a un produto final. Para realizalas, o alumno/a debe buscar información por Internet nas páxinas webs indicadas (aprendizaxe por investigación).

• Utilización de procesadores de texto para redactar, organizar, almacenar, imprimir e presentar documentos diversos, aproveitando todas as súas ferramentas: tipos de formato, inserción de imaxes e gráficos, correctores ortográficos e gramaticais...

• Uso de programas que lle permiten ao alumno/a realizar exposicións e presentacións (Power Point, ou similares), como traballos multimedia, presentacións creativas de textos, esquemas, ou realización de diapositivas, facilitando a creatividade e a interactividade do alumno/a.

13-. ENSINANZAS TRANVERSAIS O carácter integral do currículo implica que se deben incorporar nas diferentes materias elementos educativos básicos contidos nas ensinanzas transversais.

Deseguido, e de forma moi breve, presentamos como se incorporaron as ensinanzas transversais na materia de Ciencias Sociais.

Educación moral e cívica Considerar os códigos éticos máis aló dun código normativo social ou relixioso, e advertir da necesidade de elaborar criterios morais propios, razoados, solidarios e non suxeitos a meras esixencias externas.

Desenvolver estruturas universais de xuízo moral que permitan a adopción de principios, tales como a xustiza e a solidariedade.

Coñecer os sistemas éticos e morais máis relevantes, actuais e do pasado, que teñen unha incidencia na sociedade actual.

Recoñecer nos dilemas actuais da humanidade a súa razón ética e moral.

Analizar conflitos de valores e elaborar estratexias de solución baseadas no diálogo e no respecto. Discutir dilemas morais utilizando razoamentos non absolutos, abertos ao diálogo e á aceptación doutros puntos de vista.

Educación para a paz Revisar o concepto de paz, máis aló da visión occidental herdada da idea de pax romana (ausencia de conflitos bélicos entre Estados), considerándoo non como antítese da guerra senón como un concepto oposto a outro máis amplo, o de violencia, que inclúe a guerra como unha forma de violencia organizada.

Revisar o concepto de conflito, máis aló da súa identificación con algo negativo e violento, para consideralo como un proceso natural e consustancial á existencia humana en sociedade.

Analizar conflitos sociais, advertindo os seus compoñentes básicos (persoa, proceso, e problema ou diferenzas esenciais), e relacionalos convenientemente co seu contexto temporal e espacial.

Desenvolver as capacidades de toma de decisións e de resolución non-violenta dos conflitos para favorecer o desenvolvemento de condutas pro sociais.

Comprender a interdependencia mundial entre os países e a mundialización dos problemas sociais para advertir o seu complexidade.

Coñecer o contido básico da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, a súa historia e a súa razón de ser na sociedade actual.

Formar unha identidade universal desde o respecto e a afirmación da diferenza de etnias e culturas.

Desenvolver a solidariedade entre os pobos, mediante o estudo e a valoración dos desequilibrios socioculturais e económicos entre os Estados, especialmente na situación do Terceiro Mundo.

Coñecer as bases éticas do sistema democrático e as súas características concretas por medio da análise da Constitución vixente.

Desenvolver competencias dialogantes que predispoñan ao acordo xusto e á participación democrática.

Tomar decisións individuais ante un conflito, tendo en conta os puntos de vista e as necesidades de todos os implicados.

Desenvolver na vida cotiá comportamentos coherentes cos principios e normas que se defendan verbalmente.

Educación para a igualdade de oportunidades entre os sexos Comprender a diferenza entre sexo e xénero: o primeiro, como categoría biolóxica, e o segundo, como construción sociocultural que define as diferenzas emocionais e intelectuais, os comportamentos e os roles masculinos e femininos que cada sociedade asigna a mulleres e homes.

Estudar os fenómenos e procesos sociais, incorporando a economía doméstica e a historia do papel da muller, e incluír o feminismo entre os proxectos éticos contemporáneos.

Recoñecer os sesgos sexistas que se atopan nas interpretacións dos feitos sociais e na propia documentación.

Incorporar nos traballos unha visión non sexista e adoptar, na vida escolar, familiar e social, actitudes a favor da igualdade entre ambos sexos.

Participar nun intercambio de papeis fluído cos compañeiros da aula en situacións de traballo grupal, e favorecer a participación das alumnas nos debates e tomas de decisións para evitar situacións de discriminación sexista. Facilitarase, deste xeito, desde a propia actividade da aula, o establecemento dunhas relacións máis xustas e equilibradas entre as persoas.

Educación para a saúde e a calidade de vida Considerar a saúde como estado de benestar (físico, psíquico e social) ao que todo ser humano ten o dereito de aspirar para poder gozar dunha mellor calidade de vida.

Coñecer, desde unha perspectiva histórica e xeográfica, a ampla gama de hábitos culturais distintos en relación á alimentación, á hixiene e ás enfermidades, e observar a súa diversidade, así como a súa evolución ao longo da historia da humanidade.

Coñecer as consecuencias individuais e colectivas de hábitos alimentarios inadecuados e costumes desfavorables, para conservar un bo estado de saúde, e rexeitar as pautas de comportamento que non conducen á adquisición dun benestar xeral.

Reflexionar sobre os propios hábitos e aplicar na vida cotiá, no contorno familiar e no comunitario os hábitos culturais que potencien unha mellor saúde e calidade de vida.

Educación para o lecer Comprender o lecer desde unha perspectiva histórica como unha conquista social que se deriva da diminución da carga laboral e da disposición de máis tempo libre.

Comprender o lecer como unha realidade actual que se desprende da repartición do traballo e do aumento obrigatorio das horas libres.

Potenciar na vida cotiá o acceso aos mundos da información: cine, vídeo, libros, multimedia..., proporciándolle ao individuo unha panorámica máis ampla do mundo no que vive.

Recoñecer no lecer as posibilidades de gozo, tanto individual coma colectivo, da natureza, do contorno, da cultura, da ciencia...

Reflexionar e actuar no tempo de lecer respectando o medio natural e social no que se vive.

Comprender e valorar a necesidade de dispoñer de tempo libre que permita a realización de actividades que supoñan un enriquecemento persoal e unha colaboracióna activa cos membros da comunidadade.

Educación do consumidor Adquirir conciencia de consumidor e actuar en consecuencia, sendo consciente dos dereitos e responsabilidades desta figura.

Coñecer a existencia e o contido básico da lei para a defensa dos consumidores e usuarios.

Desenvolver habilidades e criterios para a toma de decisións e actuar como consumidor responsable, instando á fabricación de produtos cada vez máis duraderos, menos contaminantes e de fácil reciclaxe.

Confeccionar orzamentos e elaborar estratexias para favorecer o aforro e a xestión máis adecuada dos recursos nos ámbitos familiar, local, galega e estatal.

Educación ambiental Comprender o medio como sistema e advertir a importancia da interrelación e mutua dependencia dos elementos naturais e humanos.

Adquirir un dominio das escalas temporais e espaciais suficientemente amplo como para poder tomar conciencia das consecuencias a curto e longo prazo de calquera intervención no medio.

Afondar no coñecemento do medio, facendo especial énfase nas nocións de enerxía, equilibrio, crecemento, economía, orde, cooperación...

Analizar as manifestacións da intervención humana desde o punto de vista da súa incidencia no medio.

Adquirir unha visión histórica da evolución da actividade humana e a súa repercusión ambiental, especialmente ligada á obtención e xestión da enerxía.

Analizar os problemas ambientais baixo un esquema multifactorial e contextualizado, evitando interpretacións excesivamente xeneralizadoras e posicións dogmáticas.

Abordar problemas referidos ao contorno formulando posibles estratexias de solución.

Saber desenvolver estudos ambientais mediante a obtención, selección, tratamento e comunicación adecuada da información.

Adoptar na vida cotiá unhas actitudes coherentes coa defensa do medio.

Defender a necesidade de cooperación social en relación coa xestión ambiental, a nivel local, galego, nacional e internacional, e adoptar unha actitude de colaboración activa.

Educación sexual Considerar a sexualidade tanto na súa dimensión biolóxica como emocional e social, apreciando os papeis feminino e masculino no exercicio da sexualidade como actividade de plena comunicación entre as persoas.

Desenvolver o coñecemento do propio corpo e a autonomía persoal como elementos indispensables para adquirir un excelente nivel de saúde e autoestima para exercer con satisfacción o propio rol social.

Realizar tarefas en grupo, presentando unha actitude crítica, respectuosa e tolerante coa diversidade de opinións e de opcións, onde se aplique o diálogo como vía necesaria para a solución dos problemas humanos.

Educación viaria Comprender a organización do territorio e o espazo urbano en interacción coas redes de comunicación e transporte.

Analizar as causas dos accidentes, normas de circulación e problemas ambientais relacionados co uso de todo tipo de vehículos.

Desenvolver hábitos de conciencia cidadá en relación coa circulación e os riscos que comporta; valorar a importancia do respecto das normas e sinais de tráfico e interpretar o seu significado.

Comportarse de xeito responsable na condución de vehículos, especialmente motocicletas e ciclomotores.

14. CONTRIBUCIÓN Ó PLAN DE CONVIVENCIA. O estudo da materia de Historia de 2º ESO non pode ser entendida sen ter en conta a transmisión de valores democráticos, de igualdade, de respecto aos demais e a outras culturas, idiomas, orixes, etc., de tolerancia, da resolución dos conflitos mediante o diálogo.

Deste xeito, a materia contribuirá á fomentar a convivencia no centro, partindo de: • Fomentar o respecto cara outras culturas desenvolvendo a curiosidade polo coñecemento de outros pobos.

• Apreciar a diversidade étnica e cultural das persoas e dos estados valorando a convivencia pacífica entre os pobos.

• Rexeitar a discriminación racial e fomentar a igualdade das persoas.

• Fomentar o respecto ás ideas a desenvolver hábitos de tolerancia, respecto e diálogo para resolver os conflitos.

• Desenvolver hábitos e prácticas democráticas e valorar negativamente o recurso á violencia.

• Rexeitar a discriminación racial e fomentar a igualdade dos seres humanos.

• Contribuír ao labor de concienciación sobre a importancia dunha axeitada convivencia escolar que permita unha mellor relación ensinanza-aprendizaxe.

• Detectar o antes posible conflitos que poidan xurdir nas aulas para resolvelos de maneira pacífica.

• Motivar ao alumnado para que comece a interiorización da cultura do diálogo e a mediación.

• Fomentar o respecto entre todos os membros da comunidade e a integración de todos os alumnos/as no centro.

• Fomentar a realización de actividades que potencien o respecto á diversidade

15-. SISTEMA PARA A ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS • •

Cuestonario nos primeiros dias de clase con preguntas e actividades sobre contidos básicos da materia Incentivar a participación nos primeiros dias de clase para observar as intervencións dos alumnos sobre cuestións planteadas polo profeor ou polos textos.

16-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN. Ao finalizar o curso en xuño, o departamento elaborará unha memoria final onde se recollerán os seguintes puntos en relación a esta materia: • Porcentaxe do cumprimento da programación.

• Xustificacións da parte da programación non impartida.

• Modificacións introducidas durante o curso en relación coa programación didáctica.

• Motivos das modificación feitas.

• Propostas de melloras para a programación didáctica do próximo curso.

• Análise dos resultados das avaliacións do alumnado en relación cos cursos anteriores

17-. INFORMACIÓN O ALUMNADO •

• •

O profesor responsable da materia informará en cada curso dos aspector máis destacados desta programación especialmente dos que atinxen a criterios de avaliación, procedemenos de avalición, criterios de cualificación, actiividades complementarias e actividades de recuperación e reforzo.

De igual xeito darase a maior publicidade posible a estes apartados a travéss da páxina web do centro e/ou do blog do profesor A programación completa publicarase na páxina WEB do centro para que toda a comunidade educativa poida acceder a súa consulta.