NDCO Digitale Brochure

inleiding

Volg de reis...

Deelnemer naar aanleiding van het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap:

‘Probeer elke dag vernieuwend te zijn en durf te experimenteren’

Een greep uit de aandachtspunten van trainingssessies

Begrijpen, stimuleren, reflecteren, doen

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

Veranderingsexpert Gavin Andersson tijdens het traject:

‘Laat de burger zélf zijn prioriteiten bepalen!’

De reis is begonnen ‘Wijsheid is niet iets wat we krijgen; het is iets wat we zelf moeten ontdekken, na een reis die niemand anders voor ons kan maken’ – Marcel Proust (1871-1922)

Iedereen die meedoet aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap van NCDO zoekt antwoorden. Zinnige, toepasbare oplossingen voor dé vraagstukken van onze tijd. Welke aanpak is nodig voor grensoverschrijdende crises – van financiële en klimatologische tot voedselproblemen? En welke rol kunnen burgers in die aanpak spelen?

Hoe stimuleer je mensen om zo’n rol op zich te nemen – om ‘mondiaal burger’ te zijn? Hoe geef je hen de handvatten om dat burgerschap vorm te geven? En wat is daarin de specifieke rol en meerwaarde van jouw organisatie? Het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap van NCDO helpt deelnemers dit soort vragen te beantwoorden. Deze publicatie geeft een prikkelende indruk van die ondersteuning.

Het traject geeft geen pasklare oplossingen. In plaats daarvan neemt het deelnemers mee op reis. Het verbreedt hun horizon door stil te staan bij zowel hun eigen perspectieven als die van mededeelnemers en experts.

Het resultaat van deze ‘tussenstops’? Reizigers die beter zicht hebben op hun pad. Die dat pad efficiënter belopen. En die daardoor succesvoller mondiaal burgerschap stimuleren.

Meer informatie over (het programma van) het Verdiepingstraject 2011-2012 vind je hier.

Marieke Hart Coördinator van het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap van NCDO

Reis mee en ontdek in deze publicatie:  wat eerdere deelnemers gehad hebben aan het Verdiepingstraject;  welke thema’s zoal aan bod kunnen komen;  hoe de reis komend jaar doorgaat.

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

1

tu

ss

en

st o

p

tussenstop

Wat betekent mondiaal burgerschap?

D

e ‘tussenstops’ in deze publicatie geven vraagstukken weer; onderwerpen die in het Verdiepingstraject aan de orde komen.

Voor alle discussiethema’s in dit traject geldt dat ‘mondiaal burgerschap’ een essentiële term is. Maar wat betekent die term precies?

Tijdens het traject leren deelnemers niet alleen dat er verschillende definities zijn. Ze maken ook kennis met de belangrijkste invullingen van het concept. En met de verwarring die ontstaat als gesprekspartners niet weten dat elk van hen een andere definitie in gedachten heeft.

Bovendien leren deelnemers onder woorden te brengen waarom mondiaal burgerschap belangrijk is. Ze moeten ook dát verhaal immers helder hebben, naast de invulling van de term. Anders wordt het onnodig lastig mensen aan te sporen tot mondiaal burgerschap.

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

2

tussenstop

DE DEELNEMER ‘Waarom zou iemand zich moeten inzetten als mondiaal burger? Daar had ik natuurlijk wel ideeën over, maar de discussies tijdens het Verdiepingstraject hielpen me mijn visie aan te scherpen. Onze wereld is geglobaliseerd, zeg ik nu.

Dit betekent dat ons handelen híer impact heeft op het leven van mensen in verre landen, net zoals hun handelen ons leven beïnvloedt. Het betekent ook dat elke samenleving ter wereld tegenwoordig wordt bedreigd door problemen die zij nooit in haar eentje kan oplossen. Neem de financiële en klimaatcrisis, evenals de olie-, voedsel- en waterschaarste. Stuk voor stuk treffen ze zowel onze eigen samenleving als de landen om ons heen. En ze kunnen alleen gestopt worden als we internationaal de krachten bundelen. Of we nu politici, bedrijven, burgers, producenten of consumenten zijn: we moeten ons over onze grenzen heen sterk maken. Wie wereldburger is, probeert zo goed mogelijk aan die samenwerking bij te dragen.’

Steven Volkers nam deel aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap (2011-2012). Hij is directeur van Noordbaak.

Noordbaak helpt bedrijven, overheden en scholen in Noord-Nederland bij het organiseren van duurzaamheid.

‘We hebben elkaar dus nodig. Journalist Han Koch deed tijdens het traject een voorstel om die gedeelde verantwoordelijkheid in te vullen.

Alle landen zouden één mondiaal sociaal vangnet moeten creëren, zei hij. Zakken de zwaksten ter wereld onder een bepaald bestaansminimum?

Dan moeten de sterkeren hen helpen om weer op te krabbelen. Het gaat er dus niet om dat het Westen de rest helpt – een houding die hoogleraar Stephen Ellis tijdens het traject failliet verklaarde.

Hij noemde het een kolonialistische opvatting dat wij westerlingen het arme Afrika vooruit zouden moeten helpen. Beter is het een gelijkwaardige relatie op te bouwen, met gedeelde verantwoordelijkheden. Dat klonk mij verstandig in de oren. Al vraag ik mij wel af of de wens te “helpen” ooit zal verdwijnen. Telkens als er een ramp plaatsvindt, willen mensen dat ngo’s hulp leveren. Moeten deze dat dan weigeren? Of is noodhulp iets anders dan hulp bij ontwikkeling?’

Doorkruis het spanningsveld Er zijn veel invullingen van de term ‘mondiaal burgerschap’, elk met eigen voor- en nadelen.

Tijdens het verdiepingstraject wordt een aantal van deze definities uitgelicht en bediscussieerd. Ook degene die NCDO zelf ontwikkelde, en publiceerde in het boekje Mondiaal Burgerschap (NCDO, 2012): ‘De mondiale dimensie van burgerschap uit zich in gedrag dat recht doet aan de principes van wederzijdse afhankelijkheid in de wereld, de gelijkwaardigheid van mensen en de gedeelde verantwoordelijkheid voor het oplossen van mondiale vraagstukken.’ Het grote verschil met andere definities? De focus op gedrag. Wat telt, is wat mensen doen – niet wat ze willen doen, wat ze denken, of welke houding ze hebben. Deze insteek maakt mondiaal burgerschap goed te meten. Deelnemers aan het Verdiepingstraject 2011-2012 wezen wel op een spanningsveld met algemene, gangbare opvattingen. Zoals de gedachte dat gedrag alleen niet genoeg is; dat iemand zich ook als mondiaal burger moet willen gedragen. Dit spanningsveld was tijdens het traject onderwerp van debat.

 Is het nodig dat mensen zichzelf als mondiaal burger bestempelen?  Hoe maak je de term mondiaal burgerschap concreet in je communicatie?  Welke eigenschap is onmisbaar om iemand mondiaal burger te noemen?  In hoeverre lijkt mondiaal burgerschap op gewoon burgerschap?  Kan mondiaal burgerschap via lokaal burgerschap gestimuleerd worden?  Moeten ngo’s communiceren dat wij hier ook afhankelijk zijn van ‘ontwikkelingslanden’?

Verbreed je horizon Meer weten over de definitie van 'mondiaal burgerschap'? Neem contact op voor de data van het eerstkomende Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap. En bekijk vooral ook de teksten en filmpjes achter deze links:  Wat is mondiaal burgerschap? (Video)  Hoe ziet mondiaal burgerschap er in de praktijk uit? (Video)  Wat gebeurde er op dag 1 van het Verdiepingstraject 2011-2012? (Blog)

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

3

tu

ss

en

st o

p

tussenstop

Hoe verander D je een wereldbeeld?

e meeste westerlingen hebben een karikaturaal beeld van ontwikkelingslanden. En van ontwikkelingssamenwerking in het bijzonder. Hoe valt die karikatuur te doorbreken?

Ontwikkelingslanden als poel van ellende en afhankelijkheid. En het Westen als de grote redder die zelf geen problemen kent, of het in elk geval zonder hulp kan stellen. Dat wereldbeeld doet de realiteit onrecht aan. Een realiteit waarin 15 procent van de Amerikanen onder de armoedegrens leeft. En waarin Portugal zijn oud-kolonie Angola om economische steun vraagt.

Belangrijker nog: vanuit het karikaturale perspectief kunnen mondiale problemen niet opgelost worden. Die oplossingen vereisen immers een besef van de wederzijdse afhankelijkheid tussen landen. Aanpassing – ‘reframing’ – van het wereldbeeld is dus nodig. Maar hoe moet die reframing eruit zien? Daarover gingen deelnemers van het traject met elkaar én een reclamestrateeg in discussie.

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

4

tussenstop

Doorkruis het spanningsveld

DE DEELNEMER ‘Mondiaal burgerschap stimuleren. Het kan niet zonder de strijd aan te gaan met heersende ideeën over ontwikkelingssamenwerking. Die ideeën zijn in grote mate achterhaald. In het verdiepingstraject hebben we hierover discussies gevoerd. Waarom houden zoveel mensen toch vast aan de opvatting dat het Noorden rijk en sterk is, en het Zuiden arm en zielig? Waarom denkt men dat wij westerlingen ontwikkelingslanden er wel even bovenop kunnen helpen? Door deze veronderstellingen verwacht het publiek erg veel van westerse ontwikkelingssamenwerking.

Te veel. Er is nauwelijks oog voor nuances, voor complexiteit. Mensen zien vooral dat problemen als armoede niet makkelijk opgelost worden. En dus raken ze teleurgesteld. Vanuit die emotie plakken ze negatieve labels op de ontwikkelingssector, zoals “bodemloze put”, “subsidieslurper” en “strijkstok”.’

Vanessa Nigten nam deel aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap (2011-2012). Eerder werkte zij bij branchevereniging Partos. Daar besteedde zij onder andere aandacht aan de (re)framing van ontwikkelingskwesties, bijvoorbeeld via een 'issue management Boost Day'.

Tegenwoordig is Vanessa Nigten adviseur Public Affairs bij NCDO.

‘Wij moeten dit tij keren. Tot die conclusie kwamen we in de trainingssessies. Ten eerste omdat onze organisaties zelf verantwoordelijk zijn voor de onrealistische beeldvorming. We hebben ons laten verleiden tot simplificatie van ontwikkelingsproblemen. Zo hoopten we mensen sneller tot steun over te halen. Ten tweede: wij weten als geen ander hoe het wél zit. We kennen de nuance.

Die moeten we nu beter overbrengen. Hoe? Door onze informatie via aansprekende personen het publieke debat in te krijgen. Daarbij is het belangrijk een nieuw label te hebben voor ontwikkelingssamenwerking. “Gedeeld belang” zou een goede zijn. Ontwikkelingssamenwerking is ook voor mensen híer goed. En zou daarom bijvoorbeeld prima onder “binnenlandse” ministeries als Defensie, Sociale Zaken, Economische Zaken, Landbouw of Innovatie kunnen vallen. Veel oplossingen hebben immers economische, agriculturele en innovatieve kanten.’

Zeker grote bedrijven onderzoeken systematisch de wensen onder hun doelgroep. Op die wensen passen zij vervolgens hun producten aan. Blijvend succes is tegenwoordig bijna onmogelijk zonder zo’n insteek – zeker op competitieve markten. Diezelfde doelgroepgerichte aanpak zou wellicht goed zijn voor maatschappelijke (ontwikkelings)organisaties.

Of zelfs noodzakelijk. Ook hier is het immers een kwestie van vechten om dezelfde euro.

Alleen: is het voor deze organisaties wel even makkelijk om zo’n aanpak te hanteren? En is het echt wel wenselijk? Want anders dan het bedrijfsleven stellen de ngo's in kwestie zichzelf ook tot taak om de wensen van doelgroepen te veranderen. Om hen waar nodig over te halen tot een andere manier van denken en doen – één die betrokkenheid met de wereld uitdrukt. Waar ligt de grens tussen ‘uitgaan van de wensen van de doelgroep’ en ‘het veranderen van die wensen’? En waar is de uitweg uit dat spanningsveld? Ook over dit soort vragen gaan deelnemers tijdens het traject in discussie.

 Wat zijn goede voorbeelden en valkuilen van reframing?  Moeten ontwikkelingsorganisaties één algemene boodschap uitdragen?  Zo ja: hoe krijg je alle verschillende organisaties zover?  Hoe doe je recht aan de complexe werkelijkheid en houd je je verhaal toch begrijpelijk?  Moet het nieuwe frame vooral inspelen op emotie, of op ratio?  Hoe kunnen organisaties het beste media inzetten?

Verbreed je horizon Meer weten over reframing en de wereldbeelden achter ontwikkelingssamenwerking?

Neem contact op voor de data van het eerstkomende Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap. En bekijk vooral ook onderstaande links:  Stop de derde wereld! (Video)  Ontdek de code tegen simplificatie!

(Code of Conduct DEEEP)  Leer meer over framing! (Tekst)

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

5

Volg het spoor van...

Aldwin Geluk Van het Verdiepingstraject...

‘Veel organisaties en bedrijven zijn op de één of andere manier bezig met mondiaal burgerschap, al geven ze het allemaal een eigen naam.

Dat werd me heel goed duidelijk tijdens het Verdiepingstraject. Ook zag ik dat de meeste deelnemers nog niet precies weten wat ze ermee willen, of hoe ze die wens het best in de praktijk moeten brengen. Bovendien merkte ik dat de manier waarop wij als ´professionals´ praten over mondiaal burgerschap vaak niet zo toegankelijk is voor burgers. Wat dat betreft is er een kloof tussen ons en die burgers.’

‘Het bedrijf PostNL vertelde tijdens het traject hoe het die kloof probeert te dichten. Bijvoorbeeld door medewerkers te stimuleren zich, ook via PostNL, in te zetten voor een betere wereld.

“Geld inzamelen voor goede doelen”, bleek voor een groot deel van het personeel de meest aantrekkelijke vorm van betrokkenheid. Ik vond dat opmerkelijk om te horen. In de ontwikkelingssector gaat men er toch vanuit dat “doneren” een ouderwetse vorm van betrokkenheid is. Maar het blijkt dat burgers, die medewerkers in elk geval, er de voorkeur aan geven. Ouderwets is kennelijk springlevend.’

… tot in de eigen organisatie ‘Ik heb voor mijn eigen organisatie een plan geschreven om mondiaal burgerschap te stimuleren. De inzichten die ik heb opgedaan in het

Rolf Wijnstra Verdiepingstraject zijn daar zinvol voor gebleken.

Vooral op het vlak van strategie. Ik besef bijvoorbeeld sterker dat het bij het ontwikkelen van activiteiten zin heeft om te zoeken naar mensen die altijd dwarsliggen en kritisch zijn en te pogen juist hen als ambassadeur te betrekken. De kans is dan groter dat we een groep burgers aanspreken die we anders niet bereiken. Ik realiseer me verder beter dat we moeten aanhaken op datgene waar we al goed in zijn. Zo concreet mogelijk, bovendien.’

‘We moeten dus geen creatieve dingen verzinnen die weliswaar vooruitstrevend zijn maar niet aansluiten bij de achterban. Op dit soort inzichten werd binnen mijn organisatie positief gereageerd.

Ook door managers en directeuren. De leerpunten vond men eveneens interessant. Zo gaf ik aan dat ook in de projecten die we in het Zuiden steunen, we de verbinding kunnen leggen naar het gedrag van mensen hier, bijvoorbeeld door ons te richten op fair trade of klimaatverandering. Mondiaal burgerschap vereist namelijk dat mensen zich ook híer anders gedragen. Het liefst zou ik dat gedrag híer koppelen aan onze projecten dáár.’

Aldwin Geluk is hoofd Bewustwording en Jongerenactiviteiten bij Woord en Daad.

Hij deed mee aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap 2011-2012. Woord en Daad is een organisatie die vanuit Bijbels perspectief mensen over de hele wereld verbindt in hun strijd tegen armoede.

Van het Verdiepingstraject...

‘Beleidsvernieuwing op het terrein van mondiaal burgerschap. Op het ministerie van Buitenlandse Zaken ben ik daar – samen met anderen – nauw bij betrokken. Het gaat dan om de omslag van “denken in termen van draagvlak voor beleid” naar “denken in termen van actief burgerschap in relatie tot internationale samenwerking”. Wij hebben het concept “mondiaal burgerschap” in brede zin neergezet. Ik deed aan dit verdiepingstraject mee om te zien hoe organisaties en individuen het concreet invullen. Hoe zij ‘abstract’ beleid vertalen naar tastbare en praktische activiteiten. Die vertaalslag kan taai zijn.’

‘Ik heb tijdens het traject veel nuttige inzichten opgedaan. De “drive” van enkele christelijke organisaties, gecombineerd met een redelijk stevige achterban, vond ik bijvoorbeeld heel interessant. De inzet, het commitment en de creativiteit van de deelnemers vond ik bovendien zeer inspirerend. De plezierige en collegiale sfeer maakte dat we ervaringen, activiteiten en achterliggende ideeën gemakkelijk konden delen.

Het was mooi dat er ook aandacht was voor twijfels, hobbels en lastige vragen.’

Internationale Samenwerking te verdiepen en te verankeren. Het sluit ook aan bij de overgang naar een vernieuwd ontwikkelingsbeleid. De opkomst van nieuwe spelers, de kleinere rol van staten en de verandering van het armoedepatroon vragen immers om vernieuwing. Daarom zoeken we ook naar kansen en ruimte voor een actieve rol van burgers. Maar wat zijn hun wensen en verwachtingen? Welke trends zijn er? En hoe past dat alles in het veranderende samenspel tussen markt, overheid en burgers – in Nederland, maar ook in Europa en in het Zuiden?’ olf Wijnstra is beleidsadviseur Burgerschap R en Internationale Samenwerking op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij deed mee aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap 2011-2012. Zijn werk draait om beleidsontwikkeling en -uitvoering, gericht op de bevordering van actieve maatschappelijke betrokkenheid bij vraagstukken van internationale samenwerking en ontwikkelingssamenwerking.

… tot in de eigen organisatie ‘Voorbeelden, lessen en contacten uit het traject.

Ik deel ze nu met collega’s op het ministerie.

Ook breng ik ze in beleidsdiscussies in. Het helpt ons om het beleidsterrein Burgerschap & … DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

6

tu

ss

en

st o

p

tussenstop

Hoe boor je de kracht van burgers aan?

E

en mondiaal burger is iemand die probeert bij te dragen aan een betere wereld. Een organisatie die mondiaal burgerschap wil stimuleren, zou mensen dus handvatten moeten geven om die bijdrage te leveren. Of zelfs met hen moeten samenwerken. Maar hoe pak je die samenwerking aan?

Tijdens het verdiepingstraject worden volop voorbeelden gegeven van projecten waar burgers actief aan meedoen. Vaak gaat het daarbij om de versterking van hun eigen gemeenschap. Zij denken mee met oplossingen en voeren die uit, dikwijls onder begeleiding van professionals.

‘Co-creatie’, wordt dit genoemd.

Het Seriti Institute in Zuid-Afrika is een voorbeeld van een organisatie die de kracht van burgers succesvol aanboort, stimuleert en gebruikt voor politieke lobby. Het instituut behaalt hiermee maatschappelijk succes, op de korte én lange termijn.

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

7

tussenstop

DE spreker ‘Het vraagt heel wat van maatschappelijke professionals om te werken op basis van burgerkracht.

Het vermogen om los te laten, vooral. Vaak hebben zij namelijk allerlei ideeën die ze graag uitgevoerd willen zien. De neiging om die ideeën op te leggen is er misschien niet meer, maar de wens burgers ertoe over te halen wel. Simpelweg vanuit de overtuiging dat problemen zo het best opgelost worden. Professionals zouden de ideeën van burgers even serieus moeten nemen als die van henzelf – als niet serieuzer. Daarbij kunnen ze mensen wel stimuleren out of the box te denken en hen mogelijkheden laten zien. Ze dienen zich daarbij steeds te realiseren dat het beter (want effectiever) is als mensen zelf producent zijn van verandering. En dat maatschappelijke organisaties vooral zouden moeten faciliteren. Zoals wij altijd stellen: het gaat er niet om wat je doet voor mensen. Het gaat erom dat die mensen zelf ontdekken wat ze moeten doen. Dan ontstaan er prachtige projecten. Ik denk bijvoorbeeld aan het dorp waarin elk gezin een paar sinaasappelbomen in de eigen tuin plantte. Gezamenlijk legden de inwoners zo een grote boomgaard aan, waarna ze samen de oogst en vermarkting regelden. Die aanpak leverde voor iedereen extra inkomsten op.’

‘Deze stimulerende aanpak vormt de kern van ons project “Kwanda”, wat “groei” of “ontwikkeling” betekent. Doel van dit initiatief is om mensen aan te sporen zich te organiseren en hun gemeenschap naar eigen inzicht te verbeteren. Het project ondersteunt hen dan bij de prioriteiten die zij zelf stellen. Daarbij kan het gaan om schonere buurten, maar bijvoorbeeld ook om het opzetten van levensvatbare ondernemingen of het oplossen van voedselschaarste. In het startjaar 2009 werd ook een realityshow uitgezonden over het project Kwanda. Vijf teams van elk honderd burgers gingen hierin de strijd met elkaar aan.

Radioluisteraars en tv-kijkers mochten beslissen welk van deze teams het best de ontwikkelingsproblemen van hun specifieke gemeenschap wist te tackelen. Als Seriti Institute gebruiken we het succes van Kwanda onder andere als lobbyinstrument. We laten overheden zien wat mogelijk is als je burgers goed ondersteunt, en vragen hen die ondersteuning op zich te nemen.’

Gavin Andersson was één van de sprekers tijdens het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap (2011-2012). Hij is directeur van het Zuid-Afrikaanse Seriti Institute, grondlegger van de Kwanda-methode. Deze aanpak wordt vooralsnog toegepast om mensen in staat te stellen hun directe leefomgeving te verbeteren. Maar Andersson stelt dat de principes van de methode ook bruikbaar zijn om burgers verantwoordelijkheid te laten nemen voor de wereld buiten de grenzen van hun dorp, stad of land.

Verbreed je horizon

Wegwijzers

Meer weten over co-creatie? Neem contact op voor de data van het eerstkomende Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap.

Bekijk ook alvast onderstaande links:

 Gavin Andersson, directeur van het Seriti Institute. Sprak over het betrekken van burgers bij veranderingsprocessen.  Stephen Ellis, hoogleraar aan de Vrije Universiteit (binnen het Desmond Tutu-programma).

Sprak over het westerse wereldbeeld en de positie van Afrika in de wereld.  Han Koch, journalist Economie en Ontwikkelingssamenwerking bij dagblad Trouw. Sprak over de wederzijdse afhankelijkheid en verantwoordelijkheid van landen.  Michael Sternberg en Oday Abukaresh, trainers van KUMI, methodiek voor conflicttransformatie. Spraken over mondiaal burgerschap buiten Nederland.  Tom van der Lee, directeur Campagnes van Oxfam Novib. Sprak over strategieën om mondiaal burgerschap te versterken.  Dorien Ackerman, MVO-manager bij Post NL en bestuurslid van Kids Moving the World. Sprak over de interventies van een bedrijf als Post NL rond mondiaal burgerschap.  Peter van Vendeloo, strategy director bij Roorda Reclamebureau. Sprak over sociale beïnvloeding en gedragsverandering.  Mellouki Cadat, medewerker van kennisinstituut Movisie. Sprak over manieren om aansluiting te vinden bij de burger anno nu.  Rebecca Kanne, (Social) Brand Strateeg bij Dare2Be. Sprak over succesvolle manieren om burgers online te bereiken en te betrekken.  Hotze Lont, senior consultant bij Context, international coorporation. Sprak over vernieuwende en participatieve meeten evaluatiemethodieken.  Frans van den Boom, directeur van NCDO. Sprak over verschillende visies op mondiaal burgerschap.

 Een filmpje over Kwanda.  Een blog over Kwanda.  Een boek voor en over burgerkracht.

 Hoe voorkom je dat burgers een andere kant opgaan dan jij wilt?  In hoeverre kun je controle houden over processen en de uitkomsten?  Moet je experimenteerruimte inbouwen in je project? Hoe doe je dat?  Wat doe je als burgers zelf helemaal niet zoveel invloed willen?  Hoe stap je over van oproepen tot steun naar oproepen tot actieve participatie?  Hoe spoor je mensen aan tot co-creatie? En hoe organiseer je ze?  Hoe laat je hen anderen mobiliseren?  Gelden er specifieke regels voor online co-creatieprojecten?

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

8

tu

ss

en

st o

p

tussenstop

Hoe stimuleer je gedragsverandering?

S

tel: je weet wat mondiaal burgerschap is, hoe je een wereldbeeld kunt ‘reframen’ en dat er co-creatie mogelijk is met betrokken burgers. Je weet dan nog niet hoe je mensen zover krijgt dat zij die betrokkenheid ook tónen. Hoe zorg je ervoor dat zij daadwerkelijk in actie komen?

Voor het antwoord op die vraag, is het zinvol te kijken naar toonaangevende onderzoeken uit de psychologie en neurologie. Reclame- en campagne-experts als Peter van Vendeloo (Roorda Reclamebureau) en Tom van der Lee (directeur Campagnes bij Oxfam Novib) passen de inzichten uit die onderzoeken al jaren toe. Met succes. De inzichten in kwestie komen dan ook nadrukkelijk aan bod in het verdiepingstraject.

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

9

tussenstop

DE deelnemer ‘Bepaalde kennis leidt tot een bepaalde houding, en die houding leidt weer tot specifiek gedrag.

Dat is de volgorde die voor veel mensen het meest logisch klinkt. Ook het gros van de campagnes volgt die lijn. Peter van Vendeloo en Tom van der Lee benadrukten tijdens het verdiepingstraject dat de volgorde eerder andersom is. Gedrag volgt doorgaans niet zozeer uit bewuste keuzes, maar is veel vaker een ingesleten en dus onbewuste gewoonte. Mensen zoeken meestal kennis om hun bestaande handelen beter te begrijpen, als een soort rechtvaardiging van wat ze al doen. Je kunt als campagnevoerder dus beter bij gedrag beginnen. Wat zijn de gewoontes van mensen?

Wat belemmert ander gedrag? Hoe kun je bij bestaande gewoontes aansluiten en de obstakels voor ander gedrag omzeilen? Een belangrijke suggestie van de sprekers was om handelen zo makkelijk mogelijk te maken. Laagdrempelig, rond een kleine activiteit. Dat verleidt mensen sneller om tot handelen over te gaan. Daarna kun je uitbouwen met steeds grotere activiteiten, en met steeds meer informatie.’

Verbreed je horizon

‘Tom van der Lee stelde dat je vooral niet met te veel inhoud moet beginnen. Mensen worden niet gestimuleerd via hun ratio, maar via hun gevoel.

Veel maatschappelijke organisaties lijken van het tegengestelde uit te gaan en behalen daardoor aanzienlijk minder effect met hun campagnes dan zou kunnen. Zeker de eerste activiteiten rond een vraagstuk moeten dus een beroep doen op de emotie van mensen, niet zozeer op hun begripsvermogen van complexe situaties of van hypotheses over het “waarom” van problemen. Peter van Vendeloo zei bovendien dat negatief framen meer effect heeft dan positief framen. Althans, als je mensen in beweging wilt krijgen. Dat vond ik interessant. Ik merk bij veel organisaties dat ze steeds een positieve toon en boodschap zoeken.

Ze proberen de clichés van het wijzende vingertje en van de zielige kindjes te voorkomen. Maar misschien valt er ook negatief te framen zonder dat de toon belerend wordt?’

Bianca Wijers nam deel aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap (2011-2012). Zij is consulent bij COS Brabant.

COS Brabant is het regionale centrum voor internationale samenwerking in Noord-Brabant.

Meer weten over gedragsverandering? Neem contact op voor de data van het eerstkomende Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap. En laat je inspireren door onderstaande links:  Eerst doen, dan begrijpen! (Blog)  Robert Cialdini: the six principles of influence. (Video)

Doorkruis het spanningsveld

 Moet je voor gedragsverandering ook aansluiten bij vooroordelen?  In welke fase van gedragsbeïnvloeding ga je kwalijke vooroordelen dan te lijf?  Hoe vind en bereik je mensen die nog niets met mondiaal burgerschap hebben?  Is het wel of niet verstandig steeds een positieve toon en boodschap te hanteren?  Ontwikkelingsproblemen zijn niet leuk.

Moet je campagnes dan toch leuk proberen te maken?  Is de relatie tussen gedrag, houding en kennis lineair of niet?  Zijn er ook voorbeelden van gedragsbeïnvloeding waarbij je beter níet bij gedrag kunt beginnen?

Maatschappelijke organisaties lijken het over zichzelf te hebben afgeroepen. Het leek ooit zo verstandig ontwikkelingssamenwerking te simplificeren. Als de complexe realiteit in volle glorie voor het voetlicht zou worden gebracht, zou dat mensen alleen maar afschrikken. En dan zouden de achterban, de inkomsten en dus de noodzakelijke ontwikkelingsprojecten schrikbarend teruglopen. Inmiddels beseffen organisaties dat ze met hun versimpelde beeldvorming de verwachting wekten de problemen wel even te kunnen oplossen. En nu die verwachting vals blijkt, is de publieke teleurstelling groot.

Achterban en financiën zijn daardoor alsnog moeilijk vast te houden. Wat hebben de organisaties hiervan geleerd? Het ligt voor de hand te denken dat zij niet meer moeten simplificeren, maar de complexiteit en nuances nu eens eerlijk dienen te communiceren. Hoe verhoudt zich dat echter tot de adviezen van experts om vooral niet te inhoudelijk op zaken in te gaan? Hoe kunnen ngo's via een meer emotionele aanpak toch recht doen aan de ingewikkelde realiteit van internationale samenwerking?

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

10

Volg het spoor van...

Astrid Kaag Van het Verdiepingstraject...

‘Wij gebruikten bij FNV de term “mondiaal burgerschap” nooit. Maar we zijn wel al járen bezig met datgene waar mondiaal burgerschap om gaat.

We nemen onze verantwoordelijkheid, tonen onze betrokkenheid bij het creëren van een leefbare wereld. Het was leuk om in een traject te zitten met organisaties die deze verantwoordelijkheid eveneens nemen. Het was bovendien verfrissend dat zij zulke verschillende achtergronden, perspectieven en activiteiten hadden. En dat er veel jonge professionals bij zaten, met bruikbare nieuwe ideeën, bijvoorbeeld over de inzet van social media.’

‘Van de sprekers sprong vooral reclameman Peter van Vendeloo er bovenuit, vond ik. Het was vooral interessant dat hij vanuit zijn vakgebied, met reclamevocabulaire, sprak over het stimuleren van mondiaal burgerschap. De boodschap op zich kende ik wel, maar was goed om weer te horen: focus vooral op gedragsverandering, probeer niet eerst kennis of houding te beïnvloeden. Richt je daarbij op een bredere groep dan degenen die al betrokken zíjn. En ga vooraf niet eindeloos nadenken of doelgroepen definiëren. Ga gewoon aan de slag. Dat werkt het beste.’

… tot in de eigen organisatie ‘Mijn team bij FNV Mondiaal heeft mijn blogs gelezen over het Verdiepingstraject. En het heeft met grote interesse geluisterd naar de ervaringen

Folkert Rinkema en inzichten die ik dankzij de bijeenkomsten heb opgedaan. Zeker collega's op het gebied van lobby en campagnes reageerden heel enthousiast.

Zij hadden zelf ook al veel cursussen gedaan die vergelijkbare thema's hadden aangesneden, bijvoorbeeld over gedragsverandering. Die herkenning maakte het makkelijker om over communicatie en mondiaal burgerschap door te praten.’

‘We zijn nu aan het kijken hoe we onze gedeelde inzichten kunnen verwerken in nieuwe subsidieaanvragen. Ook gaan we bij de bonden een speciale trainingsdag organiseren rond het thema mondiaal burgerschap. We zullen dan met hen bespreken hoe zij hun leden kunnen betrekken bij activiteiten, in het bijzonder bij projecten voor ontwikkelingslanden. Zo zijn we bijvoorbeeld samen met Abvakabo FNV bezig met het betrekken van kinderopvangmedewerkers bij het steunen van kinderopvang in India. Dat sluit direct aan bij hun beroep hier.’

Astrid Kaag is beleidsmedewerker bij FNV Mondiaal. Zij deed mee aan het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap 2011-2012. FNV Mondiaal is actief betrokken bij de ontwikkeling van een sterke, onafhankelijke, wereldwijde vakbeweging.

Van het Verdiepingstraject...

‘Voor mij is een mondiaal burger iemand die iets voor een ander over heeft, of het nu ver weg is of dichtbij. De daadwerkelijk verdiepende ontmoetingen en verhalen in dit traject sterkten me in die overtuiging. Evenals de discussies, die wat mij betreft nog wel langer hadden mogen duren. Bijvoorbeeld gesprekken over de definitie die NCDO geeft van “de mondiale dimensie van burgerschap”. Ik vind die te ver weg staan van de gewone mens. Het zou mooi zijn als er een definitie zou komen die iedereen kan begrijpen.’

‘Het zou eveneens mooi zijn als mondiaal burgerschap gestimuleerd zou worden vanuit een beweging, en niet vanuit losse organisaties.

Ook in dit traject zag ik mensen vanuit hun eigen “club” praten. Ze leken te zoeken naar steun van burgers voor hún organisatie. Als ze zich zouden verenigen in een beweging, met algemene, gedeelde doelstellingen, dan zou er veel meer bereikt worden voor de wereld. Die doelstellingen moeten met burgers samen vastgesteld worden, in plaats van dat organisaties vaststellen wat er moet gebeuren.’

belangrijk het is je te richten op een bepaalde problematiek, en vervolgens je achterban actief bij je plan en je doelstellingen te betrekken. Het gaat er daarbij om écht te zijn, in het contact. Het moet niet een marketingtruc zijn; marketing is passé.’

‘Ik heb mijn ervaringen in het traject ook teruggekoppeld aan mijn collega’s. Die zagen veel overlap tussen ons bedrijf en wat ik vertelde over mondiaal burgerschap. Dat is ook niet zo gek natuurlijk. Frivista is een sociale onderneming, en het gaat er bij een sociale onderneming om dat zingeving en winstgeving met elkaar in evenwicht zijn. Wanneer dat lukt, ga je geestelijk en financieel vooruit. Dat sluit één op één aan bij de definitie van “mondiaal burgerschap”.’

Folkert Rinkema is oprichter en eigenaar van Frivista – Concept & Design, een sociale onderneming gericht op vormgeving.

Kernbegrippen: creatieve concepten, creatieve designing, creatieve workshops en internationale branding en fotografie.

… tot in de eigen organisatie ‘De inhoudelijke kennis en de ervaringen die ik tijdens het traject heb opgedaan, komen me zeker van pas. Bijvoorbeeld als ik advies geef aan organisaties die zich begeven op het vlak van mondiaal burgerschap. Ik benadruk hoe … DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

11

nawoord

De reis gaat door … op een speciale bijeenkomst Vervolg de tocht door de wereld van mondiaal burgerschap! Wissel van gedachten met deelnemers van het Verdiepingstraject 2011-2012. Ga dieper in op de thema's uit dat traject.

En hoor sprekers als Nils Roemen (mede-initiatiefnemer van Durftevragen) vertellen over thema's als 'De kracht van co-creatie'. Het kan allemaal op 6 september, tijdens de publieke afsluiting van het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap 2011-2012. Op www.ncdo.nl/verdiepingstraject vind je meer informatie over het precieze programma en aanmeldingsmogelijkheden voor deze bijeenkomst. Houd de site dus in de gaten.

Concept publicatie NCDO en Schrijf-Schrijf Redactie Schrijf-Schrijf Ontwerp en vormgeving Groep communicatie Productie Global Village Media Met dank aan deelnemers en gastsprekers van het VMB 2011-2012

… met een nieuw traject Ook na 6 september gaat de reis verder. NCDO biedt vanaf oktober 2012 opnieuw een Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap aan. Doel van deze themadagen is om deelnemers te inspireren en informeren over vernieuwende manieren om met mondiaal burgerschap aan de slag te gaan. Uitgangspunt is dat we vooral kijken naar positieve voorbeelden die er al zijn: Wat kunnen wij bijvoorbeeld leren van burgers, van het bedrijfsleven of van duurzame initiatieven? En wat leren we van inspirerende voorbeelden uit het Zuiden? Maar vooral ook: wat kunnen we leren van elkaar?

Bij het komende verdiepingstraject gaan we weer met deelnemers en gastsprekers op ontdekkingsreis door de wereld van Mondiaal Burgerschap. Ben je nieuwsgierig geworden of wil je mee op reis? De aankondiging van het nieuwe verdiepingstraject staat nu online!

Vragen over de bijeenkomst of het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap 2012-2013?

Stuur een e-mail aan Marieke Hart of Josje van de Grift. Zij verzorgen het Verdiepingstraject Mondiaal Burgerschap (mhart@ncdo.nl of jvandegrift@ncdo.nl) en kunnen je de meest actuele informatie geven!

Over NCDO NCDO is het centrum voor burgerschap en internationale samenwerking. NCDO voert onderzoek uit, geeft trainingen en stimuleert de meningsvorming over mondiale thema’s door publicaties te verzorgen en de discussie op gang te brengen. Wij werken daarbij samen met overheid en politiek, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en wetenschap.

NCDO

Mauritskade 63

1092 AD Amsterdam

020 568 8755

www.ncdo.nl

www.oneworld.nl

… DOOR DE WERELD VAN MONDIAAL BURGERSCHAP

12