กรรม-บัง-กฎ แปลกจริงวิทยาศาสตร์ by SARAKADEE-MUANG BORAN

เรื่องจริงที่วิทยาศาสตรอธิบายได และะ (ยัง) ไมได แปลกจริง วิทยาศาสตร

เชื่อไหม การเวียนวายตายเกิดก็เปนวิทยาศาสตร จริงหรือที่นอสตราดามุสรูเหตุการณ 911 ตั้งแตเมื่อกวา 400 ปกอน คาถาพอมดนอย แฮรรี่ พอตเตอร ในโลกความจริง ซานตาคลอสตองใชพลังงานเทาไรจึงจะแจกของขวัญไดครบ กฎแหงกรรม กับมุมมองทางวิทยาศาสตร ถนัดขวา ถนัดซาย ใครไดใครเสีย เซ็กซสำคัญไฉน

ดร. นำชัย ชีววิวรรธน

หมวดวิทยาศาสตร

ISBN 978-974-484-301-2

ราคา 170 บาท

170.-

ดร. นำชัย ชีววิวรรธน

แปลกจริง วิทยาศาสตร

หนังสือ กรรม-บัง-กฎ แปลกจริงวิทยาศาสตร์ ผู้เขียน ดร. น�าชัย ชีววิวรรธน์ © สงวนลิขสิทธิ์โดยส�านักพิมพ์สารคดี ในนามบริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ากัด ห้ามการลอกเลียนไม่ว่าส่วนหนึ่งส่วนใดของหนังสือ นอกจากจะได้รับอนุญาต

พิมพ์ครั้งที่ 1 มีนาคม 2553 จ�านวนพิมพ์ 4,000 เล่ม ราคา 170 บาท ข้อมูลบรรณำนุกรม น�าชัย ชีววิวรรธน์. กรรม-บัง-กฎ แปลกจริงวิทยาศาสตร์.-- กรุงเทพฯ : สารคดี, 2553. 208 หน้า. 1. วิทยาศาสตร์ทั่วไป. I. ชื่อเรื่อง. 500 ISBN 978-974-484-301-2

คณะผู้จัดท�ำ บรรณาธิการเล่ม : ปณต ไกรโรจนานันท์ ผู้ช่วยบรรณาธิการ : นฤมล สุวรรณอ่อน ออกแบบปก/รูปเล่ม : ชาญศักดิ์ สุขประชา พิสูจน์อักษร : นวลจันทร์ ศรีแก้ว ควบคุมการผลิต : ธนา วาสิกศิริ จัดพิมพ์ ส�านักพิมพ์สารคดี (ในนามบริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ากัด) จัดจ�ำหน่ำย บริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ากัด 28, 30 ถนนปรินายก แขวงบ้านพานถม เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 โทร. 0-2281-6110 (อัตโนมัติ) โทรสาร 0-2282-7003 เพลต เอ็นอาร์ฟิล์ม โทร. 0-2215-7559 พิมพ์ โรงพิมพ์ฟิสิกส์เซ็นเตอร์ โทร 0-2433-7704 ส�ำนักพิมพ์สำรคดี ผู้อ�านวยการ : สุวพร ทองธิว ผู้จัดการทั่วไป : จ�านงค์ ศรีนวล ที่ปรึกษากฎหมาย : สมพจน์ เจียมพานทอง ผู้อ�านวยการฝ่ายการตลาด/โฆษณา : ปฏิมา หนูไชยะ ผู้อ�านวยการฝ่ายศิลป์/ฝ่ายผลิต : จ�านงค์ ศรีนวล ผู้จัดการฝ่ายตลาด : พิเชษฐ ยิ้มถิน ที่ปรึกษาส�านักพิมพ์ : สุดารา สุจฉายา บรรณาธิการส�านักพิมพ์ : สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ

AW1 1-104.indd 2

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

จำกส�ำนักพิมพ์ นิพพาน การเวียนว่ายตายเกิด กฎแห่งกรรม เกี่ยวข้องกับวิทยาศาสตร์ อย่างไร หากมองแต่เพียงผิวเผินแล้ว สัจธรรมดังกล่าวไม่น่าจะเกี่ยวข้อง กับวิทยาศาสตร์ตรงไหน แต่สิ่งหนึ่งที่คนทั่วไปอาจนึกไม่ถึงก็คือ จริง ๆ แล้ว วิทยาศาสตร์เป็นการเรียนรู้สัจธรรมของชีวิต ดังนั้นหากเราน�า แก่นของวิทยาศาสตร์ อันได้แก่ กระบวนการคิดวิเคราะห์และพิสูจน์ อย่างเป็นระบบ มาเป็นเครือ่ งมือในการพิจารณาสัจธรรมต่าง ๆ ปัญญาที่ เกิดอาจช่วยให้เราเข้าใจชีวิตได้ดีขึ้น กรรม-บัง-กฎ แปลกจริงวิทยาศาสตร์เล่มนี้ ดร. น�าชัย ชีว- วิวรรธน์ ได้หยิบสัจธรรมที่เราคิดว่าเราเข้าใจกันดี เช่น การนิพพาน การเวียนว่ายตายเกิด มาพิจารณาด้วยมุมมองทางวิทยาศาสตร์ได้อย่าง น่าสนใจ นอกจากนี้เรื่องสนุก ๆ อย่างนิยายขายดี แฮร์รี่ พอตเตอร์ กระทั่งเรื่องแปลก ๆ อย่างอาถรรพ์เลข 11 ในเหตุการณ์ก่อการร้าย เมือ่ วันที ่ 11 กันยายน ค.ศ. 2001 ก็มมี มุ มองทางวิทยาศาสตร์ทน่ี า่ สนใจ ไม่แพ้กัน เมื่ออ่านหนังสือเล่มนี้จบแล้ว ส�านักพิมพ์สารคดีขอเชิญชวนคุณ ผูอ้ า่ นลองหยิบยกสัจธรรมเรือ่ งอืน่ หรืออาจเป็นเรือ่ งธรรมดา ๆ ทีพ่ บเห็น ในชีวิตประจ�าวัน มามองในมุมของวิทยาศาสตร์ดูบ้าง สิ่งที่ท่านค้นพบ อาจน�ามาประยุกต์ให้เป็นประโยชน์แก่ตนเองได้บ้างไม่มากก็น้อย ส�านักพิมพ์สารคดี

AW1 1-104.indd 3

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

พิของลุนงยั ซำนตำคลอส กรรม ปัญหำข้อหนึง่ ทีผ่ มพบอยูเ่ สมอก็คอื เด็กนักเรียนไทยมักบ่น (ทัง้ ทำง วาจาและผ่านเว็บบอร์ด) ว่า “วิทยาศาสตร์” เป็นเรือ่ งเข้าใจยาก น่า เบือ่ แถมยังเต็มไปด้วยศัพท์แสงยุง่ ยากรกรุงรังเต็มไปหมด แต่ทแี่ ย่ ยิ่งไปกว่านั้นก็คือ บางคนมองว่า ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่เรียนใน ห้องเรียนไม่มีความสัมพันธ์ใด ๆ กับสิ่งต่าง ๆ ในชีวิตประจ�าวันอีก ต่างหาก ท�าให้รู้สึกว่าไม่รู้ว่าจะเรียนไปท�าไม เจ้าวิชาวิทยาศาสตร์ เนี่ย ! ในหนังสือเล่มนี้ ผมขออาสาน�าทุกท่านกลับมานั่งคิดทบทวน และพินจิ พิจารณาถึงสิง่ ละอันพันละน้อยในชีวติ ประจ�าวันของเราเอง ในแบบที่ผมเรียกว่าเป็นการ “ชี้นกชมไม้ในสวนวิทยาศาสตร์หลัง บ้าน” ของเรานี่เอง เพื่อที่แต่ละคนจะได้มีโอกาสเห็นมุมมองใหม่ ๆ

AW1 1-104.indd 4

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

และมีโอกาสได้มองเห็นความจริงเพิ่มขึ้นอีกอย่างหนึ่งว่า นอกจาก วิทยาศาสตร์จะไม่ใช่วิชาเรียนที่น่าเบื่อแล้ว วิทยาศาสตร์ยังอยู่ใกล้ ตัวของเรามาก และหากเราเรียนวิทยาศาสตร์อย่างพินิจพิจารณา แล้ว มันก็อาจเป็น “เครือ่ งมือ” ทีช่ ว่ ยให้เราได้ “เข้าใจโลกและเข้าใจ ชีวิต” ได้อย่างที่มันเป็นอยู่จริง ๆ มากยิ่งขึ้น และยังอาจเป็น “ค�า ตอบ” ส�าหรับการแก้ปัญหาต่าง ๆ ที่พบเห็นกันอยู่ในปัจจุบัน และ เป็น “กุญแจ” ทีส่ ามารถช่วยไขสูค่ วามจริงในอดีตและช่วยแย้มภาพ ของโลกอนาคตได้อีกทางหนึ่งด้วย คงจะถือว่าหนังสือเล่มนีป้ ระสบความส�าเร็จอย่างงดงาม หาก ผู้อ่านตระหนักว่ากระบวนการเรียนวิทยาศาสตร์เป็นเรื่องของการ ศึกษาเพือ่ เข้าใจชีวติ ของเราเอง โดยทีท่ งั้ ตัวของกระบวนการเองและ ชีวติ ทีเ่ ป็นเป้าหมายของการศึกษา ต่างก็เต็มไปด้วยความงดงามและ ชวนสนเท่ห์เป็นที่สุด ! หากคุณลุงซานตาคลอสยังมีชีวิตอยู่ และต้องการเขียนพินัย กรรมเผื่อไว้แล้วละก็ … แกก็อาจอยากเขียนขอให้คนที่ยังอยู่เบื้อง หลัง ได้ชว่ ยกันท�าตามค�าขอของเด็กชายชาวไทยคนหนึง่ ทีข่ อไว้เมือ่ เกือบ 30 ปีทแี่ ล้ว ให้สงั คมไทยเป็นสังคมใฝ่รแู้ ละสังคมใฝ่ดี และแก ก็อาจเชื่อเหมือนเด็กชายคนที่ว่าซึ่งบัดนี้เข้าสู่วัยกลางคนแล้วว่า … ควำมรู้และกระบวนกำรทำงวิทยำศำสตร์นี่เองที่น่ำจะเป็น หนึ่งในวิธีกำรที่ช่วยให้คนไทยเข้ำใกล้และเข้ำใจ “ควำมจริง” ตำม ธรรมชำติได้ดีที่สุด

AW1 1-104.indd 5

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

สำรบัญ 7 นิพพานยุคดิจิทัล 25 วิทยาศาสตร์ของการเวียนว่ายตายเกิด 39 กฎแห่งกรรม 61 ความบังเอิญ หรือใครก�าหนด? 87 ปริศนาเลข 11 อาถรรพ์ 911 105 ไขคาถาพ่อมดน้อย แฮร์รี่ พอตเตอร์ 125 โศกนาฏกรรมของซานตาคลอส 140 ถนัดขวา VS ถนัดซ้าย 153 โลกนี้ไม่อาจขาดเซ็กซ์ 185 ปฏิบัติการตามล่าหาชีวิตสุดขอบจักรวาล

AW1 1-104.indd 6

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

นิพพำนยุค

เมือ่ ตอนอำยุยงั น้อยอยู ่ ผมเคยอ่ำนหนังสือหลำยเล่มทีท่ ำ่ นพุทธทำส รจนาไว้ จ�าได้ว่าท่านเคยระบุไว้ว่า เรื่องการเข้าถึง “นิพพาน” นั้น ไม่จา� เป็นต้องรอให้ถงึ ชาติหน้าหรือชาติไหนดังทีห่ ลายคนเข้าใจ ท่าน ว่าถึงแม้ปัจจุบันนี้ตอนนี้เลยเราก็เข้าถึงนิพพานได้ แต่เป็นนิพพาน แบบสั้น ๆ ไม่คงทนถาวร เพราะจิตเรามักจะตกกลับไปอยู่ที่ภาวะ การปรุงแต่งที่ท�าให้เกิด “ตัวกูของกู” ขึ้นเสมอในช่วงพริบตาเดียว ท่านเรียกนิพพานแบบสั้น ๆ นี้ว่าเป็น “นิพพานชิมลอง” นับเป็นการน�านิพพานให้เข้ามาถึงชีวิตใน “ปัจจุบันขณะ” อย่างที่ผมไม่เคยได้ยินได้ฟังจากที่อื่นใดมาก่อนเลย แต่ความ ที่ตั้งแต่เป็นเด็กเล็ก ๆ แล้วที่ผมสนใจเรื่องทางวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยีมาก ขณะที่เรียนวิชาวิทยาศาสตร์เรื่อยมา ก็พยายาม

AW1 1-104.indd 7

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

แสตมป์ร�ำลึก เนื่องในโอกำสพุทธทำส 100 ปี

หาทาง “เชื่ อ มโยง” ว่ า มี สิ่ ง ใดที่ อ าจใช้ อ ธิ บ ายความจริ ง หรื อ “สัจธรรม” ทางศาสนาได้บ้างหรือไม่ ผมเคยสงสัยอยู่บ่อย ๆ ว่าเวลาคนเรียนวิชาวิทยาศาสตร์กัน จะมี ใ ครเคยรู ้ สึ ก บ้ า งไหมครั บ ว่ า อั น ที่ จ ริ ง แล้ ว เราก� า ลั ง เรี ย นรู ้ “สัจธรรมของชีวิต” ผ่านกระบวนการหรือวิธีการจ�าเพาะแบบหนึ่ง ซึง่ จะว่าไปแล้วก็นา่ จะเป็นคนละเรือ่ งกับการเรียนเพือ่ ท่องจ�าสูตรหรือ ข้อมูลเพื่อน�าไปใช้ในการสอบเอ็นทรานซ์ (สอบเข้ามหาวิทยาลัย) อันที่จริงสูตรหรือข้อมูลพวกนั้นโดยจุดประสงค์จริง ๆ แล้วผมเชื่อ ว่าเราเรียนเพื่อให้มีรากฐานมากพอที่จะคิดต่อได้นะครับ ตัวสูตร หรือข้อมูลเหล่านี้ ไม่จ�าเป็นว่าจะต้องเป็นสิ่งที่ถูกต้องตายตัวหรือ เปลี่ยนแปลงไม่ได้แต่อย่างใด และน่าจะเป็นเพียงส่วนหนึ่งของ ความรู้ที่ได้จากกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ส่วนทีส่ า� คัญและเป็นประโยชน์มากกว่าและน่าจะเป็น “แก่น” ของวิทยาศาสตร์ น่าจะได้แก่ตัวกระบวนการคิดและวิธีการตรวจ สอบและพิสูจน์สิ่งต่าง ๆ อย่างเป็นระบบและประจักษ์แจ้งเห็นจริง มากกว่า อัน ที่จริงแล้ว ยังมีอีกส่วนหนึ่งของวิทยาศาสตร์ที่มีความ ส�าคัญและน่าสนใจมาก ๆ แต่คนไทยยังไม่ค่อยมีการพูดถึงกัน

AW1 1-104.indd 8

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

มากนัก นัน่ ก็คอื ความสามารถในการเข้าใจในธรรมชาติของสรรพ- สิ่ง และความสามารถที่จะท�านายความเป็นไปในเรื่องราวต่าง ๆ ฟังดูออกจะเป็น “นามธรรม” มากใช่ไหมครับ แต่ผมมี ตัวอย่างให้ดูเยอะเลย ลองมาดูกันหน่อยไหมครับว่า วิทยาศาสตร์ ช่วยให้เรารูแ้ ละเข้าใจชีวติ มากขึน้ ได้อย่างไร และอาจน�ามาประยุกต์ ให้เป็นประโยชน์ในชีวิตประจ�าวันได้อย่างไร จนถึงขั้นอาจน�าไปใช้ อธิบายเรื่อง “นิพพาน” ซึ่งเป็นเรื่องจ�าเพาะในทางพุทธศาสนาที ่ ไม่พบในศาสนาอื่นได้อย่างไร ขอเริ่มจากกฎทางฟิสิกส์ที่รู้จักกันกว้างขวางแพร่หลายที่สุด ในโลกกฎหนึ่งก็แล้วกันนะครับ เวลาเรียนกฎการเคลือ่ นทีข่ อ้ ที ่ 1 ของนิวตัน หรือทีน่ ยิ มเรียก ว่าเป็นหลักการของความเฉื่อยนั้น มีใครเคยโยงกฎดังกล่าวกับชีวิต ประจ�าวันจริง ๆ ของเราบ้างไหมครับ ขอทบทวนหน่อยนะครับว่ากฎ ข้อดังกล่าวระบุว่า หากวัตถุอะไรก็ตามอยู่ในสถานะหยุดนิง่ อยูก่ บั ที ่ หรือก�าลังเคลื่อนที่แบบไม่มีความเร่ง (คือเคลื่อนที่ด้วยความเร็ว คงที่) เป็นเส้นตรง วัตถุเหล่านี้จะพยายามรักษาสภาพดังกล่าวไว้ จนกว่าจะมีแรงจากภายนอกมากระท�า ไอแซก นิวตัน บนแสตมป์เยอรมัน (ล่ำงขวำ) และบนหลังธนบัตร 1 ปอนด์ของอังกฤษ (ล่ำง)

AW1 1-104.indd 9

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

F A C T F I L E

ลาวัวซิเอร์ (Lavoisier) นักเคมีชาวฝรัง่ เศสเป็นผูต้ งั้ ชือ่ ธาตุออกซิเจน (สะกดเป็นภาษาฝรั่งเศสว่า oxygine) เขาค้นพบว่า ในการเผาไหม้สาร ต่าง ๆ นั้น จะมีการรวมตัวกันทางเคมีระหว่างสารชนิดนั้น ๆ กับก๊าซชนิด หนึ่งในอากาศ ซึ่งก็คือ ออกซิเจน นั่นเอง ชื่อก๊าซออกซิเจนเกิดจากการผสมค� ากรีกสองค�า คือค�าว่า oxys แปลว่า แหลม และ –genes แปลว่า ให้ก�าเนิด เกิดเป็นความหมายว่า “สิ่ ง ที่ ท� าให้ เ กิ ด รสแหลม (ก็ ร สเปรี้ ย วนั่ น แหละครั บ )” เนื่ อ งจากเมื่ อ พบ ออกซิเจนใหม่ ๆ นั้น เชื่อกันว่าธาตุชนิดนี้น่าจะมีอยู่ในกรดทุกชนิด ซึ่งต่อมา ก็พบว่าเรื่องนี้ผิดเพราะอันที่จริงธาตุที่พบในกรดคือไฮโดรเจนต่างหาก

ลำวัวซิเอร์ กับอิริยำบถแบบที่ไม่พบเห็นกันบ่อยนัก ในบรรดำภำพวำดนักวิทยำศำสตร์

AW1 1-104.indd 38

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

กฎแห่ง คุณคิดว่ำเรื่องบังเอิญมำกที่สุดในชีวิตของคุณคือเรื่องอะไร ถ้าคุณคิดว่าเรื่องดังกล่าวบังเอิญมากแล้วละก็ … ลองอ่าน เรื่องนี้ดูก่อน แล้วค่อยตัดสินใจกันใหม่อีกที ในฐานะคนไทยที่ นับถือศาสนาพุทธคนหนึง่ ผมจะไม่แปลกใจเลยถ้ามีใครคิดว่าเรือ่ งนี้ ไม่ใช่เรื่องของความบังเอิญ แต่เป็นเรื่องของกฎแห่งกรรมต่างหาก ในคืนวันหนึ่ง ปี ค.ศ. 1994 ภายในงานเลี้ยงอาหารค�่าของ งานประจ�าปีที่มีสมาคมนิติวิทยาศาสตร์แห่งประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นเจ้าภาพและจัดขึ้นที่เมืองซานดิเอโก คุณดอน ฮาร์เปอร์ มิลส์ (Don Harper Mills) ประธานสมาคมได้ ท� าให้ ผู ้ เ ข้ า ร่ ว มงาน ในวันนั้นประหลาดใจไปตาม ๆ กัน เมื่อท่านได้เล่า “เรื่องจริง” ของ การตายของชายผู้หนึ่ง และสาเหตุการตายของเขาที่อาจนับได้ว่า

AW1 1-104.indd 39

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

พิลึกพิลั่นที่สุดเรื่องหนึ่งที่เคยมีมา เรื่ อ งมี อ ยู ่ ว ่ าในวั น ที่ 23 มี นาคมของปี นั้ น เอง แพทย์ ไ ด้ ชันสูตรศพชายผู้หนึ่งที่ชื่อ โรนัลด์ โอปุส (Ronald Opus) และได้ วินิจฉัยว่าเขาเสียชีวิตเนื่องจากบาดแผลที่ศีรษะ บาดแผลดังกล่าว ได้มาเนื่องจากผู้ตายได้กระโดดจากยอดตึกสูง 10 ชั้นเพื่อพยายาม ฆ่าตัวตาย โดยที่เขาได้ทิ้งบันทึกแสดงความสิ้นหวังและหมดอาลัย ตายอยากในชีวิตจนต้องนึกอยากฆ่าตัวตายไว้ด้วย แต่ขณะที่ร่างของเขาตกลงมาผ่านชั้นที ่ 9 นั่นเอง วิญญาณ ของเขาก็ต้องหลุดลอยจากร่างอย่างกะทัน หันไปก่อนตกถึงพื้น เนื่องจากถูกลูกกระสุนจากปืนสั้นซึ่งยิงทะลุผ่านหน้าต่างออกมา โดนบริเวณศีรษะของเขาอย่างจัง ทั้งคนที่ยิงปืนและผู้ตายต่าง ก็ ไม่รู้ว่า มีตาข่ายที่ขึงป้องกันอันตรายติดตั้งอยู่บนตึกนั้นบริเวณ ชั้ น ที่ 8 เพื่ อ ป้ อ งกั น ในกรณี ที่ พ นั ก งานเช็ ด กระจกเกิ ด อุ บั ติ เ หตุ ซึ่งผลก็คือ นายโอปุสฆ่าตัวตายไม่ส�าเร็จ แต่ต้องมาตายเพราะถูก ยิงจากปืนสั้นดังกล่าวแทน

AW1 1-104.indd 40

11/3/2010 18:48

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

ปกติแล้วหากความพยายามในการฆ่าตัวตายนั้นท�าได้ส�าเร็จ แม้ว่าจะมีเหตุอื่นใดมาเกี่ยวข้องก่อนหน้านั้นในลักษณะที่เขาไม่ได้ วางแผนไว้ก็ตาม เช่น ในกรณีของนายโอปุสนี้ หากว่าร่างกายของ เขาตกลงมาทีพ่ นื้ ท�าให้เขาตายตามทีต่ งั้ ใจไว้ การทีเ่ ขาถูกยิงระหว่าง ทางที่บริเวณชั้น ที่ 9 ก็จะไม่มีผลเปลี่ยนแปลงให้การฆ่าตัวตาย กลายไปเป็นการฆาตกรรมโดยผู้อื่นไปได้ แต่ขอ้ เท็จจริงก็คอื นำยโอปุสฆ่ำตัวตำยไม่สำ� เร็จ ท�ำให้แพทย์ ต้องสรุปว่ำกรณีนี้น่ำจะถือว่ำเป็นกำรฆำตกรรม ! เมื่อพนักงานสอบสวนตรวจสอบต่อไปก็พบว่า ผู้ที่พักอยู่ ชั้น ที่ 9 และเป็นผู้ที่ยิงปืนสั้น นั้นคือชายสูงอายุผู้หนึ่ง ชายผู้นั้น ก�าลังทะเลาะกับภรรยาและยกปืนขึน้ ขูภ่ รรยา ชายผูน้ นั้ เพียงต้องการ ขู่ ไม่ได้มีเจตนาจะยิงภรรยาแต่อย่างใด แต่เมื่อใช้นิ้วเหนี่ยวไก ออกไปด้วยความเคยชิน เขาก็พบว่ามีลูกปืนยิงทะลุหน้าต่างออกไป และลูกปืนลูกดังกล่าวนี่เองที่เดิน ทางไปปลิดชีพนายโอปุสอย่าง พอดิบพอดี ปกติแล้วในทางกฎหมาย หากคุณต้องการฆ่านาย A แต่ ปรากฏว่ า ไปท� า ให้ นาย B ตาย คุ ณ จะมี ค วามผิ ด ฐานฆ่ า นาย B แทน ในกรณีนี้ ชายสูงอายุก็ถูกตั้งข้อหาว่าเป็นผู้สังหารนาย โอปุสในลักษณะดังกล่าว (ส่วนจะเจตนาหรือไม่เป็นอีกเรื่องหนึ่ง) แต่เขาและภรรยาต่างก็ยืนกรานอย่างหนักแน่นว่า ต่างก็ ไม่รู้ว่า ปืนสัน้ ดังกล่าวมีกระสุนบรรจุอยู ่ ชายสูงอายุกล่าวว่าเป็นนิสยั ไม่ดที ี่ ติดตัวมานานแล้วที่เขาจะน�าปืนที่ไม่มีกระสุนออกมาขู่ผู้เป็นภรรยา เมื่อทะเลาะกัน เขาไม่ได้มีความต้องการจะสังหารหล่อน ดั ง นั้ น การสั ง หารนายโอปุ ส นี้ ดู เ หมื อ นจะเป็ น เรื่ อ งของ อุบัติเหตุโดยแท้ … นั่นก็คือ เป็นเรื่องบังเอิญที่ปืนดังกล่าวมีลูกปืน

AW1 1-104.indd 41

11/3/2010 18:48

กรรม-บัง-กฎ

บันทึกเหตุกำรณ์รูปแบบกำรเสียชีวิตแบบต่ำง ๆ

จ�ำนวน

เหตุกำรณ์หรือสำเหตุ

ผู้เสียชีวิต

ปี พ.ศ. 847 ทหารโรมันประหารชีวิตนักบุญแพนทาลีออนโดยการตัด ศีรษะ หลังจากที่ใช้วธิ กี ารประหารแบบอืน่ ๆ อีกหกแบบ … แต่ไม่สา� เร็จ

ปี พ.ศ. 2100 ในเมือง Saint Quentin ประเทศฝรัง่ เศส มีคา� พิพากษา ตัดสินให้สังหารสุกรตัวหนึ่งโดยการ “ฝังทั้งเป็น” หลังจากที่สุกร ดังกล่าวกินเด็กคนหนึ่งเข้าไป

วันที่ 16 พ.ย. 2267 แจ็ก เชปพาร์ด นักโทษที่ถูกตัดสิน ประหารชีวิต ถูก ประหารชีวติ ในทีส่ ดุ หลังจากสามารถ หลบหนีจากที่คุมขังได้ถึงสี่ครั้ง

ปี พ.ศ. 2303 คิตตี้ ฟิชเชอร์ (Kitty Fisher) หรือ เลดี้โคเวนทรี (Lady Coventry) สตรีที่ ถูกบันทึกในประวัติศาสตร์ว่าเป็นโสเภณี ใน แวดวงไฮโซของลอนดอนทีง่ ดงามเป็นทีส่ ดุ ได้ กลายเป็นสุภาพสตรีคนแรกที่เปิดศักราชใหม่ ของการเสียชีวติ จากเครือ่ งส�าอาง เธอเสียชีวติ จากตะกั่วที่ปนอยู่ในแป้งผัดหน้า

ภำพวำด คิตตี้ ฟิชเชอร์ กับนกแก้ว ฝีมือ โจชัวร์ เรโนลด์

AW1 1-104.indd 44

11/3/2010 18:49

45 จ�ำนวน

ผู้เสียชีวิต

AW1 1-104.indd 45

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

เหตุกำรณ์หรือสำเหตุ

ปี พ.ศ. 2449 ชายไม่ปรากฏชือ่ เสียชีวติ จากวิสกีแ้ บบที่ไม่เคยมีใครเสีย ชีวิตแบบเขามาก่อน นั่นก็คือ เขาตายจากวิสกี้ร้อน ๆ 2 แสนแกลลอน ที่ระเบิดจากเครื่องต้มขนาดใหญ่ในโรงกลั่นเมืองกลาสโกว์

วันที่ 30 ธ.ค. 2459 รัสปูตินถูกลอบสังหาร เสียชีวิต มีบันทึกการเสียชีวิตอย่างสุดแสน จะพิ ส ดารไม่ น ่ า เชื่ อไว้ ว ่ า กริ โ กรี รั ส ปู ติ น (Grigory Rasputin) เดิ น ทางมาถึ ง เมื อ ง เซนต์ปเี ตอร์สเบิรก์ ในปี พ.ศ. 2454 และเพียง ไม่นาน เขาก็กลายเป็นหนึ่งในผู้ทรงอิทธิพล รัสปูติน (กลำง) กับ ที่ สุ ด คนหนึ่ ง ในรั ส เซี ย ขณะนั้ น ห้ า ปี ห ลั ง นำยทหำรใหญ่อีกสองนำย การมาถึ ง ของเขา มี ผู ้ ที่ คิ ด ว่ า อิ ท ธิ พ ลของ เขาเริม่ จะมีมากเกินไปจนอาจก่อปัญหาได้ จึงมีการวางแผนลอบสังหาร โดยล่อให้เขาไปยังพระราชวังยูซูปอพสกี้ (Yusupovsky Palace) เขาถูกหลอกให้กินเค้กและไวน์ผสมยาพิษ แต่ปรากฏว่าเขาไม่แสดง อาการอะไรเลย จึงมีการใช้ปืนจ่อยิงระยะใกล้ ปรากฏว่าลูกกระสุน ไม่สามารถสังหารเขาได้อกี เขาถูกจับขณะพยายามหลบหนีการจับกุม เขาถูกยิงอีกครั้ง ตีซ�้าด้วยกระบองและแทงด้วยมีด กระนั้นเขาก็ยังไม่ ตาย (คนเหล็กจริง ๆ เลยครับ … ถ้าบันทึกเป็นเรื่องจริง ก็นับว่าทน ชะมัดยาดเลย) แต่ในทีส่ ดุ เขาก็สนิ้ ฤทธิเ์ มือ่ ถูกมัดและโยนลงไปแช่ใน แม่น�้าที่หนาวเหน็บของช่วงฤดูหนาว (อ่านแล้วรู้สึกทรมานแทนครับ)

ปี พ.ศ. 2475 สมัยทีป่ า้ ยยักษ์ “ฮอลลีวดู ” ยั ง เขี ย นเป็ น “ฮอลลี วู ด แลนด์ (Hol- lywoodland)” นั ก แสดงสาว ลิ เ ลี ย น เอนต์วิสเซิล (Lillian Entwistle) ฆ่าตัว ตายโดยการกระโดดลงจากตัวอักษร H

11/3/2010 18:49

กรรม-บัง-กฎ

เหมือนกันที่จะขาดไปเสียไม่ได้ก็คือ จ�านวนของเรือช่วยชีวิตที่มีอยู่น้อยจน ไม่เพียงพอกับจ�านวนผู้โดยสาร … อัน ที่จริง หลายคนมองว่าไม่ควรจะมี เรือพวกนี้ด้วยซ�้าไป … ก็ไม่มีอะไรที่จะท�าให้เรือล�านี้จมได้หรอก ! ในตอนท้ายเรื่อง นิยายดังกล่าวบรรยายไว้ราวกับผู้ประพันธ์ได้เห็น เหตุการณ์กับตาว่า ในคืนเดือนเมษายนในมหาสมุทรแอตแลนติกอันหนาว เหน็บ เรือที่ ไ ม่มี ใครเชื่อว่าจะจมก็ชนเข้ากับภูเขาน�้ าแข็งและจมลงสู่ก้น มหาสมุทร …ซึง่ เป็นเหตุการณ์แบบเดียวกันกับทีเ่ กิดขึน้ กับเรือไททานิกอันโด่ง ดังอย่างไม่มผี ดิ เพีย้ น ถ้าอีตาโรเบิรต์ สันนีเ่ ป็น “คนทรงเจ้า” อยูเ่ มืองไทย … คงได้ลูกศิษย์ลูกหาตรึมละครับ แต่จุดที่น่ำทึ่งที่สุดก็คงจะได้แก่ กำรที่ผู้ประพันธ์ตั้งชื่อของเรือ ในนิยำยของเขำไว้ว่ำ “ไททัน (Titan)” … โอย อะไรจะใกล้เคียงกันปำนนี้ หนอ ... และหนังสือนี้ยังมีอีกชื่อหนึ่งว่ำ The Wreck of the Titan (ล่ม เรือรัก ... เอ๊ย ... ล่มเรือไททัน) !

AW1 1-104.indd 86

11/3/2010 18:49

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

ปริศนำเลข 11 อำถรรพ์

911

เหตุกำรณ์วินำศกรรมประเทศสหรัฐอเมริกำด้วยกำรพุ่งชนด้วย เครื่องบินโดยสารขนาดใหญ่ ที่มีผู้โดยสารรวมแล้วนับร้อยคน เมื่อ วันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2544 นั้น ลงมือพร้อม ๆ กันทั้งที่อาคาร คู่เวิลด์เทรดเซ็นเตอร์ (WTC) ในมหานครนิวยอร์ก และที่อาคาร กระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ หรือที่รู้จักกันดีกว่าในชื่อ เพนตากอน (Pentagon) รวมไปถึงเครื่องบินโดยสารอีกล�าหนึ่งที่ถูกจี้ และใน ที่สุดก็ตกลงใกล้เมืองพิตส์เบิร์ก รัฐเพนซิลเวเนีย ได้กลายเป็นเรื่อง ที่ช็อกและสร้างความสะเทือนใจแก่คนทั่วโลก และก่อให้เกิดผล กระทบติดตามมาเป็นลูกโซ่อย่างต่อเนื่องในด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น ทางการเมือง ทางการทหาร ทางเศรษฐกิจ และทางสังคม

AW1 1-104.indd 87

11/3/2010 18:49

กรรม-บัง-กฎ

ภำพถ่ำยดำวเทียม ขณะไฟไหม้อำคำรคู่ เวิลด์เทรดเซ็นเตอร์

หนึง่ ในบรรดาผลกระทบเหล่านัน้ ก็ได้แก่ การแพร่กระจายดัง ไฟไหม้ ฟ างในเรื่อ งของค� าท�า นายต่า ง ๆ และการตี ค วามที่ อ าจ เกีย่ วกับเหตุการณ์ดงั กล่าว รวมไปถึงเรือ่ งของตัวเลข ตัวอักษร และ ค�าต่าง ๆ ทีด่ จู ะสอดคล้องกับเหตุการณ์นนั้ อย่างเหลือเชือ่ การแพร่ กระจายดังกล่าวนี้เกิดขึ้นอย่างคึกคักทั้งทางสื่อชนิดต่าง ๆ ไม่ว่า

AW1 1-104.indd 88

11/3/2010 18:49

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

จะเป็นสือ่ หลักอย่างหนังสือพิมพ์ วิทยุ โทรทัศน์ หรือแม้แต่สอื่ ไฮเทค อย่างอินเทอร์เน็ต และจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ (อีเมล) แต่ว่า … ค�าท�านายเหล่านี้ถูกต้องแม่นย�าจริงหรือ? โลก ก�าลังจะเข้าสู่สงครามโลกครั้งที่ 3 อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จริงตาม ค�าท�านายกระนั้นหรือ ? เรามาดูกันนะครับว่า งานนี้ค�าท�านายเหล่านี้ “ชัวร์” หรือ “มั่วนิ่ม” กันแน่ ในบรรดาค�าท�านายทีฮ่ อตสุดฮิตติดอันดับต้น ๆ นีค่ งไม่แคล้ว ของนอสตราดามุสไปได้ (ส่วนที่ว่าจะแม่นจริงหรือไม่ ต้องอ่านต่อ ครับ) ก็ลองคิดดูว่า นิตยสารยักษ์ใหญ่ระดับโลกอย่าง TIME ยัง ต้ อ งบั น ทึ กไว้ เ ป็ น ประวั ติ ศ าสตร์ ว ่ า ตลอด 1 สั ป ดาห์ ภ ายหลั ง เหตุ ก ารณ์ วิ น าศกรรม ค� า ที่ มี ผู ้ ค นแวะเวี ย นเข้ า ไปสื บ ค้ น ใน อินเทอร์เน็ตมากที่สุดเป็นอันดับที่ 2 ก็คือ ค�าว่า “นอสตราดามุส (Nostradamus)” นี่เอง รองจากกลุ่มค�าที่มีคนเข้าไปสืบค้นมาก ที่สุดได้แก่ ค�าหรือชื่อต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์โดยตรง

ภำพวำดนอสตรำดำมุสบนปก หนังสือรวมค�ำท�ำนำยเล่มหนึ่ง ของเขำที่ตีพิมพ์ในอัมสเตอร์ดัม

AW1 1-104.indd 89

11/3/2010 18:49

104

กรรม-บัง-กฎ

ล�ำแสงสว่ำงที่ฉำยฉำนตรงบริเวณต�ำแหน่งที่เคยเป็นอำคำร WTC มำก่อน ก็คงไม่ต่ำงจำกควำมรู้ ควำมเข้ำใจที่จ�ำเป็นส�ำหรับท�ำควำมเข้ำใจ และลบล้ำงอำถรรพ์ที่ตำมมำหลอกหลอนนำนนับร้อย ๆ ปี แม้แต่ในยุคดิจิทัล

การเชื่อสิ่งเหล่านี้ชี้ ให้เห็นว่า คุณไม่เชื่อในค�าที่องค์พระ ศาสดาทรงชี้แนะว่า “ผล” นั้นเกิดมาแต่ “เหตุ” และเรื่องราวความ เป็ นไปในโลกนั้ น ล้ ว นแล้ ว แต่ เ ป็ นไปตาม “เหตุ ป ั จ จั ย ” ที่ เ กิ ด ต่อเนื่องหนุนน�ากันมา ดังนั้นค�าท�านายทั้งหลายทั้งปวง จึงมีแนว โน้มที่จะผิดมากกว่าถูก เพราะชีวิตของเราทุกคนนั้นขึ้นอยู่กับการ กระท�า (กรรม) ของตัวเราเองทัง้ นัน้ ไม่ใช่ขนึ้ กับ “พรหมลิขติ ” หรือ เป็นไปตาม “ฟ้าก�าหนด” แต่อย่างใด ใครจะว่ำ “ไม่เชื่ออย่ำลบหลู่” ก็ว่ำกันไป แต่ผมว่ำถ้ำมัน ไร้สำระนักจนทนไม่ได้ ก็ต้องพิสูจน์และแฉกันมั่งละครับ เผื่อว่ำ บ้ำนเมืองเรำจะลด-ละ-เลิกควำมงมงำย และมีควำมเป็นเหตุเป็นผล ในหัวสมองและหัวใจเพิ่มขึ้นบ้ำง

AW1 1-104.indd 104

11/3/2010 18:49

105

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

ไขคำถำ พ่อมดน้อย แฮร์รี่

พอตเตอร์

มีใครไม่รจู้ กั หนังสือและภำพยนตร์เรือ่ ง แ ร์ร อตเตอร์ บ้ำงหรือ เปล่าครับ ? หนังสือเบสเซลเลอร์ชุด แฮร์รี่ พอตเตอร์ จากฝีมือการ รังสรรค์ของ เจ.เค. โรว์ลิ่ง ทั้งเจ็ดเล่ม ขายได้ทั่วโลกหลาย 100 ล้านเล่ม ฉบับแปลภาษาไทยก็พมิ พ์มากนับสิบ ๆ ครัง้ จนส�านักพิมพ์ ที่ได้ลขิ สิทธิร์ า�่ รวยขึน้ มาในชัว่ ระยะเวลาไม่กปี่ จี ากยอดการจ�าหน่าย หนังสือชุดนี้เพียงชุดเดียว น่าจะนับว่าเป็นปรากฏการณ์เกีย่ วกับหนังสือเด็กที่ไม่เคยเกิด ขึ้นในเมืองไทยมาก่อน ครับ … หายากจริง ๆ หนังสือที่เด็กแย่งกัน ซื้อไปอ่านโดยไม่ต้องบังคับให้อ่านเป็นหนังสือเรียนหรือหนังสืออ่าน นอกเวลา (แต่กม็ บี างประเทศนะครับทีอ่ อกมาห้าม เพราะเกรงว่าจะ

AW2 105-208.indd 105

11/3/2010 18:50

106

กรรม-บัง-กฎ

ท�าให้เด็ก ๆ งมงายในลัทธิพ่อมดหมอผี) ผมลองเข้าไปสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับ แฮร์รี่ พอตเตอร์ ใน อินเทอร์เน็ตดู ก็พบว่ามีโฮมเพจทีเ่ กีย่ วกับเด็กชายคนนีอ้ ยูน่ บั หมืน่ ๆ แสน ๆ แห่ง ซึ่งก็รวมทั้งจ�านวนหนึ่งที่เป็นภาษาไทยและเป็นของคน ไทย

แฮร์รี่ พอตเตอร์ ตัวละครในนิยำยเด็กที่มีชื่อเสียงที่สุดในยุคนี้

คุณ ๆ ก็คงจะพอทราบกันดีอยู่แล้วว่านิยายชุดแฮร์รี่ พอต- เตอร์ เป็นเรือ่ งราวการผจญภัยของพ่อมดน้อยคนหนึง่ โดยเปิดฉาก มาในตอนแรกก็กล่าวถึงช่วงเวลาที่ แฮร์รี่ พอตเตอร์ เดินทางเข้าสู่ โรงเรียนพ่อมดแม่มดฮอกวอตส์ เพือ่ เรียนเวทมนตร์และศาสตร์อนื่ ๆ ที่จ�าเป็นต่อการเป็นพ่อมด เวลาเอ่ยถึงเรือ่ งของพ่อมดและเวทมนตร์ ผูค้ นจ�านวนไม่นอ้ ย ในยุคนีอ้ นั เป็นยุคทีว่ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีเฟือ่ งฟู ก็มกั จะนึกไป เองโดยอัตโนมัตวิ า่ เป็นเรือ่ งของไสยศาสตร์ทพี่ สิ จู น์ไม่ได้และงมงาย ในขณะทีอ่ กี หลายคนก็อยากจัดให้นยิ ายเรือ่ งแฮร์ร ี่ พอตเตอร์ อยู่ใน

AW2 105-208.indd 106

11/3/2010 18:50

107

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

หมวดของนิยายวิทยาศาสตร์แนวแฟนตาซีด้วยซ�้าไป จึงเป็นเรื่อง น่าสนใจว่า เราจะสามารถใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่มีอยู่ ใน ปัจจุบัน มาอธิบายเรื่องราวต่าง ๆ หรือแม้แต่ใช้เทียบเคียงกับเรื่อง ราวในหนังสือและภาพยนตร์เรื่องดังกล่าวได้มากน้อยเพียงใด ครับ … ผมก�าลังจะขอเชิญชวนทุกท่านมารู้จักกับอีกแง่มุม หนึ่งของแฮร์รี่ พอตเตอร์ แง่มุมที่คนพูดกันถึงน้อยมากนั่นก็คือ เราจะมาวิเคราะห์เกี่ยวกับแฮร์รี่ พอตเตอร์ ในแง่มุมทาง “วิทยา ศาสตร์” กัน เรื่องของเวทมนตร์คาถานั้น มีประวัติยาวนาน และแม้ว่า วิทยาศาสตร์จะกลายเป็นแนวโน้มหลักในโลกปัจจุบัน แต่เรื่องราว ของเวทมนตร์คาถาก็ยังแอบแฝงอยู่อย่างผสมกลมกลืน อันที่จริง หากมองย้ อ นกลั บ ไปในประวั ติ ศ าสตร์ การเล่ น แร่ แ ปรธาตุ (alchemy) อันเป็นศาสตร์ที่เฟื่องฟูในยุคกลาง และเป็นความ พยายามทีจ่ ะสร้างสารราคาแพงอย่างทองค�า หรือสารทีม่ ปี ระโยชน์ ภำพ n t i t (ค.ศ. 1853) โดยเซอร์วิลเลียม ดักลำส

AW2 105-208.indd 107

11/3/2010 18:50

152

กรรม-บัง-กฎ

F A C T F I L E

มนุษย์สว่ นใหญ่คอื มากกว่า 90 เปอร์เซ็นต์ของประชากรในโลกนีล้ ว้ น แล้วแต่ถนัดขวา แต่ที่ยิ่งไปกว่านั้นก็คือ ดูเหมือนว่าอาการถนัดขวาส่วนใหญ่จะเป็น มาตลอดประวัตศิ าสตร์ของมนุษยชาติเลยทีเดียว ดังทีเ่ ห็นได้จากผลการศึกษา การใช้อปุ กรณ์และอาวุธต่าง ๆ เช่น ขวาน หอก ฯลฯ และภาพวาดตามผนังถ�า้ ที่ไล่เรียงมาตั้งแต่ยุคหินโน่นแน่ะครับที่บ่งชี้ไปในทางว่า มนุษย์เราส่วนใหญ่ แล้วใช้แขนขวามากกว่าแขนซ้ายในงานที่ใช้แขนเพียงข้างเดียวท�าได้ ในขณะที่การศึกษาในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดอื่นบางชนิด เช่น ลิง ชิมแปนซี ซึ่งนับว่าเป็นสัตว์ที่มีลักษณะทางพันธุกรรมใกล้เคียงกันกับมนุษย์ มากที่สุด และมีพัฒนาการด้านการใช้มือคล้ายคลึงกับมนุษย์อีกด้วย แต่ก็ไม่ พบลักษณะถนัดขวาเด่นชัดดังกล่าว กล่าวคือ ลิงชิมแปนซีมีค่าเฉลี่ยของการ ใช้แขนซ้ายหรือขวาในหมู่ประชากรลิงอย่างเท่า ๆ กัน ไม่แน่วำ่ กำรถนัดขวำถนัดซ้ำย อำจเป็นหนึง่ ในไม่กเี่ รือ่ งทีพ่ บจ�ำเพำะ ในหมู่มนุษ ย์เท่ำนั้นก็เป็นได้ !

AW2 105-208.indd 152

11/3/2010 18:50

153

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

โลกนี้ ไม่อำจขำด

เซ็กซ์

หัวเรื่องในบทนี้อำจจะดูล่อแหลมและเสี่ยงต่อควำมเข้ำใจผิดอยู่สัก หน่อย แม้จะน้อยกว่าตอนที่บทความนี้ลงตีพิมพ์ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2544 เพราะสือ่ ต่าง ๆ ลงเรือ่ งทีเ่ กีย่ วกับหัวข้อบทนีจ้ นเป็นเรือ่ งปกติ ของสังคมไทยไปเสียแล้ว แต่กน็ นั่ แหละครับ ท�าไมนักวิทยาศาสตร์ จะคุยเกี่ยวกับเรื่อง “เซ็กซ์” บ้างไม่ได้ (พิลึก !) และไหน ๆ ก็จะคุย กันเกี่ยวกับเรื่องนี้แล้ว เพื่อไม่ ให้เสียชื่อนักวิทยาศาสตร์ก็น่าจะมี ข้อมูลและมุมมองที่แปลกและน่าสนใจต่างไปจากที่คนอื่น ๆ เขียน ไปบ้างกระมัง (อะแฮ่ม … เดี๋ยวก็รู้) ก่อนอืน่ คงต้องมาท�าความเข้าใจให้ตรงกันในเบือ้ งต้นเสียก่อน ว่า ค�าว่า “เซ็กซ์” นั้นอันที่จริงแล้วมีความหมายสองแบบด้วยกัน ความหมายแรกคือ เพศหรือสิ่งระบุความแตกต่างของเพศในทาง

AW2 105-208.indd 153

11/3/2010 18:50

154

กรรม-บัง-กฎ

ชีววิทยา ส�าหรับความหมายนีเ้ พือ่ ความชัดเจน ในภาษาอังกฤษอาจ ใช้อีกค�าหนึ่งคือ เจ็นเดอร์ (gender) แทนก็ได้

โดยทั่วไปแล้ว เพศในทางชีววิทยาแบ่งออกได้เป็นเพศชาย และเพศหญิง แต่ก็มีบ้างบางครั้งที่ธรรมชาติเกิดเล่นพิเรนทร์สร้าง เพศพิเศษที่ ไม่ใช่ทั้งเพศชายและเพศหญิงขึ้นมาด้วย นั่นก็คือเพศ “กะเทย” ค�าว่ากะเทย (แท้) นั้น ในทางชีววิทยาหมายถึงสิ่งมีชีวิต ที่ มี ลั ก ษณะแสดงเพศชายและเพศหญิ ง ของสิ่ ง มี ชี วิ ต นั้ น อยู ่ ใ น ตัวสิง่ มีชวี ติ แบบทูอนิ วัน (two in one) ซึง่ หากไม่ใช่ลกั ษณะปกติใน บางช่วงเวลาหรืออายุของสิ่งมีชีวิตนั้น ก็มักเป็นผลมาจากความผิด ปกติทางด้านพันธุกรรม เช่น มีโครโมโซมของอีกเพศหนึง่ เกินขึน้ มา หรือไม่กม็ คี วามผิดปกติระหว่างการเจริญเติบโต เช่น ระดับฮอร์โมน ผิดไปหรือขาดฮอร์โมนบางชนิดไป แต่ก็ยังมีสิ่งมีชีวิตบางชนิดที่ ในธรรมชาติก�าหนดมาให้มีทั้ง สองเพศอยู่ในร่างกายเดียวกัน ตัวอย่างของสิง่ มีชวี ติ ในกลุม่ นีก้ ค็ อื

AW2 105-208.indd 154

11/3/2010 18:50

155

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

ไส้เดือน กระนั้นตามธรรมชาติแล้ว ไส้เดือนก็มักจะพยายามหาคู่ มาผสมพันธุ์มากกว่าจะผสมพันธุ์ในตัวเอง ซึ่งก็มีเหตุผลเบื้องหลัง อยู่ดังจะได้อธิบายต่อไป

กำรจับคู่ผสมพันธุ์เป็นเรื่องปกติธรรมดำ ของสิ่งมีชีวิตจ�ำนวนมำก

ส่วนอีกความหมายหนึ่งของค�าว่า “เซ็กซ์” ที่กลายมาเป็น ความหมายที่ รั บ รู ้ กั น อย่ า งกว้ า งขวางทั่ วไป มากกว่ า กรณี แ รก หมายถึ ง การผสมพั น ธุ ์ การมี เ พศสั ม พั น ธ์ หรื อ การร่ ว มเพศ (sexual mating หรือ sexual intercourse หรือ sexual copula- tion) ระหว่างเพศชายและเพศหญิง หรือถ้าเป็น ภาษาพูดหรือ ภาษาเขียนทีอ่ อกจะสมัยใหม่กว่าสักหน่อย (เพิง่ เห็นใช้กนั แพร่หลาย ราว 20-30 ปีหลังนี่เอง) ก็อาจใช้ว่า “ร่วมรักหรือท�ารัก (making love)” ก็ได้เช่นกัน ส่ ว นความสั ม พั น ธ์ ใ นแบบอื่ น ๆ ที่ เ บี่ ย งเบนออกไปจาก

AW2 105-208.indd 155

11/3/2010 18:50

184

กรรม-บัง-กฎ

(และมักท�าเป็นบางครั้งเท่านั้น) ตัวอย่างสัตว์เหล่านี้เช่น แฮมสเตอร์ บีเวอร์ และลิงไร้หางบางชนิด เช่น โบโนโบ อุรังอุตัง เป็นต้น เรื่ อ งสุ ด ท้ า ย ขอจบลงที่ เ รื่ อ งของมนุ ษ ย์ เ ราก็ แ ล้ ว กั น นะครั บ … “ขนาด” อาจเป็นเรื่องส�าคัญส�าหรับหลาย ๆ คนที่ก�าลังมองหาคู่อยู่เช่นกัน ที่สรุปเช่นนี้เป็นเพราะความจริงที่นักวิจัยพบว่า คนเรานอกจากมีแนวโน้มจะ เลือกคู่จากรูปร่างหน้าตาที่บ่งเชื้อสายใกล้เคียงกัน (บ้างก็ว่าทรงหน้าคล้าย กัน) หรือพิจารณาจากระดับการศึกษาที่ ใกล้เคียงกันแล้ว แต่เมื่อไม่นานมา นี้เอง นักวิจัยชาวอังกฤษยังค้นพบในงานวิจัยอีกด้วยว่า … คนที่จ�้าม�่าก็มีแนว โน้มที่จะเลือกคู่เป็นคนจ�้าม�่าหรืออวบอัดแบบเดียวกับตัวเองอีกด้วย เห็นไหมล่ะครับว่ำ “ขนำด” น่ะส�ำคัญจริงจริ๊ง !

AW2 105-208.indd 184

11/3/2010 18:50

185

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

ปฏิบัติกำรตำมล่ำ หำชีวิตสุดขอบ

จักรวำล

มีสโลแกนงำนสัปดำห์วิทยำศำสตร์อยู่สโลแกนหนึ่งที่ติดหูติดตำ คนไทยไม่น้อยคือ “วิทยาศาสตร์มีค�าตอบ” แต่เรื่องที่ทุกท่านจะได้ อ่านต่อไปนี้อาจสวนทางโดยสิ้นเชิงกับแนวคิดเบื้องต้น ค�าถาม ที่ จ ะได้ อ ่ า นต่ อไปนี้ ม าจากวารสาร Science ในโอกาสครบ รอบปีที่ 125 เมื่อปี พ.ศ. 2548 ทางกองบรรณาธิการตั้งค�าถาม กับบรรดานักวิทยาศาสตร์คนส�าคัญ นักเขียน และบรรณาธิการ วารสารและนิตยสารฉบับต่าง ๆ ว่า ยังมีค�าถามใดที่วิทยาศาสตร์ ยังไม่มีค�าตอบในขณะนี้ แต่มเี งือ่ นไขส�าคัญพ่วงไปด้วยว่า ค�าถามนัน้ ๆ น่าจะสามารถ หาค�าตอบได้ในเวลาอีกไม่เกิน 25 ปีหรืออย่างน้อยที่สุดนักวิทยา ศาสตร์ในตอนนั้นก็ควรจะต้องรู้ว่า จะหาหนทางตอบค�าถามที่

AW2 105-208.indd 185

11/3/2010 18:50

186

กรรม-บัง-กฎ

เป็น “ช่องว่างขั้นวิกฤตทางความรู้ (critical knowledge gaps)” นั้นได้อย่างไร ! ส่วนสาเหตุที่ว่าท�าไมกองบรรณาธิการ Science จึงอยาก รู้ค�าถามพวกนี้ ค�าตอบก็คือพวกเขาคิดว่า “การวิจัยเกี่ยวข้องกับ การตอบค�าถาม ในขณะที่วิทยาศาสตร์เกี่ยวข้องกับการตั้งค�าถาม” … “คม” ดีไหมล่ะครับ เราจะมาดูคา� ถามบางค�าถามในจ�านวนนีก้ นั โดยผมคัดเลือก มาเพียงบางค�าถามซึ่งเกี่ยวข้องกับ “ชีวิต” ในบางแง่มุม การ คัดเลือกก็ไม่มีกฎเกณฑ์อะไร ผมเลือกตามความสนใจส่วนตัวของ ผมเองครับ เรำจะเริ่มต้นกันที่ค�ำถำมซึ่งอำจกล่ำวได้ว่ำเป็นที่มำหรือต้น ก�ำเนิดของวิชำชีววิทยำเลย นั่นก็คือ “สิ่งมีชีวิตบนโลกเกิดขึ้นที่ใด และเกิดขึ้นได้อย่ำงไร” ในช่วงเวลาครึ่งศตวรรษที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์พยายาม ตอบค�าถามเรื่องของก�าเนิดชีวิตบนโลกโดยอาศัยวิธีการหลาย ๆ

ร่องรอยฟอสซิลสำหร่ำยสีเขียวแกมน�้ำเงินอำยุ 440 ล้ำนปี ในประเทศสหรัฐ รูป C ใช้กล้องจุลทรรศน์ก�ำลังขยำยสูง

AW2 105-208.indd 186

11/3/2010 18:50

ดร. น�ำชัย ชีววิวรรธน์

แนวทางด้ ว ยกั น บางคนก็ เ ริ่ ม ต้ น ที่ ค วามรู ้ เ กี่ ย วกั บ สิ่ ง มี ชี วิ ตใน ปัจจุบัน แล้วจึงย้อนเวลากลับไปหาความรู้เกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตที่เป็น บรรพบุรุษ ซึ่งมีรูปแบบที่ซับซ้อนน้อยกว่า ในขณะที่บางคนก็เริ่ม จากการจ�าลองสภาวะแวดล้อมในห้วงเวลาที่โลกเริ่มก่อตัวขึ้นเมื่อ 4.55 พันล้านปีก่อน จากนั้นจึงศึกษาต่อไปว่า สารเคมี ไร้ชีวิตอาจ เปลี่ยนแปลงไปจนก่อตัวกลายเป็นสิ่งมีชีวิตได้อย่างไร มาลองดูในแนวทางแบบย้อนอดีตกันก่อนนะครับ นักวิทยา ศาสตร์ค้นพบซากฟอสซิลของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่ตรวจวัดอายุกลับ ไปได้ไม่น้อยกว่า 3.4 พันล้านปี การวิเคราะห์ทางเคมีของชั้นหินที่ เก่าแก่กว่านัน้ ชีว้ า่ สิง่ มีชวี ติ ทีส่ ามารถสังเคราะห์แสงได้นา่ จะมีอยูบ่ น โลกตั้งแต่ก่อนหน้านั้นไปอีกคือ ราว 3.7 พันล้านปีมาแล้ว นักวิจัย ส่วนหนึ่งเชื่อว่าสิ่งมีชีวิตเหล่านั้นน่าจะทิ้งร่องรอยพื้นฐานที่สามารถ ตรวจสอบได้อยู่ในสิ่งมีชีวิตทุกชนิดในปัจจุบัน หากไม่นบั รวมไวรัสทีต่ อ้ งอาศัยสิง่ มีชวี ติ อืน่ ในการเพิม่ จ�านวน ตัวเอง สิ่งมีชีวิตที่เป็นอิสระและมีชีวิตอยู่ได้ด้วยตนเองในธรรมชาติ ล้วนใช้ดเี อ็นเอเป็นสารพันธุกรรม และใช้โปรตีนเป็นตัวเร่งปฏิกริ ยิ า เคมีในร่างกาย การจะสร้างโปรตีนก็ตอ้ งมีดเี อ็นเอคอยเก็บข้อมูลที ่ ใช้ในการสร้าง ในขณะที่การจะสร้างดีเอ็นเอก็ต้องอาศัยโปรตีนใน กระบวนการจ�านวนมาก ดังนั้นจะเห็นได้ว่าทั้งดีเอ็นเอและโปรตีน ต่างอาศัยกันและกันอย่างใกล้ชิดเพื่อความอยู่รอด จึงยากที่จะ จินตนาการได้ว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งจะเกิดขึ้นและวิวัฒนาการมาก่อนอีก สิ่งหนึ่ง เช่นเดียวกับเป็นเรื่องที่แทบเป็นไปไม่ได้ที่โ มเลกุลทั้ง สองชนิดจะบังเอิญเกิดขึ้นมาพร้อม ๆ กันใน “น�้าซุปก่อนก�าเนิดชีวิต (prebiotic soup)” ผลกำรทดลองต่ำง ๆ ในระยะหลังกลับชี้ไปในทำงที่ว่ำ รูป

AW2 105-208.indd 187

11/3/2010 18:50

ดร. นำชัย ชีววิวรรธน

หมวดวิทยาศาสตร

ISBN 978-974-484-301-2

ราคา 170 บาท

170.-

ดร. นำชัย ชีววิวรรธน

แปลกจริง วิทยาศาสตร