Prog 4º eso

PROGRAMACIÓN 4º ESO

PROGRAMACIÓN

Xeografía e Historia 4º ESO

CURSO 2013-2014 IES “POETA DÍAZ CASTRO”.

GUITIRIZ

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

1

PROGRAMACIÓN 4º ESO

ÍNDICE 1-. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS: 2-. OBXECTIVOS 3-. CONTIDOS 3.1-. UNIDADES DIDÁCTICAS 3.2-. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN 3.3-. CONTIDOS MÍNIMOS

4-. METODOLOXÍA, MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 5-. CRITERIO DE AVALIACIÓN 6-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN 7-. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN 7-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 8-. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO 9-.. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 10-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES 11. PLAN LECTOR 12-. TRATAMENTO DE FOMENTO DAS TIC 13-. ENSINANZAS TRANVERSAIS 14. CONTRIBUCIÓN Ó PLAN DE CONVIVENCIA. 15-. SISTEMA PARA A ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS 16-. PROCEDEMENTO PARA AVALIAR A PROGRAMACIÓN 17-. INFORMACIÓN O ALUMNADO DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

2

PROGRAMACIÓN 4º ESO

1-. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS: A área de ciencias sociais resulta fundamental para o desenvolvemento da competencia social e cidadá, posto que facilita as relacións dentro dun modelo de sociedade cada vez máis plural. É ben coñecido o papel que as ciencias sociais xogaron na conformación das identidades sociais e territoriais. Na medida en que constrúen as categorías de tempo e espazo social permiten a construción de tempo e espazo persoal no alumnado. Pero, para que estas categorías se traduzan no desenvolvemento dunha competencia social democrática e posibiliten unha interacción responsable co medio, teñen que incorporar a visión de que o mundo en que vivimos é froito das decisións que tomaron os nosos antepasados máis ou menos libremente. Esta visión permitiralle ao alumnado adquirir a conciencia de que o futuro está condicionado polas nosas decisións e actuacións, e adoptar, polo tanto, unha posición comprometida e responsable ante este. O desenvolvemento desta competencia require ademais o tratamento destes contidos desde unhas metodoloxías participativas, interactivas e dialóxicas, que propicien habilidades para participar na vida cívica, para asumir os valores democráticos e para o cumprimento dos deberes.

A competencia cultural e artística supón apreciar, comprender e valorar as diferentes manifestacións culturais e artísticas materiais e inmateriais, utilizalas para o enriquecemento persoal e estimalas como elementos do patrimonio cultural de que dispoñemos e que resulta necesario preservar. A contribución da área concrétase facilitando a selección e coñecemento de obras de arte relevantes, ben polo seu significado na caracterización de estilos e artistas.

No mundo actual é innegable a importancia que ten a competencia no tratamento da información e competencia dixital para a comprensión dos fenómenos sociais e históricos.

Poder contar con certas habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar a información e transformala en coñecemento. As TIC resultan imprescindibles na sociedade da información en que vivimos, aumentan as posibilidades de comunicación e axilizan os intercambios, mesmo poden propiciar formas de traballo cooperativo que abarquen espazos físicos e sociais cada vez máis amplos, que son precisamente os que interesa coñecer desde esta área. En todo caso, debe insistirse en que a información é preciso saber utilizala, xa que por si mesma non produce unha forma axeitada de coñecemento. Por iso, é necesario comprendela e integrala nos esquemas previos de coñecemento ebuscar transmisión desta información do xeito máis eficaz posible.

Na medida en que a linguaxe é un vehículo imprescindible de comunicación no proceso de ensinanza-aprendizaxe, a competencia en comunicación lingüística resulta imprescindible. A lingua é o principal instrumento para organizar o pensamento, para aprender e para explicar. Co discurso é posible describir, narrar, disertar e argumentar, e así mesmo, adquirir un vocabulario preciso e específico das ciencias sociais que deberá asumir o alumnado, como tamén a capacidade para utilizalo e xeneralizalo correctamente. Esta competencia implica o dominio das habilidades de ler e escribir diferentes tipos de textos cada vez máis complexos e que resultan fundamentais como elementos de información social e histórica. Trátase de ser capaces de expoñer clara e sistematicamente as ideas, argumentando con rigor e precisión.

A competencia para aprender a aprender supón iniciarse na aprendizaxe e continuala dun xeito autónomo. Do que se trata é de ter ferramentas que faciliten a aprendizaxe e de atopar repostas que se correspondan cun coñecemento racional, asumindo que poden ser diversas e que é posible atopalas desde distintas perspectivas metodolóxicas. Para asumir esta competencia é preciso tamén coñecer o que se sabe e o que queda por aprender.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

3

PROGRAMACIĂ“N 4Âş ESO

RelaciĂłn de competencias bĂĄsicas, obxectivos do curso e criterios de avaliaciĂłn

COMU ICACIĂ“ LI GĂœĂ?STICA Obxectivos da ĂĄrea

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

Adquirir e empregar o vocabulario especĂ­fico que achegan as ciencias sociais para que a sĂşa incorporaciĂłn ao vocabulario habitual aumente a precisiĂłn no uso da linguaxe e mellore a comunicaciĂłn ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

Criterios de avaliaciĂłn

Analizar fontes histĂłricas e obter de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

Empregar correctamente o vocabulario especĂ­fico.

ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

CorreciĂłn, coherencia e adecuaciĂłn da expresiĂłn escrita Ăłs contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC. AvalĂ­ase o manexo correcto dos instrumentos grĂĄficos e cartogrĂĄficos. TrĂĄtase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informĂĄticas bĂĄsicas.

COMPETE CIA MATEMĂ TICA Obxectivos da ĂĄrea

Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos histĂłricos e os acontecementos relevantes, co fin de adquirir unha perspectiva global da Idade ContemporĂĄnea, dentro dun marco cronolĂłxico preciso e dun esquema de datas clave.

Criterios de avaliaciĂłn

Situar no tempo e no espazo perĂ­odos, feitos e procesos histĂłricos relevantes aplicando as convenciĂłns habituais no estudo da historia. TrĂĄtase de avaliar se as alumnas e os alumnos coĂąecen as principais etapas e perĂ­odos cronolĂłxicos e se son capaces de comprender as nociĂłns de simultaneidade e cambio, e os momentos e procesos que caracterizan o trĂĄnsito dunhas etapas a outras, aplicando estas nociĂłns ĂĄ evoluciĂłn histĂłrica desde o sĂŠculo XVIII ao momento actual.

SelecciĂłn e utilizaciĂłn de recursos grĂĄficos para a representaciĂłn do tempo histĂłrico, e elaboraciĂłn de secuencias temporais utilizando as unidades e convenciĂłns cronolĂłxicas.

COĂ‘ECEME TO E I TERACCIĂ“ CO MU DO FĂ?SICO Obxectivos da ĂĄrea

Comprender que o territorio e a sĂşa ordenaciĂłn son o resultado da interacciĂłn das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

TRATAME TO DA I FORMACIĂ“ E COMPETE CIA DIXITAL Obxectivos da ĂĄrea

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

4

PROGRAMACIĂ“N 4Âş ESO

SelecciĂłn e utilizaciĂłn de recursos grĂĄficos para a representaciĂłn do tempo histĂłrico, e elaboraciĂłn de secuencias temporais utilizando as unidades e convenciĂłns cronolĂłxicas.

Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.

Criterios de avaliaciĂłn

Realizar traballos individuais e en grupo sobre algĂşn foco de tensiĂłn polĂ­tica ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes histĂłricos, analizando as causas e utilizando para iso diversas fontes de informaciĂłn.TrĂĄtase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situaciĂłn do mundo en que vive, buscando os antecedentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coĂąecementos para prever, desde a lĂłxica, as sĂşas posibles consecuencias. TamĂŠn de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomĂ­a a diversas fontes de informaciĂłn, analizar e organizar esta e presentar as conclusiĂłns de maneira clara utilizando as posibilidades que ofrecen as TIC. Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.AvalĂ­ase o manexo correcto dos instrumentos grĂĄficos e cartogrĂĄficos. TrĂĄtase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informĂĄticas bĂĄsicas.

COMPETE CIA SOCIAL E CIDADĂ Obxectivos da ĂĄrea

Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

CoĂąecer o funcionamento das sociedades democrĂĄticas, apreciando os seus valores e principios fundamentais, asi como os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable que hai que defender e condiciĂłn necesaria para a paz, denunciando actitudes e situaciĂłns discriminatorias e inxustas e mostrĂĄndose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos econĂłmicos necesarios Identificar os procesos e mecanismos que rexen a realidade social e as interrelaciĂłns entre os feitos polĂ­ticos, econĂłmicos e culturais, utilizando este coĂąecemento para comprender o pasado e as sociedades actuais; asumir que estas son o resultado de longos procesos de cambio e dunha pluralidade de causas, e, o papel que xogan nelas os homes e as mulleres e, asĂ­ mesmo, analizar os problemas mĂĄis relevantes que se deducen dese estudo Comprender que o territorio e a sĂşa ordenaciĂłn son o resultado da interacciĂłn das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opiniĂłns que non coinciden coas propias, sempre que non sexan atentatorias contra a dignidade humana, sen renunciar por iso a un xuĂ­zo sobre elas

Criterios de avaliaciĂłn

IdentificaciĂłn e distinciĂłn entre cambios estruturais e conxunturais na anĂĄlise dos procesos de cambio.

Distinfuir causas de longa e curta duraciĂłn e consecuencias a curto e longo prazo.

Analizar fontes histĂłricas e obter de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

IdentificaciĂłn e distinciĂłn entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveĂąen nun feito ou situaciĂłn histĂłrica concretos.

AnĂĄlise e comparaciĂłn de dĂşas interpretaciĂłns historiogrĂĄficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

5

PROGRAMACIĂ“N 4Âş ESO

Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos histĂłricos significativos, establecendo conexiĂłns entre elas e recoĂąecendo a causalidade mĂşltiple que comportan os feitos sociais. TrĂĄtase de comprobar que se ĂŠ capaz de explicar os factores que inflĂşen nun feito ou proceso histĂłrico significativo, recoĂąecendo a natureza, xerarquizaciĂłn e interrelaciĂłn das causas, asĂ­ como as sĂşas consecuencias a curto e longo prazo.

COMPETE CIA CULTURAL E ARTĂ?STICA Obxectivos da ĂĄrea

. Analizar e diferenciar os trazos dos movementos artĂ­sticos do romanticismo e do realismo. Identificar as caracterĂ­sticas e valorar as obras dos mĂĄis destacados artistas impresionistas e postimpresionistas. Analizar e valorar a arte das vangardas histĂłricas.

Desenvolver actitudes positivas con respecto ĂĄ conservaciĂłn do patrimonio artĂ­stico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingßístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

Criterios de avaliaciĂłn

CoĂąecer as correntes e movementos artĂ­sticos mĂĄis significativos do XIX e do XX Analizar e comentar textos, mapas, grĂĄficos e imaxes Contextualizar no tempo as diversas formas artĂ­sticas e analizar como se relacionan co desenvolvemento de novas formas culturais e novos medios de comunicaciĂłn.

COMPETENCIA APRENDER A APRENDER

Obxectivos da ĂĄrea

DistinciĂłn entre causas de longa e curta duraciĂłn e consecuencias a curto e longo prazo.

DistinciĂłn e clasificaciĂłn de fontes histĂłricas e o seu diferente uso e valor para o coĂąecemento do pasado.

AnĂĄlise das fontes histĂłricas e obtenciĂłn de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

SelecciĂłn e utilizaciĂłn de recursos grĂĄficos para a representaciĂłn do tempo histĂłrico, e elaboraciĂłn de secuencias temporais utilizando as unidades e convenciĂłns cronolĂłxicas.

Adquirir e empregar o vocabulario especĂ­fico que achegan as ciencias sociais para que a sĂşa incorporaciĂłn ao vocabulario habitual aumente a precisiĂłn no uso da linguaxe e mellore a comunicaciĂłn ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

Criterios de avaliaciĂłn

Analizar fontes histĂłricas e obter de informaciĂłn explĂ­cita e implĂ­cita a partir delas.

IdentificaciĂłn e distinciĂłn entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveĂąen nun feito ou situaciĂłn histĂłrica concretos.

AnĂĄlise e comparaciĂłn de dĂşas interpretaciĂłns historiogrĂĄficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Realizar traballos individuais e en grupo sobre algĂşn foco de tensiĂłn polĂ­tica ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes histĂłricos, analizando as causas e utilizando para iso diversas fontes de informaciĂłn.TrĂĄtase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situaciĂłn do mundo en que vive, buscando os antecedentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coĂąecementos para prever, desde a lĂłxica, as sĂşas posibles consecuencias. TamĂŠn de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomĂ­a a diversas fontes de informaciĂłn, analizar e organizar esta e presentar as conclusiĂłns de maneira clara utilizando as posibilidades que ofrecen as TIC. ElaboraciĂłn de notas, resumos ou esquemas a partir de informaciĂłn escrita e oral.

CorreciĂłn, coherencia e adecuaciĂłn da expresiĂłn escrita Ăłs contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estructura dos traballos presentados Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar informaciĂłn sobre feitos sociais e comunicar as conclusiĂłns de forma organizada e intelixible, empregando para isto as DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

6

PROGRAMACIÓN 4º ESO

posibilidades que ofrecen as TIC.Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

AUTONOMÍA E INICIATIVA PERSONAL

Obxectivos da área

Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas.

Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.

Criterios de avaliación

Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e utilizando para iso diversas fontes de información.Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situación do mundo en que vive, buscando os antecedentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coñecementos para prever, desde a lóxica, as súas posibles consecuencias. Tamén de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomía a diversas fontes de información, analizar e organizar esta e presentar as conclusións de maneira clara utilizando as posibilidades que ofrecen as TIC. Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC.Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

7

PROGRAMACIÓN 4º ESO

2-. OBXECTIVOS

Identificar os procesos e mecanismos que rexen a realidade social e as interrelacións entre os feitos políticos, económicos e culturais, utilizando este coñecemento para comprender o pasado e as sociedades actuais; asumir que estas son o resultado de longos procesos de cambio e dunha pluralidade de causas, e, o papel que xogan nelas os homes e as mulleres e, así mesmo, analizar os problemas máis relevantes que se deducen dese estudo Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos históricos e os acontecementos relevantes, co fin de adquirir unha perspectiva global da Idade Contemporánea, dentro dun marco cronolóxico preciso e dun esquema de datas clave.

Comprender que o territorio e a súa ordenación son o resultado da interacción das sociedades, ao longo da historia, sobre o medio no que se desenvolven e organizan Valorar a diversidade cultural manifestando actitudes de respecto e tolerancia cara a outras culturas e cara a opinións que non coinciden coas propias, sempre que non sexan atentatorias contra a dignidade humana, sen renunciar por iso a un xuízo sobre elas Comprender o concepto de Antigo Réxime como o conxunto de elementos que caracterizan a estrutura política e socioeconómica existente nos reinos europeos nos século XVIII. Identificar os trazos básicos dunha economía de base agraria.

Caracterizar os trazos da sociedade estamental.

Definir as características do réxime demográfico Antigo.

Valorar a intolerancia relixiosa e o analfabetismo como trazos do comportamento maioritario da sociedade do Antigo Réxime.

Coñecer os trazos básicos da monarquía absoluta. Comprender e valorar os cambios que a Ilustración introduciu na mentalidade da época. Identificar os trazos que caracterizan o sistema do despotismo ilustrado.

Coñecer a liñas básicas da organización e explotación de América no século XVIII. Comprender e valorar os principios que inspiraron as bases do cambio do Antigo Réxime ao liberalismo.

Valorar o proceso de independencia dos EE UU como expresión da primeira revolución liberal.

Explicar as causas da Revolución francesa e coñecer os trazos máis significativos das súas fases.

Coñecer os principios da restauración absolutista.

Comprender e valorar o proceso xeral da emancipación das colonias españolas de América.

Identificar os trazos do nacionalismo.

Coñecer o proceso de formación de novos estados en Europa.

Coñecer as características do Estado burgués.

Analizar os cambios introducidos pola revolución industrial, valorando o impacto das transformacións.

Definir os trazos do capitalismo.

Identificar avances científicos, técnicos e organizativos da segunda revolución industrial.

Entender as diferencias entre a primeira e a segunda revolución industrial Analizar as principais causas e consecuencias da revolución demográfica.

Coñecer e comprender as causas e consecuencias do imperialismo colonialista Describir e analizar a nova sociedade de clases.

Comprender as causa que levan o nacemento do movemento obreiro. Coñecer e diferenciar as primeiras formas de protesta obreira.

Coñecer os trazos básicos das ideoloxías marxista e anarquista, valorando a súa incidencia no movemento obreiro.

Comprender e valorar as principais causas e consecuencias máis destacadas das dúas guerras mundiais.

Coñecer os puntos máis salientables das condicións da paz. Cambios nos mapa europeo DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

8

PROGRAMACIÓN 4º ESO

Identificar os puntos clave do proceso revolucionario ruso de 1917.

Coñecer os aspectos máis destacados da organización do Estado soviético Coñecer e valorar os postulados básicos dos sistemas fascistas.

Analizar as actuacións máis destacadas dos réximes de Mussolini e Hitler.

Comprender os trazos básicos da crise da Bolsa de 1929 e as consecuencias que dela se derivaron.

Comprender e valorar as diferenzas entre o sistema democrático e ditatorial, identificando os seus trazos básicos.

Diferenciar as etapas da Segunda República, as súas realizacións e dificultades.

Coñecer o contexto no que se iniciou e desenvolveu a Guerra Civil .

Coñecer os rasgos característicos da ditadura franquista .

Comprender a división do mundo en bloques tras a fin da Segunda Guerra Mundial.

Coñecer as características da Guerra Fría e coñecer os conflitos máis salientables.

Coñecer e valorar o proceso de descolonización.

Caracterizar o Terceiro mundo.

Coñecer os trazos básicos da nova orde internacional tras a fin da Guerra Fría.

Coñecer o proceso de integración da Europa unida e valorar o seu proceso.

Analizar e valorar os trazos actuais do mundo islámico.

Coñecer e valorar os feitos básicos da transición democrática en España.

Analizar e valorar as correntes e movementos artísticos máis significativos do XIX e do XX. Analizar e diferenciar os trazos dos movementos artísticos do romanticismo e do realismo. Identificar as características e valorar as obras dos máis destacados artistas impresionistas e postimpresionistas. Analizar e valorar a arte das vangardas históricas.

Identificación e distinción entre cambios estruturais e conxunturais na análise dos procesos de cambio.

Determinación dalgúns aspectos de continuidade e cambio histórico e comparación da súa duración e ritmos respectivos.

Distinción entre causas de longa e curta duración e consecuencias a curto e longo prazo.

Distinción e clasificación de fontes históricas e o seu diferente uso e valor para o coñecemento do pasado.

Análise das fontes históricas e obtención de información explícita e implícita a partir delas.

Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas.

Analizar e comentar textos, mapas e imaxes.

Adquirir e empregar o vocabulario específico que achegan as ciencias sociais para que a súa incorporación ao vocabulario habitual aumente a precisión no uso da linguaxe e mellore a comunicación Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Análise do tempo histórico na evolución dunha sociedade.

Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Desenvolver actitudes positivas con respecto á conservación do patrimonio artístico e cultural.

Comprender a singularidade do patrimonio natural, histórico, cultural e lingüístico galego, participando activamente na súa conservación e mellora.

Coñecer o funcionamento das sociedades democráticas, apreciando os seus valores e principios fundamentais, asi como os dereitos e liberdades como un logro irrenunciable que hai que defender e condición necesaria para a paz, denunciando actitudes e situacións discriminatorias e inxustas e mostrándose solidario cos pobos, grupos sociais e persoas privados dos seus dereitos ou dos recursos económicos necesarios Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as posibilidades que ofrecen as TIC. DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

9

PROGRAMACIÓN 4º ESO

3-. CONTIDOS 3.1-. UNIDADES DIDÁCTICAS

UNIDADE 1 Conceptos O apoxeo do Estado absoluto.

O modelo da monarquía absoluta e o exemplo de Francia.

O modelo da monarquía parlamentaria e o exemplo de Inglaterra.

As ideas dos ilustrados.

A difusión das ideas ilustradas.

A aplicación política das ideas ilustradas: o despotismo ilustrado.

O equilibrio europeo e as guerras sucesorias das monarquías durante o século XVIII. A loita polos dominios coloniais das potencias europeas.

A crise da sociedade estamental.

A organización do Estado absolutista.

Absolutismo e reformismo borbónico.

A organización do Estado absolutista.

A Ilustración e os ilustrados en España.

A influencia política da Ilustración e o reformismo de Carlos III. O reformismo borbónico en Galicia.

A Ilustración e os ilustrados en Galicia.

Características e artistas da arte rococó.

Características e artistas da arte neoclásico.

A sociedade estamental española no século XVIII.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación de textos históricos.

Obtención de información a partir de imaxes.

Lectura e interpretación dun mapa político.

Análise dun mapa de fluxos.

Lectura e interpretación dun plano.

Interpretación e análise de obras de arte.

Concreción dun tema de síntese e organización da información.

Investigación sobre un tema e redacción dunha síntese.

Actitudes Valoración crítica do intercambio desigual no comercio triangular.

UNIDADE 2 Conceptos As causas da revolución.

A guerra de Independencia.

A formación dos Estados Unidos de América.

As causas da Revolución.

O proceso revolucionario.

A I República. A Convención e o Directorio.

A chegada ao poder.

A política interna.

O imperio.

O Congreso de Viena.

A Santa Alianza Cambios conxunturais e estruturais relativos ás revolucións francesa e americana.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación dun esquema.

Lectura e análise dunha fonte primaria.

Elaboración dunha síntese explicativa.

Lectura e interpretación dun mapa.

Identificación de conxunturas e estruturas.

Actitudes Valoración da Declaración dos Dereitos do Home como unha conquista histórica para a época.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

10

PROGRAMACIÓN 4º ESO

UNIDADE 3 Conceptos O liberalismo.

As ideas nacionalistas. O concepto de nación.

As revolucións de 1820, 1830 e 1848.

Balance das revolucións.

A unificación italiana.

A unificación alemá.

O conflito dos Balcáns no século XIX.

Contidos Procedementos

Actitudes

Elaboración dun esquema.

Lectura e análise dunha fonte primaria.

Lectura e interpretación dun mapa.

Elaboración de mapas históricos temáticos.

Valoración do concepto de Estado-nación propugnado polo nacionalismo con respecto á situación actual.

UNIDADE 4 Conceptos Os precedentes da revolución agraria e a revolución demográfica.

As causas da Revolución Industrial.

As novas industrias téxtil e siderúrxica.

A expansión da industrialización por Europa.

A revolución dos transportes.

O desenvolvemento de transportes baseados no vapor: o ferrocarril e o barco de vapor.

O desenvolvemento de novos transportes: o automóbil e o avión.

Un novo modelo económico.

O librecambismo e o capitalismo industrial.

O capitalismo financeiro.

A transformación da sociedade.

A preeminencia da burguesía.

As difíciles condicións de vida do proletariado.

As orixes do movemento obreiro.

O socialismo e o anarquismo: características e principais teóricos.

A Internacional Obreira.

A segunda revolución industrial.

As novas fontes de enerxía e as novas industrias.

Os novos sistemas de produción.

A expansión da industrialización: as novas potencias industriais.

As condicións de vida dos obreiros no século XIX.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación de mapas temáticos.

Lectura e interpretación de textos históricos.

Actitudes Valoración crítica das desigualdades económicas do sistema capitalista.

Valoración crítica das marcadas desigualdades sociais no século XIX.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

11

PROGRAMACIÓN 4º ESO

UNIDADE 5 Conceptos O reinado de Carlos IV. A guerra da Independencia.

As Cortes e a Constitución de Cádiz.

O reinado de Fernando VII (1814-1843).

A independencia das colonias americanas.

A rexencia de María Cristina (18331840).

A rexencia de Espartero (1840-1843).

O reinado de Isabel II (1843-1868).

O sexenio democrático (1868-1874).

A Primeira República (1873-1874).

Federalismo e cantonalismo.

O sistema político da Restauración.

A estabilidade gobernamental.

A crise de 1898. A intervención de Estados Unidos. As consecuencias do conflito.

Continuidade dunha economía agraria.

O proceso de industrialización.

O ferrocarril.

O mundo rural.

As transformacións sociais.

O movemento obreiro.

A sociedade de clases.

A condición social da muller.

As migracións.

A emigración ás cidades nos séculos XIX e XX. A guerra da Independencia en Galicia.

Os pronunciamentos en Galicia.

O movemento galeguista.

A desamortizaciín galega.

Contidos Procedementos Lectura e análise dunha fonte primaria.

Utilización da rede Internet para a busca de información.

Elaboración dun esquema.

Elaboración dunha síntese explicativa.

Lectura e análise dunha fonte secundaria.

Análise de datos estatísticos.

Determinación de causas e consecuencias.

Comparación de feitos históricos similares en épocas distintas.

Actitudes Interese por coñecer a orixe das desigualdades sociais e as difíciles condicións de vida dos obreiros no século XIX en España.

Valoración das dificultades e as malas condicións de vida da poboación inmigrante en diferentes momentos históricos.

UNIDADE 6 Conceptos Colonialismo e imperialismo.

As causas do colonialismo.

As etapas da expansión colonial.

A colonia e outras formas de dominación colonial.

As consecuencias do colonialismo.

Os imperios coloniais europeos.

Os imperios coloniais non-europeos.

As causas da Primeira Guerra Mundial.

A Paz Armada.

Os países belixerantes.

A fase da guerra de movementos.

A fase da guerra de posicións.

A crise de 1917.

A vitoria da Entente.

A guerra total.

As consecuencias da guerra.

As causas e as consecuencias da Primeira Guerra Mundial.

Contidos Procedementos Lectura e análise dunha fonte secundaria.

Obtención de información a partir de imaxes.

Lectura e interpretación dun mapa histórico.

Redacción dunha síntese temática.

Actitudes Actitude crítica ante as consecuencias demográficas, sociais, económicas e culturais do colonialismo.

Rexeitamento da guerra e toda solución violenta dun conflito.

Valoración crítica das consecuencias das guerras e das actitudes intolerantes.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

12

PROGRAMACIÓN 4º ESO

CULTURA E ARTE NO SÉCULO XIX Conceptos Pautas para a análise dunha obra de arte.

O Romanticismo.

O Realismo.

A renovación da arquitectura.

O Impresionismo.

A arte posimpresionista.

O progreso científico-técnico e o seu impacto social.

A nova mentalidade consumista.

Progreso e reivindicacións sociais.

Novas formas de difundir a cultura.

A arte fauvista e a cubista.

A arte expresionista.

A arte futurista.

A abstracción.

Romanticismo, Realismo e Impresionismo.

Francisco de Goya.

O Modernismo.

A arquitectura do século XIX. A ciencia e a investigación.

Contidos Procedementos Análise dunha obra de arte.

Lectura e interpretación de obras pictóricas.

Obtención de información histórica a partir de fotografías e ilustracións.

Lectura e interpretación de obras pictóricas e escultóricas.

Lectura e interpretación de obras pictóricas e arquitectónicas.

Actitudes Valoración da importancia do progreso científico e técnico na mentalidade occidental.

UNIDADE 7 Conceptos A decadencia da Rusia tsarista.

A evolución de 1917.

Cara á creación da URSS. A época de Stalin.

A organización da paz logo da Gran Guerra.

A Sociedade de Nacións.

A aparición dos totalitarismos.

Que é o fascismo.

Causas do ascenso de Mussolini ao poder.

O Estado fascista italiano.

Da crise de posguerra á prosperidade.

A nova sociedade de consumo.

Os desequilibrios económicos.

A Gran Depresión.

As consecuencias do ew Deal.

Que é o nacionalsocialismo.

A chegada de Hitler ao poder.

O Terceiro Reich alemán.

A vida cotiá na Gran Depresión.

Os tipos de fonte de información.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación dun mapa político de Europa.

Lectura e interpretación dun texto histórico.

Obtención de información a partir de imaxes.

Lectura e interpretación de gráficas.

Actitudes Valoración crítica das consecuencias dunha guerra.

Rexeitamento das ideoloxías que defenden algún tipo de discriminación.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

13

PROGRAMACIÓN 4º ESO

UNIDADE 8 Conceptos O colapso político.

A conflitividade sociopolítica.

A ditadura de Primo de Rivera.

A proclamación da República.

As institucións republicanas.

O bienio reformista.

O bienio conservador.

O goberno da Fronte Popular.

Evolución das Cortes durante a Segunda República.

Do golpe de Estado á Guerra Civil.

Os bandos enfrontados. O bando sublevado. O bando republicano.

O desenvolvemento da guerra.

Dimensión internacional. As Brigadas Internacionais.

Consecuencias da guerra.

España: cambio e permanencia no primeiro terzo do século XX. Galicia no primeiro terzo do século.

O Estatuto de Autonomía de 1936.

Consecuencias da Guerra Civil en Galicia.

Contidos Procedementos Lectura e análise dunha fonte primaria.

Determinación de causas e consecuencias.

Utilización da rede Internet para a busca de información.

Elaboración dun eixe cronolóxico.

Elaboración dun informe.

Lectura e interpretación dun mapa.

Elaboración dun esquema.

Identificación dos elementos de cambio e permanencia.

Actitudes Valoración crítica das consecuencias da Guerra Civil e das actitudes intolerantes.

Actitude de rexeitamento ante formas de goberno autoritarias e da guerra como mecanismo de solución de conflitos.

UNIDADE 9 Conceptos As causas da guerra.

O expansionismo dos Estados autoritarios.

O inicio do conflito.

A conquista de Europa por Alemaña.

A mundialización do conflito.

A vitoria en Europa.

A vitoria no Pacífico.

O balance da guerra. O impacto demográfico, moral e económico.

A preparación da paz.

A bomba atómica sobre Hiroshima e Nagasaki.

Contidos Procedementos Determinación de causas.

Lectura e interpretación dun mapa.

Lectura e análise dunha fonte primaria.

Utilización da rede Internet para a busca de información.

Elaboración dun esquema.

Interpretación de táboas de datos.

Comparación de textos históricos sobre un mesmo feito.

Actitudes Valoración crítica das consecuencias da guerra e das actitudes intolerantes, e recoñecemento da importancia do diálogo como vía para a solución de conflitos.

Valoración crítica das consecuencias da guerra.

Rexeitamento da violación dos dereitos colectivos.

UNIDADE 10 Conceptos A guerra fría A formación de bloques.

As etapas da guerra fría.

A carreira armamentística.

Estados Unidos, unha superpotencia.

As democracias europeas.

Xapón, unha potencia moderna.

As democracias populares.

A desestalinización.

A contestación á hxgemonía soviética.

China e Cuba.

As causas da descolonización.

As vías e as etapas.

As consecuencias da descolonización.

A Conferencia de Bandung.

As guerras de Corea e Indochina.

As crises da Canle de Suez, de Berlín e dos misiles de Cuba.

As guerras árabe-israelís.

A guerra de Afganistán.

A guerra de Vietnam.

Contidos Procedementos Lectura e análise dunha fonte primaria.

Lectura e interpretación dun mapa.

Elaboración dun informe.

Análise de películas históricas.

Actitudes Respecto e valoración crítica de actitudes e formas de vida de persoas ou grupos pertencentes a sociedades ou culturas distintas á propia.

Actitude de rexeitamento cara ás solucións violentas dos conflitos, e actitude favorable á súa solución pacífica por medio da negociación e o diálogo.

Valoración crítica das consecuencias da guerra.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

14

PROGRAMACIÓN 4º ESO

UNIDADE 11 Conceptos Unha fase de gran crecemento.

O consumismo.

Contradicións e axitación social.

Do Plan Marshall á CEE. A creación da UE. O sistema comunista na Europa oriental.

Os intentos de reforma.

O comunismo chinés.

Cara a unha apertura controlada.

A explotación neocolonial.

O subdesenvolvemento.

Trazos dos países subdesarrollados.

O inicio da crise.

As consecuencias da crise.

A recesión económica.

Os datos estatísticos: formas de representalos e utilidade.

Contidos Procedementos Observación e descrición de fotografías históricas.

Elaboración dun informe.

Lectura e análise dunha fonte primaria.

Elaboración dunha táboa.

Elaboración dun esquema.

Observación e interpretación dun gráfico.

Utilización da rede Internet para a busca de información.

Análise de datos estatísticos.

Actitudes Comprensión do alcance global dos problemas sociais e económicos dos países menos desenvolvidos e adopción dunha actitude solidaria con eles.

UNIDADE 12 Conceptos O franquismo, unha ditadura totalitaria.

Adaptación á conxuntura internacional.

A política económica: intervencionismo e autarquía.

Tecnócratas e reformistas.

A oposición ao réxime.

O desenvolvismo económico.

A crise política do réxime franquista.

A crise económica.

As postrimerías do réxime franquista.

Os inicios da transición á democracia.

A reforma política.

A Constitución de 1978.

A consolidación da democracia.

A alternancia no poder.

O proceso de descentralización do Estado.

O funcionamento autonómico.

Galicia: do franquismo á democracia.

A historia oral como fonte de información histórica.

A vida cotiá na España franquista.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación dun esquema temático.

Lectura e interpretación dun texto histórico.

Obtención de información histórica a partir de debuxos e caricaturas de prensa.

Elaboración dun eixe cronolóxico.

Lectura e análise dun texto legal.

Lectura e interpretación dun mapa político de España.

Obtención de información histórica a partir de debuxos.

Obtención de información histórica a partir da realización de entrevistas.

Actitudes Actitude de rexeitamento ante as formas de goberno autoritarias.

Valoración dos principios e as institucións democráticas como instrumentos para convivir en liberdade e de xeito pacífico.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

15

PROGRAMACIÓN 4º ESO

UNIDADE 13 Contidos Procedementos

Conceptos A fin do bloque do Leste.

A implosión da URSS. As novas fronteiras europeas.

A nova orde.

A tentación do unilateralismo.

Cara a un mundo multipolar?

Os novos conflitos.

O control das fontes de enerxía.

Nunha economía globalizada.

Nos organismos internacionais.

A proxección cultural.

O conflito árabe-israelí.

A guerra de desintegración da antiga Iugoslavia.

Elaboración dun eixe cronolóxico.

Lectura e interpretación de mapas políticos.

Lectura e interpretación de textos primarios.

Lectura e interpretación de mapas temáticos.

Lectura e interpretación de datos estatísticos.

Lectura e interpretación dunha gráfica económica.

Realización de traballos de sínteses tras a busca de información e a consulta de diversas fontes.

Actitudes Valoración da importancia da paz no mundo, rexeitamento das solucións violentas aos conflitos, e defensa da súa solución pacífica por medio da negociación e o diálogo.

Interese en buscar no pasado as orixes dos feitos do presente.

CULTURA E ARTE NO SÉCULO XX Conceptos O progreso científico.

A arquitectura.

Unha nova arte: o cine.

A arte surrealista.

A renovación da literatura.

Os faladoiros literarios.

A pintura e a escultura.

A arquitectura.

O impacto do desenvolvemento científico e tecnolóxico.

Cara a un desenvolvemento sostible.

A cultura na segunda metade do século XX. Os mass media e a súa influencia.

As segundas vanguardias.

Arquitectura e urbanismo na segunda metade do século XX. A arte e as novas tecnoloxías.

As feiras de arte e os grandes museos. Últimas tendencias pictóricas.

Unha literatura sometida á censura.

O cine.

A pintura e a escultura.

A arquitectura.

A cultura de masas.

Literatura e cine sen censura.

A arquitectura posmoderna.

A pintura e a escultura.

A sociedade actual.

Contidos Procedementos Lectura e interpretación de obras arquitectónicas e pictóricas.

Lectura e interpretación de obras escultóricas.

Obtención de información histórica a partir de fotografías e ilustracións.

Lectura e interpretación de obras pictóricas.

Elaboración de traballos de investigación.

Realización de debates.

Actitudes Valoración da importancia do progreso científico e técnico na mentalidade occidental.

3. 2-. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN Para a materia de Ciencias Sociais de Cuarto Curso de ESO, están contempladas tres horas semanais, polo que a distribución temporal da materia prevista para este curso é a seguinte:

Primeiro trimestre Segundo trimestre Terceiro trimestre

Unidades didácticas 1, 2, 3, 4 e 5 Unidades didácticas 6, 7, 8 e 9 Unidades didácticas 10, 11, 12 e 13 DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

16

PROGRAMACIÓN 4º ESO

3.3-. CONTIDOS MÍNIMOS • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

As bases económicas do Antigo Réxime. A sociedade estamental do Antigo Réxime.

O réxime demográfico antigo. A monarquía absoluta. O réxime señorial.

A Ilustración. O despotismo ilustrado. Os primeiros Borbóns de España. A Galicia borbónica. América colonial. Síntomas e propostas de cambio.

Principios fundamentais do liberalismo. Primeirs revolucións liberais. A independencia dos EE UU .Causas e fases da Revolución francesa. As Cortes de Cádiz e a Constitución de 1812.

A revolución agraria. A primeira revolución industrial. O capitalismo.

A nova sociedade de clases.

A Restauración absolutista. Absolutismo e liberalismo durante o reinado de Fernando VII. A consolidación do liberalismo en España: o reinado de Sabela II. O Sexenio democrático.

O nacionalismo: A unificación italiana e alemá.

Os inicios do movemento obreiro. O socialismo marxista e o anarquismo. A Primeira Internacional de Traballadores. A consolidación do movemento obreiro.

Características do Estado burgués.

A segunda revolución industrial. A revolución demográfica.

O réxime da Restauración borbónica en España.

Expansión colonial e imperialismo. Causas do colonialismo. Consecuencias nos territorios colonizados A Primeira Guerra Mundial. Causas, novas formas de guerra, consecuencias. O novo mapa europeo A Revolución rusa de 1917. Causa da revolución. As primeiras medidas dos bolxeviques no poder. Características xerais do estalinismo.

Características xerais do fascismo.

A crise de 1929 e a Gran Depresión dos anos trinta.

O nazismo. Peculiaridades do nazismo. A Alemaña de Hitler.

A Segunda Guerra Mundial. Causas, novas formas de Guerra, consecuencias A Segunda República. As reformas dos dienio republicano socialista.

A Guerra Civil.

A dictadura de Franco. Caracterísitcas xerais. A postguerra. O desenvolvemento dos anos 60 A bipolarización das relacións internacionais. A Guerra Fría. Caraterísitcas da gurra fría e principais conflictos A descolonización. Características Terceiro mundo.

A nova orde internacional.

O mundo islámico.

A transición democrática española A Constitución de 1978. Análise e comentario de textos, mapas, táboas estatísticas e gráficos.

Identificación e distinción entre cambios estruturais e conxunturais na análise dos procesos de cambio.

Determinación dalgúns aspectos de continuidade e cambio histórico e comparación da súa duración e ritmos respectivos.

Distinción entre causas de longa e curta duración e consecuencias a curto e longo prazo.

Distinción e clasificación de fontes históricas e o seu diferente uso e valor para o coñecemento do pasado.

Análise das fontes históricas e obtención de información explícita e implícita a partir delas.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

17

PROGRAMACIÓN 4º ESO

• • • • • • • • • •

Selección e utilización de recursos gráficos para a representación do tempo histórico, e elaboración de secuencias temporais utilizando as unidades e convencións cronolóxicas.

Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

Análise do tempo histórico na evolución dunha sociedade.

Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

Análise de determinados aspectos da vida cotiá que caracterizan a unha sociedade.

Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

Análise e comentario de imaxes, con especial atención ás que corresponden a obras de arte.

Localización de datos en mapas temáticos. Realización de actividades sobre mapas históricos.

Elaboración de esquemas, resumos e breves informes.

Explicación e definición de termos históricos e artísticos.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

18

PROGRAMACIÓN 4º ESO

4. METODOLOXÍA: O currículo da área de Ciencias sociais para a etapa da ESO pretende lograr unha comprensión por parte dos alumnos da realidade na súa compoñentes histórica, económica, social, cultural, etc. Na selección de contidos e obxectivos establécese que ensinar e que aprender, agora trátase de dar unha orientación de como ensinar e aprender, como acadar os obxectivos marcados.

• Potenciar unha aprendizaxe significativa: relacionando os novos contidos con aprendizaxes anteriores e coas propias experiencias dos alumnos; fomentando a autonomía dos alumnos e preparándoos para identificaren problemas, suxeriren solucións e afrontaren a análise de novas situacións a partir dos coñecementos adquiridos.

• Favorecer a construcción do coñecemento por parte do alumno: integrando os distintos tipos de contidos (conceptuais, procedimentais e actitudinais); seleccionando actividades e estratexias adecuadas ó nivel dos alumnos. As actividades deben ser variadas para que permitan unha conexión da aprendizaxe na escola coa vida favorecendo, na medida do posible, a aprendizaxe por descubrimento, a formulación de hipóteses; promovendo unha reflexión crítica por parte do alumno e unha formación en actitudes e valores.

• Combinar unha metodoloxía expositiva e unha metodoloxía indagatoria. O emprego de estratexias expositivas parece máis adecuado para a aprendizaxe de certos contidos conceptuais mentres que as estratexias indagatorias son as máis apropiadas para tratar algúns contidos procedimentais, colocando ós alumnos ante problemas e buscando que actúen cunhas técnicas e procedementos concretos para a súa resolución. Se pretendemos presentar dunha forma integrada os contidos conceptuais, procedimentais e actitudinais ambas estratexias deben estar tamén integradas: a utilización de estratexias indagatorias permite adquirir o dominio sobre certos procedementos e chegar tamén a adquirir certos contidos conceptuais ou reforzar os adquiridos; a exposición, oral ou escrita de certos coñecementos xa elaborados é, en ocasións, punto de partida imprescindible para a aprendizaxe de procedementos e valores.

• A indagación das ideas previas do alumno sobre o tema que se vai a tratar é fundamental.

Antes de comezar cada unidade é importante facer unha exploración das ideas previas que o alumno teña sobre os contidos que se van a abordar e da súa actitude e motivación cara a estes contidos. Esto pode permitir orientar mellor o traballo do profesor e plantear os contidos, as veces en formas de pregunta, que se van a abordar na unidade.

• Nesta etapa parécenos importante prestar especial atención ó traballo sobre conceptos e procedementos fundamentais nas ciencias sociais. Tanto mediante a exposición, oral ou escrita como a través das actividades se prestará atención a estes conceptos e procedementos. Tentamos adicar especial atención en cada unidade a algún procedemento (localización en mapas, tratamento e elaboración de información a partir dun texto, obtención de información de fontes variadas sobre un mesmo tema, interpretación de imaxes, obtención de información a través de mapas, elaboración de mapas conceptuais, etc) relacionado cos seguintes aspectos: • A percepción do espacio e a localización espacial. É evidente que non se poden formular os fenómenos xeográficos e históricos desligados do espacio. Os alumnos deben comprender que os feitos se localizan no espacio e que se poden representar en mapas. A localización de feitos e situacións en soporte cartográfico é unha fonte insustituible para a comprensión da xeografía e a historia. Por iso a presentación dos contidos debe ir acompañada de información cartográfica e de actividades que permita a súa comprensión e interpretación.

• As relacións da causalidade nos feitohistóricos e xeográficos. O establecemento de relacións multicausais, características da explicación histórica é un dos problemas máis importantes na ensinanza das ciencias sociais. Os obxectivos da etapa buscan a progresiva comprensión, da interrelación de feitos políticos, económicos, sociais, culturais, etc. A explicación causal debe estar presente tanto na exposición DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

19

PROGRAMACIÓN 4º ESO

dos contidos como nos procedementos e actividades que se desenvolver.

Actividades que busquen o establecemento de causas no desenvolvemento dos contido conceptuais (¿Por que…?, ¿Cal foi a orixe…, etc?), pequenas investigacións, realización de mapas conceptuais parecen actividades adecuadas para comprender as relacións causais nos feitos históricos e xeográficos.

• A utilización de diferentes fontes de información (textos, imaxes, mapas, etc). Non hai dúbida sobre a importancia da utilización de fontes escritas na aprendizaxe da historia ou a xeografía, que por suposto estarán presentes en todas as unidades.

Pero consideramos tamén fundamentais a utilización doutro tipo de fontes de acordo cos obxectivos da etapa. As imaxes (fotografías, debuxos, reconstruccións) no so aclaran a información textual senón que aportan elas mesmas información e permiten presentala de xeito atractivo e motivador para os alumnos. Aprender a obter información das imaxes e un dos obxectivos da etapa e do ciclo.

• Combinar actividades individuais e colectivas. Estas deben ser variadas buscando tanto a adquisición e consolidación de contidos conceptuais como procedimentais e actitudinais.

As actividades axudan a fixar, comprender, comparar, organizar ideas, utilizar procedementos, etc. Estas actividades buscan ademais o dominio de certas técnicas de traballo non exclusivas das ciencias sociais como poden ser: a lectura comprensiva, esquemas e resumos, técnicas de manexo de información de diferentes fontes, etc. O caderno de clase, onde se realizarán a meirande parte destas actividades debe ser así o instrumento fundamental de traballo do alumno, o tempo que se vai converter nun instrumento básico de avaliación.

• A realización de visitas e itinerarios a lugares de interés xeográfico e histórico é outro recurso útil e moitas veces motivador. Estes itinerarios deben estar correctamente diseñados e integrados nunha unidade. As visitas comprenden unha preparación previa na aula e a realización dunha serie de actividades despois do itinerario que permitan relacionar o visto e traballado durante o mesmo co traballo cotidiá na aula.

• A realización de pequenos proxectos de investigación. Cumpren unha función educativa importante xa que habitúan os alumnos a afrontar e resolver determinados problemas con relativa autonomía e formular por si mesmos preguntas, adquirir experiencia na busca de información, etc. Estes proxectos deben buscar tema atractivos para o alumno, a ser posible cercanos ó seu entorno habitual e realizados, preferentemente en equipo.

• Utilización de materiais variados. Aínda que utilizamos como texto base o libro isto non supón non utilizar outros materiais como películas, cintas, textos, prensa, materiais de elaboración propia e por suposto todos os recursos que as novas tecnoloxía poñen a disposición do alumnado

4.1-. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS: Relación dos diversos materiais e recursos didácticos para abordar a materia de Ciencias Sociais, Historia de Cuarto Curso.

• Libro de texto CIENCIAS SOCIAIS 4 ESO, editorial rodeira.

• Libro dixitalizado CIENCIAS SOCIAIS 4 ESO, editorial rodeira.

• Blog do profesor • Recursos dixitais (actividades interactivas, blog de aula, animacións, cazas do tesouro, webquest...)

• Dicionarios e outras obras de consulta.

• Ordenador e conexión a Internet.

• Material funxible.

• Libro de lectur con guías didáctica do profesorado.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

20

PROGRAMACIÓN 4º ESO

5-. CRITERIOS DE AVALIACIÓN Asumindo os criterios establecidos polo curriculo se desglosan os criterios mínimos para unha avaliación positiva do curso 1. Situar no tempo e no espazo períodos, feitos e pro cesos históricos relevantes aplicando as convencións habituais no estudo da historia. Trátase de avaliar se as alumnas e os alumnos coñe cen as principais etapas e períodos cronolóxicos e se son capaces de comprender as nociónsde simultaneidade e cambio, e os momentos e procesos que carac terizan o tránsito dunhas etapas a outras, aplicando estas nocións á evolución histórica desde o século XVIII ao momento actual.

2. Identificar as causas e consecuencias de feitos e procesos históricos significativos, establecendo cone xións entre elas e recoñecendo a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais. Trátase de comprobar que se é capaz de explicar os factores que inflúen nun feito ou proceso histórico significativo, recoñecendo a natureza, xerarquización e interrelación das causas, así como as súas consecuen cias a curto e longo prazo.

• Distinguir causas de longa e curta duración e consecuencias a curto e longo prazo.

• Identificación e distinción entre cambios estruturais e conxunturais na análise dos procesos de cambio.

• Identificación e distinción entre as circunstancias causais e os motivos persoais que interveñen nun feito ou situación histórica concretos.

• Elaborar mapas conceptuais.

• Describir as principais causas e consecuencias das ondas revolucionarias liberais • Explicar as causas da Revolución Rusa • Explicar as causas e consecuencias da formación dos imperios coloniais.

• Explicar as causas e consecuencias da Primeira e a Segunda Guerra Mundia • Explicar as causas e consecuencias do proceso de descolonización • Explicar as causas e consecuencias da Guerra Fría 3. Expoñer as características sociais, económicas e políticas do Antigo Réxime derivando delas as trans formacións que se producen en Europa no século XVIII e explicando os trazos significativos do refor mismo borbónico en España e en Galicia.

Trátase de comprobar, partindo do coñecemento dos trazos xerais dasociedade no Antigo Réxime, que se recoñecen os cambios producidos no século XVIII, describindo o carácter centralizador e reformista do despotismoilustrado en España e Galicia, destacando neste caso os esforzos de mellora económica e a reivin dicación dunha cultura propia.

• Describir os trazos básicos que caracterizan ao Antigo Réxime: monarquía absoluta, réxime señorial, sociedade estamental e réxime demográfico antigo • Caracterizar os trazos básicos do despotismo ilustrado.

• Enunciar as liñas básicas da organización e explotación de América no século XVIII. • Analizar as propostas de cambio político e socioeconómico elaboradas por pensadores do século XVIII. 4. Identificar os trazos fundamentais das revolucións industriais e liberal-burguesas, valorando os grandes procesos de transformación que experimentou o mun do occidental, e analizando as particularidades destes procesos en España e Galicia en comparación con outros exemplos representativos. Búscase comprobar que se recoñecen os cambios que a revolución industrial introduciu na produción e os diferentes ritmos de implantación do proceso en Europa e en Galicia, así como as transformacións que dela se derivan coa aparición de grupos sociais que planean reivindicacións desde posicións sindicais, socialistas ou anarquistas. Tamén, comprobar se identifican e se saben explicar as bases políticas, sociais, ideolóxicas e administrativas do liberalismo e do nacionalismo e o xeito particular de DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

21

PROGRAMACIÓN 4º ESO

implantación do Estado liberal en España e en Galicia, coa signifi cación que ten o proceso desamortizador e o sistema caciquil.

• Describir os trazos básicos que caracterizan o liberalismo.

• Describir as principais causas e consecuencias das ondas revolucionarias liberais • Explicar o proceso de independencia dos EE UU e a formación da nova nación.

• Expoñer as causas e os principais acontecementos das fases da Revolución francesa.

• Analizar a Guerra de Independencia española e o triunfo da revolución liberal, valorando a obra das Cortes de Cádiz.

• Explicar en que consistiu a revolución agrícola e industrial.

• Diferenciar caractrerísitcas da Primeira e da segunda fase da Revolución Industrial.

• Analizar os trazos básicos da nova sociedade de clases.

• Recoñecer os principios da restauración absolutista e os cambios políticos dela derivados.

• Describir as características do Estado burgués.

• Identificar os trazos básicos do socialismo marxista e anarquismo.

• Describir as orixes do movemento obreiro e as primeiras formas de protesta organizada.

• Identificar os rasgos máis destacados avances técnicos, científicos e organizativos da segunda revolución industrial.

• Explicar os trazos básicos da revolución demográfica 5. Explicar as razóns da hexemonía política e económica dos países europeos desde a segunda metade do século XIX, identificando os conflitos e problemas que caracterizan estes anos, tanto entre como dentro dos estados, especialmente os relacionados coa expansión colonial e coas tensións sociais e políticas.

Trátase de avaliar que se coñecen os acontecemen tos máis relevantes que explican o protagonismo de Europa durante a época do imperialismo e as conse cuencias desta expansión colonial no ámbito das relacións internacionais e dos propios países.

• Explicar as causas e consecuencias da formación dos imperios coloniais.

6. Caracterizar e situar cronolóxica e xeográficamen te as grandes transformacións e conflitos mundiais que tiveron lugar na primeira metade do século XX. Preténdese valorar se se identifican os principais acontecementos e procesos e as súas interaccións no panorama internacional desta época como son a revolución rusa, as guerras mundiais, a gran depresión e os trazos básicos dos totalitarismos contrapoñéndoos cos réximes democráticos.

• Expoñer as causas e consecuencias das guerras mundiais.

• Describir a evolución dos grandes conflitos bélicos do século XX. • Definir os obxectivos da Sociedade de Nacións e da ONU. • Sintetizar as causas e os aspectos máis relevantes do proceso revolucionario ruso.

Identificar as realizacións máis destacadas da URSS de Lenin e Stalin • Identificar as causas da crise de 1929.

• Caracterizar os sistemas fascistas. Identificar as realizacións máis destacadas da Italia de Mussolini e da Alemaña de Hitler.

• Expoñer as principais reformas da Segunda República, así como as dificultades para levalas á práctica.

• Contextualizar no tempo as diversas formas artísticas e analizar como se relacionan co desenvolvemento de novas formas culturais e novos medios de comunicación • Comparar obras dos estilos artísticos estudados.

7. Analizar os procesos de cambio desde a segunda metade do século XX, e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dos problemas internacionais máis destacados da DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

22

PROGRAMACIÓN 4º ESO

actualidade. Trátase de comprobar que o alumnado é quen de analizar os procesos de de descolonización, a división do mundo en bloques, a súa crise e a problemática conformación dunha nova orde mundial, co fin de comprender mellor a realidade presente. Será de inte rese comprobar a capacidade e analizar algúns pro blemas internacionais actuais á luz dos acontecementos citados.

• Expoñer os trazos definitorios da Guerra Fría. Caracterizar os bloques occidental e oriental.

• Describir o proceso da descolonización, as etapas e as principais vías seguidas polos países para alcanzar a independencia.

• Caracterizar o Terceiro mundo e describir a formación do bloque dos países Non aliñados.

• Caracterizar o proceso de formación da Unión Europea.

• Describir os trazos básicos do fundamentalismo islámico e das súas consecuencias.

• Contextualizar no tempo as diversas formas artísticas e analizar como se relacionan co desenvolvemento de novas formas culturais e novos medios de comunicación • Comparar obras dos estilos artísticos estudados.

8. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evolución política, social e económica de España e de Galicia durante o século XX e os avances e retrocesos no camiño cara á modernización económica, á consolidación do sistema democrático, e á pertenza á Unión Europea. Trátase de avaliar se o alumnado recoñece as causas da crise da monarquía parlamentaria, as políticas reformistas emprendidas durante a Segunda Repúbli ca, a quebra que supón a guerra civil, a caracteriza ción e evolución do franquismo -desenvolvemento económico e cambios sociaise a transición política ata a Constitución de 1978, e a consolidación do Estado democrático e autonómico no marco da pertenza de España e de Galicia á Unión Europea.

• Describir as causas, desenvolvemento e consecuencias da Guerra Civil • Expoñer os trazos básicos da ditadura franquista na súa evolución política, cultural e socioeconómica.

• Expoñer os principais pasos dados durante a transición democrática para sentar as bases do novo sistema da monarquía parlamentaria.

9. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco de tensión política ou social no mundo actual, indagando os seus antecedentes históricos, analizando as causas e previndo posibles desenlaces, utilizando para iso diversas fontes de información, incluídas as que permitan obter interpretacións dife rentes ou complementarias dun mesmo feito. Trátase de avaliar a capacidade do alumnado para abordar, asesorado polo profesor, o estudo dunha situación do mundo en que vive, buscando os antece dentes e causas que a orixinan, aplicando os seus coñecementos para prever, desde a lóxica, as súas posibles consecuencias. Tamén de comprobar se ten iniciativa para planificar o traballo, acceder con certa autonomía a diversas fontes de información, analizar e organizar esta e presentar as conclusións de maneira clara utilizando, de ser o caso, as posibilidades que ofrecen as TIC. • Analizar e comentar textos, mapas, gráficos e imaxes • Analizar fontes históricas e obter de información explícita e implícita a partir delas.

• Análise e comparación de dúas interpretacións historiográficas sobre uns mesmos feitos, distinguindo os seus puntos de acordo e de desacordo.

• Empregar correctamente o vocabulario específico.

• Elaboración de notas, resumos ou esquemas a partir de información escrita e oral.

• Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

• Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado • Utilizar fontes diversas para obter, relacionar e procesar información sobre feitos sociais e comunicar as conclusións de forma organizada e intelixible, empregando para isto as DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

23

PROGRAMACIÓN 4º ESO

posibilidades que ofrecen as TIC.Avalíase o manexo correcto dos instrumentos gráficos e cartográficos. Trátase de comprobar se se utilizan as posibilidades que proporcionan as ferramentas informáticas básicas.

10. Realizar en pequeno grupo unha investigación no contorno sobre algún aspecto da historia recente, utilizando fontes orais que permitan traballar aspectos de vida cotiá e memoria histórica, e procurar conectalos a contextos máis amplos, sendo capaz de expoñer e defender as súas conclusións. Trátase de comprobar a capacidade do alumnado para valorar o papel que xogan as persoas anónimas nos procesos históricos, que se inicie nun método de investigación e que sexa capaz de elaborar conclu sións a partir de distintos datos que debe saber interpretar.

6-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN A avaliación é, ante todo, un proceso para obter unha información, que unha vez analizada, permita tomar as decisións correctas para a mellora do proceso de ensinoaprendizaxe e correxer aqueles problemas detectados, tanto no progreso do alumnado (asimilación de contidos conceptuais, procedimentais e actitudinais), como na metodoloxía empregada, nos obxectivos propostos, nos contidos e incluso nos propios criterios de avaliación seleccionados. A avaliación ten que ser útil ó profesor, pois debe permitirlle coñecer a evolución da aprendizaxe dos alumnos, descubrir os posibles problemas e establecer as medidas para correxilos. A avaliación debe ser tamén útil ó alumno, para coñecer os factores que favorecen a súa formación, os seus problemas e reflexionar sobre a súa evolución. Hai que buscar uns instrumentos de avaliación adecuados a metodoloxía empregada na aula, ós diferentes tipos de contidos (actitudinais, conceptuais e procedimentais) e que ó mesmo tempo aporten unha información significativa para ó alumno e para ó profesor. Isto fai necesario recorrer a instrumentos variados e abertos entre os que destacamos: • Probas escritas. Axeotadas sobre todo para avaliar contidos conceptuais e procedimentais. Este tipo de probas debe ser moi variada, en función do tipo de contidos que se quer avaliar. Débense buscar probas adecuadas a metodoloxía usada na aula e que non busquen tanto unha repetición dos contidos asimilados como a resolución de problemas e conflictos mediante o uso deses conceptos e procedementos. Sen embargo para certos contidos propios da asinatura isto resulta bastante difícil.

Nas probas escritas poderá presentaranse ao alumnado: Textos e mapas históricos para analizar e comentar.

Imaxes que proporcionan información de carácter histórico e artístico relacionadas con aspectos tratados na unidade.

Feitos e conceptos para relacionar correctamente.

Termos para ser definidos.

Preguntas que o alumnado debe contestar a partir da información obtida na aula e n os materiais (libro, presentacións etc) Nas valoración das probas escritas ademais dos conyodos terase en conta tamén Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado.

Ortografía correcta DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

24

PROGRAMACIÓN 4º ESO

• Observación sistemática do traballo do alumno na aula (traballo en equipo, intervencións en clase, participación, actitude cos compañeiros, debates, etc). É un instrumento básico, sobre todo a hora de avaliar contidos actitudinais (respecto ós dereitos dos demais, constancia e tenacidade no traballo, atención, observación e participación na clase, traballo en grupo) e procedimentais (elaboración de estratexias para resolver problemas, etc). A recollida da información pódese realizar de diferentes formas empregando unhas ou outras segundo os contidos que se traballen: escalas de observación, diario de clase, rexistro anecdótico, etc.Terase especialmente en conta as intervencións do alumnado na aula atendendo a: • Nivel e calidade das intervencións.

• Mensaxe estruturado.

• Comportamento.

• Esforzo.

• Interese.

• Análise das produccións dos alumnos: pequenas investigacións, tarefas, traballos en equipo, etc. permite avaliar principalmente contidos procedimentais (estratexias para resolver problemas, elaboración de esquemas, ortografía, redacción, etc). Consideramos que o caderno de clase e o instrumento básico de traballo do alumno e polo tanto un bo instrumento de avaliación. Permite obter información sobre aspectos moi variados: contidos conceptuais (vocabulario), procedimentais (ortografía, redacción, orde, limpeza, gráficos, esquemas, mapas, resumos, etc), actitudinais (constancia no traballo, corrección de erros, etc). Na valoración dos traballos dos alumnos valorarase: • Correción, coherencia e adecuación da expresión escrita ós contidos que se pretenden explicar.

• Orde, limpeza e estrutura dos traballos presentado.

• Utilización de esquemas.

• Revisión do traballo antes de dalo por finalizado.

• Creatividade.

• Uso adecuado e guiado do ordenador e dalgunha ferramenta telemática.

• Uso adecuado dos manuais de consulta (enciclopedia, dicionario...) e de Internet.

Utilización de Internet, de forma responsable e coa axuda, para buscar información sinxela ou resolver unha actividade.

• Correcta selección, interpretación e síntese da información.

• Entrevista individual e probas orais.

7-. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN A nota da avaliación calcularase como sigue de: A) PROBAS ESCRITAS: Relizaranse un mínimo de dous exames escritos por avaliación. Os exames valoraranse sobre 10 puntos. A proba estará superada cunha nota igual ou superior a 5. Os exames farán media sempre e teñan unha nota superior a 3. De non ser así a avaliación estaría suspensa ata a recuperación do exame. As probas escritas supoñen o 70% da nota de avaliación (7 puntos de 10) B) TRABALLO. A este apartado corresponde o 30 % da nota (3 puntos). Neste apartado valórase a correcta realización das tarefas na casa, as lecturas, as exposicións orais, o traballo na aula, a actitude e o comportamento.

• Traballos específcos 20%: Pequenas tarefas, investigacións guiadas ou lecturas, etc. O valor concreto de cada traballo pode variar de avaliación en avaliación, pois non se fan no mesmo número en cada unha delas. Pola correcta realización destes traballos pódese obter un máximo de 2 puntos DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

25

PROGRAMACIÓN 4º ESO

•

• • •

Os alumnos deben realizar unha lectura obrigatoria á longo do curso, que acompañada da realización dun traballo sobre o libro será valorada cun máximo dun punto na avalición correspondente.

Exposicóns orais: 5%.

Observación do traballo na aula: realización das tarefas, intervencións e participación: 5% (ata 0,5 puntos) Para aprobar a avaliación será necesario obter neste apartado unha nota non inferior a 3.5 sobre 10 (1 punto dos 3 que corresponden este apartado)

C) Traballos voluntarios: O alumnos poderán abter ata un máximo de 1 punto mediante a realización de traballos voluntarios: lecturas comentadas de libros, visionados de películas, exposicións orais sobre algún aspecto do temario, etc. A puntuación deste apartado sumarase a obtida nos dous anteriores Para aprobar a avaliación terá que obterse unha puntuación entre os tres apartados igual ou superior a 5 puntos A nota final será a media das tres avaliacións tendo en conta que: • Cando todas as avaliacións teñan unha nota igual ou superior a 5 a materia estará superada e a nota final será media das tres avaliacións • Cunha avaliación suspensa cunha nota non inferior a 4 e unha media das tres avaliacións igual ou superior a 5 a materia considérase aprobada • En caso de ter unha avaliación suspensa cunha nota inferior a 4 a materia está suspensa • En caso de ter dúas ou máis avaliacións suspensas a materia estará suspensa e a nota final será inferior a 5 En setembro realizarase unha proba escrita .Ademais de dita proba poderán esixirse para aprobar a realización de actividades complementarias que se entregarán o día do exame. A nota da avaliación de setembro non será superior a 5.

8-. ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E REFORZO a-. Recuperación durante o curso Ademais dos exames xa indicados poderanse facer probas escritas de recuperación ó longo do curso co fin de facilitar o aproveitamento dos alumnos con maiores dificultades.

Os alumnos deberán repetir aquelas probas escritas cunha puntuación inferior a 4 e presentar tamén aqueles traballos obrigatorios non presentados ou valrados negativamente no seu momento. b-.Avaliación de alumnos coa materia pendente do curso anterior.

Realizaranse ó longo de curso tres probas de acordo cos criterios de avaliación e os criteros mínimos que se establecen para o curso na presente programación. Para a preparación de ditas probas o alumno deberá realizar unha serie de actividades e entregalas antes de cada proba. Para poderse presentar as probas parciais é necesario entregar antes as actividades. Nesta caso a valoración desta tarefas poderá supoñer o 30% da nota, correspondendo o 70 % restante á proba escrita. Esta deberá corresponderse cos criterio mínimos establecidos nesta programación. De non presentar as actividades o alumno presentarase directamente á proba final no mes de maio. Ó longo do curso o profesor atenderá ós alumnos na súa hora de titoría para aclarar dúbidas ou corrixir actividades.

Aqueles alumnos que non superen as ditas probas terán unha proba extraordinaria no mes de maio.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

26

PROGRAMACIÓN 4º ESO

c-. Probas extraordinarias En setembro realizarase unha proba escrita. Ademais poderse pedir os alumnos coa materia pendente a realización dunha serie de tarefas para a prepaaraación do exame. Nesta caso a valoración desta tarefas poderá chegar ó 30% da nota de setembro, correspondendo o 70 % restanto á proba escrita. Esta deberá corresponderse cos criterio mínimos.

9-.. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE En xeral , neste centro, en aplicación da LOE e como resposta os diferentes problemas que se van detectando, a atención á diversidade basease na aplicación de medidas ordinarias de reforzo educativo compaxinando as saídas fora da aula e a actividade nesta. O mesmo ocorre no caso de rapaces con adaptacións curriculares.

Relación das diferentes propostas para traballar a atención á diversidade de niveis, estilos e ritmos de aprendizaxe, de intereses e capacidades dos alumnos.

• As secuencias de aprendizaxe suscitan o achegamento aos contidos con diversos métodos. A comprensión destes favorécese mediante modelos, esquemas, sínteses...

Coas actividades de aprendizaxe culmina o proceso de relación que lle permitirá ao alumno/á asimilación dos conceptos, os procedementos e os valores.

• Os textos expositivos e explicativos, así como as definicións, están creados e elixidos expresamente para que o alumno/a identifique as ideas esenciais e poida elaborar esquemas e resumos para organizar a información.

• As actividades están secuenciadas segundo os niveis de dificultade, de maneira que faciliten a adquisición das competencias básicas a todos os alumnos. En todos os apartados da unidade propóñense actividades de reforzo e de ampliación segundo as necesidades do alumno/a. Pódense identificar porque van acompañadas dunhas iconas especiais. Úsanse outras iconas para identificar actividades de debate, actividades TIC (uso das tecnoloxías da información e da comunicación)...

• Material complementario, dirixido ao profesor/a, conta con máis recursos específicos de reforzo e de ampliación. Estes materiais ofrécense do seguinte xeito: • Reforzo: Fichas fotocopiables con actividades para traballar a aprendizaxe dos contidos mínimos do curso e facilitar ao alumno/a que o requira a adquisición das competencias básicas.

• Ampliación: Fichas fotocopiables con actividades de maior dificultade na súa resolución, no tratamento doutros contidos relacionados cos do ciclo...

• Plans individuais dirixidos a alumnos que o requiren (estranxeiros, incorporación tardía, necesidades educativas especiais e superdotación).

10-. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES Visita a algunha exposición de interés relacionada coa materia que poida xurdir ó longo do curso

11. PLAN LECTOR No curso 2008-2009, aprobouse neste centro o Plan lector.Tendo en conta que integra tódalas intervencións do centro para o fomento da lectura, da escritura e das habilidades informáticas, tódalas actividades encamiñadas a obter a competencia en comunicación lingüística, tratamento da información e a competencia dixital , competencia cultural e artística e a competencia e a competencia para aprender a aprender realizadas dende esta materia pasarían a formar parte de dito Plan. Poderiamos citar tódalas actividades de comprensión lectora que se recollen en cada tema para realizar trala lectura e explicación deste á procura do uso dun vocabulario específico da área e da asimilación dos contidos DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

27

PROGRAMACIÓN 4º ESO

fundamentais desta, a lectura de todo tipo de textos en calquera tipo de soporte, o uso de Internet para determinadas buscas así como da biblioteca escolar.

Lectura: • Lectura de textos continuos: narrativos, descritivos, instrutivos, argumentativos, expositivos, con actividades de prelectura, durante lectura e poslectura (anticipar, predicir, inferir a partir do título do texto, do recurso dixital, das imaxes…).

• Lectura comprensiva de fontes escritas históricas e xeográficas, tanto primarias como secundarias.

• Lectura doutros tipos de documento: formulario, anuncio, gráfica, mapa...

• Textos en soporte dixital (Internet e aplicacións informáticas, lectura en pantalla).

• Lectura en alto.

• Utilización do dicionario como instrumento de localización do vocabulario descoñecido.

Expresión: • Composicións e escritos de tipoloxía diversa seguindo unhas pautas e prestando atención á presentación e á ortografía.

• Participación oral en actividades grupais e preparación de debates, coloquios, faladoiros...

• Expresión oral e escrita en razoamentos, actividades e traballos individuais, actividades en grupo...

• Exposición oral das aprendizaxes, utilizando un vocabulario preciso, acompañada ou non de imaxes.

• Expresión escrita en soporte papel e en pantalla.

Nesta idea de fomento da lectura ademais da lectura obrigatoria presentarase ó alumnado unha selección de libros de lectura voluntaria que serán valorados na nota do alumno.

12-. TRATAMENTO DE FOMENTO DAS TIC O recurso as novas tecnoloxías terá unha presenza constante no que a recursos didácticos se refire coa utilización do canón para proxectar material de apoio . Así mesmo sempre que se considere oportuno estarán presentes cando se trate de buscar, obter e seleccionar información do ámbito, de fontes escritas, iconográficas e audiovisuais. Todas estas actividades han de ter como marco de referencia o Plan para fomento das TIC aprobado no curso 2008-2009.

Para incorporar as TIC na aula poderanse utilizar unha serie de recursos integrados cos contidos e actividades de Ciencias Sociais para cuarto curso, que complementan e amplían.

Busca de información

Utilización de bibliotecas, xa sexan físicas ou virtuais; uso de Internet: busca guiada de información mediante buscadores e consulta de enderezos web específicos; utilización de dicionarios, tradutores dixitais e enciclopedias virtuais; consulta de diarios e revistas en formato dixital...

Selección de información Exposición ao alumno/a de cales son os criterios de selección de información: que páxinas web son as máis adecuadas e fiables, como se debe ordenar a información obtida...

Tratamento da información e Proposta de redacción de traballos e de textos de carácter propio, produción de textos relacionados cos distintos aspectos da materia, mediante procesadores de texto, e o uso de correctores ortográficos para a DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

28

PROGRAMACIÓN 4º ESO

Cazas do tesouro

Animacións Actividades interactivas

Presentacións Proxectos

revisión final.

Proposta de busca de información por medio da web.

Formulación dunha serie de preguntas e unha gran pregunta (actividade máis elaborada). Para respondelas, o alumno/a debe buscar información por Internet nas páxinas webs indicadas ou noutras.

Explicación de contidos de índole moi diversa (conceptos, procedementos...) por medio de imaxes animadas e textos.

O alumno/a responde seleccionando a opción adecuada, clasificando elementos de diferentes grupos ou situándoos na súa posición correcta… Ao finalizar, o programa informa dos acertos e erros, e dáse a oportunidade de corrixilos (aplicables no encerado dixital Interactivo).

Traballos multimedia, presentacións creativas de textos, esquemas, realización de diapositivas...

Proposta de: • Unha busca de información mediante a web. Formulación dunha serie de actividades de investigación orientadas a un produto final. Para realizalas, o alumno/a debe buscar información por Internet nas páxinas webs indicadas (aprendizaxe por investigación).

• Utilización de procesadores de texto para redactar, organizar, almacenar, imprimir e presentar documentos diversos, aproveitando todas as súas ferramentas: tipos de formato, inserción de imaxes e gráficos, correctores ortográficos e gramaticais...

• Uso de programas que lle permiten ao alumno/a realizar exposicións e presentacións (Power Point, ou similares), como traballos multimedia, presentacións creativas de textos, esquemas, ou realización de diapositivas, facilitando a creatividade e a interactividade do alumno/a.

13-. ENSINANZAS TRANVERSAIS O carácter integral do currículo implica que se deben incorporar nas diferentes materias elementos educativos básicos contidos nas ensinanzas transversais.

Deseguido, e de forma moi breve, presentamos como se incorporaron as ensinanzas transversais na materia de Ciencias Sociais.

Educación moral e cívica Considerar os códigos éticos máis aló dun código normativo social ou relixioso, e advertir da necesidade de elaborar criterios morais propios, razoados, solidarios e non suxeitos a meras esixencias externas.

Desenvolver estruturas universais de xuízo moral que permitan a adopción de principios, tales como a xustiza e a solidariedade.

Coñecer os sistemas éticos e morais máis relevantes, actuais e do pasado, que teñen unha incidencia na sociedade actual.

Recoñecer nos dilemas actuais da humanidade a súa razón ética e moral.

Analizar conflitos de valores e elaborar estratexias de solución baseadas no diálogo e no respecto. Discutir dilemas morais utilizando razoamentos non absolutos, abertos ao diálogo e á aceptación doutros puntos de vista.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

29

PROGRAMACIÓN 4º ESO

Educación para a paz Revisar o concepto de paz, máis aló da visión occidental herdada da idea de pax romana (ausencia de conflitos bélicos entre Estados), considerándoo non como antítese da guerra senón como un concepto oposto a outro máis amplo, o de violencia, que inclúe a guerra como unha forma de violencia organizada.

Revisar o concepto de conflito, máis aló da súa identificación con algo negativo e violento, para consideralo como un proceso natural e consustancial á existencia humana en sociedade.

Analizar conflitos sociais, advertindo os seus compoñentes básicos (persoa, proceso, e problema ou diferenzas esenciais), e relacionalos convenientemente co seu contexto temporal e espacial.

Desenvolver as capacidades de toma de decisións e de resolución non-violenta dos conflitos para favorecer o desenvolvemento de condutas pro sociais.

Comprender a interdependencia mundial entre os países e a mundialización dos problemas sociais para advertir o seu complexidade.

Coñecer o contido básico da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, a súa historia e a súa razón de ser na sociedade actual.

Formar unha identidade universal desde o respecto e a afirmación da diferenza de etnias e culturas.

Desenvolver a solidariedade entre os pobos, mediante o estudo e a valoración dos desequilibrios socioculturais e económicos entre os Estados, especialmente na situación do Terceiro Mundo.

Coñecer as bases éticas do sistema democrático e as súas características concretas por medio da análise da Constitución vixente.

Desenvolver competencias dialogantes que predispoñan ao acordo xusto e á participación democrática.

Tomar decisións individuais ante un conflito, tendo en conta os puntos de vista e as necesidades de todos os implicados.

Desenvolver na vida cotiá comportamentos coherentes cos principios e normas que se defendan verbalmente.

Educación para a igualdade de oportunidades entre os sexos Comprender a diferenza entre sexo e xénero: o primeiro, como categoría biolóxica, e o segundo, como construción sociocultural que define as diferenzas emocionais e intelectuais, os comportamentos e os roles masculinos e femininos que cada sociedade asigna a mulleres e homes.

Estudar os fenómenos e procesos sociais, incorporando a economía doméstica e a historia do papel da muller, e incluír o feminismo entre os proxectos éticos contemporáneos.

Recoñecer os sesgos sexistas que se atopan nas interpretacións dos feitos sociais e na propia documentación.

Incorporar nos traballos unha visión non sexista e adoptar, na vida escolar, familiar e social, actitudes a favor da igualdade entre ambos sexos.

Participar nun intercambio de papeis fluído cos compañeiros da aula en situacións de traballo grupal, e favorecer a participación das alumnas nos debates e tomas de decisións para evitar situacións de discriminación sexista. Facilitarase, deste xeito, desde a propia actividade da aula, o establecemento dunhas relacións máis xustas e equilibradas entre as persoas.

Educación para a saúde e a calidade de vida Considerar a saúde como estado de benestar (físico, psíquico e social) ao que todo ser humano ten o dereito de aspirar para poder gozar dunha mellor calidade de vida.

Coñecer, desde unha perspectiva histórica e xeográfica, a ampla gama de hábitos culturais distintos en relación á alimentación, á hixiene e ás enfermidades, e observar a súa diversidade, así como a súa evolución ao longo da historia da humanidade.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

30

PROGRAMACIÓN 4º ESO

Coñecer as consecuencias individuais e colectivas de hábitos alimentarios inadecuados e costumes desfavorables, para conservar un bo estado de saúde, e rexeitar as pautas de comportamento que non conducen á adquisición dun benestar xeral.

Reflexionar sobre os propios hábitos e aplicar na vida cotiá, no contorno familiar e no comunitario os hábitos culturais que potencien unha mellor saúde e calidade de vida.

Educación para o lecer Comprender o lecer desde unha perspectiva histórica como unha conquista social que se deriva da diminución da carga laboral e da disposición de máis tempo libre.

Comprender o lecer como unha realidade actual que se desprende da repartición do traballo e do aumento obrigatorio das horas libres.

Potenciar na vida cotiá o acceso aos mundos da información: cine, vídeo, libros, multimedia..., proporciándolle ao individuo unha panorámica máis ampla do mundo no que vive.

Recoñecer no lecer as posibilidades de gozo, tanto individual coma colectivo, da natureza, do contorno, da cultura, da ciencia...

Reflexionar e actuar no tempo de lecer respectando o medio natural e social no que se vive.

Comprender e valorar a necesidade de dispoñer de tempo libre que permita a realización de actividades que supoñan un enriquecemento persoal e unha colaboracióna activa cos membros da comunidadade.

Educación do consumidor Adquirir conciencia de consumidor e actuar en consecuencia, sendo consciente dos dereitos e responsabilidades desta figura.

Coñecer a existencia e o contido básico da lei para a defensa dos consumidores e usuarios.

Desenvolver habilidades e criterios para a toma de decisións e actuar como consumidor responsable, instando á fabricación de produtos cada vez máis duraderos, menos contaminantes e de fácil reciclaxe.

Confeccionar orzamentos e elaborar estratexias para favorecer o aforro e a xestión máis adecuada dos recursos nos ámbitos familiar, local, galega e estatal.

Educación ambiental Comprender o medio como sistema e advertir a importancia da interrelación e mutua dependencia dos elementos naturais e humanos.

Adquirir un dominio das escalas temporais e espaciais suficientemente amplo como para poder tomar conciencia das consecuencias a curto e longo prazo de calquera intervención no medio.

Afondar no coñecemento do medio, facendo especial énfase nas nocións de enerxía, equilibrio, crecemento, economía, orde, cooperación...

Analizar as manifestacións da intervención humana desde o punto de vista da súa incidencia no medio.

Adquirir unha visión histórica da evolución da actividade humana e a súa repercusión ambiental, especialmente ligada á obtención e xestión da enerxía.

Analizar os problemas ambientais baixo un esquema multifactorial e contextualizado, evitando interpretacións excesivamente xeneralizadoras e posicións dogmáticas.

Abordar problemas referidos ao contorno formulando posibles estratexias de solución.

Saber desenvolver estudos ambientais mediante a obtención, selección, tratamento e comunicación adecuada da información.

Adoptar na vida cotiá unhas actitudes coherentes coa defensa do medio.

Defender a necesidade de cooperación social en relación coa xestión ambiental, a nivel local, galego, nacional e internacional, e adoptar unha actitude de colaboración activa.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

31

PROGRAMACIÓN 4º ESO

Educación sexual Considerar a sexualidade tanto na súa dimensión biolóxica como emocional e social, apreciando os papeis feminino e masculino no exercicio da sexualidade como actividade de plena comunicación entre as persoas.

Desenvolver o coñecemento do propio corpo e a autonomía persoal como elementos indispensables para adquirir un excelente nivel de saúde e autoestima para exercer con satisfacción o propio rol social.

Realizar tarefas en grupo, presentando unha actitude crítica, respectuosa e tolerante coa diversidade de opinións e de opcións, onde se aplique o diálogo como vía necesaria para a solución dos problemas humanos.

Educación viaria Comprender a organización do territorio e o espazo urbano en interacción coas redes de comunicación e transporte.

Analizar as causas dos accidentes, normas de circulación e problemas ambientais relacionados co uso de todo tipo de vehículos.

Desenvolver hábitos de conciencia cidadá en relación coa circulación e os riscos que comporta; valorar a importancia do respecto das normas e sinais de tráfico e interpretar o seu significado.

Comportarse de xeito responsable na condución de vehículos, especialmente motocicletas e ciclomotores.

14. CONTRIBUCIÓN Ó PLAN DE CONVIVENCIA. O estudo da materia de Historia de 4º ESO non pode ser entendida sen ter en conta a transmisión de valores democráticos, de igualdade, de respecto aos demais e a outras culturas, idiomas, orixes, etc., de tolerancia, da resolución dos conflitos mediante o diálogo.

Deste xeito, a materia contribuirá á fomentar a convivencia no centro, partindo de: • Fomentar o respecto cara outras culturas desenvolvendo a curiosidade polo coñecemento de outros pobos.

• Apreciar a diversidade étnica e cultural das persoas e dos estados valorando a convivencia pacífica entre os pobos.

• Rexeitar a discriminación racial e fomentar a igualdade das persoas.

• Fomentar o respecto ás ideas a desenvolver hábitos de tolerancia, respecto e diálogo para resolver os conflitos.

• Desenvolver hábitos e prácticas democráticas e valorar negativamente o recurso á violencia.

• Rexeitar a discriminación racial e fomentar a igualdade dos seres humanos.

• Contribuír ao labor de concienciación sobre a importancia dunha axeitada convivencia escolar que permita unha mellor relación ensinanza-aprendizaxe.

• Detectar o antes posible conflitos que poidan xurdir nas aulas para resolvelos de maneira pacífica.

• Motivar ao alumnado para que comece a interiorización da cultura do diálogo e a mediación.

• Fomentar o respecto entre todos os membros da comunidade e a integración de todos os alumnos/as no centro.

• Fomentar a realización de actividades que potencien o respecto á diversidade

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

32

PROGRAMACIÓN 4º ESO

15-. SISTEMA PARA A ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS PREVIOS • •

Cuestonario nos primeiros dias de clase con preguntas e actividades sobre contidos básicos da materia Incentivar a participación nos primeiros dias de clase para observar as intervencións dos alumnos sobre cuestións planteadas polo profeor ou polos textos.

16-. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN. Ao finalizar o curso en xuño, o departamento elaborará unha memoria final onde se recollerán os seguintes puntos en relación a esta materia: • Porcentaxe do cumprimento da programación.

• Xustificacións da parte da programación non impartida.

• Modificacións introducidas durante o curso en relación coa programación didáctica.

• Motivos das modificación feitas.

• Propostas de melloras para a programación didáctica do próximo curso.

• Análise dos resultados das avaliacións do alumnado en relación cos cursos anteriores

17-. INFORMACIÓN O ALUMNADO •

• •

O profesor responsable da materia informará en cada curso dos aspector máis destacados desta programación especialmente dos que atinxen a criterios de avaliación, procedemenos de avalición, criterios de cualificación, actiividades complementarias e actividades de recuperación e reforzo.

De igual xeito darase a maior publicidade posible a estes apartados a travéss da páxina web do centro e/ou do blog do profesor A programación completa publicarase na páxina WEB do centro para que toda a comunidade educativa poida acceder a súa consulta.

DEPARTAMENTO XEOGRAFIA E HISTORIA IES POETA DIAZ CASTRO

33