เมือ่ อ่ “อ่ “อ่าาน” น” เมื แล้ววได้ ได้ “คิ “คิดด”” แล้ แล้ววจะได้ จะได้ออะไร ะไร แล้ จากการ “คุยย”” จากการ “คุ พบ “คน” พบ “คน” และฟังง “ค� “ค�าา”” และฟั มกันน “ค้ “ค้นน”” ร่ร่ววมกั แบ่งงปัปันน “ค� “ค�าาตอบ” ตอบ” แบ่ www.sarakadee.com www.sarakadee.com www.sarakadee.com www.sarakadee.com facebook.com/sarakadeemag facebook.com/sarakadeemag facebook.com/sarakadeemag facebook.com/sarakadeemag ฝ่ายประชาสั มพันธ์และกิจกรรมพิเศษ นิตยสารสารคดี
ฝ่ฝ่ฝ่าาายประชาสั ยประชาสั ยประชาสัมมมพัพัโทร. พันนนธ์ธ์ธ์แแ0-2281-6110 ละกิ และกิ ละกิจจจกรรมพิ กรรมพิ กรรมพิเเศษ ศษ เศษ ตตยสารสารคดี ยสารสารคดี ยสารสารคดี ต่อนินินิต113 โทร. โทร.0-2281-6110 0-2281-6110 0-2281-6110ต่ต่ต่อออ113 113 113 โทร.
Talk Talk
กิจกรรมดี ๆ โดยนิตยสารสารคดี กิกิจจกรรมดี กรรมดี ๆ ๆ โดยนิ โดยนิตตยสารสารคดี ยสารสารคดี
5 ชาติพันธุ์ชาวเล # # Talk Talk
โครงการพัฒ นาอันนดามั ดามันน โครงการพั โครงการพั ฒฒนาอั โครงการพั ชาติพพันันธุธุ์ช์ชาวเล าวเล กักักับบบชาติ
นิตยสำรสำรคดี และ ตยสำร ยสำร ยสำร สำรคดี และ และ และฬำลงกรณ์มหำวิทยำลัย นินินิตนิตตสถำบั ยสำร สำรคดี ง และ นสำรคดี วิสำรคดี จัยสัและ คม จุ นินินิตตสถำบั ต ยสำร ยสำร ยสำร และ สถำบั สถำบั สถำบั นสำรคดี นวิสำรคดี นวิญวิจจวิจัยทุัยจัยสักัยสัสัง ท่สัง และ ง คม จุ คม จุ ฬำลงกรณ์ ฬำลงกรณ์ ำลงกรณ์ ำลงกรณ์ มหำวิ หำวิ ทยำลั ยำลั ยำลั ย ยย นสำรคดี คม จุ ฬฬ มมม้จหำวิ ทททยำลั ยใจ ขอเชิ ำงคม จุ นร่ มท� ำควำมรู ักหำวิ สถำบั สถำบั สถำบั น น น วิ วิ จ วิ จ ย ั จ ย ั ย ั สั สั สั ง ง คม จุ ง คม จุ คม จุ ฬ ฬมท� ฬวำลงกรณ์ ำลงกรณ์ ำลงกรณ์ มม้จม้จหำวิ ทและเข้ ทและเข้ ทยำลั ยำลั ยำลั ยำยใจ ย ำ ใจ ขอเชิ ขอเชิ ขอเชิ ำนร่ นร่ ำนร่ นร่ วมท� มท� ำควำมรู ำควำมรู ควำมรู ้จักหำวิ ัก้จหำวิ ักและเข้ และเข้ ขอเชิ ญญญญ ทุทุทุกทุกกท่กท่ท่ำท่ำฒ วววมท� ำำควำมรู ำำใจ โครงกำรพั นำภำคใต้ ฝ้จั่ง้จตะวั นักและเข้ ตก (อั นำใจ ดำมัน) ขอเชิ ขอเชิ ขอเชิ ญ ญ ญ ทุ ทุ ทุ ก ก ก ท่ ท่ ท่ ำ ำ นร่ ำ นร่ นร่ ว ว มท� ว มท� มท� ำ ำ ควำมรู ำ ควำมรู ควำมรู ก ั จ ้ ก ั ก ั และเข้ และเข้ และเข้ ำ ำ ใจ ำ ใจ ใจ โครงกำรพั โครงกำรพั โครงกำรพั ฒ ฒ ฒ นำภำคใต้ นำภำคใต้ นำภำคใต้ ฝ ฝ ฝ ง ่ ั ง ่ ั ตะวั ง ่ ั ตะวั ตะวั น น น ตก (อั ตก (อั ตก (อั น น น ดำมั ดำมั ดำมั โครงกำรพั ฒ นำภำคใต้ ฝ ง ่ ั ตะวั น ตก (อั น ดำมั นนน) น) ) ) และวิฒ ถฒ ีชนำภำคใต้ ีวนำภำคใต้ ิตกลุ่ม “ชำติ พันธุนตก (อั ์ชตก (อั ำวเล” ดำมั โครงกำรพั โครงกำรพั โครงกำรพั ฝฝฝั่งพั่งพตะวั ั่งพตะวั ตก (อั ดำมันนน) ) ) และวิ และวิ และวิ ีชวีวิติตนำภำคใต้ ีวิตกลุ ิตกลุ กลุ กลุ ่ม “ชำติ “ชำติ “ชำติ ันันธุันธุธุ์ชนน์ชธุ์ชำวเล” ์ชำวเล” ำวเล” ำวเล”นนนดำมั และวิ ถถถีชถีชีชวฒ ่ม่ม่ม “ชำติ ันพตะวั และวิ และวิ และวิถถถีชีชีชวีวิตีวิติตกลุ กลุ กลุ่ม่ม่ม “ชำติ “ชำติ “ชำติพพพันันันธุธุ์ชธุ์ช์ชำวเล” ำวเล” ำวเล”
2999มมมมกมกกกรรกรำรำรำคมำมค9ำคมคมคมมมม 9 9 2 2 2 2 222999มมมกก22ก2ร52ร052ร59ำ59ำ-1 559ำ5ค9ค595ค969.30 น ..... 5 5 5 5 5 .0 2 2 2 4 น น 0 น 14.0 0 น 0 น 0 น .360.30.30.3 น 6 6 6 -1 -1 -1 -1 0 0 0 0 . . . .0 .0 .0 4 4 4 1 1 1 1 .3 .3 .3 11ชั14น้ 44 4.0.0.0 อ000าค-1-1-1ารศ66ษิ6วิษิ ษิ ศฐษิ ฐษิฐ์ ฐ์ ปฐ์ ป์ ประ์ ประระปสระจวระจวังจวจวคบจวบมบเหบเห บเหาะาะมเหเหมาะมาะมาะมาะาะาะ
กิจจกรรมดี จกรรมดี กรรมดี ๆ โดยนิ ๆ โดยนิตตตตยสารสารคดี ยสารสารคดี กรรมดี ๆ โดยนิ ๆ โดยนิ ยสารสารคดี ยสารสารคดี กิกิกิกิจกิจจกรรมดี กรรมดี ๆ โดยนิ ๆ โดยนิ ตตยสารสารคดี ยสารสารคดี
วิวิถวิศวิาบ ศศ ประ ยั จว จจว ารารารสาร วิสระ าค าค าค าค อ อ อ อ ม มม ม เหม ์ เห ชัชชน้ นั้ชนั้ 4นั้ 4 4 4 คับงคมบมคบเห ษิ าบ ษิ ฐนั ฐนั นั ฐวิ์ นัวิ์ ปจวินั ์ ปาล ศาบ สยั สังจว สังมคังรณ ยัจยั คงก จวิจยั ัระ าค าคารารสาร ถนั ศษินัาบ สวิสถวิถสศวิถาบ ม ม ฬ ค ค จุ ชชนั้ชนั้ นั้ 4 4 4 อ อ อาค ง ง ง ั ั ส ส ส ์ ั ั ั ย ย ย จ จ จ ์ ์ ์ วิ วิ วิ รณ รณ งก ยั าบ งก งกงก ถาบ สสถสถาบ าล าล ย์ รณ จุจจฬนั ฬุจฬุ าล ฬุ าล ทิ รณ าว หงก ์ ยั าล มงก งก ยั ยั ยั าล าล ทิ รณ ย์ยั าล จจฬุจฬุ มฬุ าล ทิ รณ ทิ ยรณ ทิยยาล าว าว หาว มาล มหาล มหหาว ั ั ย ย าล าล าล ย ย ย ิ ิ ิ ท ท ท าวาว มมมหหหาว
ชาวเลคืออออใคร ใคร ชาวเลคื ชาวเลคื ชาวเลคื ใคร ใคร ชาวเลคื ชาวเลคื ออใคร ใคร ชาวเลอยู ี่ไหน หน ชาวเลอยู ่ท่ที่ไ่ท่ที่ไหน ี่ไี่ไหน หน ชาวเลอยู ชาวเลอยู ไ ่ ี หน ชาวเลอยู ชาวเลอยู ท ่ ท ่ และท�าาาาไม... ไม... และท� และท� และท� ไม... ไม... และท� และท� า า ไม... ไม... จึงงงงกลายเป็ กลายเป็นนนน จึ จึ จึ กลายเป็ กลายเป็ จึจึ“กลุ งง“กลุ กลายเป็ กลายเป็ นน ่มเปราะบาง เปราะบาง ม ่ “กลุ “กลุ ม ่ ม ่ เปราะบาง เปราะบาง “กลุ “กลุ เปราะบาง เปราะบาง ที่ส่ส่ส่สัง่มังัง่มังคมต้ คมต้อออองงงง ที ที ที คมต้ คมต้ ทีทีช่่ส่สช่วังังวยกั คมต้ คมต้ อปกป้ องง ออง”ง” ยกันนนนปกป้ ช่ ช่ ว ว ยกั ยกั ปกป้ ปกป้ อง” ง” ง” ช่ช่ววยกั ยกันนปกป้ ปกป้อออง”
เสวนาโดย เสวนาโดย เสวนาโดย เสวนาโดย เสวนาโดย ดร. นฤมล อรุโณทัย เสวนาโดย เสวนาโดย เสวนาโดย ดร. นฤมล อรุโณทัย
นักวิชาการสถาบันวิจัยสังคม จนวิวิัยจวิจบสััยจัยกลุ งัยสัสัคม ดร. นฤมล อรุ ดร. นฤมล อรุ ดร. นฤมล อรุ โโณทั โณทั ณทัยยย นันักนันักผูวิกชกวิ้ทวิชาการสถาบั วิ�าชาการสถาบั ชงานวิ าการสถาบั าการสถาบั สังง่มคม งคม คม พันธุ์ชาวเล ตั้งแต่ปี 2536 จัยเกีน่ยนวินวกั ชาติ ดร. นฤมล อรุ ดร. นฤมล อรุ ดร. นฤมล อรุ โณทั ณทัยยย นันันักผูกผูกวิ้ทผูวิชผู้ทวิ�าช้ทาการสถาบั ช้ทงานวิ จวกั วิจบวกั ัยจัยบกลุ สังกลุ ง่มกลุ คม งคม คม ดร. เดชรัตโโณทั จปัยจจัยเกี ่ยนเกีนวกั พพันพพธุันัน์ชันธุธุาวเล ตั ้งแต่ ปแต่ี ปป2536 �าาการสถาบั �าาการสถาบั งานวิ �างานวิ งานวิ จระจ� ัยัยเกีเกี ่ยาน่ยวิวิภาควิ ่ยวกั บัยสัสับกลุ ่มชาติ ่ม่มชาติ ชาติ ชาติ ์ชธุ์ชาวเล ตั ์ชาวเล ตั าวเล ตั ้ง้งแต่ ้งแต่ ปี ี 2536 ี 2536 2536 สุขก�ำเนิด อาจารย์ ชาเศรษฐศาสตร์ เกษตรและทรั พยากร ดร. เดชรั ผู ผู ผู ท ้ ท ้ ท ้ า � า � งานวิ า � งานวิ งานวิ จ จ ย ั จ ย ั ย ั เกี เกี เกี ย ่ ย ่ ย ่ วกั วกั วกั บ บ บ กลุ กลุ กลุ ม ่ ม ่ ม ่ ชาติ ชาติ ชาติ พ พ พ น ั น ั น ั ธุ ธุ ช ์ ธุ ช ์ าวเล ตั ช ์ าวเล ตั าวเล ตั ง ้ ง ้ แต่ ง ้ แต่ แต่ ป ป ปี ี 2536 ี 2536 2536 ต สุ ข ก� ำ เนิ ด อาจารย์ ป ระจ� า ภาควิ ช าเศรษฐศาสตร์ เ กษตรและทรั ดร. เดชรั ดร. เดชรั ดร. เดชรั ตตต สุ สุ สุขขขก�ก�ก�ำำเนิ ำเนิเนิดดด อาจารย์ อาจารย์ อาจารย์ ปปประจ� ระจ� ระจ�าาภาควิ าภาควิ ภาควิ ชาเศรษฐศาสตร์ ชาเศรษฐศาสตร์ าเศรษฐศาสตร์ เเกษตรและทรั กษตรและทรั เกษตรและทรั พพพยากร ยากร ยากร คณะเศรษฐศาสตร์ ชมหาวิ ทยาลัยเกษตรศาสตร์ พยากร ดร. เดชรั ดร. เดชรั ดร. เดชรั สุ สุขขขก�ก�ก�ำำเนิ ำเนิเนิดดด อาจารย์ อาจารย์ อาจารย์ ปปประจ� ระจ� ระจ�าาภาควิ าภาควิ ภาควิชมหาวิ ช าเศรษฐศาสตร์ ช มหาวิ าเศรษฐศาสตร์ าเศรษฐศาสตร์ เเกษตรศาสตร์ เกษตรและทรั กษตรและทรั เกษตรและทรั ยากร ยากร กิตติตธตตัช สุ ทยาลั ยเกษตรศาสตร์ พ พพยากร คณะเศรษฐศาสตร์ คณะเศรษฐศาสตร์ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิ ทททยาลั ยาลั ยาลั ยยยเกษตรศาสตร์ เกษตรศาสตร์ โพธิวิจิตร คณะเศรษฐศาสตร์ ช่างภาพสารคดี เจ้ า มหาวิ ของผลงานภาพถ่ ายเรื่อง “ชาวเลอั นดามัน ชาติพันธุ์ที่ถูกลืม” กิกิตกิกิตตติตติติธติธัชธธัช โพธิ คณะเศรษฐศาสตร์ คณะเศรษฐศาสตร์ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิ มหาวิ มหาวิ ท ท ท ยาลั ยาลั ยาลั ย ย ย เกษตรศาสตร์ เกษตรศาสตร์ เกษตรศาสตร์ ววิจวิจวิติจิจตร เจ้ เจ้ เจ้ าฉบั ายเรื ่อง “ชาวเลอั นดามั น ชาติ พันพพธุพันัน์ทันธุธุี่ถ์ทธุ์ทูก์ที่ถี่ถลืี่ถูกูกมูกลืลื” โพธิ โพธิ ิติตร ร ร ช่ช่าช่งภาพสารคดี าช่นิางภาพสารคดี าตงภาพสารคดี งภาพสารคดี เจ้ของผลงานภาพถ่ าาของผลงานภาพถ่ าของผลงานภาพถ่ าายเรื ายเรื ยเรื ่อ่อง “ชาวเลอั ่อง “ชาวเลอั ง “ชาวเลอั นนนดามั ดามั ดามั นนน ชาติ ชาติ ชาติ ลืมมม” ” ” ัชัช โพธิ ยสารสารคดี บของผลงานภาพถ่ ที่ 371 มกราคม 2559 กิกิกิต ต ตติ ติ ติธธธัชัชัช โพธิ โพธิ โพธิววิจวิจิจติติตร ร ร ช่ช่าช่นิางภาพสารคดี านิตงภาพสารคดี เจ้ เจ้เจ้ ของผลงานภาพถ่ าของผลงานภาพถ่ าายเรื ายเรื ยเรื่อ่อง “ชาวเลอั ่อง “ชาวเลอั ง “ชาวเลอันนนดามั ดามั ดามันนน ชาติ ชาติ ชาติพพพันันันธุธุ์ทธุ์ท์ที่ถี่ถี่ถูกูกูกลืลืลืมมม” ” ” ฉบั บของผลงานภาพถ่ นิงภาพสารคดี นิตยสารสารคดี ตตยสารสารคดี ยสารสารคดี ยสารสารคดี า าฉบั ฉบั ฉบั บทีบบที่ ที371 มกราคม 2559 ที่ ่ 371 มกราคม 2559 ่ 371 มกราคม 2559 371 มกราคม 2559 ด�าเนินรายการโดย นินินิตตตยสารสารคดี ยสารสารคดี ยสารสารคดี ฉบั ฉบั ฉบับบบทีทีที่ ่ 371 มกราคม 2559 ่ 371 มกราคม 2559 371 มกราคม 2559
ด�าด�าาเนิ นนนรายการโดย เนิ ฐิเนิ ตาเนิ ิพเนิ ันรายการโดย ธ์นรายการโดย รายการโดย พัรายการโดย ฒนมงคล กองบรรณาธิการนิตยสารสารคดี ผู้เขียน “ชาวเลอันดามัน ชาติพันธุ์ที่ถูกลืม” ด�ด�ด�ฐิาาด�ตด�าเนิ เนิ ิพันนนธ์นรายการโดย พัรายการโดย ฒนมงคล กองบรรณาธิการนิตยสารสารคดี ผู้เขียน “ชาวเลอันดามัน ชาติพันธุ์ที่ถูกลืม”
ฐิฐิตฐิตติพิพิพันันันธ์ธ์ธ์ พั พัพัฒฒฒนมงคล นมงคล นมงคล กองบรรณาธิ กองบรรณาธิ กองบรรณาธิกกการนิ ารนิ ารนิตตตยสารสารคดี ยสารสารคดี ยสารสารคดีผูผูผู้เ้เขีขี้เยขียยน “ชาวเลอั น “ชาวเลอั น “ชาวเลอันนนดามั ดามั ดามันนน ชาติ ชาติ ชาติพพพันันันธุธุ์ทธุ์ท์ที่ถี่ถี่ถูกูกูกลืลืลืมมม””” ฐิฐิตฐิตติพิพิพันันันธ์ธ์ธ์ พั พัพัฒฒฒนมงคล นมงคล นมงคล กองบรรณาธิ กองบรรณาธิ กองบรรณาธิกกการนิ ารนิ ารนิตตตยสารสารคดี ยสารสารคดี ยสารสารคดีผูผูผู้เ้เขีขี้เยขียยน “ชาวเลอั น “ชาวเลอั น “ชาวเลอันนนดามั ดามั ดามันนน ชาติ ชาติ ชาติพพพันันันธุธุ์ทธุ์ท์ที่ถี่ถี่ถูกูกูกลืลืลืมมม””” สนับสนุนโดย สนับสนุนโดย สนั สนั สนั บบสนุ บสนุ สนุ นนโดย นโดย โดย สนั สนั สนั บบสนุ บสนุ สนุ นนโดย นโดย โดย
โครงการพัฒนาอันดามัน กับตชาติพันธุ์ชาวเล อดี ชาวเลเคยมีวิถีชีวิตเร่ร่อน หรือกึ่งเร่ร่อน ใช้ชีวิตในเรือซึ่งหลายครั้งท�าหน้าที่เป็นบ้าน พาชาวเลรอนแรมไปสู่ หมู่เกาะน้อยใหญ่อันอุดมสมบูรณ์ตั้งแต่เขตประเทศพม่าในปัจจุบัน ลงมาถึงไทยจนไปถึงมาเลเซีย วิถีชีวิต อันน่าทึ่งนี้เมื่อชาวตะวันตกมาพบเข้าก็ขนานนามเหล่าชาวเลว่าเป็น ยิปซีทะเล (sea gypsy) เพราะเห็นว่า คล้ายกลุ่มยิปซีในทวีปยุโรปที่เดินทางอพยพโยกย้ายไปเรื่อยๆ
ปัจจุบัน
“ฉันเข้าไปวางอวนในขุมเขียว มันมายึดข้าวห่อฉัน เอาหมากพลูของฉันไปหมด แล้วไล่ฉันอย่างกับหมูกับหมา ฉันว่าจะไม่ถอย แต่มันปล่อยหมาออกมาไล่กัด ฉันเลยต้องหนี” กล้วย หาญทะเล ชาวมอแกลนอายุ 50 ปี เล่าว่า ตั้งแต่อยู่ที่นี่ก็เห็นเรือจอดและขับออกทะเลได้ทุกวัน เหตุใดวันนี้จึงถูกขับไล่ให้ออกไปอยู่กลางทะเล
บริเวณชายฝั่ง ป่าชายเลน รวมถึงแหล่งน�้าที่ใช้เป็นจุดจอดเรือ เป็นเพียงปัญหาหนึ่ง ที่เกิดขึ้นกับกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล คนชายขอบผู้อาศัยอยู่ตามเกาะแก่งและหน้าหาดท้องทะเลอันดามัน ในพื้นที่ห้าจังหวัดทางภาคใต้ฝั่งตะวันตก ได้แก่ ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ และสตูล
โครงการพัฒนาอันดามัน กับ กับชาติพันธุ์ชาวเล สารคดีเรื่อง “ชาวเลอันดามัน ชาติพันธุ์ที่ถูกลืม” น�าเสนอเรื่องราวของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล ด้วยรูปแบบงานเขียนสารคดีขนาดยาวพร้อมภาพประกอบสวยงาม ตีพมิ พ์ในนิตยสาร สารคดี ฉบับที่ 371 มกราคม 2559 และเพื่อสนับสนุนให้เรื่องราวของกลุ่มชาวเลเป็นที่รับรู้ของผู้คนมากขึ้น งานเสวนา สารคดี talk ครั้งที่ 5 จึงจัดขึ้นในหัวข้อ “โครงการพัฒนาอันดามันกับชาติพันธุ์ที่ ถูกลืม” วันศุกร์ท ี่ 29 มกราคม 2559 เวลา 14.00-16.30 น. ณ ชัน้ 4 อาคารวิศษิ ฐ์ ประจวบเหมาะ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
๓ ๗ ๑
มกราคม ๒๕๕๙
ปีที่ ๓๑ ฉบับที่ ๓๗๑ มกราคม ๒๕๕๙ www.sarakadee.com
นกแต้วแล้วท้องด�า
โอกาสนี้ขอเชิญท่านร่วมเสวนา แลกเปลี่ยน เรียนรู้ เพื่อท�าความรู้จักกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล
FOTO ESSAY : สมเด็จพระสังฆราช
มกราคม ๒๕๕๙
ชาติพันธุ์ชาวเล
บรรณาธิการ-ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา สุวพร ทองธิว บริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ำกัด ๒๘, ๓๐ ถนนปรินำยก กรุงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทร. ๐-๒๒๘๑-๖๑๑๐ พิมพ์ที่บริษัทโรงพิมพ์กรุงเทพ (๑๙๘๔) จ�ำกัด โทร. ๐-๒๖๔๒-๗๒๗๒
88
ชนที่กล้่มวชาวเลเปลี ยอาศัยอยู่ย่มนไป เนื ีชื่อว่าบ้่อางจากพื นทับตะวั ตั้งอยู่ใกล้ชายฝั ่งทะเลอันดามั งหวัดผพัู้คงรอบครอง งา วิถีชชุีวมิตของกลุ ้นที่บนนเกาะและหน้ าหาดหลายแห่ งถูกนจั จั บจอง มี บอปลา หญิงมอแกลนยั งบอกด้ แสดงความเป็ นเจ้าของ ทั ง้ ในส่ววยว่ นทีา ต่ “พวกเราเคยวางลอบจั กเป็นกรรมสิทธิข์ องเอกชน รัฐ หรื แม้แต่นายทุนทีอ่ า้ งตัวว่าเป็นเจ้าของ คนในชุ ม ชนก็ ห ากิ น กั น มาแต่ ป ย ่ ู า ่ ท�าให้ชาวเลต้องเลิกพเนจร หันมาตัง้ ถิน่ ฐานถาวรในพืน้ ทีห่ นึง่ ซึง่ ก็ยงั หนีปญ ั หาไม่พน้ เมือ่ ชาวเลยังยึดอาชีพ แล้ ว ท� า ไมชายหาด ป่ า ชายเลนถึ ง มี เ จ้ า ของได้ ” ทีเ่ กีย่ วกับท้องทะเลตามความถนัด เช่น ด�าน�า้ หาหอย กุง้ ปู ตกปลา ท�าลอบหรือลงอวนดักปลา จึงถูกคุกคาม ยกตัวอย่างเช่น เจ้าของรีสอร์ตบางแห่งสั่งห้ามไม่ให้ชาวเลขับเรือผ่านหาด หรือเจ้าหน้าที่ในเขตอุทยาน เหตุการณ์ที่เกิดกับกล้วยและชาวมอแกลนบ้านทับตะวัน คือมีผู้อ้างสิทธิ์เป็นเจ้าของพื้นที่ แห่งชาติไม่อนุญาตให้ชาวเลจับสัตว์น�้า แม้ว่าจะใช้อุปกรณ์พื้นบ้านในพื้นที่ที่เคยท�ามาหากิน
ช า ติ พั น ธุ์ ที่ ถู ก ลื ม
มกราคม ๒๕๕๙
89
๑๒๐.-
ราคา ๑๒๐ บาท
SCP chaow-lay.indd 88-89
1/11/16 9:20 PM COVER371.indd 1
1/13/16 3:51 PM
โครงการพัฒนาอันดามัน กับตชาติพันธุ์ชาวเล อดี ชาวเลเคยมีวิถีชีวิตเร่ร่อน หรือกึ่งเร่ร่อน ใช้ชีวิตในเรือซึ่งหลายครั้งท�าหน้าที่เป็นบ้าน พาชาวเลรอนแรมไปสู่ หมู่เกาะน้อยใหญ่อันอุดมสมบูรณ์ตั้งแต่เขตประเทศพม่าในปัจจุบัน ลงมาถึงไทยจนไปถึงมาเลเซีย วิถีชีวิต อันน่าทึ่งนี้เมื่อชาวตะวันตกมาพบเข้าก็ขนานนามเหล่าชาวเลว่าเป็น ยิปซีทะเล (sea gypsy) เพราะเห็นว่า คล้ายกลุ่มยิปซีในทวีปยุโรปที่เดินทางอพยพโยกย้ายไปเรื่อยๆ
ปัจจุบัน
“ฉันเข้าไปวางอวนในขุมเขียว มันมายึดข้าวห่อฉัน เอาหมากพลูของฉันไปหมด แล้วไล่ฉันอย่างกับหมูกับหมา ฉันว่าจะไม่ถอย แต่มันปล่อยหมาออกมาไล่กัด ฉันเลยต้องหนี” กล้วย หาญทะเล ชาวมอแกลนอายุ 50 ปี เล่าว่า ตั้งแต่อยู่ที่นี่ก็เห็นเรือจอดและขับออกทะเลได้ทุกวัน เหตุใดวันนี้จึงถูกขับไล่ให้ออกไปอยู่กลางทะเล
บริเวณชายฝั่ง ป่าชายเลน รวมถึงแหล่งน�้าที่ใช้เป็นจุดจอดเรือ เป็นเพียงปัญหาหนึ่ง ที่เกิดขึ้นกับกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล คนชายขอบผู้อาศัยอยู่ตามเกาะแก่งและหน้าหาดท้องทะเลอันดามัน ในพื้นที่ห้าจังหวัดทางภาคใต้ฝั่งตะวันตก ได้แก่ ระนอง พังงา ภูเก็ต กระบี่ และสตูล
โครงการพัฒนาอันดามัน กับ กับชาติพันธุ์ชาวเล สารคดีเรื่อง “ชาวเลอันดามัน ชาติพันธุ์ที่ถูกลืม” น�าเสนอเรื่องราวของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล ด้วยรูปแบบงานเขียนสารคดีขนาดยาวพร้อมภาพประกอบสวยงาม ตีพมิ พ์ในนิตยสาร สารคดี ฉบับที่ 371 มกราคม 2559 และเพื่อสนับสนุนให้เรื่องราวของกลุ่มชาวเลเป็นที่รับรู้ของผู้คนมากขึ้น งานเสวนา สารคดี talk ครั้งที่ 5 จึงจัดขึ้นในหัวข้อ “โครงการพัฒนาอันดามันกับชาติพันธุ์ที่ ถูกลืม” วันศุกร์ท ี่ 29 มกราคม 2559 เวลา 14.00-16.30 น. ณ ชัน้ 4 อาคารวิศษิ ฐ์ ประจวบเหมาะ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
๓ ๗ ๑
มกราคม ๒๕๕๙
ปีที่ ๓๑ ฉบับที่ ๓๗๑ มกราคม ๒๕๕๙ www.sarakadee.com
นกแต้วแล้วท้องด�า
โอกาสนี้ขอเชิญท่านร่วมเสวนา แลกเปลี่ยน เรียนรู้ เพื่อท�าความรู้จักกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล
FOTO ESSAY : สมเด็จพระสังฆราช
มกราคม ๒๕๕๙
ชาติพันธุ์ชาวเล
บรรณาธิการ-ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา สุวพร ทองธิว บริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ำกัด ๒๘, ๓๐ ถนนปรินำยก กรุงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทร. ๐-๒๒๘๑-๖๑๑๐ พิมพ์ที่บริษัทโรงพิมพ์กรุงเทพ (๑๙๘๔) จ�ำกัด โทร. ๐-๒๖๔๒-๗๒๗๒
88
ชนที่กล้่มวชาวเลเปลี ยอาศัยอยู่ย่มนไป เนื ีชื่อว่าบ้่อางจากพื นทับตะวั ตั้งอยู่ใกล้ชายฝั ่งทะเลอันดามั งหวัดผพัู้คงรอบครอง งา วิถีชชุีวมิตของกลุ ้นที่บนนเกาะและหน้ าหาดหลายแห่ งถูกนจั จั บจอง มี บอปลา หญิงมอแกลนยั งบอกด้ แสดงความเป็ นเจ้าของ ทั ง้ ในส่ววยว่ นทีา ต่ “พวกเราเคยวางลอบจั กเป็นกรรมสิทธิข์ องเอกชน รัฐ หรื แม้แต่นายทุนทีอ่ า้ งตัวว่าเป็นเจ้าของ คนในชุ ม ชนก็ ห ากิ น กั น มาแต่ ป ย ่ ู า ่ ท�าให้ชาวเลต้องเลิกพเนจร หันมาตัง้ ถิน่ ฐานถาวรในพืน้ ทีห่ นึง่ ซึง่ ก็ยงั หนีปญ ั หาไม่พน้ เมือ่ ชาวเลยังยึดอาชีพ แล้ ว ท� า ไมชายหาด ป่ า ชายเลนถึ ง มี เ จ้ า ของได้ ” ทีเ่ กีย่ วกับท้องทะเลตามความถนัด เช่น ด�าน�า้ หาหอย กุง้ ปู ตกปลา ท�าลอบหรือลงอวนดักปลา จึงถูกคุกคาม ยกตัวอย่างเช่น เจ้าของรีสอร์ตบางแห่งสั่งห้ามไม่ให้ชาวเลขับเรือผ่านหาด หรือเจ้าหน้าที่ในเขตอุทยาน เหตุการณ์ที่เกิดกับกล้วยและชาวมอแกลนบ้านทับตะวัน คือมีผู้อ้างสิทธิ์เป็นเจ้าของพื้นที่ แห่งชาติไม่อนุญาตให้ชาวเลจับสัตว์น�้า แม้ว่าจะใช้อุปกรณ์พื้นบ้านในพื้นที่ที่เคยท�ามาหากิน
ช า ติ พั น ธุ์ ที่ ถู ก ลื ม
มกราคม ๒๕๕๙
89
๑๒๐.-
ราคา ๑๒๐ บาท
SCP chaow-lay.indd 88-89
1/11/16 9:20 PM COVER371.indd 1
1/13/16 3:51 PM
แผนที แผนที ่แสดง ่แสดง ที่ตั้งทีชุ่ตมั้งชนชาวเล ชุมชนชาวเล สามกลุ สามกลุ ่ม ่ม ในประเทศไทย ในประเทศไทย
ระนอง ระนอง เกาะสิเกาะสิ นไห นเกาะเหลา ไห เกาะเหลา อ. เมืออ.งระนอง เมืองระนอง
มอแกน มอแกน มอแกลน มอแกลน อูรักอูลาโว้ รักลาโว้ ย ย
เกาะพยาม เกาะพยาม
“ชาว “ชาว เล” เล”
เป็ เป็ นค�ำนไทยปั ค�ำไทยปั กษ์ใกต้ษ์ทใี่ยต้่อทมำจำกค� ี่ย่อมำจำกค� ำว่ำ “ชาวทะเล” ำว่ำ “ชาวทะเล” เมื่อใช้ เมืใ่อนควำมหมำยทั ใช้ในควำมหมำยทั ่วๆ ไป หมำยถึ ่วๆ ไป หมำยถึ งผู้คงนที ผู้ค่อนที ำศั่อยำศั อยูย่ตอยู ำมชำยฝั ่ตำมชำยฝั ่ง หมู่ง่เ หมู กำะ ่เกำะ มีวิถมีีชวี ิถตีชผูีวกิตพัผูนกกัพับนท้กัอบงทะเล แต่ ท้องทะเล แต่ หำกใช้ หำกใช้ ในควำมหมำยเฉพำะ ชำวเล หมำยถึ ในควำมหมำยเฉพำะ ชำวเล หมำยถึ งกลุ่มงกลุ ชำติ่มชำติ พันธุพ์ ันธุ์ หรือหรื ชนพื อชนพื ้นเมือ้นงแถบอั เมืองแถบอั นดำมันดำมั นที่มนีภทีำษำและวั ่มีภำษำและวั ฒนธรรมเฉพำะตั ฒนธรรมเฉพำะตั ว มีชวีว มีิตชเชืีว่อิตมโยงกั เชื่อมโยงกั บทะเลภำคใต้ บทะเลภำคใต้ ฝัง่ ตะวั ฝัง่ นตะวั ตกมำนั นตกมำนั บร้อบยๆ ปี ร้อยๆ ปี ประกอบด้ ประกอบด้ วยด้วยด้ ยสำมกลุ วยสำมกลุ คือ มอแกน มอแกลน และอู รกั ลาโว้ ม่ หลัม่ กหลั คือก มอแกน มอแกลน และอู รกั ลาโว้ ย ย มีประชำกรรวมประมำณ 12,000 คน มีประชำกรรวมประมำณ 12,000 คน
หมู่เกาะสุ หมู่เรกาะสุ ินทร์ รินทร์
เกาะพระทอง เกาะพระทอง อ. คุระบุ อ. รคุี ระบุรี ท่าแป๊ท่ะาโย้แป๊ ย ะโย้ย ทุ่งดาบทุ่งดาบ
อ่ า วอ่ ไาทว ยไ ท ย
อ. ตะกัอ.่วป่ตะกั า ่วป่า
พังงาพังงา หมู่เกาะสิ หมู่เมกาะสิ ิลัน มิลัน อ. เมืออ.งพัเมืงงา องพังงา อ. ท้ายเหมื อ. ท้าอยเหมื ง อง อ. อ่าวลึ อ. กอ่าวลึก อ. ตะกัอ.่วทุตะกั ่ง ่วทุ่ง ท่าใหญ่ ท่าใหญ่ แหลมหลา แหลมหลาบ้านเหนื บ้าอนเหนือ
กระบีกระบี ่ ่
อ. เมืออ.งกระบี เมืองกระบี ่ ่
อ. ถลาง อ. ถลาง อ.เหนือ.เหนื อคลองอคลอง ภูเก็ภูตเก็ตสะปําสะปํา อ. คลองท่ อ. คลองท่ อม อม สิเหร่ สิเหร่ แหลมกา อ. เมืออ.งภูเมืเก็อตงภูเก็ตแหลมกา ตรังตรัง า า หมู่เกาะพี พี พี เกาะจ�เกาะจ� ราไวย์ราไวย์หมู่เกาะพี นตา นตา โต๊ะบาหลิ โต๊ะบาหลิ ว ว เกาะลัเกาะลั อ. สิเกาอ. สิเกา ในไร่ ในไร่ หัวแหลมกลาง คลองดาว คลองดาว หัวแหลมกลาง สังกาอูสั้ งกาอูอ.้ กันตัอ.งกันตัง
กลุ กลุ ่มมอแกน ่มมอแกน 2,100 คน 2,100 คน
ส่ ส่ วนใหญ่ วนใหญ่ อำศัอยำศั ในเกำะเหลำ เกำะสิ ยในเกำะเหลำ เกำะสิ นไห เกำะช้ นไห เกำะช้ ำง จัำงง จั หวังดหวั ระนอง ดระนอง หมู หมู ่เกำะสุ ่เกำะสุ รินทร์ริน จัทร์ งหวั จังดหวั พังดงำ บำงส่ พังงำ บำงส่ วนของบ้ วนของบ้ ำนรำไวย์ ำนรำไวย์ จังหวั จังดหวั ภูเก็ดตภู เก็ต
ท ะ เทละอัเ นล อัด นา มัด นา มั น
กลุกลุ ่มมอแกลน 3,700 คน ่มมอแกลน 3,700 คน
อ. สุขส�อ.าราญ สุขส�าราญ
ท ะ เ ทล ะส เาลบส า บ ส ง ข สล งาข ล า
อ. ปะเหลี อ. ปะเหลี ยน ยน
อำศัอำศั ยในเกำะพระทอง ตำมชำยฝั ยในเกำะพระทอง ตำมชำยฝั ่งจังหวั ่งจังดหวั พังดงำและภู พังงำและภู เก็ต เก็ต
อ. ทุ่งหว้ อ. าทุ่งหว้า
สตูลสตูล อ. ละงูอ. ละงู บุโหลนดอน บุโหลนดอน บุโหลนเล บุโหลนเลอ. ท่าแพ อ. ท่าแพ
กลุกลุ ่มอู่มรอูักรลาโว้ ักลาโว้ ย 6,200 คน ย 6,200 คน
อำศัอำศั ยตำมเกำะต่ ยตำมเกำะต่ ำงๆ ในจั ำงๆ ในจั งหวังดหวั สตูดลสตู ภูเลก็ ภู ตบำงส่ เก็ตบำงส่ วน วน เกำะลั เกำะลั นตำ หมู นตำ หมู ่เกำะพี ่เกำะพี พี จังพหวั ี จังดหวั กระบี ดกระบี ่ ่ 92 92
มกราคมมกราคม ๒๕๕๙ ๒๕๕๙
SCP chaolay SCP chaolay BW.inddBW.indd 92 92
เกาะอาดั เกาะอาดั ง ง เกาะหลี เกาะหลี เป๊ะ เป๊ะ
อ. เมืออ.งสตู เมืลองสตูล
1/13/16 1/13/16 3:04 PM3:04 PM