MM oktober 2013

5 oorzaken

van moedersterfte

Moeder in Malawi: MAGAZINE VAN CORDAID MEMISA Jaargang 80 / oktober 2013 / nummer 3

Goed nieuws voor zwangere vrouwen in Zimbabwe

Extra medische hulp bij bevallingen op het platteland

‘In de kliniek beviel ik van een gezonde zoon’

column foto: René Schutte

inhoud

In veilige handen Moeder- en kindzorg vond ik altijd maar abstracte begrippen.

Tot ik zelf zwanger werd en ging bevallen. Ineens begreep ik hoe belangrijk de zorg rond zwangerschap, bevalling en een pas­geboren kind is. Mijn verblijf in Jakarta drukte me met mijn neus op de feiten. Ik werkte er begin jaren 90 vijf jaar lang op de Nederlandse Ambassade. In die periode werd ik vier keer zwanger.

Drie zwangerschappen eindigden in een miskraam.

De Veilig Moederschap-groepen helpen zwangere vrouwen en jonge moeders in Malawi.

Zij leeft nog.

En ze kan haar kind daardoor beschermen en opvoeden. Klinkt als de normaalste zaak van de wereld.

En dat zou het ook moeten zijn.

Daarom moet moedersterfte zo snel mogelijk terug­gedrongen worden. In het tijdschrift MM laten we u zien hoe we daar als Cordaid Memisa aan bijdragen. Met slimme methodes.

Via plaatselijke organisaties in ontwikke­ lingslanden. En met dank aan uw donatie!

2 MM

04 06 08 10 12 13 14

Verpleegkundigen in Zimbabwe Bijscholing in verloskunde redt moeder- en babylevens.

Moeder hier, moeder daar

In de strijd tegen moeder­

sterfte zijn goed opgeleide

verloskundigen van levensbelang.

‘Na de bruiloft werd ik vrij snel zwanger. Ik wist me geen raad.’

Kort nieuws

Moederschapsgroepen in Malawi Vrouwen én mannen leren alles over veilig moederschap.

Het verschil

Cordaid-directeur René Grotenhuis blikt terug op tien jaar Cordaid.

‘Ondanks voorzorgsmaatregelen raakte maman Fifi weer zwanger.’

5 oorzaken Een aantal belangrijke medische oorzaken voor moedersterfte op een rij.

Ik werd opnieuw zwanger en in de zesde maand keerden we terug naar Nederland. Het kindje lag in een stuit en moest via een keizer­ snee geboren worden. Spannend, maar ik voelde me geen moment onveilig. Mijn zoon Willem kwam gezond ter wereld. Ook later, tij­ dens de moeilijke bevalling van mijn dochter, voelde ik me in veilige handen.

Een maand na Willems geboorte ontving ik een briefje uit Jakarta van mijn vroegere hulp Jumi. Ze schreef me dat haar kindje drie maanden na de geboorte was gestorven. Waaraan precies, dat wist ze niet.

Het nieuws raakte me diep. Mijn problematische zwangerschappen waren in Nederland goed afgelopen, omdat ik omringd was geweest met de beste medische zorg. Jumi en haar baby konden daar niet op vertrouwen. Voor hen stonden geen deskundige handen klaar toen dat nodig was. Had ik Jumi’s kindje kunnen redden als ik in Indonesië was gebleven en met hen naar een goede kliniek was gegaan?

Van de nieuwe IBAN-code tot kerstkaarten en de strijd tegen baarmoederhalskanker.

Annelies in Congo

Mijn Indonesische gynaecoloog stond goed aangeschreven onder expats in Jakarta. Na drie miskramen vertelde hij mij zijn diagnose: een gebrekkige fysieke ‘match’ tussen mijn man en mij. Hij wist nog wel een Australische donor – een blanke, dus verschil zouden we niet merken. We waren met stomheid geslagen. Was deze onzin de analyse van een topgynaecoloog? Wat voor adviezen zouden Indonesische echtparen dan wel niet krijgen van hun lager aan­ geschreven specialisten?

Colofon Hoofdredactie: Cordaid Memisa Bladconcept, tekstredactie en productiebegeleiding: Schrijf-Schrijf Bladconcept en ontwerp: subsoda Fotografie: Adriaan Backer, Wilco van Dijen en Annalot Boersma Drukkerij: Communisis Oplage: 115.000

Jumi is niet de enige moeder ter wereld die haar kindje verloor doordat professionele zorg onbereikbaar is. In veel ontwikkelings­ landen is dit de realiteit. Dat moet veranderen. Daarom ben ik blij dat ik me nu mag gaan inzetten voor Cordaid Memisa. Want ik gun élke moeder de goede zorg die ik zelf heb gekregen. U toch ook?

Simone Filippini Cordaid Memisa Lutherse Burgwal 10 2512 CB Den Haag 070 31 36 500 info@cordaidmemisa.nl www.cordaidmemisa.nl IBAN: NL91INGB0000005657

Algemeen Directeur Cordaid Memisa Simone is de nieuwe Algemeen Directeur van Cordaid. Zij volgt René Grotenhuis op. Zijn terugblik op tien jaar Cordaid leest u in de rubriek ‘Het Verschil’ op pagina 12.

MM

3

‘Ver loskunde is nie t langer een kwe stie van valle n en opstaan, van uitprober en.

We we ten nu echt wat we moe ten doen.’

– Tsitsi Madora

Meer

verloskundigen in Zimbabwe Zeshonderd verpleegsters in Zimbabwe gaan komend jaar weer naar school. Zij krijgen van Cordaid Memisa een intensieve bijscholing op het gebied van verloskunde.

Dat is hard nodig om de moeder- en kindsterfte in het land terug te dringen. De eerste groep verpleegsters startte in augustus.

Je zou verwachten dat een zwangere vrouw in een kliniek alle medische zorg krijgt die ze nodig heeft. Maar voor aanstaande moeders in Zimbabwe is dit niet standaard het geval. Veel ziekenhuizen in het land kampen namelijk met een gebrek aan geschoolde verloskundigen. Vooral op het platteland is dit een groot probleem. Daar werken veelal verpleegsters met slechts een basisopleiding tot verpleegkundige. En verloskunde maakt daar sinds lange tijd geen onderdeel meer van uit. De verpleeg­ sters hebben hierdoor niet eens kennis om eenvoudige moederen kindzorg te verlenen. Of om bevallingen in goede banen te leiden.

Een onmogelijke keuze Voor zwangere vrouwen in Zimbabwe is dit niet zonder gevolgen.

Zij staan voor een onmogelijke keuze: thuisbevallen zónder professionele hulp, vertrouwen op de gebrekkige kennis van de verpleegsters, of kilometers reizen naar het dichtstbijzijnde districtsziekenhuis. De meeste moeders hebben voor zo’n

4 MM

lange reis geen geld. Bovendien hebben ze geen garantie dat daar wél een verloskundige in dienst is. Dus blijven ze maar thuis en bevallen ze zonder deskundige begeleiding: in hun eigen woning of in één van de kleine klinieken. De verpleegsters daar kunnen complicaties tijdens de bevalling meestal niet verhelpen. Ze weten bijvoorbeeld geen raad met een baby in stuit­ligging of ernstige bloedingen. In deze gevaarlijke situaties is de kans groot dat moeders overlijden. Vaak aan problemen die met meer verloskundige kennis wél opgelost hadden kunnen worden.

Een verwijderde placenta Cordaid Memisa wil de moeders in Zimbabwe helpen. Daarom gaat ze komend jaar ruim 600 basisverpleegkundigen bij­ scholen in verloskunde. De verpleegsters zijn afkomstig uit 16 verschillende districten. De bijscholing bestaat uit een theorie- en een praktijkdeel. De verpleegsters krijgen eerst in kleine groepjes een algemene training. Het gaat onder meer

‘Zwangerschap is voor veel vrouwen een

doodvonnis. Dat wil ik veranderen. Dankzij

deze training kan ik levens redden en helpen om nieuw leven op de wereld te zet ten.

Iets mooiers is er niet.’

– Elizabeth Majonjori

om les in geboorteplanning, zwangerschapscontrole, algemene verloskunde en eenvoudige moeder- en kindzorg. Aan de hand van simulaties leren ze bijvoorbeeld hoe een vrouw moet liggen tijdens een bevalling. Welke handelingen ze moeten verrichten bij complicaties. En hoe ze een achtergebleven placenta kunnen verwijderen. Speciale aandacht is er voor het reanimeren van moeder en baby. Want ook daarmee kunnen de verpleegsters de moeder- en kindsterfte terugdringen.

nodig sturen ze bij en geven ze uitleg aan de hand van levens­ echte situaties. De eerste groep heeft inmiddels een training gehad. Dit jaar worden er in totaal 250 verpleegkundigen bij­ geschoold. De rest volgt in 2014. Voor zwangere vrouwen in Zimbabwe maakt deze bijscholing een wereld van verschil.

Maar ook de verpleegkundigen zelf zijn er blij mee. Zij willen niets liever dan jonge moeders helpen om hun kindje veilig ter wereld te brengen.

Een training in praktijk Na hun vijfdaagse training hebben de verpleegsters de belang­ rijkste kennis en vaardigheden die nodig zijn om te helpen bij bevallingen. Ze keren terug naar hun eigen kliniek en vervolgen daar hun bijscholing met een ‘training on the job’: alles wat ze hebben geleerd, brengen ze tijdens die training meteen in praktijk. Cordaid Memisa heeft in Zimbabwe inmiddels 125 dokters en verpleegkundigen opgeleid als supervisor. Zij gaan de basisverpleegkundigen een jaar lang begeleiden. Waar

Help Cordaid Memisa om de gezondheids­zorg te verbeteren voor zwangere vrouwen in Zimbabwe.

Met uw steun kunnen we nog meer verpleegkun­digen bijscholen in verloskunde. Daardoor zijn zij in staat basismoeder- en kindzorg te verlenen. En kunnen ze assisteren bij bevallingen in de kliniek. Zo beperken wij moedersterfte. Samen met u.

Kijk op www.cordaidmemisa.nl MM

5

Kijk op 12 november naar ‘De Nalatenschap’ op tv!

kort nieuws

Stel: u laat al uw bezittingen na aan een goed doel.

Wat gebeurt er met die spullen? Dez e vraag staat centraal in ‘De Nalatenschap’, een zesdelige tvserie van Omroep Max op Nederla nd 2. Op dinsdag 12 november is het goede doel Cord aid Memisa.

Goede wensen!

Een vrolijke kerstgroet of een hartverwarmende verjaardags­ wens. Uw dierbaren een persoonlijke papieren kaart sturen kan tegenwoordig via Cordaid Memisa.

Op www.cordaidmemisacards.nl vindt u vele prachtige wenskaarten, geschikt voor elke gelegenheid. In vier simpele stappen maakt u online uw keuze en verstuurt u het kaartje.

Met uw wens maakt u niet alleen de ontvanger blij, u helpt ook Cordaid Memisa. Van elke verzonden kaart gaat namelijk minimaal € 0,15 naar onze projecten.

Snel onderzoek en behandeling redden moederlevens in Bangladesh Baarmoederhalskanker is geen levensbedreigende ziekte meer voor vrouwen in Nederland. Voor vrouwen in Bangladesh nog wel.

Daarom startte Cordaid Memisa samen met de Female Cancer Foundation (FCF) het bijzondere ‘See & Treatprogramma’. Dit is volledig gericht op het onderzoeken en zo nodig behandelen van de voorstadia van baar­ moederhalskanker. Vrouwen kunnen dat onderzoek en die behandeling op één en dezelfde dag krijgen. Het programma wordt uitgevoerd vanaf de Ziekenhuisboot, waarvan Cordaid Memisa medefinancier is. Deze boot vaart langs de afgelegen eilandjes in het noorden van Bangladesh – een gebied waar baarmoederhalskanker veel voorkomt. FCF traint de medische staf in de screenen behandelmethodes. Daarnaast gaan medewerkers de dorpjes in om te vertellen waarom het zo belangrijk is dat vrouwen zich preventief laten onderzoeken.

Indien nodig kunnen de vrouwen zich na het onderzoek meteen op de boot laten behandelen. Zo helpt Cordaid Memisa vrouwen en moeders in Bangladesh deze vreselijke ziekte te verslaan.

6 MM

Elke aflevering draait om de afwikkel ing van een nalatenschap. Voor de camera ontv ouw t zich het leven dat de over ledene heeft gele efd. Met toe­ stemming van de nabestaanden volg t de kijker taxateur Osc ar Balkenende als hij door het huis van de overledene loopt. Welke bijzo ndere spullen komt hij hier tegen en wat zegt dit over de persoon die hier jarenlang heef t geleefd? Daa rnaast komt het goede doel aan bod dat in de nala tenschap is opgenomen. Zoals Cordaid Memisa.

‘De Nalatenschap’ is te zien op dinsdag 12 november om 19.54 uur op Nederland 2.

Van giro naar IBAN In dit magazine, op de website, in de nieuwsbrief en op de acceptgiro’s en formulieren van Cordaid Memisa staat voort­aan het IBAN-nummer vermeld. Dit vervangt het oude gironummer.

Wat be tekent deze verandering voor u?

De overstap van giro naar IBAN is verplicht voor alle rekening­ houders in Nederland. Dus ook voor Cordaid Memisa. U hoeft voor deze aanpassing niets te doen: Cordaid Memisa en uw bank voeren alle noodzakelijke wijzigingen door. Heeft u thuis nog acceptgiro’s liggen met ons oude gironummer 5657? Dan kunt u die tot eind januari 2014 gebruiken. Steunt u Cordaid Memisa met een automatische afschrijving? Dan hoeft u niets te doen; uw lopende machtiging is op 1 september 2013 automatisch omgezet in een Europese machtiging. De afgesproken frequentie en het incasso­bedrag zijn daarbij niet gewijzigd. Ook de incasso vindt als vanouds plaats op de laatste werkdag van de maand.

!

Voortaan vermeldt Cordaid Memisa de datum van de eerst­ volgende incasso op uw bankafschrift.

Zo wee t u altijd waar u aan toe bent!

Waaraan besteedt Cordaid Memisa uw geld?

Cordaid Memisa organiseert regelmatig bijeenkomsten voor donateurs. Daarin bespreken we onze plannen en laten we zien welke resultaten we hebben geboekt. Dit doen we op inspirerende locaties in heel Nederland.

Op maandag 25 november 2013 bijvoorbeeld in Museum Speelklok te Utrecht. U bent van harte welkom. De ontvangst is om 13.00 uur en we sluiten de dag met elkaar af rond 16.30 uur. Deelname is gratis en u mag iemand meenemen. Vele donateurs gingen u voor en waren erg enthousiast.

U kunt zich tot maandag 4 november 2013 aanmelden.

Dat kan op www.cordaidmemisa.nl/aanmelden of telefonisch via Erika Frey: 070 31 36 292.

Wij hopen u te mogen verwelkomen op 25 november!

Cordaid Memisa en uw nalatenschap Regelmatig nemen donateurs Cordaid Memisa op in hun testament. Dat ervaren we telkens weer als een enorm vertrouwen in ons werk. Sommige mensen wijzen Cordaid Memisa zelfs aan als executeur. Dan regelen we ook de afwikkeling van de nalatenschap. Een geruststellend gevoel, zeker als u niemand anders met deze taak wilt belasten.

Checklist

zittingen t van uw be × Overzich enten oude testam × Eventuele begunstigen × Wie u wilt ken ecifieke za an wie u sp × A wilt nalaten n u wilt steune ede doelen × Welke go lt vragen executeur wi × Wie u als n de notaris × Vragen aa

Cordaid Memisa vindt het belangrijk uw nalatenschap af te wikkelen zoals u dat wenst. Daarom overleggen we vooraf uitgebreid en leggen we uw wensen samen vast. Denkt u er over om Cordaid Memisa op te nemen in uw testament? Wellicht helpt de checklist u op weg bij uw beslissing.

Raadpleeg de lijst voordat u naar de notaris gaat.

Wilt u liever een persoonlijk gesprek? Onze notarieel deskundige, mr. Mariëlle Lindeboom, helpt u graag.

U kunt haar telefonisch bereiken op 070 313 6264 en 06 22 52 82 98.

Ook kunt u een e-mail sturen naar marielle.lindeboom@cordaid.nl. Voor het aanvragen van de gratis brochure ‘Nalaten aan Cordaid Memisa’ kunt u eveneens bij haar terecht.

MM

7

hier daar Zwangerschap, bevalling en kraamtijd. Ze duren min of meer een jaar.

Hoe houd je in die periode je baby én jezelf gezond? Op deze vraag zoeken vrouwen overal ter wereld het antwoord. Zoals de jonge moeder Kracinu uit Bangladesh die onlangs beviel van een dochtertje.

En Nathalie uit Utrecht die twee maanden geleden een zoontje kreeg.

Kracinu, je bent pas 14 jaar. Ben je niet veel te jong om moeder te worden?

‘Ik zou graag nog een kindje willen, maar voorlopig niet’

‘Achteraf misschien wel. Ik wist helemaal niet hoe gevaarlijk het is om op mijn leeftijd zwanger te zijn. Vorig jaar ben ik uitgehuwelijkt aan een jongen in ons dorp. Dat gebeurt met heel veel meisjes. Na de bruiloft werd ik vrij snel zwanger. Ik wist me geen raad. Mijn ouders hadden me er niet op voorbereid. Zij wisten net zo min als ik dat een zwanger­ schap gevaarlijk kon zijn op mijn leeftijd. Ik ging ook niet naar zwangerschapscontroles, want ik wist niet waarom dat nodig was. Bovendien moest ik ver lopen naar de dichtst­ bijzijnde kliniek. Ik was al behoorlijk lang zwanger toen een gezondheidswerker bij ons in het dorp kwam. Toen ze mij zag, haalde ze me over om toch een keer naar de zwanger­ schapscontrole te komen. Vlak voor mijn bevalling heb ik dat gedaan. De verpleegster zei dat ik veel beter voor mijzelf moest zorgen. Ik moest beter gaan eten en vaker mijn han­ den wassen. Anders zou mijn baby gevaar lopen. Dat soort dingen wist ik helemaal niet.’

Nathalie, jij hebt al een dochtertje van 2 jaar, Indi. Nu heb je er ook een zoontje bij, Collin. Hoe is je bevalling verlopen?

‘Het was veel zwaarder dan ik had verwacht. Mijn zwangerschap was probleemloos verlopen, hooguit was ik de laatste periode wat moe. Toch besloot ik om in het ziekenhuis te bevallen. Ik wilde verzekerd zijn van alle hulp, mocht er wat mis gaan. Dat gaf me een veilig gevoel. Maar ik had stiekem niet gedacht dat ik die hulp ook nodig zou hebben. De weeën waren zo heftig dat ik ze niet meer kon opvangen. Ook bleef de ontsluiting steken op vijf centimeter. Ik had zo’n pijn dat ik het totaal niet erg vond toen de verloskundige een ruggenprik voorstelde. “Doe maar!” riep ik. Zo’n ruggenprik is een heel circus, met een verdoving, een infuus en plakkertjes. Het was absoluut geen pretje. Maar daarna was het heerlijk en ging het even als vanzelf. Collin was een sterrenkijker, hij lag met zijn hoofdje naar boven. Gelukkig konden de artsen hem op tijd draaien, zodat hij er makkelijk uitkwam. Hij was helemaal gezond. Een klein mensje met alles erop en eraan.’

Kracinu uit Banglades h met haar dochtertje.

Nathalie uit Utrecht met haar zoontje Collin.

Kracinu, hoe is jouw bevalling verlopen?

‘Mijn bevalling was heel pijnlijk en moeizaam. Het had niet veel gescheeld of mijn dochter en ik hadden het niet overleefd. Ze werd veel te vroeg geboren. En het was maar de vraag of ze het zou redden, want ze had veel ondergewicht. Volgens de verloskundige kwam dat doordat ik zelf nog zo jong ben. Het kindje had niet goed kunnen groeien in mijn buik. Zelf verloor ik bij de bevalling veel bloed. Het was onze redding dat we in de kliniek waren. Daar konden ze ons goed verzorgen. Met mijn baby gaat inmiddels goed. Ze is een beetje gegroeid en sterker geworden.

De dagen na haar geboorte was ik veel te zwak om voor haar te zorgen. Nu kan ik dat wel. We zijn weer thuis en ik zorg zelf voor mijn kindje.’

Hoe heb jij je kraamtijd beleefd, Nathalie?

‘Die was niet zo leuk, jammer genoeg. Precies in deze periode werd er namelijk onderhoud verricht aan de gevels van onze flat. Dat veroorzaakte zoveel herrie dat we niet thuis konden blijven. Het zou vier dagen duren, maar liep uit tot een maand. In die maand zijn we met het hele gezin wel vier keer verhuisd, steeds naar een ander adres in Nederland. Dat droeg bij aan mijn stress, die toch al flink was met alle de hormonen die door mijn lijf raasden, een pasgeboren baby die om de twee uur borstvoeding nodig had en een rond­ rennende peuter. Ik kon er niet van slapen. En door de medicijnen die ik daarvoor kreeg, mocht ik weer geen borstvoeding geven. Pas toen we weer naar huis mochten, kwam ik een beetje tot rust en kon ik genieten.

Dat het met Collin en Indi intussen ontzettend goed ging, was een troost.’

Hoe is jouw kraamtijd verlopen, Kracinu? Wie leert jou hoe je voor je baby moet zorgen?

‘Het is fijn om soms uit de babybubbel te stappen’

‘Mijn moeder heeft me geleerd hoe ik borstvoeding moet geven. Ze helpt me zoveel mogelijk.

Daarnaast komt de gezondheidswerker van de kliniek af en toe langs om te kijken hoe het gaat.

Ze vertelt me dan bijvoorbeeld hoe belangrijk het is om goed te eten. Dat ik mijn huis schoon moet houden. En dat ik mijzelf en m’n dochter goed moet wassen. Dan hebben we minder kans om ziek te worden. Ik zou graag nog een kindje willen. Maar voorlopig niet. Ik weet nu dat het beter is om een paar jaar te wachten. Als ik wat ouder ben is een zwangerschap minder gevaar­ lijk. Nu ik een dochter heb, wil ik zelf ook gezond zijn, zodat ik voor haar kan blijven zorgen.’

Nathalie, hoe gaat het nu met jou?

Ben je inmiddels gewend aan twee kleine kindjes?

‘Het gaat heel goed. Ik ben net weer begonnen met werken. Een baby en peuter hebben is superleuk, maar ook best druk. Het is fijn om af en toe uit de babybubbel te stappen. En op mijn werk is het rustiger dan thuis!’

8 MM

MM

9

Jonge ouders in Malawi:

Samenwerken aan veilig moederschap

Moede rs in K a dzomba zinge n e e n ge ma akt lie ze lf­ d ove r de V e ili g M oede rsc ha groe p. Ze pbe noe me n da arin wat he bbe n ge z e a lle m a al le e rd. E lke bije e nk oms e n e indig t t be gint me t dit lie d.

Wat doe je als je baby diarree heeft? Hoe voorkom je dat je tijdens je zwangerschap malaria krijgt? En waarom is het beter om te bevallen in een kliniek? Allemaal vragen waarmee zwangere vrouwen en jonge moeders in Malawi worstelen. De Veilig Moederschap-groepen van Cordaid Memisa helpen hen de antwoorden te vinden. Ook de mannen worden daarbij betrokken. MM nam een kijkje bij twee van deze groepen.

Een modderpaadje door groengele tabaksplantages voert naar Kadzomba. Een klein dorpje met eenvoudige lemen huisjes.

Vandaag ligt het er verlaten bij: vrijwel alle inwoners hebben zich verzameld op een grasveldje verderop. Daar vindt de bijeen­ komst van de Veilig Moederschap-groep plaats. Deze groep is een onderdeel van het Safe Motherhood Program, een project dat Cordaid Memisa uitvoert met het Nkhoma Ziekenhuis in Malawi. In de groep zitten (zwangere) vrouwen, mannen, dorps­ oudsten, religieuze leiders en andere belangrijke mensen uit het dorp. Ze bespreken alles wat met veilig en gezond moeder­ schap te maken heeft. Van gezonde voeding en goede hygiëne tot zwangerschapscontroles en bevallen in de kliniek.

Ziekte voorkomen en behandelen In Kadzomba bestaat de Veilig Moederschap-groep inmiddels een jaar. De groep komt ongeveer 15 keer per jaar bij elkaar.

Vandaag zijn de vrouwen in de meerderheid. Ze zitten in het gras, in de schaduw van de bomen. Bijna allemaal hebben ze een kind op schoot of in een kleurige doek gewikkeld op hun rug. De mannen zitten apart op een bankje. Eerst opent het dorpshoofd de bijeenkomst met een gebed. Daarna geeft hij

10 MM

het woord aan Nina, de gespreksleider. Zij volgde hiervoor in het Nkhoma Ziekenhuis een training en inmiddels leidt ze vijf Veilig Moederschap-groepen in de regio.

‘Zwangere vrouwen op het platteland in Malawi kampen met allerlei gezondheidsproblemen’, vertelt Nina. ‘Denk aan diarree, malaria en bloedverlies. In de groep bespreken we wat ze in deze gevallen moeten doen. En ook hoe ze kunnen voorkomen dat ze ziek worden.’ Aan de hand van simpele plaatjes geeft Nina groepsleden uitleg. ‘Veel problemen ontstaan door gebrek aan kennis’, licht ze toe. ‘Moeders en vaders weten bijvoorbeeld niet hoe makkelijk hun baby infecties krijgt.’

Een vrouwen- én mannenzaak Nina vertelt de dorpsbewoners ook over het belang van zwanger­ schapscontroles en veilig bevallen. Daardoor gaan steeds meer moeders naar een kliniek, zoals de overheid trouwens ook verplicht. Sinds 2004 geldt een officieel verbod op thuis­ bevallingen met traditionele vroedvrouwen. Wie dat gebod overtreedt moet een geit betalen. ‘Ik ben drie keer zwanger geweest’, vertelt een moeder. ‘Ik ging toen niet naar zwanger­ schapscontrole. Ook was ik niet van plan te bevallen in de

‘Sinds ik heb geleerd hoe belangrijk een goede hygiëne is, was ik veel vaker mijn handen’ – Een moeder uit de Veilig Moederschap-groep in Kadzomba

kliniek. De eerste twee zwanger­schappen liepen slecht af: mijn kindjes overleden vóór de geboorte. In de Veilig Moeder­ schap-groep leerde ik hoe belangrijk medische begeleiding is.

Toen ik opnieuw zwanger werd, besloot ik wél naar zwanger­ schapscontrole te gaan. Daarna beviel ik in de kliniek, via een keizersnee. Nu heb ik een gezonde zoon. De Veilig Moederschapgroep veranderde mijn leven.’

De mannen in Kadzoma waren aanvankelijk sceptisch over hun deelname aan de Veilig Moederschap-groep, maar zijn inmiddels blij dat ze meedoen. ‘Kinderen krijgen is bij ons een vrouwen­ zaak’, vertelt één van hen. ‘Daar bemoeiden we ons nooit mee.

Ik wist er ook maar weinig van af. Als mijn vrouw vroeg of ik haar naar de kliniek wilde brengen, zei ik: “Ga maar naar de tradi­ tionele vroedvrouw in ons dorp, net als iedereen.” Inmiddels weet ik waarom zwangerschapscontroles nodig zijn en bevallen in de kliniek veiliger is. Door alles wat ik heb geleerd, voel ik mij als man veel meer betrokken bij ons kind.’

Gezonde moeders, gezonde kinderen Op een uurtje autorijden vanaf Kadzomba ligt het dorpje Bango, een verzameling van 32 kleine nederzettingen. Binnenkort wordt in Bango de eerste Veilig Moederschap-groep georganiseerd.

De mannen en vrouwen bespreken vandaag hun verwachtingen.

‘Ik hoop dat we veel van elkaar kunnen leren’, zegt een jonge moeder. ‘Nu kunnen we eigenlijk bij niemand terecht met onze vragen over seksuele voorlichting, zwangerschap en moeder­ schap. Met onze ouders praten we hier niet over. Zij verwijzen ons liever naar de nankungwi, een oude wijze vrouw in ons dorp die veel aanzien en respect geniet. Maar de nankungwi weet niet altijd raad met medische problemen.’

Een andere moeder is vooral blij dat de mannen voortaan betrokken worden bij veilig moederschap. ‘Veel vrouwen in Bango weten hoe het is om te moeten bevallen langs de kant van de weg. Meestal komt dat doordat we te laat van huis vertrekken naar de kliniek. We hebben het zo druk met werken op het veld, onze kinderen verzorgen, eten koken en vuur maken: niemand neemt deze taken van ons over, ook niet als we hoogzwanger zijn. Daarom beginnen we pas met lopen naar de kliniek als de baby eraan komt. En dan is het soms al te laat.’ Deze moeder hoopt dat de mannen in haar dorp leren hoe belangrijk hun hulp en steun is voor zwangere vrouwen.

‘Want,’ zegt ze, ‘gezonde moeders zijn een voorwaarde voor gezonde kinderen.’

MM

11

Annelies in Congo

het verschil Het verschil maken voor moeders en kinderen in ontwikkelingslanden. Daarvoor zette scheidend directeur René Grotenhuis zich de afgelopen 10 jaar in bij Cordaid. Hoe kijkt hij terug op deze periode?

René Grotenhuis

De wa arde

er ‘Als zwangere vrouwen bevallen ond er kans mind ze ben heb ing eleid beg e medisch r goed Maa ties. om te overlijden aan complica ied geb elk in niet is el geschoold persone aid Cord rt stee inve rom Daa aanwezig. lokale Memisa veel geld in het opleiden van we n leide tan anis verloskun­digen. In Afgh ds­ telan plat tot op jes meis e jong bijvoorbeeld gt tege­ draa iding ople Hun ige. und k ­ leeg verp vrouwen lijkertijd bij aan de emancipatie van ect.’ neff neve i moo een is Dat in Afghanistan.

De indruk

‘Als directeur van Cordaid heb ik in tien jaar tijd veel projecten bezocht. Nooit zal ik mijn bezoek vergeten aan een hospice voor kinderen met aids in Zuid-Afrika. De zorg en compassie waarmee de verpleegkundigen de patiëntjes omringden, maakte diepe indruk.

De kinderen hadden geen enkele over­levings­­­ kans, elke dag ging er wel iemand dood. Toch was het werk van deze verpleegsters zinvol: zij zorgden ervoor dat de kinderen zo min mogelijk hoef­den te lijden. Vier jaar later, in 2008, zag ik ook in Zambia hoe de hulp van Cordaid Memisa het verschil kan maken. Ik ontmoette een groep ex-patiënten die dankzij de juiste medicatie niet meer aan aids zouden sterven.

Ze waren ooit ten dode opgeschreven, nu hadden ze weer een toekomst.’

12 MM

De we re ld

‘Sommige tradition ele ontwikkelingsla nden – zoals Kenia, Ghan a en Bangladesh – hebben zich de afgelopen tien jaar behoorlijk ontwik­ keld. De bevolking kan er steeds meer zelf en is daardoor minder af hankelijk van W esterse hulp. Dat is positief . Tegelijker tijd zijn er nog steeds landen die níet op eigen krac ht vooruit­ komen. Vaak zijn dat landen die ve rwikkeld zijn in jarenlange oo rlogen en conflicten . Congo, Afghanistan en Zu id-Soedan, bijvoor beeld. In deze landen is on twikkelingshulp ha rder nodig dan ooit. Om basis gezondheidszorg te garan­ deren voor álle me nsen. En speciale zorg voor kwetsbare moeder s en kinderen.’

De t oe komst

Cordaid blijf ik maat­ ‘Ook na mijn ver trek bij kennis en ervaring in schappelijk actief. Mijn ing draag ik graag ontwikkelingssamenwerk tie. Ik ga me bezig­ era over aan de nieuwe gen elijke publi­caties houden met wetenschapp tijd vraag t om nieuwe en onder zoeken. Deze ale samenwerk ing. vor men van internation verbinding tussen de eld We zullen bijvoorbe desmissies verder ontwikkelingshulp en vre or Cordaid breekt moeten onderzoeken. Vo der nieuw leider­ on nu een nieuwe tijd aan zal op haar eigen wijze schap. Simone Filippini leid. Net zoals ik dat vor m geven aan het be doen. Ik wens haar al die jaren heb mogen veel succes.’

Maman Fifi Annelies

Afscheid In Oost-Congo is de oorlog nooit ver weg.

Eind november vorig jaar rukten de rebel­ len al plunderend, na inname van de buurstad Goma, op naar Bukavu. DirkJan en ik wilden onze dochters zo min mogelijk blootstellen aan deze onveilige situatie. Daarom vertrokken we ander­ halve week naar buurland Burundi. Toch konden we niet voorkomen dat onze dochters er daarna iets van meekregen.

Ze zagen hoe het kerkje in onze buurt was platgebrand. Op school hoorden ze verhalen van klasgenootjes. En op straat wemelde het van de blauwhelmen. Alle ouders willen dat hun kinderen onbezorgd kunnen opgroeien, maar niet iedereen heeft die keuze. Wij hebben die gelukkig wel. Na vijf jaar gaan we Congo verlaten.

Afscheid nemen van alle mensen die we hier hebben leren kennen, valt me zwaar.

Ons vertrek is voor hen niet zonder gevol­ gen. Voor maman Théthé, onze oppas, hebben we inmiddels een nieuw gezin gevonden – zij komt goed terecht. Maar voor maman Fifi, onze huishoudster, is dat nog niet gelukt. Toen ik haar vertelde over ons vertrek, barstte ze in huilen uit.

“Wat moet ik dan?” snikte ze. Ik vroeg haar waarom ze zo verdrietig was. Na wat

ANNELIES CLAESSENS (32) woont in Bukavu, een stad in het oosten van Congo. Ze werkt er voor Cordaid Memisa. Samen met haar man Dirk-Jan voedt ze er hun dochters Olivia (5) en Elodie (2) op. In MM vertelt ze over haar leven en moeder-zijn in Congo.

aandringen, kwam het hoge woord eruit: ze was zwanger geraakt. Ondanks de voorzorgsmaatregelen die zij en haar man hadden getroffen. Ze hebben samen al vier kinderen. Daar wilden ze het bij laten, omdat ze meer kinderen financieel niet konden onderhouden. Daarom ging maman Fifi om de drie maanden naar haar dokter voor een prik. Die prik moest haar gedurende die periode beschermen tegen een zwangerschap. Misschien had maman Fifi de periodes niet goed in acht genomen. Misschien was de methode onbetrouwbaar. Hoe het ook zij: ze werd tóch zwanger.

In Congo zijn allerlei methodes en hulp­ middeltjes op de markt om zwanger­ schappen te voorkomen. Op het platte­land gebruiken vrouwen bijvoorbeeld kleurige houten kettingen. Daarmee houden ze bij wanneer hun eisprong is. Een weinig nauw­keurig hulpmiddel. Moderne methodes voor family planning zijn vaak nog taboe. Zoals op het eiland Idjwi.

Daar brengt Cordaid Memisa het onder­ werp voorzichtig onder de aandacht.

Met succes: meer vrouwen kiezen er tegenwoordig voor moderne en betrouw­ bare methodes. Family planning betekent

daar niet zozeer: geen kinderen meer.

Het betekent vooral: meer tijd creëren tussen zwangerschappen in. Voor de moeders op Idjwi, die gewend waren om elk jaar een kind te baren, is dat al een wereld van verschil. En een zegen voor hun lijf en gezondheid.

Maman Fifi kan elk moment bevallen van haar kindje. Een blijde gebeurtenis met een droevig randje. Ze dacht bij ons gezin verzekerd te zijn van werk en inkomen.

Nu gaan wij weg en verliest zij haar baan.

Een andere huishouden is voor haar niet zo makkelijk te vinden. De meeste mensen willen dat een huishoudster per direct begint, maar met een pasgeboren baby’tje zit dat er voorlopig niet in. Voor maman Fifi en haar gezin breken span­ nende tijden aan. Lukt het hen om de eindjes aan elkaar te knopen? De rebel­ len zijn wederom actief rond Goma, met mogelijke gevolgen voor Bukavu.

Ik neem met pijn in mijn hart afscheid en verhuis met mijn gezin naar het veiliger Kenia, waar ik voor Cordaid blijf werken.

Ik hoop in Kenia net zo’n zinvol werk en dierbare vriendschappen te ontwikkelen, al zal ik de Congolezen nooit ver­geten.

Ze hebben m’n hart gestolen.

MM

13

5

medische oorzaken van moedersterfte

1. Ernstige bloedingen

Wanneer een moeder direct na de geboorte van haar kindje ernstige bloedingen krijgt, is dat vrijwel nooit een goed teken.

Als er niet snel actie wordt ondernomen, loopt ze grote kans te overlijden. Dat kan zelfs al binnen een paar uur gebeuren.

Alleen goed getraind medisch personeel en de juiste medicatie kunnen het leven van een moeder in zo’n situatie redden. Juist daaraan is vooral in afgelegen gebieden in ontwikkelingslanden gebrek. Cordaid Memisa wil dat veranderen. Vandaar dat we in onder meer Zimbabwe en Zuid-Soedan extra verloskundigen opleiden. Zij leren hoe ze ernstige bloedingen na de bevalling kunnen voorkomen en verhelpen.

2. Infecties

Zwangerschap en geboorte zijn vreugdevolle én kwetsbare momenten. Waar moeders in Nederland in deze periode alle zorg en begeleiding krijgen, zijn moeders in ontwikkelingslanden op zichzelf aangewezen. Door gebrek aan medische zorg, kennis en middelen lopen velen onnodige risico’s. Soms zelfs met de dood tot gevolg. MM zet 5 belangrijke medische oorzaken van moedersterfte op een rij.

14 MM

In primitieve dorpjes liggen infecties altijd op de loer. Goed onderhouden wc’s en schoon drinkwater zijn niet overal ter wereld vanzelfsprekend. En handen wassen is niet overal een gewoonte, laat staan dat er zeep beschikbaar is. Als infecties niet in een vroeg stadium worden ontdekt en behandeld, kan een zwangere vrouw eraan overlijden. Een goede hygiëne is de enige manier om infecties te voorkomen. Cordaid Memisa zet zich ervoor in dat die hygiëne zeker in lokale klinieken gewaarborgd is. En we geven voorlichting over het belang van goede hygiëne. Met als gevolg: minder kans op infecties.

3. Hoge bloeddruk

Bij de meeste vrouwen daalt de bloeddruk tijdens de zwanger­ schap. Soms is er echter sprake van een verhoogde bloeddruk, ook wel zwangerschapsvergiftiging genoemd. Een verhoging treedt meestal op aan het eind van de zwangerschap, tijdens de weeën of na de bevalling. Het is erg gevaarlijk voor zowel de moeder als het kindje. Als een hoge bloeddruk niet tijdig wordt opgespoord, kan het levensbedreigende complicaties veroorzaken. Een regelmatige controle bij de verloskundige is

daarom ontzettend belangrijk. In onder meer Malawi en Uganda organiseert Cordaid Memisa speciale voorlichtingsgroepen voor moeders. Daarin vertellen gezondheidswerkers waarom het zo belangrijk is om naar zwangerschapscontroles te gaan en de bloeddruk te laten opmeten.

4. Complicaties

Veel moeders overlijden aan complicaties tijdens de bevalling.

Bijvoorbeeld als de baby in de stuit ligt of stagnatie optreedt tijdens de bevalling. Een ongeschoolde traditionele vroed­ vrouw kan zo’n moeilijke bevalling meestal niet in veilige banen te leiden. Het ontbreekt haar daarvoor simpelweg aan de kennis en middelen. Ze kan bijvoorbeeld geen keizersnee uitvoeren en beschikt ook niet over een vacuümpomp. In de strijd tegen moedersterfte zijn goed opgeleide verloskundigen van levensbelang. In verschillende landen investeert Cordaid Memisa daarom in het trainen van verloskundigen. Bijvoor­ beeld in Afghanistan en Zimbabwe. In andere landen, zoals Congo en Kameroen, leert Cordaid Memisa traditionele vroed­ vrouwen complicaties te herkennen. Daardoor kunnen zij zwangere vrouwen eerder doorverwijzen naar de kliniek.

En dat kan levens redden.

5. Malaria

In veel Afrikaanse landen komt malaria voor. Een prik van een malariamug kan ernstige ziekte veroorzaken. Een malariabesmetting tijdens de zwangerschap is zelfs levensgevaarlijk.

Veel vrouwen overleven deze ziekte niet. Preventieve medi­catie tijdens de prenatale zorg vermindert de kans op malaria.

En ook het gebruik van een muskietennet verkleint het risico van een besmetting. Voor zwangere vrouwen zijn deze twee maatregelen van groot belang. In veel ontwikkelingslanden is malariapreventie inmiddels een vast onderdeel van het gezondheidszorgprogramma van Cordaid Memisa.

MM

15

Advertorial

Kinderen sparen voor kinderen Kinderen zijn onze toekomst. Maar wereldwijd groeien miljoenen kinderen op in moeilijke omstandigheden. Ze doen ongezond of gevaarlijk werk, gaan niet naar school, worden uitgebuit en lopen ernstige risico’s op ziektes en gebreken.

Samenwerking ASN Bank en Cordaid

en gezondheidscentra. Hierdoor sterft 22% van de kinde-

De ASN Bank en Cordaid werken al sinds 2002 op een

ren voor het vijfde levensjaar aan ziektes of ondervoeding.

unieke manier samen om kinderen een betere toekomst

Door goede zorg is dat eenvoudig te voorkomen.

te geven. Want net als Cordaid streeft de bank naar een eerlijke, sociale samenleving zonder armoede.

ASN Jeugdsparen

Waarin iedereen onderwijs kan volgen en beschikt over

Namens alle jeugdspaarders doneert de ASN Bank jaar-

voldoende voeding, huisvesting en gezondheidszorg.

lijks een bedrag. In 2012 was dat ruim € 362.000. Dat kost

Centraal-Afrikaanse Republiek

zichzelf te sparen, kinderen in Afrika. In 2012 zijn hier­

De ASN Bank ondersteunt een project van Cordaid

door maar liefst 40.000 kinderen op doktersconsult

Memisa in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Door poli-

geweest, 1.740 kinderen geholpen in het ziekenhuis en

tieke en militaire onrust zijn daar nauwelijks ziekenhuizen

2.252 kinderen gevaccineerd.

de spaarders niets extra. Zo steunen kinderen, door voor

Wilt u voor uw (klein)kind een rekening ASN Jeugdsparen openen met een prima

rente en steun voor kinderen in Afrika? Kijk dan op www.asnbank.nl/jeugdsparen