SCN 1-2012

SCN jaargang 14 | nr. 1 | 2012

shopping centre news winkelcentra, binnenstedelijke winkelgebieden en retail

MegaStores

Haagse heropening

Social and the city

Wat doen we met de nieuwe media?

• Boschplein Sneek geopend • Airportmarketing voor het 'gewone' winkelcentrum • Jorine de Soet: 2theloo • Nieuwe column 'De nuance' • Forum Kayseri, Turkije • en nog veel meer…

THEMA

marketing, decoratie en illuminatie piazza Center Eindhoven

foto: MK Illumination

Mensen maken het moment.

De omgeving schept de randvoorwaarde.

Kroonenberg Groep is een actieve belegger en ontwikkelaar op het gebied van winkelen, werken en wonen.

Kenmerkend voor de werkwijze is de snelle besluitvaardigheid, financiĂŤle daadkracht en creativiteit. www.kroonenberg.nl

REAL ESTATE INVESTMENT & DEVELOPMENT

inhoud

in dit nummer

colofon

marketing, decoratie en illuminatie Presentator Ruud van der Heijden All-Art Design Onderzoek naar kerstverlichting Vitesse experience Christmasworld Frankfurt MK Illumination in Piazza Center Win-win-win met ONlyPRC Social and the city

Shopping Centre News is het Nederlandse vakblad voor iedereen die beroepsmatig met winkelcentra te maken heeft. Ontwikkelaars, beleggers, managers, consultants, researchers, gemeenten, retailers, makelaars, toeleveranciers en anderen blijven met scn geïnformeerd over alle ontwikkelingen in winkelcentrumland.

39 40 41 41 42 43 44 46

jaargang 14 (2012), nr. 1 • 62 pp. redactie

Postbus 3032, 1270 ea Huizen t 035-523 31 82 • f 035-525 98 61 redactie@scnews.nl

visies en reviews De airport-retailmethode De winkelcentrumcoach John Nijsten over huurprijswijziging Centurion beveiliging K3H architecten Jorine de Soet: 2theloo De beleving van… speciale retailgebieden

projecten

Uw columns winkelruimte NIEUWS is ons bedrijf.

MegaStores heropend Forum Kayseri New Babylon en De Tuinen Feestelijke opening Boschplein

Presentatie NRW-boek Brood@Spelen 2012 NeVap in nieuw kantoor WPM en ISAE WinkelVastgoed on tour DUO+ label Honderdste leergang projectontwikkeling Centrummanagement Oisterwijk Corio biedt gratis WiFi

28 35 48 51

Verwaaijen De Fouw Retailer Dorrestijn NIEUW: De nuance

4 4 9 9 19 30 33 34 53

6 11 12 16 17 20 24

5 15 23 53

rubrieken Personalia Beurzen en congressen In the pipeline Servicepagina’s

9 18 54 60

advertenties

Mirjam van der Veer t 035-523 98 32 • f 035-525 98 61 sales@scnews.nl abonnementen

Shopping Centre News verschijnt zes keer per jaar. Een abonnement kost slechts € 82,50 per kalenderjaar, exclusief btw (voor Europa € 95 en rest van de wereld € 105). Voor bepaalde doelgroepen bestaat de mogelijkheid een gratis cc-abonnement aan te vragen. Zie voor de voorwaarden: www. scnews.eu > abonnementen. Met een abonnement mist u niets van wat er speelt in winkelcentrumland.

U geeft u op als abonnee met een e-mail aan abonnementen@scnews. eu. U kunt ook gebruikmaken van het formulier op onze website. uitgever / hoofdredacteur

Edwin Brugman Onze partners

REAL ESTATE INVESTMENT & DEVELOPMENT

Wij zijn

Naast de bedrijven die deze publicatie met advertenties en redactionele bijdragen mogelijk maken, kent Shopping Centre News sinds 2010 ook de mogelijkheid een uitgebreid partnership aan te gaan. De ondernemingen hiernaast ondersteunen ons met raad en daad, onder meer door zitting te nemen in de nieuwe redactieraad. Daarnaast biedt het partnership de deelnemende bedrijven natuurlijk ook bepaalde voordelen.

Het partnership-programma zal dit jaar inhoudelijk verder uitgebreid worden.

Wilt u hier meer van weten? Vraag dan onze informatie aan bij sales@scnews.nl.

gedrukte / verspreide oplage

2500/2400 ex. vormgeving en prepress

Jeroen van Heemskerck Düker, Hyperion, Naarden druk

Veldhuis Media, Raalte issn

1571 9243

| En wie bent u?

scn 1 | 2012 3

nieuws NRW-voorzitter Jan Willem Weissink overhandigt het eerste exemplaar van De toekomst van winkelen aan burgemeester Aleid Wolfsen van Utrecht (l)

De toekomst van winkelen Woensdag 11 januari 2012 heeft burgemeester Aleid Wolfsen van de gemeente Utrecht het eerste exemplaar van het boek De toekomst van winkelen in ontvangst genomen uit handen van NRW-voorzitter Jan Willem Weissink.

D

e Nederlandse Raad van Winkelcentra bestaat 25 jaar.

Dit was aanleiding voor nrw om in 2011 een traject van scenarioplanning in te zetten met haar leden. De uitkomsten van dit traject zijn de aanjager voor een andere kijk op de toekomst. De resultaten van het traject zijn beschreven in het boek waarvan burgemeester Wolfsen van Utrecht het eerste exemplaar in ontvangst nam.

Fit for the future? De infohonger

van de consument, youniqueisering in vraag en aanbod, multichanneling en globalisering versus glocalisering zijn belangrijke trends die de komende jaren

4 scn 1 | 2012

het winkellandschap ingrijpend zullen veranderen. Daarnaast leidt de verdergaande multiculturele samenleving waar ontgroening en vergrijzing belangrijke thema’s zijn, tot ander winkel­ gedrag. Voeg daarbij de economische crisis, dan kun je concluderen dat niets meer hetzelfde blijft; allerlei ingrijpende ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op.

Toch signaleert men binnen de winkel(vastgoed-) sector nog steeds een onbegrijpelijk passieve houding: het zal allemaal wel niet zo’n vaart lopen. Maar een proactieve aanpak is meer dan ooit vereist. Het gezamenlijk nadenken over de trends en onzekerheden die een belangrijke rol spelen bij winkelen in de toekomst én het vertalen hiervan in scenario’s, helpt de sector en organisaties om voorbereid te zijn op wat komen gaat. scenario's Deze publicatie schetst een drietal scenario’s en geeft inzicht in de belangrijkste trends en onzekerheden waarmee het Nederlandse winkellandschap de komende jaren te maken krijgt. De uitkomsten van het scenariotraject zoals in dit boek vervat zijn belangrijke managementtools en kunnen door marktpartijen én overheden in de winkelsector uitstekend aangewend worden voor strategie en beleid.

Een van de belangrijkste pijlers in het boek is veranderkracht. De vraag is daarbij welke partijen hier het voortouw in zullen nemen. Overheid, retailers en vastgoedpartijen zijn als geen ander sterk aan elkaar gebonden; zij ontwikkelen samen het winkellandschap van de toekomst. Rol voor én speelveld van deze partijen verandert sterk. Omdat Utrecht de afgelopen twee jaar bewezen heeft dat ze winkelprojecten ontwikkelt met een vernieuwend karakter en met commerciële aantrekkelijkheid een substantiële bijdrage levert aan de kwalitatieve ontwikkeling van het winkelvastgoed in Nederland, overhandigde nrw het eerste exemplaar van het boek aan de burgemeester van Utrecht. Burgemeester Wolfsen onderkent als geen ander dat samenwerking met marktpartijen en een gezamenlijke visie op de Utrechtse winkelstructuur leidt tot een aantrekkelijke winkelstad voor de inwoners van Utrecht en de regio.

•

Brood@ Samenwerking B@S

Paul Rodenburg van B@S Consultants organiseert ook in 2012 een Brood@ Spelen-middag in het Utrechtse Jacobi Theater en wel op 25 april. Dit jaar voor het eerst in samenwerking met Shopping Centre News. Waarom deze samenwerking?

Beeld van de Brood@Spelenmiddag van 2011.

column

Spelen-middag 2012 Consultants en Shopping Centre NEWS

verwaaijen Totale verwarring

P

aul Rodenburg: ‘Ik ken Edwin Brugman van Shopping Centre News al vrij lang. Onze bedrijven zijn vrijwel tegelijkertijd van start gegaan en Shopping Centre News heeft in de loop der jaren regelmatig redactioneel aandacht aan de Brood@Spelen-middag gegeven. In de huidige tijd draait het steeds meer om samenwerking en wij denken dat we daarmee niet alleen onze doelgroep beter kunnen bereiken, maar wellicht ook een nóg interessantere middag kunnen neerzetten. Twee weten er meer dan een!’

Voor Shopping Centre News is dit een oude wens die nu in vervulling gaat.

Edwin Brugman, uitgever en hoofdredacteur: ‘Het als blad organiseren van een bijeenkomst is natuurlijk geen doel op zich. Maar het is wel degelijk een

vermaak en heeft altijd nadrukkelijk de link met de winkelomgeving gezien.

Zijn ‘format’ voor deze middag spreekt me erg aan: niet te groot, een relatief kort, krachtig en actueel programma en daarbij ook nog eens mooi centraal in Nederland.’ tweet Als eerste stap in deze kersverse

samenwerking hebben Paul en Edwin zich gestort op het samenstellen van het programma. Dat draait om het onderscheidend vermogen van winkelcentra/winkelgebieden, maar is nu nog niet helemaal rond. U zult er binnenkort meer over horen. Voor deze informatie kunt u zich aanmelden per e-mail via broodenspelen@basconsultants.nl of u koppelen aan de tweet #BenS2012.

Wilt u zeker zijn van een plaats op deze middag (er kunnen maximaal 150

D

e wereld van de retail is zoekende. Zoekende naar de richting die de consument uitgaat en hoe daar op in te spelen. In feite zijn er twee kampen: de doomdenkers onder aanvoering van Cor Molenaar die een apocalyptisch verhaal brengt over het einde der winkeltijden. Aan de andere kant een diffuse groep die zich onder de vlag “het zal wel loslopen” scharen. Waar de Molenaars voorspellen dat minimaal 30 procent van onze kledingaankopen online zullen gaan, verwachten de Loslopers dat het hooguit vijf procent zal zijn. Tja, en dan zijn de consequenties natuurlijk ook zeer uiteenlopend. Van leegstand, krimp en naarstig op zoek naar alternatieve bestemmingen van het vastgoed. Tot wachten tot de storm over raast, de economie weer aantrekt en we weer tot de orde van de dag over kunnen gaan.

En ik? Ik word tussen beide kampen heen geslingerd.

Op dezelfde dag loop ik in een winkelstraat. Zie de te huur borden in grote getalen en vraag me af of dat ooit nog goed moet komen. Maar loop vervolgens op de koopavond in Hoofddorp en verbaas me over de enorme drukte en de kooplust van een jong publiek, dat volgens Cor niet meer offline wil shoppen. Goed, het Primark-effect speelt hier zeker een rol, maar toch.

De koopavond op sterven na dood? Daar zeker niet.

Maar dat er een fundamentele verschuiving in het koopgedrag plaatsgevonden heeft de afgelopen jaren is voor mij een gegeven. De impact is nog steeds niet geheel te overzien, maar de contouren worden steeds duidelijker. De winnaars en verliezers beginnen zich steeds duidelijker af te tekenen. Sterke merken profiteren optimaal van een omnichannel strategie. De multibrand stores gaan steeds verder het veld ruimen. Dat betekent in ieder geval een verdere verschraling van het aanbod, nog meer filialisering en voorspelbaarheid van het aanbod.

Maar anderzijds verwacht ik ook een hoger niveau van het totale aanbod. Winkels en horeca moeten veel spannender, klantgerichter zijn om de klanten te verleiden. En dus ontstaat er ruimte voor nieuwe concepten die consumenten weer gaan verleiden om te winkelen. Winkelcentra moeten mensen gaan verwennen en belonen voor hun komst. Een prettig vooruitzicht dunkt mij.

•

mooie verbreding van wat je als medium kan bieden en daarbij een prima gelegenheid om persoonlijk met de lezersdoelgroep in contact te komen. Paul richt zich met zijn bureau B@S Consultants op onderzoek, ontwikkeling en organisatie van winkels, horeca en

personen in de zaal), reserveer dan via het bovenvermelde emailadres. De kosten bedragen € 295 ex btw per persoon.

Voor scn-abonnees is het tarief € 250 (maximaal drie kaarten per abonnement. Zie het abonnementsnummer op het etiket van het blad).

•

Jeroen Verwaaijen directeur onderzoek Strabo bv verwaaijen@strabo.nl • @jpverwaaijen

scn 1 | 2012 5

visie

door tony wijntuin*

We leven in een turbulente tijd.

Oude waarden worden overhoop gehaald. Wat er allemaal aan de hand is, dat weten we wel. Maar wat we er aan moeten doen, daar breekt menigeen zich nog het hoofd over. Als mogelijke oplossing trekt Tony Wijntuin de werkwijze van airports door naar de ‘gewone winkelcentra’.

De airport retail

H

et antwoord op de vraag waarom winkelcentra zich de afgelopen jaren niet verder hebben ontwikkeld dan ‘plekken met winkels’ en nu door de tijd worden ingehaald, laat zich niet eenvoudig beantwoorden. Naast consumenten die steeds mondiger zijn geworden, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en het huidig economisch klimaat, moet ook worden geconstateerd dat ontwikkelaars en winkelcentrumeigenaren zelf diep de hand in eigen boezem moeten steken.

In het kader van stoppen met het recente doemdenken, is het interessanter om de vraag te stellen wat er moet worden gedaan om de kansen, die er zeer zeker zijn, en zich nu aandienen in retailland te pakken en aan de slag te gaan.

Ontwikkelaars en eigenaren van winkelcentra zullen voor een deel, samen met retailers, architecten, technologen, adviseurs en iedereen die daarvoor nodig is, zelf oplossingen moeten bedenken. Gelukkig kan er ook veel worden geleerd van andere omgevingen die eerder het licht hebben gezien en al verder zijn in de ontwikkeling van hun winkelcentra. De meeste winkelcentra zoals wij die nu kennen zijn namelijk allang ingehaald door luchthavens, treinstations en andere high traffic-omgevingen, die bijna een wetenschap hebben gemaakt van de ontwikkeling van succesvolle retailomgevingen die goed inspelen op de behoefte van hun klanten.

Eerst de visie en dan de strategie Het begint met

visie; hoe zien winkelcentra zichzelf over een paar jaar en

6 scn 1 | 2012

welke toegevoegde waarde bieden zij aan hun klanten, medewerkers en hun directe omgeving?

Hoewel het ontwikkelen van een visie als heel abstract klinkt, en de kassa aan het eind van de dag op korte termijn niet laat rinkelen, is het noodzakelijk dat winkelcentra goed nadenken over waar ze naartoe willen. Om tot een visie te komen moeten analyse, creativiteit en ondernemerschap op een slimme manier aan elkaar worden gekoppeld. Analyse is nodig om in kaart te brengen wat relevante trends zijn die spelen in de wereld en hoe deze trends zich laten vertalen naar de winkelcentra zelf, maar vooral ook wat de behoeften, eisen en wensen van consumenten zijn. Creativiteit is nodig om ervoor te zorgen dat er onderscheidend vermogen en out of the box denken wordt meegenomen in de visie. En ondernemerschap uiteraard om ervoor de zorgen dat er een levensvatbare visie wordt ontwikkeld, maar vooral ook om de lat wat hoger te durven leggen. meeting places Corio bijvoorbeeld geeft met ‘favou-

rite meeting places’ een mooi statement af dat nieuwsgierig maakt en blijft hangen. Met een duidelijke visie alleen ben je er natuurlijk nog niet. Er moet ook worden bepaald hoe deze visie werkelijkheid wordt en wat daarvoor nodig is. En dat is waar strategie om de hoek komt kijken. Of anders gezegd hoe de visie moet worden vertaald naar concrete doelstellingen en acties.

Wat de doelstellingen betreft moet het traditioneel ‘geld verdienen’ als uitgangspunt worden vervangen door denken in

visie

methode

foto: scn

Airport-sfeertje in Westfield, Londen

termen van toegevoegde waarde voor de bezoekers en andere stakeholders van het winkelcentrum. Hoe hoger de toegevoegde waarde, hoe aantrekkelijker het winkelcentrum, wat zich weer vertaalt zich in meer en frequentere bezoeken, meer en beter bestedende klanten. Hiermee is de waardeketen gesloten en wordt via een omweg een hogere vastgoed- en trafficwaarde gerealiseerd voor het winkelcentrum.

De vergoeding voor de winkelcentrumeigenaren kan dan worden gebaseerd op deze vastgoed- en trafficwaarde. De huurders in het winkelcentrum betalen een vaste huur voor het gebruik van het vastgoed en een variabele, bij voorkeur omzetgerelateerde, huur voor het mogen aanboren van de aanwezige traffic. Een verdienmodel dat standaard is op luchthavens en gelukkig ook steeds meer voet aan de grond krijgt in Nederland.

Kortom, winkelcentra die zichzelf onderscheidend positioneren met een eigen identiteit, bijbehorend imago en de juiste kwaliteit bieden aan hun bezoekers, zijn de winnaars van morgen.

De juiste mix van het portfolio De aantrekkelijkheid van winkelcentra zal worden bepaald door de mate waarin winkelcentrumeigenaren in staat zijn om het aanbod aan retail, horeca en services – zoals een ophaalpunt, stomerij of apotheek – naadloos te laten matchen met de klantbehoefte.

Om te weten te komen wat de klantbehoefte is, zijn customer insights onontbeerlijk. Het begint bij het in kaart brengen van

‘Winkelcentra die zichzelf onderscheidend positioneren zijn de winnaars van morgen’ wie überhaupt de (potentiële) klanten zijn, wat hun eisen en wensen zijn, hoe het huidige aanbod wordt gewaardeerd, hoe deze klanten zich door het winkelcentrum verplaatsen, enzovoorts. Deze inzichten zijn bij luchthavens vrijwel standaard beschikbaar en worden continu ingezet voor doorontwikkeling en optimalisatie van hun winkelomgeving. Voor winkelcentra is hier een wereld te winnen. Wat nu gelukkig met minder inspanning en tegen lagere kosten kan, dankzij de mogelijkheden van nieuwe technologie, internet en social media. money makers Bij het invullen van het portfolio van het

winkelcentrum moet naast een goede mix van retail, horeca en services ook worden gedifferentieerd in de proposities zelf.

Naast de bekende grote trekkers zoals bijvoorbeeld Zara of

>

lees verder op pagina

8 scn 1 | 2012 7

visie <

vervolg van pagina

7

Primark die als money makers fungeren, moeten er ook proposities worden meegenomen die kwaliteitsverhogend werken of een onderscheidende bijdrage leveren aan het imago van het winkelcentrum. Als voorbeelden van quality boosters kunnen een goede traiteur of een specialistische theebar worden genoemd. Voor image builders kan worden gedacht aan een authentieke barbier à la het Rotterdamse Schorem Haarsnij-

ook aan zaken zoals parkeren, sanitaire voorzieningen en beveiliging.

Implementatie en conceptbewaking Hoe goed doordacht de visie ook is, uiteindelijk gaat het om de goede doorvertaling van deze visie en de juiste implementatie en borging van het winkelcentrumconcept. De kaders hiervoor en de bewaking van deze kaders is de verantwoordelijkheid van de winkelcentrumeigenaar. De verantwoordelijkheid voor de exploitatie van de retail, horeca en services ligt bij de huurders in het winkelcentrum, maar moet altijd binnen de kaders van de verhuurder vallen.

Deze scheiding in verantwoordelijkheden vraagt een duidelijke rol- en taakverdeling tussen de verhuurder en de huurder en voldoende professionaliteit en kennis van zaken over en weer. Om te voorkomen dat er onduidelijkheden ontstaan in deze rolverdeling, is het zaak om goede contractuele afspraken te maken tussen de winkelcentrumeigenaar en zijn huurders.

Contractafspraken waarin niet alleen is vastgelegd wat de looptijd, huursommen etcetera zijn, maar waarin ook smart afspraken worden gemaakt over het te verwachten omzet- en kwaliteitsniveau en de uitstraling van de retail, horeca of services.

Om deze rolverdeling in goede banen te leiden moeten winkelcentrumeigenaren zorg dragen voor goed contract- en accountmanagement. Kennis van huurwetgeving en de dynamiek van de retail, horeca en services die zij onder hun dak voeren is essentieel! marketing Naast contract- en accountmanagement is er

‘Zeggen is één, doen is twee. Welke winkelcentrumeigenaar waagt de sprong en gaat er echt voor?’ der en Barbier, of om de lat wat hoger te leggen een virtuele winkelmuur waarbij bezoekers van het winkelcentrum 24 uur per dag met hun smartphone kunnen windowshoppen.

Om de juiste mix (in aantal, soort, niveau en lokatie in het winkelcentrum) van money makers, quality boosters en image builders in het winkelcentrumaanbod mogelijk te maken moeten winkelkcentrumeigenaren het traditionele denken in m2-rendement durven los te laten. Een authentieke barbier, waar men het zeker over zal hebben als aansprekende propositie, zal niet de huurtarieven opbrengen die bijvoorbeeld voor een Zara winkel kunnen worden gevraagd. Om de vergelijking te trekken met luchthavens; Schiphol heeft vorig jaar op een paar ‘dure’ meters een bibliotheek en een indoorpark geopend. Deze proposities genereren geen directe omzet, maar geven wel een ontzettende impuls aan het imago van de luchthaven.

Naast het aanbod aan retail, horeca en services moet ook het creëren van sfeer en beleving integraal worden meegenomen in de (her)ontwikkeling van winkelcentra. Zonder er hier dieper op in te gaan moet niet alleen worden gedacht aan de inrichting en aankleding van het winkelcentrum, maar

8 scn 1 | 2012

nog een belangrijk aspect waarmee de identiteit van winkelcentra kan worden geladen, namelijk marketing en promotie.

Met eenduidige marketing en promotie die onder regie van de winkelcentrumeigenaar plaatsvindt en gevoed wordt door bijdragen van de verschillende huurders, kunnen winkelcentra onderscheidend vermogen creëren en hun winkelcentrum-identiteit laden. De winkelcentrumeigenaar is het best in staat om de overkoepelende conceptbewaking voor zijn rekening te nemen, de integraliteit én integriteit van de verschillende proposities te bewaken en als het nodig is in te grijpen als partijen zich niet aan de gemaakte afspraak houden (maar ook te belonen als het goed gaat, iets wat vaak wordt vergeten!). Iets wat niet alleen het winkelcentrum, maar ook de individuele retailers, horeca- en service-exploitanten en zelf de omringende omgeving ten goede komt.

Wie springt het eerst? Ik realiseer me dat er veel theorie in dit verhaal zit dat vanuit mijn airport retail ervaring is geschreven, maar weet gelukkig ook dat er genoeg praktijkvoorbeelden zijn van het succes van deze aanpak. Een aanpak waar winkelcentra die het verschil willen maken en echt aan de behoefte van hun bezoekers tegemoet willen komen veel voordeel mee kunnen doen.

Zeggen is één, doen is twee! Welke winkelcentrumeigenaar waagt de sprong en gaat er echt voor?

•

* Tony Wijntuin is de oprichter en eigenaar van WYNE Strategy & Innovation, een adviesbureau dat gespecialiseerd is in commerciële ontwikkeling (retail, horeca en services) van high traffic locaties zoals winkelcentra, luchthavens, trein- en metrostations, ziekenhuizen, universiteiten en overige Public Spaces.

WPM Groep ontvangt de ISAE 3402 type II verklaring

Onlangs heeft WPM Groep van Deloitte het zogenaamde Assurance-rapport ontvangen inzake ISAE 3402 type II. Met het verkrijgen van de verklaring is WPM Groep de eerste organisatie in de vastgoedsector die een ISAE 3402 type II verklaring heeft ontvangen.

Uit de audit die een externe accountant over de periode van oktober 2010 tot en met september 2011 heeft gehouden inzake interne beheersmaatregelen, opzet en werking, is gebleken dat WPM Groep haar werkzaamheden voor haar opdrachtgevers op een verantwoorde wijze uitvoert en dus alle eventuele risico’s die opdrachtgevers binnen de WPM-organisatie lopen te allen tijde beheersen.

Vorig jaar werd al de SAS70 verklaring behaald die zich voornamelijk richt op de aanwezigheid van beschreven beheerdoelstellingen, maatregelen en procedures. ISAE 3402 is de opvolger van SAS 70 waarbij nu het daadwerkelijk functioneren is gecontroleerd. De verklaring heeft betrekking op de bv’s kantoormanagement, winkelcentrummanagement en stafdiensten (automatisering).

•

personalia

personalia

De Synchroondirectie: Henri van Dam, Bart van Breukelen, Tobias Verhoeven en René Muntel.

Bij Synchroon is, na het vertrek van Ton Vaags naar zusterbedrijf J.P. van Eesteren, is Tobias Verhoeven benoemd tot adjunct directeur. Zijn primaire aandachtsgebieden zijn acquisitie, conceptontwikkeling en corporate communicatie. René Muntel (uiterst rechts) is verantwoordelijk voor de portefeuilles financiën en juridische zaken. Henri van Dam (uiterst links) is verantwoordelijk voor de ontwikkelportefeuille. Bart van Breukelen is voorzitter van de directie.

Binnen de WPM Groep zullen onder verantwoordelijkheid van directeur Ger

NeVap opent nieuw kantoor

Het Nederlands Vastgoedexploitatie Platform, NeVaP, opende op 12 januari haar nieuwe kantoor op het bedrijventerrein van Papendorp (Utrecht).

SCN was erbij en interviewde NeVaP-voorzitter Hans Touw. Ga naar www.youtube/ scnewsnl voor dit videoverslag of scan de QR-code met de QR-reader van uw telefoon.

Dings en Frans Merks per 1 januari 2012 de herontwikkelingsactiviteiten van WPM Planontwikkeling worden voorgezet onder WPM Development. Dit nieuwe bedrijf richt zich in bijzondere mate op het slagvaardig, creatief en realistisch herontwikkelen van bestaand vastgoed.

Per gelijke datum zullen de advies- en verhuuractiviteiten die voorheen onder WPM Planontwikkeling vielen, onder WPM Retail worden samengebracht met het vastgoedmanagement, waardoor een compleet en uniek retailbedrijf ontstaat. Uiteraard zal er vanuit de bedrijfsfilosofie (de levenscyclus van vastgoed) een intensieve samenwerking zijn tussen WPM Retail, WPM Offices en WPM Development.

De geschetste ontwikkelingen betekenen dat Ger Dings toetreedt tot de directieraad van WPM Groep, bestaande uit voorzitter Pieter Affourtit, financieel directeur Ronald Maaskant, Ruud Bouma (Offices) en Huub Snelders (Retail).

Met ingang van 1 januari 2012 kent de Raad van Bestuur van Boekel De Nerée een andere samenstelling. Vanaf dat moment bestaat deze uit Frederieke Leeflang (partner EU & Competition) en Paul Wanders (partner Vastgoed). Frederieke Leeflang trad in september al toe tot de Raad van Bestuur en zij vervult sinds november 2011 de taak van voorzitter.

Frederieke Leeflang en Paul Wanders volgen Hester Uhlenbroek en Wouter Jongepier op, die zich nu, na afloop van hun bestuurstermijn, weer ten volle gaan richten op hun respectievelijke praktijken Arbeidsrecht en Insolventie & herstructureringen.

•

scn 1 | 2012 9

De bezoekersfrequentie De verblijfsduur

verhogen! vergroten!

Dinosauriërs: kies uit meer dan 100 verschillende modellen!

M A R K E T I N G / C O M M U N I C AT I E P R E S E N TAT I E E N Z A N G

Wij verhuren attracties!

Wij hebben voortdurend meer dan 300 modellen uit de volgende thema‘s in voorraad:

Erven van de dino‘s: mammoet, sabeltand en co., bekend van vele tv-series!

The FUTURE is WILD: de dieren van de toekomst veroveren vandaag!

Sprookjesfiguren: laat u zich betoveren! www.wolterdesign.de

Reuze-insecten: wij draaien de grootteverhouding mens-insect om!

Specialist in winkelcentra promotie

Giganten van de zee: voorouders van de haai (14m lang), roofvissen of schildpadden, zo groot als een VW-kever!

Bij voldoende bestelvolume, bouwen we uw individuele expositie.

Wij bezoeken u graag en vrijblijvend, zodat we voor uw center een offerte op maat kunnen aanmaken. Zo wordt elke expositie individueel en aangepast voor elk center! - Expositiegrootte tussen 200 m2 - 10.000 m2.

Tel. 06 - 25 12 58 79 maureen@promotionsbymaureen.nl

Transport, opbouw en afbraak samen met de borden nemen wij ten laste, u zorgt voor de decoratie en de verzekering.

M A U R E E N VA N H A A R E N . N L PROMOTIONSBYMAUREEN.NL

Heide 3 · D-31547 Rehburg - Loccum · Tel.:+49(0)5766 9419 -134 · Fax:+49(0)5766 9419 -139 · e-mail: wolterdesign@t-online.de

Holland_Anzeige_01.indd 1

19.01.12 09:35

SAFENED... doordachte veiligheid!

Voor echte veiligheid zorgen, dat doe je niet zomaar. Dat vereist ervaring en deskundigheid. Met meer dan 10 jaar ervaring zorgen wij voor een veilige woon en werkomgeving bij onze klanten.

Wij combineren de inzet van goed opgeleide beveiligers met moderne technische toepassingen zonder concessies te doen aan gastvrijheid. Dat vinden wij doordacht beveiligen.

Veiligheidsdiensten Beveiligingsadviezen Opleiding en training Servicemanagement Locatiebeheer

Tel.: 088 - 60 70 700 | kantoor@safened.nl | www.safened.nl

Nico de Vries P r o j e c t d e c o r a t i e s

coaching Het woord staat (nog) niet in de Van Dale en komt er wellicht ook nooit in.

DeWinkelcentrumCoach is de naam van het nieuwe bureau dat opgericht is door Marian Langbroek. Voor velen in winkelcentrumland geen onbekende, maar nieuw is beslist het pakket aan diensten dat zij vanuit een jarenlange ervaring aan de winkelcentrummarkt aanbiedt.

geheel. Vandaar dat ik in mijn logo een condor heb opgenomen. Ik kijk boven het gebied naar wat er allemaal speelt en welke partijen nog niet met elkaar verbonden zijn en ook of het meerwaarde heeft als die wel samen zouden werken. Zo ja, dan breng ik de partijen met elkaar in contact, zet alles op de rit en vervolgens pakken ze het zelf op. Een citymanager moet dingen bedenken, oppakken, uitvoeren en blijft ook voor langere tijd on the job. Mijn rol is anders, meer die van een coach. Ik schep de voorwaarden waarmee partijen aan het werk kunnen. Ik laat de meerwaarde van de samenwerking zien en dan gaat men ervoor.”

Wat doet DeWinkelcentrumCoach?

Winkelcentrumcoach Marian Langbroek

M

arian Langbroek komt uit een detailhandels­ gezin, werkte als ambtenaar voor gemeenten en heeft zich lange tijd op de communicatie en promotie van winkelcentra gericht.

Zij werkte voor winkeliersverenigingen, beheerders en eigenaren in het hele land. Haar aanleg voor het begeleiden van processen en mensen maakte dat zij in ging zien dat iedereen eigenlijk heel erg vanuit z’n eigen discipline bezig is. Marian: ‘Wat vooral ontbrak, was de samenwerking en het inzicht in elkaars doelen en ook problemen. Ik bedacht dat als ik die samenwerking op gang kon krijgen, dat beter zou zijn voor alle partijen en uiteindelijk ook voor het winkelcentrum, ja, zelfs voor het hele gebied.

Zo’n proces op gang brengen en alles met elkaar verbinden en het belang van het geheel dienen, dat is wat ik leuk vind en waar ik goed in ben.’

Continuïteit is belangrijk Het opstarten van een dergelijk traject is iets dat tijd kost. Maar het eindigt niet bij de inzet van Marian. Want hoe gaat het verder als zij weer weg is? ‘In mijn aanpak borg ik met een goede structuur het toekomstig functioneren. Zo is het bestuur van een ondernemersvereniging vaak niet het beste voorbeeld van continuïteit. Bij een bestuurswisseling wordt niet zelden het roer omgegooid, maar ook het feit dat men moet werken met filiaalhouders die nu hier en dan weer daar werken draagt daar niet aan bij. Daarom organiseer ik het vaak zo dat er ook mensen van buitenaf in het bestuur participeren. Daarnaast is het van belang dat je tussen de partijen wederzijds vertrouwen en begrip weet te bereiken. Als een ondernemer weet wat het doel van de vastgoedeigenaar is, dan kan onzekerheid en irritatie weggenomen worden. Hetzelfde geldt in de relatie met de gemeente.’

het grote geheel Jij gaat dus in feite

de dienst ‘citymanager’ aanbieden?

‘Nee, beslist niet. Ik kijk naar het grote

gebiedsbelang Marian wijst er op dat zij handelt met het belang van het

gebied helemaal bovenaan. ‘Dat kan betekenen dat ik soms iets doe dat minder prettig is voor bijvoorbeeld de winkeliers, of de eigenaar of gemeente.

Maar als we kunnen bereiken dat een winkelgebied de consument optimaal bedient dan is dat in ieders belang. En kunnen we ons ook wapenen tegen ontwikkeling als koopkrachtafvloeiing via internetretail.’ kansen Marian komt via haar bedrijf

DeWinkelcentrumCoach zeker niet alleen in actie in probleemgevallen.

‘Het beste is het natuurlijk als ik in het begin van een nieuwe ontwikkeling al ingeschakeld wordt, bijvoorbeeld via de ontwikkelaar of belegger. Dan zijn de kansen om de organisatie en structuren vorm te geven optimaal. Daarnaast word ik ook ingeschakeld voor gebieden die op zich goed draaien, maar die de potentie hebben om nóg beter te draaien. Want waarom zou je – zeker in deze tijd – kansen laten liggen?’ info: www.dewinkelcentrumcoach.nl

scn 1 | 2012 11

huurzaken

John Nijsten adviseert bij huurprijstoetsingen ex artikel 7:303 BW. Voorheen was hij hierbij achtereenvolgens betrokken als advocaat, directeur van een vastgoedmanagementorganisatie en directeur o.g. van een retailbedrijf.

huurprijswijzigingen en aanzegtermijn

Recente rechtspraak John Nijsten pakt in deze SCN uit met twee bijdragen. Op deze pagina's behandelt hij recente rechtspraak over huurwijzigingen.

In zijn tweede artikel gaat hij nader in op NTA 2851 en de wijze van opmeten volgens NEN 2580.

12 scn 1 | 2012

I

n artikel 4.4. van de huurovereenkomst voor een bedrijfsruimte ex artikel 7:290 bw, in casu een bedrijfsruimte voor autoverkoop, showroom, garage en aanverwante activiteiten, staat: “Onverminderd een huurprijsaanpassing op grond van artikel 4.3 is elk der partijen bevoegd om met inachtneming van het in de wet of het in artikel 4.2 van de algemene bepalingen gestelde – voor het eerst op 1 januari 2009 en vervolgens steeds na een periode van vijf jaar nadat de laatste huurprijsaanpassing aan de markthuurwaarde heeft plaatsgevonden – aanpassing van de huurprijs te verlangen.” Artikel 4.3 heeft betrekking op de jaarlijkse huurprijsindexering.

De huurster heeft bij brief van 19 februari 2009, dus na 1 januari 2009, een beroep gedaan op artikel 4.4. van de huurovereenkomst. Zij heeft daartoe gesteld dat partijen hebben afgesproken en bedoeld vast te leggen in dit artikel dat partijen vanaf 1 januari 2009 op ieder willekeurig moment om een huurprijsaanpassing konden vragen. Verhuurder heeft deze afspraak en uitleg van artikel 4.4. betwist. Hij stelde dat partijen hebben afgesproken en in artikel 4.4. hebben vastgelegd dat de eerste aanpassing uitsluitend per 1 januari 2009 had kunnen plaatsvinden en dat het verzoek daartoe derhalve niet tijdig is gedaan.

Uit de uitspraak van 14-10-2011 van de Rechtbank Arnhem, sector kanton, locatie Nijmegen, datum publicatie 12-122011, ljn: bu7586 blijkt dat bij tussenvon-

nis huurster in de gelegenheid is gesteld om voornoemde afspraak te bewijzen.

Daarop zijn diverse getuigen gehoord en hebben partijen over en weer stukken overgelegd. uitspraak Op het eerste oog een uit-

spraak die de plank volledig misslaat.

Het is vaste rechtspraak van de Hoge Raad dat na ommekomst van de initiële huurperiode op elk gewenst moment door huurder of verhuurder nadere vaststelling van de huurprijs kan worden gevorderd. De verstrekte bewijsopdracht, waarin huurster overigens slaagde, lijkt ten onrechte gegeven.

Van een van de advocaten werd echter ook het tussenvonnis van 9 april 2010 ontvangen. Daaruit blijkt dat de huurovereenkomst voor de duur van tien jaren werd aangegaan, ingaande 1 januari 2004. De initiële duur zal dus eerst op 31 december 2013/1 januari 2014 verstrijken.

De vorenstaand omschreven mogelijkheid tot aanpassing op 1 januari 2009 en dus binnen de initiële periode betreft een verbijzondering. Daarvan kan best de bedoeling zijn geweest om slechts eenmalig een aanpassingsmogelijkheid aan partijen te bieden binnen de eerste huurperiode. De kantonrechter had natuurlijk in navolging van de jurisprudentie aangaande de toepasselijkheid van artikel 7:303 ook hier kunnen concluderen dat op elk gewenst moment na 1 januari 2009 huurprijsaanpassing

huurzaken

mogelijk was. Gezien de context vind ik de uitspraak echter goed verdedigbaar. aanzegtermijn Wel geeft mij een ander discussiepunt tussen partijen nog reden tot het maken van enkele opmerkingen.

De huurster heeft bij aangetekende brief van 19 februari 2009 aanpassing van de huurprijs verlangd met ingang van 1 september 2009. Zij heeft dus een aanzegtermijn van zes maanden in acht genomen. Verhuurder had niet alleen bepleit dat aanpassing slechts per 1 januari 2009 had kunnen plaatsvinden, maar ook dat huurder hem in overeenstemming met artikel 4.2 van de algemene bepalingen vóór 1 juli 2008 van het voornemen daartoe in kennis had moeten stellen.

In artikel 4.2 van de algemene bepalingen staat: “Indien een partij bij het vervallen/ontbreken van een dwingendrechtelijke regeling daaromtrent gebruik wil maken van de bevoegdheid om wijziging van de huurprijs aan de markthuurwaarde te verlangen, dan stelt hij de andere partij daarvan bij aangetekend schrijven met bericht van ontvangst in kennis uiterlijk zes maanden voor de datum waarop de herziene huurprijs zal moeten ingaan. Wanneer partijen binnen twee maanden na ontvangst van de kennisgeving niet tot overeenstemming zijn gekomen, wordt de huurprijs bindend vastgesteld door drie deskundigen. Van deze drie deskundigen wordt door elk der partijen een aangewezen binnen veertien dagen nadat een partij een verzoek daartoe van de andere partij heeft bereikt. De derde deskundige wordt door deze beide deskundigen aangewezen (…)”.

De kantonrechter oordeelde dat nu onvoldoende is gebleken dat 1 januari 2009 een fatale termijn betreft en huurster tijdig, namelijk zes maanden voor het inwerking treden van de beoogde nieuwe huurprijs, om huurprijsaanpassing heeft gevraagd aan de voorwaarde is voldaan. relevantie Vraag is echter of deze

aanzegtermijn relevant is. Letterlijke lezing zegt dat nu de dwingendrechtelijke regeling niet is vervallen noch ontbreekt artikel 4.2 niet van toepassing is.

De bepaling is gebaseerd op de algemene bepalingen uit het roz-model voor winkelruimte uit 1994. De gedachte was toen nog dat de wetgever het huur-

recht bedrijfsruimte zou gaan liberaliseren en de mogelijkheid van artikel 1632a bw wellicht geheel zou schrappen. Net als voor kantoorruimte diende dan een regeling tot aanpassing in de huurovereenkomst worden opgenomen. Voor dat geval, welk geval zich niet heeft voorgedaan, werd artikel 4.2 van de algemene bepalingen opgenomen. Voor de uiteindelijke uitspraak is de aanzegtermijn niet relevant geweest omdat de huurster deze in acht had genomen. regeling Eerst in de roz-modellen van 2003 en 2008 komt een regeling voor die in beginsel algemeen geldt. De Raad voor Onroerende Zaken heeft op 25 augustus 2008 het meest recente model gedeponeerd.

Artikel 4.5 luidt: “Onverminderd de mogelijkheden die de wet biedt om een huurprijsaanpassing te realiseren, wordt de huurprijs jaarlijks per ……. voor het eerst met ingang van ……. aangepast in overeenstemming met 20.1 algemene bepalingen en met inachtneming van 20.2 tot en met 20.10 algemene bepalingen”.

‘Wellicht is het eisen van een aanzegging alleen al een nadeel voor de huurder’ Artikel 20 van de algemene bepalingen die 20 augustus 2008 zijn gedeponeerd, bepaalt in lid 2: “Indien huurder of verhuurder gebruik wil maken van zijn wettelijke bevoegdheid om, afgezien van de overeengekomen huurprijsaanpassing als bedoeld in 20.1, nadere vaststelling van de huurprijs te verlangen, stelt hij de andere partij daarvan bij aangetekend schrijven met bericht van ontvangst in kennis uiterlijk zes maanden voor de datum waarop de herziene huurprijs zal moeten ingaan”.

De minister heeft in de Tweede Kamer gesteld het niet op voorhand onredelijk bezwarend te achten dat partijen al in de huurovereenkomst vastleggen wie in voorkomend geval als deskundigen worden benoemd. Gezien de beperkte levensduur van ons allen overigens een niet na te volgen suggestie.

zes maanden Vraag is echter of de aanzegtermijn van zes maanden in een procedure wel standhoudt. Artikel 291 lid 1 bepaalt dat van de bepalingen van de hier toepasselijke afdeling niet ten nadele van de huurder kan worden afgeweken. Contractuele bedingen waarin ten nadele van de huurder wordt afgeweken van de bepalingen van afdeling 6 zijn vernietigbaar, behalve voor zover deze zijn goedgekeurd door de rechter.

Alleen de huurder kan dergelijke afwijkende bedingen vernietigen. De verhuurder kan zich niet onttrekken aan zijn gebondenheid. Dat houdt primair in dat de verhuurder gebonden is aan een aanzegtermijn van zes maanden.

De vraag is echter of ook de huurder hieraan gebonden is en dit beding niet kan vernietigen. De letterlijke tekst van artikel 7:303 bw is duidelijk: aanpassing van de huurprijs kan worden gevorderd: • indien de overeenkomst voor bepaalde tijd geldt, na afloop van de overeengekomen duur; • in alle andere gevallen, telkens wanneer tenminste vijf jaar zijn verstreken sinds de dag waarop de laatste door partijen vastgestelde huurprijs is ingegaan of waarop de laatste door de rechter vastgestelde huurprijs is gevorderd.

Direct na het verstrijken van de vereiste periode, dus ook gedurende de eerste zes maanden daarna, kan op elk gewenst moment de vordering worden ingesteld, behoudens het bepaalde in artikel 7:304 m.b.t. het deskundigenadvies.

Gesteld kan worden dat door de aanzegtermijn de huurder beperkt wordt in zijn mogelijkheden die het semidwingende artikel 7:303 hem biedt. Dit nadeel levert vernietigbaarheid op. vordering Een andere redenering is echter ook mogelijk. De huurder wordt niet in zijn mogelijkheid beperkt nu hij deze vrij kan benutten. Het enige wat hij moet doen is een aanzegtermijn in acht nemen. Als hij de aanzegging doet zes maanden voor het verstrijken van de vereiste periode kan hij direct na het verstrijken van de vereiste periode tot vordering overgaan. Hij verliest dan geen dag.

Wellicht echter dat in rechte wordt aangenomen dat reeds het eisen van een aanzegging een nadeel voor de huurder is. Dan zijn wij echter wel erg ver doorgeschoten in het beschermen van de huurder.

•

scn 1 | 2012 13

huurzaken

hulpmiddel bij meetrapporten volgens NEN 2580

NTA 2851

A

ls aanvulling op nen 2580, de norm voor het bepalen van oppervlakten en inhouden van onroerende zaken, is op 1 december 2011 nta 2581 gepubliceerd. Hierin is vastgelegd hoe meetrapporten volgens nen 2580 opgesteld moeten worden en welk onderscheid er tussen metingen wordt gemaakt.

Gebruik van nta 2581 biedt een handvat voor professionals die zich bezighouden met vloeroppervlaktemetingen conform nen 2580. Zie hierover mijn artikelen in scn 2009, nummers 5 en 6.

Relatie met NEN 2580 In

Nederland is nen 2580 al jaren dĂŠ norm voor de bepaling van oppervlakten van onroerende zaken. De manier waarop een meetrapport moet worden opgesteld wordt niet beschreven in nen 2580. Ook wordt er in nen 2580 geen onderscheid gemaakt in de kwaliteit van de meting, zoals het verschil tussen het meten ter plaatse en/of het meten vanaf tekening.

Het feit dat nen 2580 niet voorziet in een eenduidige werkwijze voor het opstellen van een meetrapport en dat het geen kwalitatief onderscheid maakt tussen een meting gebaseerd op tekeningen en een meting gebaseerd op tekeningen in combinatie met een controle op locatie, was voor vereniging De Vierkante Meter een ongewenste situatie.

Om tegemoet te komen aan de doelstelling van de vereniging om de eenduidigheid van metingen conform nen 2580 te bevorderen en de kwaliteit van metingen en meetrapporten te verbeteren, heeft de vereniging aan nen opdracht gegeven om een door de vereniging in 2009 geĂŻntroduceerde richtlijn om te zetten naar een nta.

14 scn 1 | 2012

NTA 2581 Opstellen van meetrapporten volgens nta 2581 kan worden gezien als een aanvulling op nen 2580 en is bedoeld voor iedereen die zich professioneel bezighoudt met vloeroppervlaktebepalingen op basis van nen 2580.

De nta biedt aanbieders van meetrapporten handvatten om op een eenduidige wijze een meetrapport op te stellen en geeft opdrachtgevers een helder inzicht in de resultaten. Deze nta biedt onder meer antwoord op de vraag wat het verschil is tussen een meetcertificaat en een meetstaat, en gaat in op de minimumeisen die worden gesteld om tot een kwalitatief goed en compleet meetrapport te komen. Daarbij wordt in deze nta een onderscheid gemaakt tussen een meetcertificaat gebaseerd op een meting vanaf tekening en een meetcertificaat gebaseerd op een meting vanaf tekening in combinatie met een controle op locatie. nta 2581 beperkt zich, gelet op de minimale vraag naar inhoudsmetingen, tot vloeroppervlaktemetingen. nta 2581 is te bestellen via de site van het Nederlands Normalisatie-instituut, www.nen.nl, en kost â&#x201A;Ź 29,20 excl. btw.

Inhoudelijk Met toestemming van

dit instituut wordt hieronder kort op de hoofdpunten ingegaan.

Gekozen is voor een scheiding tussen wel (meetcertificaat A) of geen (meetcertificaat B) controle op locatie. De achtergrond is dat niet in alle gevallen een controle kan plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat een project nog niet is gerealiseerd of omdat het controleren op locatie niet tot de opdracht behoort.

In deze gevallen wordt een meetcertificaat B afgegeven.

Een meting van oppervlakten van ruimten en/of groepen van ruimten vindt in principe altijd plaats vanaf een tekening. De beste controle is het controleren van de tekening op locatie op maatvoering en ruimtegebruik.

certificaat en rapport Het meetcertificaat is de gewaarmerkte verklaring van een meting, dat de verkregen gegevens voldoen aan nen 2580. Het meetrapport is een rapportage van een meting bestaande uit een meetcertificaat (in enkele gevallen meerdere meetcertificaten) met bijbehorende meetstaten en (vlakken)tekeningen, aangevuld met een toelichting op het type meetcertificaat dat wordt verstrekt en een opgave van de uitgangspunten, voorbehouden en aannames.

In het meetrapport moet dus een meetstaat worden opgenomen. Deze meetstaat moet een overzicht of tabel bevatten met de gemeten oppervlakten, uitgesplitst naar gebouw, bouwdeel en/ of verdieping en eventueel per ruimte en/of groep van ruimten. Op de meetstaat moeten het certificaatnummer, de versie en de datum worden vermeld.

Praktijk Voor de praktijk van de huurprijstoetsing van winkelruimte is de vvo, de verhuurbare vloeroppervlakte, het meest van belang. In het kader van de waardering van deze vvo wordt in de functionele methode verschil gemaakt tussen de winkelverkoopruimte/publieksruimte en de overige ruimten. Daarbij is de situatie waarin

column

de huurder het gehuurde heeft ontvangen in beginsel doorslaggevend. nen 2580 uit mei 2007 verwijst in de toelichting wel naar de wvo als winkelverkoopvloeroppervlakte doch deze oppervlakte is niet in deze norm opgenomen. Algemeen wordt echter aangenomen dat deze oppervlakte betreft de in een winkel voorkomende voor de uitstalling en de verkoop van detailhandelsartikelen bedoelde oppervlakte. Dit is in het algemeen de (inpandige) voor het publiek zichtbare en toegankelijke vloeroppervlakte inclusief die van de etalage, vitrine, toonbank- en kassaruimte (plus de loopruimte voor het personeel daarachter), schappen, paskamers, ruimten voor winkelwagentjes en lege dozen evenals de vloeroppervlakte van entresols (met voor klanten voldoende hoogte).

Onder de winkelverkoopvloeroppervlakte vallen (dus) niet de uitsluitend voor het personeel bedoelde ruimten en niet de ruimten betrekking hebbend op bedrijfskantoor, portiek, ambacht, reparatie, opslag, magazijn, sanitair en distributieruimten ten behoeve van de verwerking van bestellingen evenals van de door personeel bediende diepvries- en koelcellen. meetstaat n ta 2581 schrijft voor dat

in een meetrapport een meetstaat moet worden opgenomen. Deze kan echter meer of minder uitgebreid zijn. Het lijkt mij verstandig dat in het geval opdracht wordt verleend tot meting van winkelruimte niet alleen de verhuurbare oppervlakte per verdieping wordt opgemeten maar ook de winkelverkoopoppervlakte, wvo, gezien het verschil in waardering tussen deze oppervlakte en de overige oppervlakte van een zodanig pand. Liefst bij de aan/verhuur van het betreffende pand. Nog beter is een meetstaat te laten leveren met rubricering van de gemeten vloeroppervlakten per ruimte. Er zijn al veel verhuurders die de vvo door het ingeschakeld adviesbedrijf niet alleen per verdieping maar ook per ruimte laten specificeren.

Toch komt het voor dat een verhuurder eerst de bvo van zijn portefeuille laat meten. Als later blijkt dat dit onvoldoende is, wordt een vervolgopdracht gegeven tot het bepalen van de vvo van deze portefeuille. Bij een latere huurprijstoetsing moet dan weer een nadere specificatie plaatsvinden.

•

de fouw Verhuizen

H

elaas mag een huurder van winkelruimte niet verwachten dat een huurovereenkomst ‘eeuwig’ duurt en derhalve niet beëindigd kan worden. Indien een verhuurder de huurovereenkomst opzegt en de huurovereenkomst vervolgens wordt beëindigd door de rechter kan een huurder echter wel op grond van artikel 7:297 BW aanspraak maken op een tegemoetkoming in zijn verhuis- en inrichtingskosten. Het maakt niet uit op welke grond de verhuurder de huurovereenkomst opzegt om een dergelijke tegemoetkoming toegekend te krijgen. De huurder hoeft hiervoor slechts aannemelijk te maken dat hij zijn bedrijf op een andere locatie voort zal zetten en kosten moet maken voor de verhuizing en inrichting van deze nieuwe locatie.

De huurder zal in een huurbeëindigingsprocedure willen weten welk bedrag aan verhuis- en inrichtingskosten mogelijk zal worden toegekend. Dit is met name van belang nu de wet slechts spreekt van een tegemoetkoming in de verhuis- en inrichtingskosten. In de beëindigingsprocedure zijn vaak deze kosten nog niet bekend. De huurder zal alvast een begroting moeten maken van de door hem verwachtte kosten bij beëindiging van de huurovereenkomst.

Het is dan van belang te weten wat voor soort kosten voor toewijzing in aanmerking komen.

Voor de verhuiskosten kan men denken aan de volgende kosten: advertentiekosten, daadwerkelijke verhuiskosten, eventuele dubbele huur en voorraad derving, extra inzet van personeel vanwege de verhuizing, opslagkosten en betaalde courtage voor een vastgoedadviseur. Er is in de jurisprudentie vastgesteld dat reclamekosten en een eventueel betaalde overname som voor een nieuwe winkel, margederving en een eventuele hogere huurprijs niet in deze kosten worden begrepen. Voor wat betreft de herinrichting van een nieuwe winkelruimte valt te denken aan toonbanken, kassa’s, behang en vloerbedekking.

Wel dient rekening te worden gehouden met de staat van de oude winkelinrichting, indien deze kan worden meegenomen zal dit ook worden verlangd. Daarnaast zal worden bekeken of deze winkel inmiddels is afgeschreven waarbij een correctie zal plaatsvinden van nieuw voor oud.

Het uitgangspunt is in ieder geval dat de nieuwe winkelruimte voor wat betreft de inrichting gelijkwaardig is aan de oude winkelruimte. Bouwkundige kosten vallen niet onder inrichtingskosten. Dit kan alleen het geval zijn indien een winkel slechts geëxploiteerd kan worden als gevolg van specifieke bouwkundige voorzieningen (bijvoorbeeld een viswinkel) zonder welke voorzieningen de winkel niet kan exploiteren.

Op welk bedrag kan een huurder bij beëindiging van een huurovereenkomst nu ongeveer rekenen? Helaas zijn hier nog geen eenduidige regels voor terug te vinden in de jurisprudentie. Wel kan gesteld worden dat indien de meest recente toegewezen verhuis- en inrichtingskosten naast elkaar worden gezet, grofweg een tegemoetkoming van circa dertig procent als gemiddelde kan worden genomen. Hoewel de vergoeding natuurlijk altijd hoger en lager kan uitvallen dan dit percentage, is dit wel een goede indicatie om een eventuele procedure in te gaan. Verhuurders en huurders kunnen dus ook voorafgaand aan een procedure al bezien of een minnelijke regeling kan worden getroffen om zo de kosten voor een procedure te vermijden.

• anneloes de fouw advocaat/partner Bricks advocaten, amsterdam

scn 1 | 2012 15

beveiliging www.centurionbeveiliging.nl

Over servicekosten worden traditiegetrouw pittige discussies gevoerd. Ook de post ‘beveiliging’ ontkomt daar niet aan. Jerry van Mechelen, directeur bij Centurion chauffeursdiensten & beveiliging, is zich hier ook terdege van bewust. Hij vindt echter dat dit alles met de perceptie –en dus de kwaliteitvan de dienstverlening te maken heeft. ‘Als zowel eigenaar als huurder tevreden zijn over de dienstverlening van de beveiliger, dan zijn het nog steeds kosten, maar gewenste kosten’ zo zegt hij. En dat maakt verschil!

Van servicekosten naar gewoon service Jerry van Mechelen

C

enturion, gespecialiseerd in chauffeursdiensten en beveiliging, is inmiddels een kleine tien jaar actief op de Nederlandse markt. Hoe vindt een relatief klein bedrijf z’n weg in deze hard bevochten markt? Jerry van Mechelen: ‘Ik merkte dat beveiliging in winkelcentra niet zelden als een lastige, bijna ongewenste kostenpost gezien werd. Beveiligers werden beschouwd als starre, vaak wat klantonvriendelijke mensen. En dat dan zowel naar de huurders als het publiek toe. Op zo’n manier creëer je voor je zelf een imagopro-

tevreden consument Van Mechelen begon – zoals dat hoort – de wensen van de opdrachtgever centraal te stellen. ‘In feite is dat heel eenvoudig. Een opdrachtgever wil tevreden huurders en consumenten. Een opdrachtgever wil dat de beveiligingstaak (en de huismeesterachtige taken die vaak in het verlengde liggen) geruisloos uitgevoerd worden. Dat bereik je niet door met alle winden mee te waaien. Vandaar dat ons devies is ‘Vriendelijk als het kan, streng als het moet’. En dat zowel richting huurders als bezoekers. Wat echter vaak vergeten wordt, is dat je dit ook op een cor-

‘Ons devies is: vriendelijk waar het kan, streng als het moet’ zowel voor de huurders als voor de bezoekers’ bleem. In mijn optiek lag de oplossing in een aanpak waarin de beveiliger als partner in het winkelcentrum gezien zou worden. Maar om dat te bereiken, moet je anders gaan werken met je mensen en de inhoud van de dienstverlening.’

16 scn 1 | 2012

rectie, vriendelijke, maar toch besliste manier kan bereiken. De perceptie is dan dat beveiliging niet meer lastig of vervelend is en dat we het samen doen.

De sleutel hiertoe is het vinden van de juiste medewerkers.’

kwaliteitscontrole Centurion geeft veel aandacht aan het vinden van de juiste mensen. En aan het begeleiden en trainen, aan kwaliteitscontrole en meer. Jerry van Mechelen: ‘Wij hebben een eigen kwaliteitscontroleur in dienst die aangekondigde en onaangekondigde bezoeken aflegt. In onze selectie voor medewerkers voor een project kijken we heel goed naar de aard van dat project.

Zo zit er een heel verschil in het soort mensen dat we op Hilvertshof of op Kanaleneiland (Utrecht) laten werken.

Of op The Bank in Amsterdam. Elk project heeft z’n eigen bijzonderheden en wij zoeken daar de juiste mensen bij.’ winkelcentra Van Mechelen werkt veel voor de Kroonenberg Groep, onder andere op het eerder genoemde Hilvertshof en The Bank. Hoe is dat zo gekomen? ‘In feite zijn wij door de Kroonenberg Groep met de beveiliging van winkelcentra begonnen. En het is mede dankzij dit bedrijf dat wij onze dienstverlening zo hebben kunnen inrichten dat die optimaal aansluit op de wensen en behoeften van een winkelcentrumeigenaar. In feite hadden wij niet voor hen gewerkt als we niet ons product aangepast hadden naar die wensen en behoeften. Ik zie het dan ook als een compliment dat Centurion voor dit bedrijf mag werken, omdat zij aan alles en dus ook aan beveiliging, hele hoge eisen stellen.

En we werken ook in opdracht van de WPM Groep, zoals op Kanaleneiland.’

Flexibel Een andere sleutel voor suc-

ces is gelegen in het (sleutel-)woord flexibiliteit. Zo kan in overleg met de klant gekeken worden naar het uniform van de beveiliger. Moet het logo van het winkelcentrum daar op staan?

Dat kan. Is een andere uitstraling van de kleding gewenst? Ook dat kan. Maar ook in het werk is de inzet flexibel. ‘Wij beperken ons niet uitsluitend tot beveiligingstaken. Huismeesterachtige taken als het verwisselen van een lamp horen er gewoon bij. Maar ook bhv of ontruimingsoefeningen. Ons gaat het er om dat zowel de eigenaar, de winkelcentrummanager, de huurders en de consument ons zien als partner in het runnen van het winkelcentrum.’

Van Mechelen laat dat partnership overigens ook blijken door winkelcentra waar men werkt te sponsoren. Van Mechelen: ‘We tonen daarmee onze betrokkenheid en het winkelcentrum heeft dan weer wat meer middelen om aan de weg te timmeren, wat voor iedereen die erbij betrokken is belangrijk is.’ •

Winkelcentrum Wijkerbaan, Beverwijk

K3H-architect Richard Hendriksen:

‘Maak in het begin die ronde tafel zo groot mogelijk, dan krijg je het beste resultaat’ Het zijn vooral de kleinere architectenbureaus die écht met de praktijk bezig zijn. Zij maken geen gebouwen als ‘statement’, maar kijken vooral naar de functie en de wensen van de gebruiker. Of in het geval van een winkelcentrum: naar de wensen van retailer en consument. Is er in tijden van crisis voor opdrachtgevers ruimte om naar die wensen te luisteren?

R

ichard Hendriksen is een van de drie architecten binnen bureau k3h in Nieuwleusen, een bureau dat inmiddels een respectabele staat van dienst heeft opgebouwd in het ontwerpen van winkelcentra, maar ook woningen, kantoren, bedrijfsruimten en multifunctionele gebouwen in geheel het land. scn confronteert Hendriksen als opening met de opmerking dat architecten soms maar wat lijken te doen. Dat ze gebouwen als een soort van statement neerzetten zonder veel rekening te houden met de wensen van de gebruikers en de typische gebruikseisen die bijvoorbeeld aan een winkelcentrum gesteld worden. Hendriksen: ‘Ik begrijp wat je bedoelt en het is waar dat met name architecten met enige naam en

>

lees verder op pagina

18 scn 1 | 2012 17

architectenwerk

<

vervolg van pagina

17

faam zich hieraan schuldig kunnen maken. Het is alsof zij zich dit kunnen permitteren. Wij als k3h zeker niet. We staan wat dichter bij de grond, hebben direct contacten met alle partijen die bij een project betrokken zijn en we zijn met hele concrete en realistische dingen bezig.’

Voor Hendriksen staat vast dat een gebouw voor de gebruiker ontworpen wordt. En in het geval van een winkelcentrum zijn dat de winkeliers en de consumenten. ‘Die maken er dag in dag uit gebruik van, lopen er door heen. Dat is waar je je als architect op moet richten. Het gaat niet alleen om de vierkante meters, maar ook om de routing, om wat je allemaal tegen komt, of je met de winkelwagen of auto gemakkelijk kunt manoeuvreren, en meer. In feite gaat het om hele basale en functionele zaken die je als architect als eerste op moet lossen.’

beurzen en congressen

kritiek Puntje van kritiek: waarom worden er dan nog steeds zulke slechte parkeergarages gemaakt? Garages waarin de kolommen onder de butsen zitten, butsen die dus ook in de auto’s zitten... ‘Helaas is daar maar één antwoord op mogelijk: dat is een centenkwestie en het heeft alles te maken met structuur. Een stramien van 7,5 meter is vaak de norm: daar passen drie parkeerplaatsen op. Maar het is de minimale norm en het woord ‘minimaal’ is hier cruciaal. Als architect weten we zeer zeker dat het voor het comfort ruimer moet en dat willen we ook. Maar vaak worden er door de opdrachtgever andere keuzes gemaakt. Die stopt het budget liever in een mooi aanzicht

Donderdag 16 februari 2012 Arnhem-Nijmegen Vastgoed® 2012 Nijmegen www.arnhemnijmegenvastgoed.nl Dinsdag 28 februari 2012 Limburg Vastgoed® 2012 Hasselt (BE) www.limburgvastgoed.info

van het winkelgebied, dan in een opstelplaats voor blik. Dat moet eigenlijk anders, maar kom daar maar eens om in deze tijd...’ zegt Hendriksen.

Meedenken over het operationele gebruik Het is al

gezegd, Hendriksen wil graag betrokken zijn bij de fase waarin de gebruikswensen geïnventariseerd worden. Waarom is dat juist voor winkelcentra zo belangrijk?

‘Om te beginnen is het natuurlijk altijd duurder als je iets achteraf moet corrigeren of inbrengen. Maar vaak wordt het dan ook niet zo mooi of goed als het had kunnen zijn. Het is beslist te voorkomen dat dingen vergeten worden. Toch gebeurt dat nog steeds. Denk aan het ontbreken van ophangof stroompunten voor decoratie, houders voor vlaggenmasten of banieren, opstelplaatsen voor afvalcontainers, enzovoort.

Als je dit soort dingen wil voorkomen, dan is het van belang dat al in het begin van het project die ‘ronde tafel’ zo groot mogelijk is. Wat dat betreft wordt de rol van de architect wel eens te beperkt gezien. Maar wij zijn niet alleen maar vormgevers. We maken niet alleen mooie gebouwen, maar vooral ook functionele gebouwen waarin huurders goed kunnen werken en waarvan –in het geval van een winkelcentrum- de consument zegt ‘daar ga ik met plezier naar toe. Dat is wat wij uiteindelijk willen bereiken’, zegt Hendriksen.

Hendriksen en zijn collega’s van het bureau k3h hebben die manier van werken al op verschillende winkelpanden en winkelcentra toegepast. Op de website www.k3h.nl vindt u de voorbeelden!

•

Donderdag 5 april 2012 Cursus vastgoedrekenen Cursus social media in vastgoed Amsterdam CS

6-9 maart MIPIM Cannes (F) www.mipim.com

Donderdag 26 april 2012 Utrecht Vastgoed® 2012 nieuwe Rabohoofdkantoor www.utrechtvastgoed.nl

5 april NRW Jaarcongres www.nrw.nl

Donderdag 24 mei 2012 Amsterdam Vastgoed® 2012 IJDock www.amsterdamvastgoed.nl

Donderdag 15 maart 2012 WinkellocatieMarkt® België 2012 Mechelen www.winkellocatiemarkt.be

Donderdag 19 april 2012 Cursus vastgoedrekenen met Excel Amsterdam CS

5-7 juni Provada Amsterdam (RAI) www.provada.nl

Woensdag 28 maart 2012 WinkelVastgoed® on Tour 2012: Excursie IKEA Concept Center Delft www.winkelvastgoed.nl

Wordt verwacht: Basisboek vastgoedrekenen nieuwe editie Vastgoed, rekenen met spreadsheets

14-16 november MAPIC Cannes www.mapic.com

managementproducties.com

18 scn 1 | 2012

18-20 april ICSC European Conference Berlijn www.icsc.org

Excursie naar IKEA Concept Center in Delft

®

WinkelVastgoed on tour foto: Inter IKEA Systems bv

Op woensdag 28 maart organiseert Management Producties onder de titel ‘WinkelVastgoed® on tour’ een exclusieve excursie naar het Ikea concept center in Delft. Deze Ikeavestiging is bijzonder omdat dit het internationale opleidingscentrum is voor franchisers.

H

et Delftse woonwinkelwarenhuis is eigendom van Inter ikea Systems, wereldwijd eigenaar en franchisehouder van het ikea-concept, en verschilt daarom van andere Nederlandse vestigingen. Naast de winkelbezoekers, worden hier ook ikea-managers en specialisten vanuit de hele wereld verwelkomd. Zij volgen trainingsprogramma's waarbij de winkel een belangrijke rol speelt. De Delftse ikea winkel vormt het hart van het ikea concept center.

Op woensdag 28 maart krijgt u de mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in de wijze waarop ikea wereldwijd opereert, alsmede een exclusief kijkje nemen achter de schermen van deze bijzondere vestiging.

10:15 Backstage tour. Vervolgens krijgt u een exclusieve backstage tour door het ikea concept center in Delft. U komt op plaatsen die normaal gesproken gesloten blijven voor het winkelend publiek.

11:30 Einde. U kunt weer geïnspireerd naar uw werk!

Aanmelden en meer informatie: www.winkelvastgoed.nl

WinkelVastgoed® on Tour

Programma

08:30 Ontvangst in het WestCord Hotel (A13, afslag Delft)

IKEA Groep in cijfers: • 131.000 medewerkers wereldwijd • 334 winkels • 41 landen • jaaromzet € 24,7 miljard bron: www.ikea.nl (2012)

09:15 Introductie ikea concept center in Delft. Welkom door Marcel Sanderse, directeur/uitgever Management Producties, waarna Lizzie Saffrie, deputy storemanager ikea Delft, u een korte introductie over de ikea Groep zal geven. Vervolgens geeft zij een interessante toelichting op de bijzondere plek die het ikea concept center in Delft binnen de groep inneemt.

Na deze introductie heeft u de gelegenheid om allerlei vragen over ikea te stellen.

Onder de naam WinkelVastgoed® organiseert Marcel Sanderse van Management Producties al sinds 1997 allerlei bijeenkomsten en excursies naar nieuwe en interessante winkelprojecten. Zo bezochten we door de jaren heen onder meer: Den Haag Nieuw Centrum, ShowBizCity, Haaglanden Megastores, Villa Arena, Batavia Stad, The Globe, Zuidpoort Delft, Parade Nootdorp, Stadshart Alphen a/d Rijn, Spazio Zoetermeer en L'Esplanade-Louvain-la-Neuve, Wolfsberg Deurne. WinkelVastgoed® on tour: exclusieve excursies voor retailers en winkelvastgoedbeslissers.

scn 6 | 2011 19

winkelformules

tekst Jorine de Soet KIR kordaat in ruimte Jorine de soet is procesmanager. Zij adviseert en begeleidt bij complexe herstructureringsprocessen.

Voor onze serie over bijzondere winkelformules bezoekt Jorine de Soet deze keer een openbaar toilet.

En dat heeft alles te maken met retailconcepten, want 2theloo is een servicegerichte, commercieel opererende formule voor de shopper in hoge nood.

winkelen, hoe gaan we dat doen?

E

en dagje naar de stad of een winkelcentrum; het is vrijetijdbesteding nummer één in ons land en bijna iedereen doet het wel eens. In toenemende mate zien we filialisering en de meeste A1 locaties zijn qua invulling steeds meer op elkaar gaan lijken. En hoewel daar veel over gemopperd wordt, is het blijkbaar wel wat veel mensen willen. Bekende formules bieden herkenning en specifieke servicemogelijkheden en dat vinden we in het algemeen prettig. Als zich daar tussen door dan een aantal bijzondere en/of unieke winkels (couleur locale) bevindt, zijn veel mensen best tevreden over het totale aanbod.

Eric Treurniet, ceo van 2theloo

Commercieel tochtje naar het toilet En terwijl

‘naar de stad of het winkelcentrum gaan’ vaak wel een dagdeel tot een hele dag duurt, kunnen we toch in bijna geen enkele winkel terecht om gebruik te maken van een toilet. Eigenlijk bieden alleen de grotere warenhuizen als De Bijenkorf, v&d en de Hema deze faciliteit. Meestal bevinden de toiletten zich op de bovenste verdieping, zodat je eerst de hele winkel door moet (dan kom je namelijk in contact met vrijwel het hele assortiment en zou je verleid kunnen worden tot aankoop) en betaal je er tussen de € 0,30 en € 0,50. De toiletten zijn er helaas echter lang niet altijd goed verzorgd of schoon.

In geplande winkelcentra zien we in toenemende mate wél openbare toiletten en verschillende eigenaren zorgen ook voor een uitstekende uitstraling van deze belangrijke plek.

De aanwezigheid van openbare toiletten is heel belangrijk.

Iedereen kent het gevoel van hoge nood en de irritatie als het nergens kan. Ook is het vervelend als je eerst een hele winkel door moet, voordat je er bent en dan staat er nog een rij ook.

Leuke winkel in de Kalverstraat Al jaren is dit feno-

meen voor mij een bron van ergernis. Ik was dan ook blij verrast toen ik ruim een jaar geleden in de Amsterdamse Kalver-

20 scn 1 | 2012

winkelformules

2theloo straat een hele leuke nieuwe winkel zag. In eerste instantie was ik verrast door het aanbod binnen: toiletpapier, tissues, haargel, scheerschuim. Het was niet het soort aanbod dat ik verwachtte op deze top A1 locatie in Amsterdam. Toen ik beter keek, bleek het een winkel te zijn, waar je naar het toilet kan. Ik liep naar binnen en zag een hypermodern bedrijf met brandschone toiletten en dacht meteen: ‘dit is een goed idee!

Kun je eindelijk gewoon in de Kalverstraat in Amsterdam naar het toilet zonder dat je helemaal naar v&d hoeft te lopen.’

‘Iedereen kent het gevoel van hoge nood en de irritatie als het nergens kan’ Na deze eerste kennismaking in Amsterdam zag ik ook een klein 2thelootje in Amstelveen en een vestiging in Alexandrium. Nog niet zo lang geleden werd ook het openbare toilet in Hoog Catharijne, op Clarenburg op de begane grond tegenover de ingang van v&d omgebouwd tot een 2theloo.

Deze snelle expansie van dit unieke en uitstekende concept, was natuurlijk aanleiding om deze formule op te nemen in de reeks: ‘winkelen, hoe gaan we dat doen?’

Elk toilet een avontuur Eric Treurniet, ceo bij 2theloo

en ik treffen elkaar bij de vestiging in Hoog Catharijne. Eerst krijg ik een rondleiding van Appie, de vestigingsmanager hier en Eric. Deze vestiging telt in totaal 13 toiletten en biedt bezoekers van alle leeftijden een unieke toiletervaring. Naast reguliere dames- en herentoiletten, is er een family room voor

ouders en hun kinderen, een toilet voor mensen met een beperking, dat voldoet aan de officieel geldende voorschriften en een voedingsruimte, waar ouders en kind een rustmoment kunnen vinden.

Elk toilet kent bovendien ‘zijn eigen avontuur’. Zo is er bijvoorbeeld een toilet met als achtergrond het schip van een kerk, een bos, een verlichte Dom en nog een aantal. Echt elk toilet is anders en werkelijk een bezoekje waard! En ook de ruimten en potten zijn brandschoon en fris. ‘Alles werkt non touch’, legt Eric uit en demonstreert de kraan die gaat lopen als je er je hand onder houdt. Datzelfde geldt voor de zeepdispenser. De handdoekjes zijn van een zachte papierkwaliteit (anders dan dat schuurpapier dat het meestal is). Het toilet spoelt ook automatisch door. En overal is het natuurlijk brandschoon, helder en strak ingericht en goed verlicht. Kortom, hier zijn toiletten die je écht graag bezoekt in plaats dan dat je even snel een ‘offer moet brengen’.

De entree bedraagt € 0,50, dus een heel regulier bedrag voor een publiek toilet. De geldautomaat wisselt ook. Je krijgt een bonnetje, waarmee je daarna weer € 0,50 korting kunt krijgen op een aanschaf uit de winkel.

Winkel In de winkel worden allerlei accessoires verkocht.

Toiletpapier, tissues, lipgloss enz. Gedeeltelijk zijn het artikelen van bekende merken en 2theloo heeft ook een aantal artikelen van een eigen merk, strak en eenvoudig, zoals bijvoorbeeld de waterflesjes: 2thel’eau’.

2theloo is samenwerkingsverbanden aangegaan met verschillende merken die zij dan ook exclusief voeren. Voorbeelden hiervan zijn Edet, Libresse en Villeroy & Boch, Crystal Clear en Vitaminwater.

>

lees verder op pagina

22 scn 1 | 2012 21

winkelformules

<

vervolg van pagina

21

2theloo voor een goed doel Daarnaast heeft 2theloo een samenwerkingsverband met de Maag-lever-darmstichting. ‘Wist je dat in Nederland 2,4 miljoen mensen problemen hebben met hun darmen, maag of lever?’ vertelt Eric. ‘Voor veel mensen leidt dit tot een sociaal isolement. Zij durven niet

‘Binnen twee jaar verwachten we tweehonderd vestigingen te hebben, verdeeld over alle continenten’ te gaan winkelen of naar de stad te gaan, omdat ze regelmatig naar het toilet moeten en dit er vaak niet is of niet schoon is. Deze stichting steunt ons dus, omdat wij juist zorgen voor goede, schone, toiletten in openbare gebieden.’

‘Wij merken dan ook in toenemende mate dat marktpartijen contact zoeken met ons en niet alleen wij zelf op zoek gaan naar geschikte locaties. Ook willen wij graag samen met gemeenten de mogelijkheden onderzoeken om in hun centrumgebieden 2theloos te huisvesten. Op deze manier wordt zo’n centrumgebied aantrekkelijker voor bezoekers. Dat con-

22 scn 1 | 2012

tact met gemeenten verloopt tot onze verbazing tot nu toe nog niet heel constructief. Wel in Groningen; daar zijn wij actief in gesprek met de gemeente. Wij vinden dat het ook een rol is die een gemeente op zich zou moeten nemen. Zij zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en de algemene gastvrijheidservaring van een centrum. De aanwezigheid van goede, schone toiletvoorzieningen maakt daar ons inziens onherroepelijk deel van uit.’

Synergie De openingstijden volgen de lokale winkeltijden.

De zaak gaat een half uur eerder open en een half uur later dicht dan de winkels in de omgeving. Een vestiging van 2theloo heeft een synergetisch effect. Hoe meer mensen in een winkelcentrum komen, des te meer maken er gebruik van dit fantastische toilet. Daarnaast neemt de verblijfsduur toe, omdat mensen niet eerder weg hoeven om gebruik te maken van een toilet.

‘Wij vinden ook dat er overal in openbare gebieden openbare toiletten horen te zijn. We kijken dan ook vooral naar A1 gebieden en andere gebieden waar de footfall hoog is. We willen het eerste merk in de wereld zijn met ons unieke concept. Ook zijn we heel actief met social media; we staan op Facebook, we twitteren en werken met qr-codes. We hebben een website ter ondersteuning van ons concept. Ons concept wordt op dus op allerlei manieren online geladen.’

Hoe is het zo gekomen? ‘Zelf ben ik ooit zo op het idee

gekomen. Ik liep met mijn gezin in Brugge en we merkten dat we nergens naar het toilet konden. Dat vond ik heel onhandig.

column

de retailer Promotieplannen en -bijdragen

D

e laatste jaren komt er steeds meer aandacht vanuit eigenaren voor het mede doen opstarten van marketingplannen en commerciële activiteiten binnen winkelcentra. Zo is ook in 2011 door de NRW een specifieke marketingprijs in het leven geroepen.

Het feit dat er binnen een klein aantal beleggers ook personen worden aangesteld om de commerciële/promotionele begeleiding van hun centra op te pakken dan wel externe marketingspecialisten en/of bureaus worden aangetrokken, ondersteunt dat.

De formule verkoopt een eigen merk bronwater, toepasselijk '2thel'eau' genoemd.

Toen ik een lege winkelruimte zag, vroeg ik me af of daar niet een openbare toiletruimte zou kunnen komen. Die gedachte kreeg verder vorm en zo ontstond het idee van 2theloo. Om vooral de gedachte over kindertoiletten verder uit te werken en leuk te maken, zocht ik contact met Almar Holtz (coo) , die bij Disney Consumer Goods werkte. Ook hij raakte enthousiast over het idee en samen hebben we het toen verder opgezet en uitgewerkt. We zijn in 2010 gestart en op dit moment hebben we zo’n 45 mensen in dienst.’

Ambitie en Expansiedrift De expansie van de formule is enorm. Inmiddels heeft 2theloo veertien ‘winkels’, waarvan vier in Polen, een in Barcelona, een in Antwerpen, een in Waasland Shopping Center en een aantal in Shell-stations. De vestiging in Waasland omvat zelfs 300 m2 en is de meest succesvolle tot nu toe. Op basis van de contracten die nu afgesloten zijn, zijn er eind dit jaar 75 vestigingen. ‘Binnen nu en twee jaar verwachten we 200 vestigingen te hebben en willen we op elke continent vertegenwoordigd te zijn’, zo vertelt Eric trots.

Participerende observatie Na afloop van ons onder-

houdende gesprek maak ik graag nog even gebruik van een van de toiletten. Ik kies voor de kerk, een heel rustgevende ruimte. Het is er fris en schoon en dat heeft het effect dat je toch wat meer ontspannen bent, dan wanneer je op een smerig toilet komt. Na afloop laat ik de zeep en het water over mijn handen stromen, kijk mezelf nog even na in een schone spiegel en koop met € 0,50 korting een lipgloss met chocoladegeur en -kleur, verpakt als taartje.

•

Daarentegen lijkt het er in de praktijk wel op dat deze aandacht voor marketing van de eigenaar/belegger, uiteindelijk resulterend in diverse promotionele activiteiten, zich met name nog beperkt tot de grote winkelcentra. De kleinere winkelcentra, veelal op wijkniveau, kennen deze ondersteuning van eigenaren niet (een eventuele eenmalige openingsactiviteit niet meegerekend). Hier wordt verwacht dat de huurders/winkeliers de promotionele activiteiten zelf oppakken. Een goed onderbouwd marketingplan ligt daar meestal niet onder. Commerciële activiteiten blijven hier vaak beperkt tot advertenties/aanbiedingen en/of de aanwezigheid van Sinterklaas op 5 december.

Deze winkeliersverenigingen hebben in praktijk vaak grote moeite om de belangstelling binnen de winkeliers hoog te houden. Dit overigens naast de diverse discussies over de hoogte en de betaling van de promotiekosten. Een aantal landelijke filiaalbedrijven blijft bij voorkeur helemaal weg van de promotionele activiteiten en willen hun financiële bijdrage niet storten. Hierdoor ligt de financiële verdeling binnen zo’n centrum vaak scheef. In de grote winkelcentra zijn de eigenaren meestal wel bereid te participeren en een bijdrage te doen. Helaas zijn dit uitzonderingen, terwijl het commerciële belang tussen een groot en kleiner winkelcentrum in de kern niet wezenlijk verschilt.

De wijze waarop een winkeliersvereniging functioneert is meestal te danken aan de betrokkenheid van een klein aantal huurders die zich naast hun eigen bedrijf op vrijwillige basis inzetten voor het collectieve belang. In een standaard huurcontract staat weliswaar een verplichte deelname aan een winkeliersvereniging en daardoor komt in ieder geval enige bijdrage binnen, maar van handhaving en toezicht op een actieve deelname is nauwelijks sprake. In die zin is het jammer dat het belang ervan niet door een breed kader wordt gedragen, zowel vanuit retailers zelf als door de eigenaren. De noodzaak om met een goed marketingplan een centrum extra onder de aandacht te brengen is wat mij betreft een goede ontwikkeling. Het belang van een goed commercieel draaiend centrum is tenslotte voor de eigenaar net zo groot als voor de hurende retailer.

• Tinie Dorrestijn Manager vastgoedbeheer Plus Retail

scn 1 | 2012 23

beleving

De beleving van…

specifieke recreatieve retailgebieden In dit tweede artikel van onze reeks ‘De beleving van…’ willen we in onze zoektocht naar retailbeleving aandacht schenken aan specifieke retailgebieden die worden bezocht vanuit hetzelfde bezoekmotief als binnensteden, namelijk recreatief winkelen. Veel van deze retailgebieden zijn planmatig ontwikkeld of worden gerund als één bedrijf. Nu we met z’n allen onderzoeken en proberen te achterhalen welke belevingsen ervaringsaspecten voor de consument een toegevoegde waarde hebben in of bij onze reguliere winkelgebieden, kunnen we welhaast zeker lering trekken van deze bijzondere retailconcepten.

Daarom een tocht langs verschillende specifieke recreatieve retailgebieden in ons land en daarbuiten.

24 scn 1 | 2012

beleving Fatma Baksi in haar winkel op de Beverwijkse Bazaar De auteurs: Jacq Cornelissen (Corio), Ingrid Ploegsma (WPM) en Marc Majolée (Majolée Retail/Vastgoedadvies)

D

e Beverwijkse Bazaar is wellicht niet de eerste plek waar je aan denkt bij specifieke recreatieve retailgebieden, maar dat is het wel. De Bazaar is in 1980 ontstaan als zwarte markt in de oude groente- en bloemenveiling. Inmiddels is het uitgegroeid tot een professioneel bedrijf. Als je van vrijmarkten houdt, een koopjesjager bent of het heerlijk vindt om de geuren en kleuren van de Oosterse markt op te snuiven is De Bazaar de place to be ! Ieder weekend bezoeken circa 50 duizend bezoekers de 2500 kramen en winkels van De Bazaar, waarbij het herhaalbezoek erg hoog is.

Wanneer je over De Bazaar rondloopt is het aantal families dat rondloopt vele malen hoger dan in een gemiddelde binnenstad. Iedereen vindt er ook wel wat van zijn gaarding. Het is een echt dagje uit. Naast de winkels zit er volop horeca: van een broodje kebab op de Oosterse markt tot een Japanse, Indische of Chinese schotel bij het foodcourt in Hal 30 of poffertjes of een zak patat in het Nederlandse deel van De Bazaar, de Grand Bazaar waar je ook nog eens kunt genieten van de zangkunsten van verschillende volkszangers.

Gezellige wanorde kan beleving zijn Voor de bezoe-

kers komt De Bazaar over als een gezellige wanorde, maar achter de schermen wordt hard gewerkt om alles in goede banen te leiden. Doordat De Bazaar in handen is van één eigenaar, is het hele reilen en zeilen beïnvloedbaar; dit in tegenstelling tot onze binnensteden. Als kracht van het concept ziet eigenaresse Suzanne Tromp-van Kampen: ‘het uitgebreide en bijzondere aanbod. Daarbij is vervolgens wel van belang dat de randvoorwaarden kloppen, namelijk de veiligheid, bereikbaarheid en ruim voldoende en betaalbaar parkeren’. Ondanks dat het professionele gehalte van deze markten het niet haalt bij de Beverwijkse Bazaar, wordt het succes van de Utrechtse Bazaar en de Vrije Markt in Cuijk en Tiel ook door deze factoren bepaald. Zodra het aanbod niet onderscheidend genoeg is, redden dergelijke markten het niet of verkeren zij in zwaar weer, zoals de traditionele warenmarkten en een markt als de Albert Cuijp. Een hoogdravende architectuur of het toevoegen van specifieke belevingselementen is voor bazaarachtige concepten niet nodig; ook zonder deze toevoegingen worden alle zintuigen geprikkeld. Het gaat om het aanbod: de massa van het aanbod, de enorme keuze, de bijzondere en verrassende artikelen die je tegenkomt, de geuren en kleuren en de sfeer.

Ondernemerschap en flexibiliteit stimuleert beleving In tegenstelling tot de meeste traditionele win-

kelgebieden vindt op De Bazaar geen concurrentiebeperking plaats. Zittende ondernemers worden dus niet beschermd en hebben ook geen grootwinkelbedrijf achter zich staan. Volgens Suzanne Tromp– van Kampen is hierdoor geen sprake van luiheid, maar wordt voor iedere euro keihard gewerkt.

Ondernemerschap wordt ook gestimuleerd door de flexibele huurcontracten van de Bazaar die liggen tussen een dag voor een grondplaats tot twee jaar voor een winkel. Die flexibel-

heid is volgens Britt Grimpe, verantwoordelijk voor de marketing en nieuwe retailconcepten bij De Bazaar, een enorme plus voor ondernemers omdat het hen de kans geeft om producten of een concept uit te proberen; De Bazaar is dan ook een broedplaats voor nieuwe initiatieven! Loopt een product goed, dan ga je er voor. Loopt het niet goed, dan stop je, probeer je een ander product of stap je eventueel over naar een andere hal waar het product mogelijk meer tot zijn recht komt.

Hierdoor kan De Bazaar continu verrassingen bieden. Het op deze wijze omgang met het huurcontract en als gevolg daarvan regelmatig variatie en wijzigingen in aanbod en producten is aantrekkelijk voor de consument en een manier om de gewenste dynamiek tot stand te brengen.

Bijzonder aanbod is beleving Iets verder van huis, in Londen, is het in november geopende Box Park een goed voorbeeld van een specifiek recreatief retailgebied. Ook al is dit concept niet te vergelijken met bazaarachtige markten, de insteek en attractiewaarde wordt door dezelfde hoofdcom-

Een hoogdravende architectuur of belevingselementen zijn voor bazaarconcepten niet nodig ponent bepaald. Dit concept met zestig tijdelijke winkels in zeecontainers moet het ook hebben van het onderscheidende aanbod ten opzichte van de binnenstad van Londen. De focus ligt hier op de combinatie mode, kunst, lifestyle, galeries en horeca, waartoe vooral innovatieve concepten een plek mochten innemen. Dergelijke retailconcepten zijn natuurlijk ook in de binnenstad van Londen te vinden, maar de kracht zit ’m in de clustering van het aanbod waarmee een levendig, vruchtbaar en creatief concept is ontstaan vol talent en innovatie.

Daarnaast moeten evenals bij de Bazaar, de lage huurprijs en

>

lees verder op pagina

26 scn 1 | 2012 25

beleving

<

vervolg van pagina

25

daarom niet aan het rijtje specifieke recreatieve retailclusters worden toegevoegd. De omvang is daar te beperkt voor en de openbare ruimte biedt geen andere experience dan kijken naar de ijswand of het duikbassin.

Go Planet Parc, het voormalige Miracle Planet, is ook nooit verder gekomen dan een locatie waar bezoekers doelgericht naar toe gaan voor een of twee activiteiten. Ook al is dit een leisurecentrum puur sang, de beleving vindt uitsluitend binnenskamers plaats, bij de activiteiten zelf. Wanneer we het hebben over leisureconcepten zijn de Uithof in Den Haag of Dutch Waterdreams in Zoetermeer betere voorbeelden van experiencecentra. Bij deze centra bestaat de experience ook uitsluitend uit de activiteiten zelf, maar geeft de openheid naar het centrale deel het gevoel van een totaalconcept.

de flexibele voorwaarden het succes gaan bepalen en tot nu toe is dat succes er en heeft Corio plannen om dit concept naar Nederland te halen.

Een goed verzorgde omgeving stimuleert beleving Het aanbod in specfieke en recreatieve retailgebieden

als onze factory outlet centra (foc’s), onderscheidt zich net als Boxpark ook niet echt van het aanbod in onze binnensteden, de grotere binnensteden dan wel te verstaan. Ook hier zorgt de clustering van het aanbod voor het onderscheidende vermogen: merkwinkels bij elkaar in een zeer verzorgde omgeving!

De aantrekkingskracht van deze centra wordt gevormd door het gevoel dat je er als consument goedkoper uit bent dan wanneer je naar dezelfde winkel in de stad gaat. De verrassing of ze je maat überhaupt wel hebben, neem je dan graag op de koop toe. De beleving van de foc’s vindt verder plaats in de sfeer en entourage. Heel veel aandacht wordt besteed aan de aankleding, de sfeer en de uitstraling van de panden. Een extra plus van het foc in Roermond is de aansluiting op de binnenstad. Via de recent opgeleverde bioscoop, amusementshal, enige horecazaken, woonappartementen en kantoren loop je zo de binnenstad in. Blijft staan dat voor de foc’s dezelfde randvoorwaarden gelden als voor de Bazaarachtige concepten: ze moeten veilig zijn, goed bereikbaar en voldoende parkeerplaatsen bieden. Bovendien zorgen flexibele contracten en een actief sturend management ook hier voor een constant en actueel niveau.

Kritische massa, gezelligheid en levendigheid voorwaarden voor beleving Op de tekentafel was de

insteek van de Globe in Den Haag ook het realiseren van een retailcluster met een sterk experiencegehalte. Dit is het echter nooit geworden. De Globe wordt doelgericht bezocht en kan

26 scn 1 | 2012

Schiphol Plaza wordt meestal bezocht als onderdeel van een bezoek aan de luchthaven, wanneer je zelf op reis gaat of terugkomt, wanneer je iemand gaat ophalen of als doorreisstation. Nu Schiphol Plaza zeven dagen per week geopend is van zeven uur ’s ochtends tot tien uur in de avond, brengen ook steeds meer mensen een bezoek aan Schiphol primair voor de winkels. Dit is ook wat Schiphol Plaza zelf wil bereiken. Het gaat echter nog maar slechts om een handjevol mensen die op korte afstand van Schiphol wonen en doelgericht naar een bepaalde winkel gaan. Het winkelgedrag dat op Schiphol Plaza plaatsvindt is nog niet te vergelijken met het winkelgedrag in binnensteden. De winkels

beleving

Links: Boxpark, tijdelijke winkels in zeecontainers in Londen. Daarnaast winkelcentrum CentrO in Oberhausen. Op deze pagina: rafters in Dutch Waterdreams, het experience-centrum in Zoetermeer.

zitten er, maar de omvang is nog te beperkt, de enorme parkeerkosten op Schiphol vormen een probleem en het winkelgebied is erg steriel; de gezelligheid ontbreekt.

Compactheid en breed aanbod schept beleving Over de grens zien we wel verschillende concepten die vol-

doen aan de definitie specifieke recreatieve retailclusters die de consument een echte beleving bieden, de malls. Dicht bij huis is CentrO in Oberhausen hier een goed voorbeeld van.

Overdag kom je goed aan je trekken bij de winkels, het park, Sealife of de tentoonstellingsruimte in de Gasometer. â&#x20AC;&#x2122;s Avonds vind je amusement bij de horeca of de bioscoop. Het ruime, gevarieerde aanbod in een compact centrum waar veel aandacht besteed wordt aan de uitstraling, vormt de kracht van het centrum. Daarnaast zie je ook hier weer dat veel aandacht wordt besteed aan de organisatie van evenementen en imposante seizoensdecoraties, veiligheid, een optimale bereikbaarheid en ruime, gratis parkeerplaatsen. Dat een dergelijke insteek geen garantie is voor de toekomst laten de malls in de VS wel zien. Van de 2000 malls daar zijn er de afge-

In Amerika zijn de lifestyle centra, tot in de puntjes verzorgde openluchtmalls, momenteel razend populair lopen jaren maar liefst 400 failliet gegaan. Dit heeft te maken met de komst van alternatieven die veel meer in de smaak liggen bij de consument.

weg te zetten in de hoogwaardig aangeklede parkeergarages die onderdeel zijn van het winkelcentrum of kiezen voor valet parking. Wanneer je je auto uitstapt komt de relaxte muziek die in het hele winkelcentrum wordt gespeeld je al tegemoet uit de luidsprekers. Via de lift of trap kom je vervolgens bij een receptie waar vriendelijke gastheren en -dames je staan op te wachten om je de weg te wijzen of je vragen te beantwoorden. Hier bevinden zich ook sanitaire ruimtes waar je je na een lange reis even kan opfrissen. Vervolgens sta je direct in het winkelcentrum waar het gekletter van de fonteinen je direct tegemoet komt. Daaromheen liggen vaak terrassen met heerlijke relaxstoelen, maar als je liever naar een fastfoodketen gaat is dat ook mogelijk. Voor kinderen is er een treintje waarin ze rond het centrum kunnen rijden of andere kleinschalige evenementen. Duidelijk is gekozen voor kleinschalige evenementen zodat consumenten niet worden afgeleid van het winkelen. De winkels zitten in individueel herkenbare panden, maar vormen duidelijk een geheel. Ook al is de uitstraling hoogwaardig, de invulling loopt van gemiddeld laag tot gemiddeld hoogwaardig. Getracht wordt daarmee om een brede doelgroep te bereiken.

In feite gaat het bij de lifestyle centers om nagemaakte binnensteden zoals wij die kennen, maar waarbij de gastvrijheid heel wat tandjes hoger staat dan in onze winkelgebieden.

Het gevoel dat je als consument na afloop van je bezoek aan een lifestyle center hebt is dat je een heerlijk dagje uit bent geweest. Dit is heel wat anders dan in Nederland waar je vaak lange afstanden moet afleggen tussen parkeergarage en winkels in de hoop dat je auto na je bezoek niet opengebroken is, waar altijd wel wat mis is met parkeerautomaten, waar je struikelt over de hondenpoep, lang moet wachten voordat een serveerster eindelijk de bestelling komt opnemen, of wordt afgesnauwd door verkopers.

Tot slot Beleving gaat natuurlijk veel verder dan de boven-

staande voorbeelden illustreren. In ons vorige artikel hebben we daar al verslag van gedaan (De beleving vanâ&#x20AC;Śde binnenstad van Haarlem, scn 5/2011) en de komende artikelen nemen we weer een expliciet ander belevingsaspect bij de kop. Met dit artikel hebben we de elementen naar voren gebracht die het bestaansrecht vormen van specifieke recreatieve retailconcepten. Deze elementen die de consument sterk aanspreken vormen kansen voor het verder optimaliseren van onze recreatieve winkelgebieden. â&#x20AC;˘

Optimale gastvrijheid is beleving Naast aanko-

pen via internet bezoeken Amerikanen steeds vaker centra die veel meer inspelen op sfeer en beleving dan de overdekte dozen met parkeren er omheen bieden. De lifestyle centra zijn momenteel razend populair. Deze openluchtmalls zijn tot in de puntjes verzorgd. De gastvrijheid begint al wanneer je bij het winkelgebied arriveert. Je kunt dan kiezen om zelf je auto

scn 1 | 2012 27

projecten

M

egaStores was het eerste winkelcentrum waarmee de bekende interieurontwerper Jan des Bouvrie zich mocht bemoeien. Hij heeft het toenmalige straatmeubilair ontwerpen en ook de banieren en seizoendecoraties. Maar echt bijzonder pakte dat niet uit. MegaStores was en is gesitueerd in het Laakhavengebied, op 150 meter afstand van ns-station Holland Spoor. In de oorspronkelijke opzet zou MegaStores een gdv/pdv-themacentrum voor woninginrichting worden. Een regionale aantrekkingskracht was voorzien. Maar de gemeente Den Haag stond er op dat er ook een aantal winkels voor de dagelijkse levensbehoeften zouden komen. Dit met het oog op de wijkvoorzienende functie. Het resultaat was – zo was zeker ook de ervaring bij opening in 2000 – een vreemd allegaartje van winkels, dat ook nog eens onoverzichtelijk gegroepeerd was.

Tandartsen hebben geen verstand van winkelcentra Deze quote komt uit de mond van de Haagse wet-

houder Henk Kool. Hij verwees daarbij naar de jarenlange inspanningen die de Duitse belegger, een pensioenfonds van tandartsen, zich getroost heeft om van MegaStores een succes te maken. In plaats daar van werd het een kiespijnverhaal.

MegaStores is nooit volledig verhuurd geweest en erger nog, de leegstand nam door het tanende succes alleen maar toe en het beoogde regionale bereik werd nooit echt gerealiseerd.

Velen zullen dan ook verbaasd geweest zijn ing Real Estate het project in 2007 aankocht met het oogmerk MegaStores om te turnen tot een project met succeskansen.

Of dat gelukt is? Het is nog te vroeg om dat te zeggen. Maar zeker is dat ing Real Estate in samenwerking met cbre-scm (dat onder meer het centrummanagement verzorgt) een aantal goed zichtbare verbeteringen heeft doorgevoerd. Zeker, die zijn voor een groot deel cosmetisch van aard. Maar daar hoeven we in dit geval niet denigrerend over te doen, want het effect mag er wezen. MegaStores heeft 110 procent aan sfeer gewonnen door een prettiger kleurstelling, betere verlichting, mooiere decoratieve elementen (zie bijvoorbeeld de wandafwerking van de stijgpunten), vloeren, plafonds, balustrades, bestrating en straatmeubilair. Daarnaast kan de consument nu ook op een aantal punten dwars oversteken, zonder verplicht te zijn eerst een hele zijde af te lopen of via de sluiproute van stijgpunten aan de overkant te komen. Zoals centrummanager Huub Elders dat zegt: ‘de doorbloeding is duidelijk verbeterd’. groepering Belangrijk is ook dat nu de woninginrichtings-

zaken goed aan één zijde van het winkelcentrum gegroepeerd zijn. Daarbinnen zijn soms ook nog de branches gegroepeerd, zoals bijvoorbeeld de keukenshowrooms. Erg belangrijk is dat er een flink aantal nieuwe winkelformules is bij gekomen

Heropening MegaStores Het was het eerste grote project waarover SCN in de eerste jaargang (1999) kon berichten: Haaglanden MegaStores, een ontwikkeling van Volker Stevin. Een grote ontwikkeling ook: maar liefst 135.000 m2 BVO en 90.000 m2 VVO overdekt winkelen, een parkeerdak met 1400 plaatsen, drie winkelniveaus en 2,5 kilometer omloop, zo lezen we in dit oude artikel.

28 scn 1 | 2012

projecten (er is bijna geen leegstand meer), inclusief de mooie trekker en tevens ankerpunt Woon XL. Er is ook nagedacht over de horeca en losse horeca-ondersteuningspunten. Over het parkeren (slechts één euro per uur!), de bewegwijzering en vele andere zaken.

MegaStores is nog niet in totaliteit vernieuwd. Het deel met de ‘gewone’ winkels is nog niet gedaan (de plannen daar voor zijn nog in ontwikkeling). Voor winkelvastgoedmensen is dit een uitgelezen kans om het verschil tussen oud en nieuw nog eens te gaan bekijken. Ga dan op een avond en het eerste wat opvalt is het verschil in verlichtingsniveau! presentatie Vanaf 27 januari werd het nieuwe MegaStores

met een publiciteitscampagne en een activiteitenprogramma aan het publiek gepresenteerd. Shopping Centre News maakte op 26 januari een videoverslag waarin Bert Kragtwijk van ing Real Estate en centrummanager Huub Elders over de aanpak vertellen. U kunt deze video bekijken door met uw smart­ phone (voorzien van een qr-app) bijgaande qr-code te scannen of via uw browser naar ons videokanaal te gaan op www. youtube.com/scnewsnl.

•

SCN

film

www.megastoresdenhaag.nl

Den Haag

scn 1 | 2012 29

duurzaamheid

Label faciliteert samenwerking tussen retailer en vastgoedeigenaar

DUO+ label: voor een goed gesprek over een duurzame winkel Het energielabel is een groot succes.

Groene A-labels veroverden eerst de witgoedmarkt, vervolgens de automarkt en zijn nu trendsettend bij het verduurzamen van het kantorenbestand.

Het structureel verduurzamen van het winkelbestand is complexer en vraagt om samenwerking tussen retailer en vastgoedeigenaar. Op initiatief van het Platform Koplopers duurzaamheid in retail en in samenwerking met vooraanstaande marktpartijen ontwikkelt Agentschap NL hiervoor het DUO+ label.

W

aarom zou u werk maken van energiebesparing in winkels? Deze vraag legden we voor aan de winkelsector zelf, als onderdeel van het Stratus marktonderzoek 2011 in de gehele utiliteitsbouw. De 239 respondenten uit de winkelsector, meestal de eigenaar, directeur of filiaalchef, kozen uit twaalf mogelijkheden de drie belangrijkste redenen om energiebesparende maatregelen te nemen. Acht van de tien deelnemers antwoordde ‘vanwege de energiekosten’ of ‘vanwege kostenbesparing’. Iets meer dan de helft vulde daarnaast ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ in als belangrijke reden.

Vrijwel gelijk scoorde het milieu, dat door 55 procent werd genoemd.

Uit de antwoordpercentages blijkt dat de meeste respondenten meerdere mogelijkheden hebben opgegeven. De retailer heeft dus meerdere motieven om energiebesparende maatregelen te treffen. In driekwart van de gevallen was de respondent tevens degene die de energierekening betaalt.

Energiebesparende maatregelen als het tijdig in- en uitschakelen, efficiënte verlichting en het goed inregelen van installaties leveren geld op en de retailer beseft dit. Opmerkelijk zijn de hoge scores voor mvo en voor het milieu. Blijkbaar wordt de druk van klanten en zakelijke contacten gevoeld. Of omgekeerd, wil de retailer niet het risico lopen op negatieve associaties of publiciteit.

gebruik Het energiegebruik en de energiekosten van windoor Hans Korbee

Het Platform Koplopers Duurzaamheid in Retail is een gezamenlijk initiatief van Agentschap NL, DGBC, IVBN, NeVaP, NRW en Vastgoedmanagement Nederland

30 scn 1 | 2012

kels tonen een grote spreiding. Volgens www.energiecijfers. nl verbruikt een supermarkt per vierkante meter gemiddeld vier keer zoveel als een non-foodwinkel. Ook de energieprijzen, vooral die van elektriciteit, tonen een grote spreiding: in 2011 van minder dan 9 cent per kWh tot 16,3 cent. Daardoor variëren de kosten per vierkante meter van ruim tien euro per jaar voor een grote non-foodwinkel tot ruim 75 euro voor een kleine supermarkt. Wellicht geen spectaculaire bedragen, maar rendabele energiebesparende maatregelen dragen wel degelijk bij aan de bedrijfswinst. Er zijn immers nog veel energiebesparende maatregelen die op korte termijn zijn terug te verdienen. Voor de vastgoedeigenaar zal vooral de waardevermeerdering van het vastgoed een rol spelen.

Energielabel binnenkort vereist bij transacties.

S inds 2008 is het energielabel voor gebouwen en woningen

verplicht bij de verkoop of verhuur van een pand. Ook voor winkels. Toch zijn pas 1900 winkels, samen slechts 1,9 mil-

duurzaamheid

Er zijn pas negentienhonderd winkels, samen slechts 1,9 miljoen vierkante meter, gelabeld

Ir Hans Korbee, programma-adviseur bij Agentschap NL

joen vierkante meter gelabeld. Tot op heden is het mogelijk om winkels te verkopen of verhuren zonder label, maar onder Europese druk gaat dit veranderen. Op zijn laatste werkdag als minister van bzk heeft Donner hiervoor voorstellen naar de Tweede Kamer gestuurd. Naast de verplichte aanwezigheid van een label bij transacties zal dit label vanaf een bepaalde winkelgrootte bovendien op een goed zichtbare plek getoond moeten worden. Bij het labelen van winkels treedt het probleem op dat een winkel in veel gevallen casco wordt verkocht of verhuurd. De retailer zorgt zelf voor verlichting, verwarming en koeling en soms ook voor de winkelpui. Beide partijen dragen dus hun steentje bij aan de uiteindelijke energieprestatie en daarmee de waarde van het energielabel. Het opleveren van een energielabel van een winkel voordat de retailer in beeld is, levert dan ook vaak en in feite onterecht een te ongunstig beeld op ten opzichte van de energieprestatie die in de praktijk wordt gehaald als het gebouw in gebruik is.

Op dit moment werkt dgmr Bouw de systematiek uit. Op het symposium ‘Groen vastgoed, goed verhuurd?’ op donderdag 16 februari 2012 in Den Bosch volgt hierover een tussentijdse rapportage. Daarna volgt een landelijke praktijkproef.

De eindresultaten volgen op de Provada 2012.

•

het duo-label biedt: • voor de overheid een uitwerking van de energielabelplicht die past bij de retailsector, met als resultaat een realistisch en geloofwaardig energielabel en aanvullende informatie die betrokken partijen aanzet tot het treffen van verbeteringen. Daarnaast maakt de systematiek de uitvoering van het activiteitenbesluit eenvoudiger.

DUO+ label Daarom wordt nu gewerkt aan een duo-label

systematiek, met aanvullend de mogelijkheid om maatwerkadvies te krijgen om naast het energielabel ook een beter beeld van het energiegebruik en effecten van energiebesparende maatregelen te krijgen. De systematiek geeft de bijdrage van beide partijen aan en is daarmee een goede basis voor onderling overleg met als doel om de energiekwaliteit van de winkel of het winkelcentrum te verbeteren en daarmee een groener label en een lager energiegebruik te verkrijgen.

Als extra, vandaar de ‘+’, biedt de systematiek de mogelijkheid om in plaats van standaardwaarden voor bijvoorbeeld openingstijden, vermogens van apparatuur en verlichting in onverwarmde zones, energiegebruik van liften en roltrappen, de werkelijk optredende situatie in te vullen. Hiermee benadert het berekende energiegebruik beter het werkelijk te verwachten energiegebruik en kan het effect van energiebesparende maatregelen op verlaging van het energiegebruik en energiekosten meer realistisch worden geschat.

• voor de vastgoedeigenaar een meer realistisch en groener label dan bij gebruik van forfaitaire waarden voor die onderdelen waar de retailer voor verantwoordelijk is. Daarnaast biedt de systematiek een goede gespreksbasis voor overleg met de retailer. Als derde voordeel voor de vastgoedeigenaar geeft de systematiek inzicht in de effectiviteit en rentabiliteit van aanvullende energiebesparende maatregelen.

• voor de retailer een realistisch label te tonen aan zijn (potentiële) klanten (maatschappelijk verantwoord ondernemen!) en andere stakeholders, een goede gespreksbasis voor overleg met de vastgoedeigenaar en de gemeente als handhaver van het activiteitenbesluit. Ook aan de retailer geeft de systematiek inzicht in de effectiviteit en rentabiliteit van aanvullende energiebesparende maatregelen.

scn 1 | 2012 31

bedankt...

Ruud

presenteert

voor het alweer inzetten van onze activiteiten in 2012.

Zoals onze nieuwe succesvolle actie Surprise-shopper. Met geluid bezoekt Ruud alle winkels en betaalt de aankoop van de verraste cliënt. Maar ook ons vernieuwde kadofeest is volop in beeld. Wij verrichten de presentatie en organisatie van alle evenementen van elk formaat, tot in de details goed geregeld. Zie onze site!

Ruud

Méér dan een presentator!

www.ruudpresenteert.nl 06 - 53 362 793 ruudvanderheijden@euronet.nl

MK Illumination ontwikkelt decoratieve verlichtingsconcepten die winkelcentra ondersteunen bij het opbouwen van een sterk merk en de juiste winkelbeleving.

MK Illumination – the full service provider.

shoppingcentre@mk-illumination.com www.mk-shoppingcenter.com

SCN_shopping centre news_202x1251 1

04.02.2011 13:18:20

kennis

“J

uist in moeilijke tijden is het verstandig om in jezelf te investeren”, aldus Jan Fokkema, directeur van de Neprom. “Zo’n kleine 2500 cursisten hebben al aan deze cursus deelgenomen. Natuurlijk ziet de leergang er anno 2012 heel anders uit dan 25 jaar geleden, toen de Neprom ermee begon. De opleiding wordt immers voortdurend aangepast aan de actualiteit, maar de kwaliteit is in al die jaren hetzelfde gebleven.”

Op de vraag wat het geheim is van de leergang antwoordt Fokkema: “Docenten uit de praktijk, die hun kennis en ervaring inzetten om cursisten te inspireren en wegwijs te maken.

Ik noem bijvoorbeeld Françoise Dechesne van MAB, Richard Reulink van Wereldhave en Jos Sentel, die tevens de masterclass conceptontwikkeling coördineert .”

“Als ontwikkelaar ben je natuurlijk de spin in het web tussen vele partijen. Dat vraagt om de nodige bagage, zeker in deze moeilijke tijden, waarin er veel van onze kennis en creativiteit gevraagd wordt. De Leergang Projectontwikkeling behandelt in vier blokken van drie dagen het hele vastgoedontwikkelingsproces. Cursisten leren er veel van en het is een uitstekende versterking van hun netwerk in de branche. We hebben altijd een zeer gemêleerd gezelschap met behoorlijk wat deelnemers van gemeenten en corporaties, en uiteraard ook veel medewerkers van NEPROM-lidbedrijven.”

“Degenen die aan deze masterclass mee willen doen moeten al flink wat in huis hebben. En dat moeten ze ook in de praktijk hebben waargemaakt. Om het duidelijk te zeggen: de mcco is er gewoon voor de toppers uit ons vak. Het gaat over innovatie, over procescreativiteit, over het realiseren van toekomstbestendige projecten en over vakmanschap van de ontwikkelaar op het allerhoogste niveau!” interactief De bijeenkomsten hebben een interactief karakter: van jou als deelnemer wordt een actieve inbreng verwacht. De praktijkdocenten gaan flink de diepte in, en geven ook een kijkje in hun eigen keuken. Daarnaast is het bezoeken van projecten een belangrijk onderdeel van de mcco. In 2012 gaan we kijken in Amsterdam, Rotterdam, Groningen en Eindhoven.

De masterclass Conceptontwikkeling wordt gegeven door praktijkdocenten uit de top van ontwikkelend Nederland en door vakmensen uit andere disciplines, zoals de marketing en retail. Professionals die met hun kennis en ervaring een inspiratiebron vormen. Enkele namen: Evert Verhagen (Creative Cities), Rob de Jong (Leyten), Diana Verde Nieto (eigenaar/ oprichter Positive Luxury, young global leader World Economic Forum), Peter van der Gugten (Proper–Stok) en Nicole Maarsen (Maarsen Groep).

• Voor vragen over de opleidingen van de Neprom kun je terecht

Masterclass Conceptontwikkeling (MCCO) Naast

de leergang Projectontwikkeling biedt de Neprom ook de masterclass Conceptontwikkeling (mcco) aan. Jan Fokkema: “Tijdens de masterclass Conceptontwikkeling dagen we onze toptalenten uit om echt hun horizon te verbreden. De steeds complexer wordende ruimtelijke opgaven in ons land vragen om goed opdrachtgeverschap en uitmuntende concepten. En om creativiteit en inspiratie natuurlijk.”

bij Renske van der Vlugt (070 337 03 32)

Jan Fokkema

Honderdste editie van leergang Projectontwikkeling Eén getal zegt soms meer dan duizend woorden: honderd. De leergang Projectontwikkeling van de Neprom ging in januari voor de honderdste keer van start. Dat mag met recht een mijlpaal worden genoemd. ‘De leergang’ is al meer dan 25 jaar een succesnummer van de Neprom, de vereniging van projectontwikkelaars.

“De professionalisering van het vak projectontwikkeling en het bevorderen van een goede samenwerking tussen overheid en projectontwikkelaar staan bij ons hoog op de agenda” scn 1 | 2012 33

centrummanagement

Oisterwijk aan de slag voor aantrekkelijker centrum Oisterwijk gaat werk maken van centrummanagement om de ambities voor het centrum te realiseren. De samenwerking tussen de ondernemers en de gemeente moet leiden tot een aantrekkelijker centrum met een sterke regiofunctie. De Kamer van Koophandel Brabant reikte ter ondersteuning opnieuw een cheque van tienduizend euro uit. foto: Dirk Kreijkamp

Frits Knibbeler, Berry Welten, John Cornelissen en Joost Wagenmakers nemen de cheque in ontvangst

Programma Centrummanagement Brabant Centrummanagement moet leiden tot krachtige en aantrekkelijke winkelcentra. De KvK vindt goed functionerende dorps- en stadscentra belangrijk voor het lokale en regionale vestigingsklimaat en wil daar een actieve bijdrage aan leveren. Het Programma Centrummanagement bestaat onder meer uit themabijeenkomsten, een handboek en de stimuleringsregeling Centrummanagement. De stimuleringsregeling is bedoeld voor lokale organisaties, winkeliers- en ondernemersverenigingen, en lokaal gedragen initiatiefgroepen. Deze organisaties moeten zelf minimaal 2000 euro bijdragen aan centrummanagement.

34 scn 1 | 2012

I

n 2010 ontving Oisterwijk al een stimuleringsbijdrage van de KvK om de gezamenlijke ambities, activiteiten, de organisatiestructuur en de financiering te onderzoeken en vast te leggen in een Plan van Aanpak Centrummanagement Oisterwijk.

Tijdens een bijeenkomst eind november 2011 is het plan voorgelegd aan de ondernemers die vervolgens unaniem hebben ingestemd met de uitvoering van het plan.

De betrokken partijen zijn zich er van bewust dat Oisterwijk een goed imago heeft, leuke speciaalzaken en een goed horeca-aanbod. Maar zij zien tegelijkertijd de aantrekkelijkheid van het kerngebied afnemen en willen dan ook de regiofunctie weer versterken. De ondernemersvereniging Oisterwijkse Winkeliers, de Koninklijke Horeca Nederland (KHN) afdeling Oisterwijk, de vastgoedeigenaren in het Oisterwijkse centrum en de gemeente willen via centrummanagement gezamenlijk het economisch klimaat van het Oisterwijkse centrum

verbeteren, zodat het er weer prettig wonen, werken, ontspannen en verblijven is. concreet Centrummanagement in Oisterwijk gaat nu concrete vormen aannemen. De plannen bevatten onder meer de oprichting van Stichting Centrummanagement Oisterwijk, een promotieplan met als thema â&#x20AC;&#x153;De parel op onze kroonâ&#x20AC;? en het instellen van meerdere werkgroepen. Verder worden er voorbereidingen getroffen om een ondernemersfonds in te stellen. In de toekomst worden uit dit fonds de gezamenlijke activiteiten betaald. Het is de bedoeling om nog dit jaar voor het centrum reclamebelasting in te voeren.

De Kamer van Koophandel heeft een bijdrage geleverd aan de opstartfase van het centrummanagement. Nu Oisterwijk de ambities daadwerkelijk waar gaat maken, biedt de KvK opnieuw ondersteuning. Dit met een tweede bijdrage uit de Stimuleringsregeling Centrummanagement Brabant. â&#x20AC;˘

internationaal

Forum Kayseri De nieuwe parel aan de kroon van Multi Development Op 21 december 2011 opende Multi Development Turkey haar tiende winkelcentrum in Turkije. En dit keer niet in Istanboel of een andere bekende grote stad, maar in het in midden-Turkije gelegen Kayseri. SCN was er bij en maakte voor u, naast het verhaal en de foto's op de volgende pagina's, een videoverslag van deze verkoopmachine waarmee de inwoners van Kayseri in ĂŠĂŠn klap de 21e eeuw in getild worden. >>

scn 1 | 2012 35

internationaal

36 scn 1 | 2012

internationaal

SCN

film

foto's: scn

H

et identificeren van kansen in dit immense land vraagt naast een goed onderbuikgevoel ook het vermogen om die kansen in harde cijfers uit te drukken. En dat is bij Multi het werk van dr.

Herman Kok. Zeg ‘Turkije’ en Herman is niet meer te stoppen. Hij levert de ontwikkelaars de analyses die nodig zijn voor de ‘kansberekening’ en de onderbouwing van de plannen. Hij weet waar in een druk bevochten markt als die van Istanbul nog kansen liggen en ook waarom een ver afgelegen provinciehoofdstad als Kayseri een moderne mall van Multi kan gebruiken. Waarmee we dit project overigens tekort doen, want het winkelcentrum is feitelijk ‘fase 1’. Er volgen nog woningen en een hotel, waarmee Forum Kayseri een multifunctioneel project wordt, dat niet alleen deze belangrijke industriestad gaat bedienen, maar ook het groeiende toe-

ristenverkeer. Immers, Kayseri is met haar airport ook een belangrijk startpunt voor het toerisme naar het nabijgelegen – en qua natuur en cultuur spectaculaire- Kappadocië. sfeer Forum Kayseri is een écht Multi-winkelcentrum. Dat

merk je meteen aan de sfeer die het ademt, aan de routing, de zichtlijnen, de aandacht voor details, de aandacht voor de branchemix, enz. In het videoverslag kunt u dan ook een gesprek horen met Willem Joost de Vries van T+T Design (Multi’s huisarchitectenbureau).

Forum Kayseri is voor de helft eigendom van de Duitse belegger Union Investment Real Estate. Het project wordt gemanaged en gemarket door Multi Mall Management, net als de overige negen centra in Turkije, en nog eens veertig in geheel Europa.

•

scn 1 | 2012 37

stijl

sfeermakers in uw winkelcentrum Een goede sfeer en mooie uitstraling is erg belangrijk voor een winkelcentrum, want winkelen moet een prettige totaalbeleving zijn voor het winkelend publiek. En dat is precies waar All Art Design Project Decoratie bij kan helpen.

All Art Design Project Decoratie biedt: • originele decoraties, aan het seizoen/ thema afgestemd • vakkundige installatie en montage • maatwerk, oplossingen voor elke ruimte, beleving en sfeer • professionele planning en organisatie

beleving

sfeer Meer informatie

www.all-art-design.nl E-mail

info@all-art-design.nl Watermolen 16 Oud Gastel

sfeer

0165 - 50 88 59

specialist in

winkelcentrumentertainment

food

fun

fashion

TOF evenementen www.tof-evenementen.nl Veluwehaven 13 3433 PW Nieuwegein T 06 1364 7771 info@tof-evenementen.nl

marketing

De altijd enthousiaste Ruud van der Heijden als suprise shopper (grote foto) en als gastheer op het Kadofeest

presentator Ruud van der Heijden

De onbekendste bekende Nederlander

P

resentator Ruud van der Heijden wordt regelmatig herkend op straat, al ziet men hem veelal aan voor Jac van Gelder. Maar Ruud heeft zijn eigen identiteit, die hij al 35 jaar lang inzet voor de presentatie van allerhande evenementen. Enkele voorbeelden: de Dwaze Dagen van de Bijenkorf in Utrecht, het prijzencircus van v&d, de tropical shows bij Center Parcs en openingen van c&avestigingen. Hij was gastheer bij veel officiële openingen van winkelcentra, zoals recent nog het Castellum in Houten. Een onbekende bekende Nederlander dus.

piano's Ruud werkt zelfstandig en in opdracht van bekende

evenementenbureaus. Ook op de promotie-afdelingen van bijvoorbeeld SCM en Corio weten ze wat hij in huis heeft.

Veel evenementen bedenkt hij zelf, zoals de pianoconcoursen voor amateurs die hij in verscheidene winkelcentra organiseerde. Een opzienbarende variant van die talent shows was de actie 'Elf vleugels voor de Daniël'. Bekende Nederlandse pianisten van Nederland speelden tegelijk op elf vleugels in de

Laurenskerk in Rotterdam ten bate van de Daniël ten Hoedkliniek, met zelfs een keer een gastrol van de toenmalige premier Balkenende als veilingmeester. zoek de klant op Volgens Ruud is het nu tijd de klant op te gaan zoeken in het winkelgebied. De consument oordeelt snel, dus de modeshow, consumentenactie en kinderactiviteiten moeten creatief goed in elkaar zitten, wil je nog boeien en communicatief sterk blijven. Juist nu is de sfeer van het winkelgebied bepalend. Het kan zitten in details. Daarom geeft Ruud de actie Surprise-shopper nu volop aandacht. Samen met een betalende assistente en geluid trekt hij in het centrum non-stop van winkel naar winkel om de klanten en winkeliers direct te benaderen. De een krijgt een gratis knipbeurt bij de kapper, de ander wordt verrast met een volle boodschappenkar. Surpriseshopper is een actie die veel warmte uitstraalt en dat is nu precies wat we in deze tijd nodig hebben, vindt Ruud van der Heijden.

• Geïnteresseerd? Kijk op ruudpresenteert.nl.

scn 1 | 2012 39

themaatje

A

ll Art Design is al meer dan 20 jaar actief in etalage- en decoratieverzorging. Een kleine drie jaar geleden is All Art Design Project Decoratie opgericht welk onderdeel zich hoofdzakelijk richt op het verzorgen van decoraties t.b.v. winkelcentra, standbouw, showrooms, etc. Wietse van Rijen: ‘Inmiddels verzorgen we de decoraties voor diverse winkelcentra, groot en klein.’

In hoeverre is een actueel thema als ‘duurzaamheid’ van belang in de decoratiebranche? ‘Behalve dat we voor de kerstdecoratie natuurlijk met led-verlichting werken, kunnen wij ook duurzaam werken door in onze decoraties, materialen te her-gebruiken. Zo kan een decoratiegroep voor een deel uit nieuwe materialen en voor een deel uit eerder gebruikte materialen bestaan, al dan niet aangepast naar de nieuwe setting.

Dat kan prima, want decoratiematerialen kunnen best een tweede ronde mee .’ maatwerk All Art Design levert ove-

rigens maatwerk. Wietse van Rijen kijkt altijd eerst goed naar de aard van de locatie en de functie van het winkelcentrum. ‘En we kijken goed naar het soort publiek dat er komt en daar stemmen we dan de decoratie op af. Bovendien luisteren we goed naar de wensen van de klant. Is deze in voor wat anders, of juist meer klassiek ingesteld? We ontwerpen en produceren overigens ook

Wietse van Rijen

veel materialen zelf, wat uniek is en een bijzondere bijdrage levert aan de sfeerbeleving in het winkelcentrum.’ impressies Maar hoe weet een opdrachtgever nu wat hij qua product mag verwachten? ‘We maken meestal eerst een proefopstelling in onze bedrijfshal. Met behulp van onder meer Photoshop kunnen wij een impressie aan de opdrachtgever laten zien. Ook werken we nog steeds veel met schetsen.

Tevens kunnen we in onze bedrijfshal een proefopstelling ‘op hoogte’ hangen, zodat we kunnen beoordelen hoe het effect vanaf de grond gezien is. Zo voorkomen we dat een decoratiegroep te weinig effect heeft.’

Wietse van Rijen heeft natuurlijk ook meegemaakt dat de laatste jaren veel van het decoratiebudget van winkelcentra naar de kerstperiode ging. Zeker nu het economisch allemaal wat minder gaat, blijft er dan steeds minder budget over voor de overige seizoenen.

‘Daar moeten wij dus ook creatief mee omgaan. Zo kunnen we kosten besparen door voorjaar en zomer te combineren tot één plaatsing. Dat kan zonder meer ook heel mooi zijn, maar belangrijker is dat het winkelcentrum dan toch in alle seizoenen een verfrissende decoratie kan hebben hangen.’

•

meer info: www.all-art-design.nl

‘Crisis vraagt om creativiteit in zowel decoratie als budgetten’ Het behoeft geen betoog dat in deze tijd de budgetten onder druk staan. Alhoewel er veel voor te zeggen is om juist ‘anti-cyclisch’ te werk te gaan (dus bijvoorbeeld er meer uitspringen in tijden dat het slecht gaat), moet het budget er natuurlijk wel zijn. Decoratiebedrijf All Art Design bewijst dat creativiteit niet alleen op het product hoeft te slaan.

40 scn 1 | 2012

marketing

vitesse experience

Kerstverlichting draagt bij aan omzetstijging detailhandel Feestelijk verlichte winkelstraten helpen winkeliers tijdens de laatste dagen van het jaar klanten aan te trekken. Dit blijkt uit een onderzoek dat Ruigrok | Netpanel uitvoerde onder ruim 500 Nederlanders in opdracht van Avontuur Thema Vormgevers.

K

erstverlichting en decoratie behoren volgens een derde van de Nederlanders (32 procent) tot de drie belangrijkste aspecten van een winkelgebied bij het doen van inkopen voor de feestdagen.

Alleen bereikbaarheid en parkeergelegenheid zijn belangrijker.

Bijna twee op de drie Nederlanders zegt eerder met vrienden of vriendinnen te gaan shoppen wanneer binnensteden sfeervol verlicht zijn. Het is dan gezelliger, waardoor winkelen meer een ‘sociaal gebeuren’ wordt. Ruim de helft van de ondervraagden krijgt door de feestelijke aankleding meer zin om kerstinkopen te doen. Vier op de tien shoppers

blijft langer hangen in het winkelgebied en ruim een kwart voelt zich er ook veiliger. voorbeeld Meer dan de helft van de

ondervraagden vindt dat Nederlandse steden meer aan feestverlichting moeten doen. Londen, Parijs en New York dienen volgens hen als lichtend voorbeeld. De helft van de ondervraagden ziet de verlichting en decoratie bovendien het liefst de gehele winterperiode hangen, en niet alleen rond Kerst.

Ruim driekwart van de Nederlanders vindt het belangrijk dat de feestverlichting in winkelgebieden energiezuinig is.

Bijna tweederde is van mening dat de

Syntrus Achmea Real Estate & Finance , eigenaresse van het Arnhemse Musis Kwartier, shirtsponsor Simpel en Vitesse hebben de handen ineen geslagen voor een uniek langdurig event: de Vitesse experience store.

Virtueel een balletje trappen, historische ‘schatten’ uit de rijke geschiedenis van de Arnhemse voetbalclub bekijken, een panna toernooi spelen of een Vitesse-wedstrijdshirt op de kop tikken. Sinds kort kan dat allemaal in het Musis Kwartier in Arnhem. De feestelijke opening op 28 januari, die werd opgeluisterd door Vitessespelers en trainer John van den Brom, was een groot succes onder het winkelend publiek.

Event en experience store ontwikkelaar OnsSausje ontwikkelde een concept dat uniek is in het winkelsegment: een complete gratis beleving voor de bezoeker op een vaste plek gedurende vijf maanden.

Het pand in het hart van het Musiskwartier, dat beschikbaar is gesteld door Syntrus Achmea Real Estate & Finance, is door Ons Sausje omgetoverd tot een waar ‘fanwalhalla’. Naast alle vaste activiteiten worden er wekelijks aanvullende evenementen georganiseerd. Voor wie buiten de openingstijden om langs de store loopt, is er een speciaal touchscreen op de etalageruit. Hiermee kunnen onder andere filmpjes bekeken worden van Vitesse en Simpel. Kijk voor meer informatie op www.musiskwartier.nl of www. onssausje.nl •

verlichting en decoratie uit duurzame materialen moet bestaan. meer omzet “Het onderzoek bevestigt onze vermoedens”, zegt Patrick Avontuur, ceo van Avontuur Themavormgevers. “Namelijk dat feestelijke verlichting aanzet tot meer omzet voor de detailhandel.” Avontuur is naar eigen zeggen marktleider op het gebied van feestelijke verlichting van openbare ruimtes in Nederland. Medewerkers van Avontuur verlichten tientallen dorpen en steden in Nederland, waaronder Maastricht, Roermond en Amsterdam en ook projecten als luchthaven Schiphol, het Amsterdamse Magna Plaza en De Bijenkorf. •

scn 1 | 2012 41

marketing

Christmasworld Frankfurt De jaarlijks in Frankfurt gehouden vakbeurs Christmasworld bericht positief over de afgelopen beurs (27–31 januari).

Er werden meer dan 87 duizend internationale bezoekers geteld en er was sprake van een duidelijk positieve ‘orderstemming’. De branche ontwikkelt zich dan ook goed.

Met name uit Oost- en Zuidoost-Europa werden meer bezoekers geteld. Volgens verschillende standhouders op het gebied

42 scn 1 | 2012

van decoratie en illuminatie zijn dit dé toekomstige exportmarkten. Christmasworld trekt 58 procent van haar bezoekers uit het buitenland. Binnen dit aandeel zijn Italië, Frankrijk, Nederland, GrootBrittannië en Zwitserland het sterkst vertegenwoordigd.

Wat betreft de producten kan gezegd worden dat klassieke kerstdecoraties nog steeds domineren. Daarbij zien

marketing

we vaak dat de kerstboom nogal eens als kunstobject getoond wordt. Maar de natuur blijft inspiratiebron nr. 1: soms met ‘white wash’ veredeld of met glittereffect.

Wit en zilver, al dan niet met spaarzame kleuraccenten, domineren dit seizoen.

Duidelijk is ook dat led-illuminatiemarkt sterk groeit, wat op zich logisch aansluit op de wens meer duurzaam te werken. •

Lichtobject van MK Illumination in Piazza Center (zie ook de voorpagina van deze SCN)

Piazza Center fraai verlicht MK Illumination Holland heeft een goed eerste jaar achter de rug.

Samen met de partners zijn er mooie, tot de verbeelding sprekende projecten gerealiseerd.

Het project Piazza Center te Eindhoven is een mooi voorbeeld van hoe uit een goede samenwerking tussen eigenaresse van het winkelcentrum, de ondernemers en de gemeente een fantastisch resultaat behaald kan worden. MK Illumination Holland. is extra trots op het resultaat van het project Piazza Center omdat het bedrijf

nu in de ‘lichtstad’ van Nederland zowel de gehele binnenstad als de winkelcentra Heuvel Galerie en Piazza Center, van kerstverlichting mag voorzien.

MK Illumination Holland bv is in 2011 gestart als zelfstandig ‘landenfiliaal’ van MK Illumination uit Oostenrijk, Europees marktleider op het gebied van illuminatie voor gebouwen (zoals winkelcentra) en openbare ruimten.

• www.mk-illumination.nl

scn 1 | 2012 43

marketing

W

aarom die verdeling in groepen? Jeroen de Rooij: ‘Wij werken nu een aantal jaren voor winkelcentra en winkelgebieden en kwamen er achter dat ondernemersverenigingen, eigenaren of beheerders op het gebied van marketingcommunicatie vaak meerdere specialisten inschakelden. En natuurlijk, die specialismen bestaan. Maar wij vonden dat het niet handig was om voor bijvoorbeeld huisstijl en advertising het ene bedrijf, voor de website en social media een ander en voor de events wéér een ander bedrijf in te schakelen. Dat legt een zware claim op de coördinator aan de zijde van het winkelcentrum, omdat die onderdelen vaak niet goed met elkaar communiceren. Vandaar dat wij deze disciplines wel vanuit aparte bedrijfsonderdelen aanbieden, maar ook de afstemming en synergie kunnen garanderen, omdat we hier in hetzelfde gebouw zitten en de communicatie gegarandeerd is. Voor de opdrachtgever en voor ons is dit een echte win-win-win-situatie.’

inrichten. Dat kan in samenhang met de andere diensten van ons bedrijf, maar dat hoeft niet! Echter, het laten samenwerken van die onderdelen zien wij beslist wel als een voordeel.’

creatieven Jeroen laat bij de rondleiding door het nieuwe kantoor ook even de afdeling met de creatieven zien waarna – via de monitor van de computer – het gesprek op de nieuwe activiteit Only Web komt. Lindy Noach van OnlyPRC: ‘Wij vonden dat het ontwikkelen van een platform voor winkelcentrumwebsites logisch bij onze aanpak hoorde. Immers, we hebben verstand van winkelcentra en communicatie en kunnen zodoende een website optimaal naar de behoeften van het winkelcentrum

Waarom moet ik hier OnlyWeb voor inschakelen? Ik kan toch gewoon via Google een paar webdesigners zoeken en offerte laten uitbrengen? Lindy: ‘Dat kan, maar je hebt dan veelal met bedrijven te maken die zich eerst nog moeten inleven in de specifieke materie van winkelcentra. Die moeten uitzoeken wat dat inhoudt en wat belangrijk is. Wij zijn daar al jaren mee bekend en hebben dat ook al uitgewerkt liggen.

Hierdoor kunnen we niet alleen de juiste kennis en ervaring bieden, maar is ook het prijsplaatje uitermate interessant. Zo hoeft een winkelcentrum bij ons geen investering in de ont-

ouderwets Wat maakt de aanpak van OnlyWeb zo bijzon-

der? En zijn websites eigenlijk niet al ouderwets? Lindy: ‘Websites zijn zeker niet ouderwets, maar worden anders gebruikt dan vroeger. Tegenwoordig zoekt de consument op een winkelcentrumwebsite vooral informatie over de openingstijden, zondagopeningen, het winkeloverzicht, gegevens over de bereikbaarheid en de evenementen. De website is in de plaats gekomen van de folder die vroeger gebruikelijk was. Maar met de komst van social media als Facebook en Twitter, zijn websites breder in te zetten. Dus die nieuwe huurder moet zeker een plekje krijgen op de website, maar het is veel effectiever om dit nieuws ook via de social media bekend te maken. Het is het verschil tussen push en pull: de website is een passief medium, de social media zijn actief.’

hoe uw winkelcentrum Lindy Noach, OnlyPRC

44 scn 1 | 2012

win

marketing

wikkeling te doen. Bovendien kunnen wij demo’s laten zien van winkelcentrum-websites die we al gebouwd hebben.’

‘Je moet goed weten wat je met een kanaal als social media wil, en het ook actief gebruiken’

achterkant ‘Onze kracht zit onder meer in een kant-en-

klare ‘achterkant’ van de website. Deze heeft vele functies, die al naar gelang van behoefte ingezet kunnen worden. Door het handig koppelen van deze ‘achterkant’ kunnen we deze bijvoorbeeld ook inzetten voor een iPhone app, die wij gratis leveren bij afname van een website. Ook de integratie van het volgen en publiceren van berichten op social media kan worden toegepast. Op die ‘achterkant’ ontwerpen we dan de ‘voorkant’, het gezicht van het winkelcentrum. Voor dit alles rekenen we een scherp maandbedrag. Bijkomend voordeel: we kunnen een website – afhankelijk van de content die men er in wil plaatsen en of er al dan niet een sterke visuele identiteit beschikbaar is – zeer snel in de lucht hebben. Bovendien is deze aanpak geschikt voor zowel grote als hele kleine winkelgebieden.’

Het concept gaat echter verder. OnlyPRC maakt bijvoorbeeld handig gebruik van het systeem dat gekoppeld is aan gratis WiFi in winkelcentra. ‘Als het winkelcentrum van deze techniek is voorzien, dan is het natuurlijk wel zo leuk als we er in de marketing ook wat mee kunnen doen. Dat kan, we koppelen het gebruik van het WiFi aan het aanmelden via een e-mail adres. Zo biedt het winkelcentrum niet alleen een extra service, maar opent het tegelijkertijd een rechtstreeks commu-

nicatiekanaal met die consument, ook als die het winkelcentrum alweer verlaten heeft.’ social Bij al deze mooie ontwikkelingen heeft Lindy toch

ook nog wel een waarschuwing: ‘Een bekend voorbeeld van hoe social media zich ook tegen je kunnen keren, is McDonald’s. Zij openden #mcdstories met als doel om positieve verhalen de wereld in te brengen. Het tegenovergestelde gebeurde: consumenten publiceerden via dit kanaal de meest vreselijke verhalen over hun ervaringen met McDonald’s en haar producten. Je moet dus goed weten wat je met een kanaal als social media wil en het ook actief gebruiken en in de gaten houden!’

Wie wil zien hoe een website gemaakt met het systeem van Only Web eruit ziet, gaat naar deze link: www.musiskwartier.nl. •

Sinds een aantal jaren timmert Jeroen de Rooij via zijn Only Group aan de weg als marketingcommunicatiespecialist voor winkelgebieden. Shopping Centre News ging op bezoek in Haarlem, waar recentelijk een prachtige ruime werklocatie is gevonden voor de groepsonderdelen OnlyZ (marketing & branding van winkelgebieden), OnlyPRC (PR, communicatie & design) en Ons Sausje (events & experience stores). In dit artikel een korte uitleg over de werkwijze van de groep en vervolgens zoomen we in op OnlyWeb, een activiteit van OnlyPRC met een prachtoplossing voor websites voor winkelcentra.

-website optimaal functioneert

-win-win scn 1 | 2012 45

marketing door sarah Wissink

HOOG CATHARIJNE

M

ijn zoektocht begint in Hoog Catharijne, opvallende posters en steigerdoeken met vrolijke kleuren, komen mij tegemoet. Ook shopping center Hoog Catharijne is duidelijk met haar imago bezig. Op alle afbeeldingen is subtiel een link naar de website vermeldt, die overigens in dezelfde stijl is vormgegeven als de posters. Het hartje als @-teken vormt daarbij een leuk digitaal detail.

Het is tijd om eerst eens op Foursquare te kijken of er nog leuke acties in de buurt zijn, die ‘ge-unlocked’ kunnen worden. Dit doe je door in de Foursquare app op je smart phone aan te geven dat je jezelf momenteel op de desbetreffende plek begeeft. Er zijn vijftien specials in de buurt, dat is alvast een aardige score. De deals zijn voornamelijk bij horeca gelegenheden en kledingwinkels. Een special die mij opvalt is die van de Only op de Steenweg; door in te checken maak je die dag kans op een voucher van honderd euro te besteden bij Only. Daar ga ik straks zeker even naar binnen!

Een rondje door Hoog Catharijne laat mij zien dat het nog niet zo makkelijk is om iets te vinden wat duidt op uitingen van digitale media.

Nu is het wel zo dat in Hoog Catharijne maar weinig winkels ook daadwerkelijk een winkelruit hebben, stickers plakken wordt dan al een stuk lastiger. De winkels met een winkelruit, zoals de Miss Etam, V&D en Douglas, verwijzen allemaal naar hun webshop, een goede zet!

Een leuk detail bij de Douglas is dat van de D in het logo een apenstaartje is gemaakt. Helaas wordt dit logo niet doorgevoerd op de website van Douglas, iets meer synergie zou leuk zijn. Verder speurend door Hoog Catharijne levert nog geen sociale media uitingen op. Slechts de webshops worden gepromoot waar de winkelruit het toelaat. Op naar de binnenstad!

46 scn 1 | 2012

Gewapend met een fototoestel, een blocnote en een telefoon, reis ik naar het hart van Nederland, de binnenstad van Utrecht. Met social media als ‘buzz-term’ van 2011, ga ik op zoek naar sociale uitingen in zowel Hoog Catharijne als in de winkelstraten van Utrecht. Vragen die hierbij centraal staan, zijn: hoe gaan retailers vandaag de dag om met het gebruik van internet in het algemeen en sociale media in het bijzonder?

Hoe is de connectie tussen de fysieke winkel en de online wereld?

marketing

Only Op naar de Only, zij hebben vast een sticker en wat meer promotie. Helaas, ook hier is geen Foursquare sticker te vinden. Ik vraag de verkoopsters naar de actie, waarna zij aangeven wel op de hoogte te zijn van de actie maar niet weten wat de actie inhoudt. Ik vertel enthousiast over de voucher en het inchecken.

Ik krijg de verkoopsters ook enthousiast en zij zullen zelf gaan inchecken. Ze zeggen niets te weten over een sticker en geven aan dat er nooit gevraagd wordt naar de actie. Jammer, te weinig gecommuniceerd op de winkelvloer en vanuit de marketing afdeling van Only.

DE BINNENSTAD Hi Daar is hij dan; de eerste Foursquare sticker is gespot. De Hi winkel heeft hem helaas wel aan de binnenkant van de deur geplakt, waardoor de sticker vanaf buiten niet erg zichtbaar is. Maar het idee is natuurlijk wel dat je er incheckt als je binnen bent, dus misschien juist wel weer slim. De deal is een glaasje fris voor een check-in en een gezellig gesprek, toch leuk van de mannen van Hi. Het valt mij op dat de grote Facebook sticker, die eerder op de winkelruit zat, jammer genoeg is verdwenen.

Score Bij de Score zijn ze ook bekend met sociale media. Buiten hangt een grote sticker met ‘Score connect’ erop. Er wordt verwezen naar hun Twitter en Facebook pagina, tevens hebben zij een Foursquare deal, maar geen sticker.

Met een Foursquare vriendje inchecken, levert een gratis boxer op bij aankoop van een jeans. Dat moet je natuurlijk wel weten dan.

Like button en QR codes Opvallend is, dat de minder grote namen zoals kledingwinkel Cocon, meer aandacht besteden aan sociale uitingen dan de grote ketens. Ik zie voor het eerst een grote Facebook sticker, vind ik leuk! Ook de horeca gelegenheden lijken weinig aandacht te besteden aan sociale media. Op een paar Foursquare stickers na en een paar deals voor een gratis kop koffie voor de Mayor (dat is iemand die het vaakst op die locatie heeft ingecheckt via Foursquare), is er nergens een verwijzing naar Facebook te bespeuren. Wel zie ik veelvuldig gebruik van qr codes, zoals bij de Bijenkorf en bij Randstad.

Door deze qr code met je smart phone te scannen, beland je automatisch op de Facebook pagina of in de webshop.

Eindoordeel Er is enigszins een begin van ‘sociaal’ leven te ontdekken in de stad. Er is echter nog veel mogelijk voor winkels en ik denk dat het vooral nu een groot voordeel is om wel iets van een sociale uiting op de winkelruit te laten zien. Het is momenteel nog erg uitzonderlijk en dat maakt het leuk en herkenbaar, stand out in the crowd!

Wanneer het winkelende publiek de stad verlaat, zie je als retailer toch graag dat het koopgedrag wordt voortgezet op jouw webshop. Ook wanneer er geen webshop aanwezig is, wil je klanten binden door hen bijvoorbeeld jouw Facebook page te laten ‘liken’. Op die manier verzamel je een groep potentiële kopers die online bereikbaar zijn. Aangezien Facebook gebruikers elkaar volgen, krijg je gratis online mond tot mond reclame waarvan de invloed zeker niet onderschat moet worden. Opvallend is dat er op de Score uitzondering na, geen enkele uiting van Twitter te zien is bij de winkeliers terwijl hier nog volop kansen liggen. Een gratis gadget voor elke klant die zijn aankoop op Twitter zet?

Het begin is er, nu nog wat meer creativiteit en meer durf. Misschien wordt de “city” dan nog eens echt “social”!

•

scn 1 | 2012 47

projecten

New Babylon straks dé hotspot van Den Haag Alleen al vanwege de imposante hoogte van de torens van New Babylon kun je er niet omheen. Nu is dat ook niet echt de bedoeling: New Babylon is dusdanig in de loop tussen het centrum, het station Den Haag CS en de vele kantoren gesitueerd, dat juist het erdóór lopen de bedoeling is. Ongetwijfeld zullen heel veel forensen en stadsbezoekers die uitnodiging aannemen en de winkels en horeca in dit nieuwe stukje Den Haag bezoeken.

48 scn 1 | 2012

www.newbabylon.nl

N

ew Babylon is een multi-functioneel project met grandeur. Het is groter – veel groter – dan het oude Babylon, dat op slimme wijze in de nieuwbouw opgenomen is. Het is lichter, eigentijdser, completer en toegankelijker geworden. De combinatie van kantoren, appartementen, winkelcentrum en parkeren maakt dat New Babylon een nieuw zwaartepunt op deze plek in het centrum van Den Haag wordt. Kwaliteit en allure zijn de sleutelwoorden. Maar ook is goed gekeken naar de bijzondere kenmerken van deze locatie, een echte high-traffic locatie met een flink aantal bewoners als vaste klantenkern ‘on top’.

mix Dat stelt eisen aan de branchemix en het horeca-aanbod.

Zowel forensen als bewoners en shoppers die een dagje Den Haag doen moeten bediend worden. Dus een mix die zowel een snelle aankoop als een rondslenteren of lekker eten mogelijk maakt. Een mix die winkeliers de mogelijkheid geeft om in te haken op de pick-up functie gekoppeld aan hun winkel op internet. Maar bovenal een mix die allure uitstraalt en daarmee deze locatie tot de nieuwe hotspot van Den Haag maakt.

Het oude Babylon had dit voor een deel ook al in zich. Maar dat dan natuurlijk wel in het perspectief van de jaren zeventig en tachtig gezien. Een aantal ondernemers die ook al in het oude Babylon een winkel hadden, komen juist hierom terug.

Zij zijn bekend met wat ‘high-traffic locatie’ betekent en zien dat New Babylon hier op een moderne manier op voortborduurt. Bijvoorbeeld de winkel van De Tuinen.

projecten

Winkelformule De Tuinen met vernieuwd concept terug waar alles begon

De Tuin van (New) Babylon De hangende tuinen van Babylon, waren volgens beschrijvingen van Strabo (niet het onderzoeksbureau...) een botanisch en architectonisch kunstwerk in Irak, dat later werd beschouwd als een van de zeven klassieke wereldwonderen. Maar de Tuin van Babylon was ook de start van de inmiddels bekende landelijke keten ‘De Tuinen’. De eerste winkel van deze formule startte ruim drie decennia jaar geleden in het winkelcentrum Babylon. Met de herontwikkeling van Babylon komt ook De Tuinen terug.

Een gesprek met algemeen directeur Dick de Lange.

D

e allereerste winkel werd door Willem van Vondelen in Babylon geopend. De basis van de winkel was het werken met natuurlijke ingrediënten waar Van Vondelen met de hand natuurlijke verzorgings- en gezondheidsproducten maakte. De populariteit en het succes van de winkel zorgde ervoor dat de formule zich uitbreidde en inmiddels op dit moment 103 winkels in Nederland. Hoe ziet de consument van De Tuinen er uit? Dick de Lange: ‘Onze consument is bewust met gezondheid bezig,

>

lees verder op pagina

50

De eerste winkel van De Tuinen in het voormalige Babylon

scn 1 | 2012 49

projecten

<

vervolg van pagina

49

met lichamelijke verzorging van binnen en van buiten, maar ook geestelijke verzorging en kiest bewust voor natuurlijke en authentieke producten. De doelgroep bestaat vooral uit vrouwen tussen de 21 en 65 jaar. ‘Met het gevarieerde assortiment spreken we verschillende doelgroepen aan, bijvoorbeeld met onze assortimentsgroepen sportvoeding en glutenvrije producten. Dus echt een specifieke doelgroep voor De Tuinen is bijna niet te noemen.’

De Tuinen biedt verder een assortiment van natuurlijke en lekkere producten, waarbij de nadruk ligt op innerlijke en uiterlijke verzorging. De consument vindt er ook homeopathische geneesmiddelen, voedingssupplementen en meer.

Terug naar de bron De Tuinen

is een van de huurders die terugkeert naar New Babylon. Wat heeft u daartoe doen besluiten? Dick de Lange: ‘Natuurlijk speelt het een rol dat hier de wieg van het concept heeft gestaan. Het was het Haagse publiek dat dusdanig positief reageerde en het daardoor mogelijk maakte om de formule tot een keten uit te breiden. In feite was de winkel in Babylon de start van heel veel moois.

Maar we hebben de beslissing natuurlijk niet alleen op sentimentele gronden genomen: de locatie en de winkelruimte maken een nieuwe start voor deze winkel mogelijk en wij denken dat dit zeker het geval is.’ De Lange zoekt echte A-locaties met grote aanloop. Een criterium waar New Babylon met 190.000 passanten per dag zeker aan voldoet.

Het feit dat de consumentenstroom bestaat uit zowel snelle shoppers als ook bewoners van de appartementen, werknemers uit de kantoortorens, ministeries

50 scn 1 | 2012

en de consument die een dagje uit is, is alleen maar een bonus voor elke winkel die straks op deze nieuwe hot-spot van Den Haag gevestigd is.

De Tuinen gaat in haar vestigingskeuze natuurlijk niet over één nacht ijs: een eventueel geschikte locatie wordt zorgvuldig onderzocht en meerdere malen bekeken. Maar het ‘gevoel’ moet ook kloppen. ‘Het harinkje bij de haringkar’ is voor mij een onderdeel geworden bij de selectie van de juiste locatie, zegt De Lange. ‘Het winkelconcept waar De Tuinen momenteel mee werkt is doorgevoerd in 66 van onze winkels. Ook New Babylon krijgt dit concept, evenals de overige winkels in het land.’, aldus De Lange. ‘Het past uitstekend bij de consument die wij hier op New Babylon verwachten.’ virtueel De Tuinen is ook actief met een webwinkel. Hoe ligt de relatie tussen de stenen en de virtuele wereld? De Lange: ‘Wij zien zeer zeker kansen in de combinatie van ‘bricks & clicks’. Via onze website www.detuinen.nl kan men onze producten kopen. Maar we zien steeds meer dat de consument internet voor het opzoeken van informatie gebruikt en dan naar een winkel gaat voor de aankoop. Andersom komt natuurlijk ook veel voor. Vandaar dat je als retailer op beide platforms aanwezig moet zijn.’

De Tuinen opent dit jaar nog zeker acht winkels en meer zitten er in de pijplijn. ‘Ons doel is om binnen afzienbare tijd te groeien naar 150 winkels en heel voorzichtig kijken we of er in het bui-

Dick de Lange

tenland ook ruimte is voor De Tuinen’, aldus De Lange. locatie ‘Aanloop’ is een belangrijke factor. En dat zit wel goed in New Babylon, dat naast het Centraal Station en talloze kantoorgebouwen ligt.

Niet alleen De Tuinen, maar ook de andere winkels en horecapunten kiezen juist hierom voor deze locatie. Daarnaast geeft het vernieuwende 24/7-concept van New Babylon ondernemers op high-traffic locaties als deze nieuwe kansen. Zij kunnen meer halen uit het bijzondere van de locatie, uit andere uren en uit een gevarieerd consumentenpalet. Naast het feit dat deze locatie voor De Tuinen in het oude Babylon al een bewezen succes was, speelde ook deze nieuwe aanpak zeker een rol in de beslissing weer terug te keren. De Lange ziet uit naar de start van de nieuwe winkel in New Babylon!

•

projecten

De parkeergarage is in opdracht van de gemeente Súdwest-Fryslân gerealiseerd. De winkelruimten zijn verkocht aan Poiesz Vastgoed en inmiddels verhuurd aan Poiesz supermarkt, Aldi, Meindersma drogisterij en parfumerie, Binnema bloemen, Rabobank en kapsalon Haarzaak m/v.

Er is nog een beperkt aantal winkelruimten te huur. Inmiddels hebben de meeste winkels hun deuren geopend met diverse aanbiedingen en vele leuke openingsactiviteiten. De woningen zijn verkocht aan woningcorporatie Elkien uit Heerenveen.

Nagenoeg alle woningen zijn verhuurd.

Feestelijke opening Boschplein Sneek Op woensdag 8 februari opende burgemeester Hayo Apotheker van de gemeente Súdwest-Fryslân het nieuwe winkel-, woon- en verblijfsgebied Boschplein in Sneek.

Het project bestaat uit 4100 m2 winkelruimte, 49 appartementen en een ondergrondse parkeergarage van twee lagen met 470 parkeerplaatsen. Het Boschplein is ontwikkeld door AM.

SCN

film

Het Boschplein is onderdeel van het project ‘Poort van Sneek’ en ligt op een prominente locatie aan de hoofdinvalsweg naar het centrum van Sneek. In combinatie met het reeds in aanbouw zijnde deelplan IJlsterkade ontstaat een levendig gebied dat aansluit bij de binnenstad van Sneek en dat uitzicht heeft op de karakteristieke Waterpoort. Het project ‘plangebied IJlsterkade’ wordt eveneens gerealiseerd door AM. Het project is een ontwerp van architectenbureau Kat Architecten uit Sneek en is gerealiseerd door de bouwcombinatie bestaande uit BAM Woningbouw, BAM Utiliteitsbouw, BAM Civiel en BAM Wegen.

Shopping Centre News was bij de opening aanwezig en maakte een videoreportage die u kunt vinden op www. youtube.com/scnewsnl of door met uw smartphone, voorzien van een QR-app, de QR-code hiernaast te scannen.

•

scn 1 | 2012 51

hyperion maakt â&#x20AC;&#x2122;t mooi Communicatiebureau Hyperion maakt veel mooie dingen. Onder meer de NRW-Updates en Shopping Centre News. We maken graag nog veel meer door­dachte, creatieve uitingen, ook voor winkelcentra.

Ook interesse? Bel nu 06 2440 4721 of stuur een mailtje aan info@studiohyperion.nl.

Begeleiding van veranderingstrajecten in winkelgebieden dewinkelcentrumcoach.nl

marian@dewinkelcentrumcoach.nl

mobiel 06 51 34 08 85

themaatje

Een nieuwe column

de nuance

In deze tijd polariseert het sentiment rondom winkels en winkelvastgoed van het ene naar het andere uiterste.

Velen in het winkelcentrumvak en ook de redactie van Shopping Centre News denken dat de waarheid in het midden ligt en voelen de behoefte aan nuancering. Vandaar deze nieuwe column onder de noemer ‘De nuance’.

Het is een estafette-column waarin telkens iemand anders zijn nuancering deelt met onze lezers. Wij hebben al wat namen voor komende afleveringen op ons netvlies staan.

Maar wilt u zich hier zelf voor opgeven, dan kan dat via redactie@scnews.nl . Dit overigens zonder garantie van acceptatie, maar de hoofdredactie neem elke aanmelding beslist serieus!

•

Generiek of specifiek

I

k ben intussen 20 jaar professioneel actief in de winkelmarkt. Daar kunnen de tien jaren die ik in de weekends in de winkel van mijn ouders heb gewerkt, nog wel bij worden opgeteld. Kortom, bijna driekwart van mijn leven bestaat uit bezig zijn met het reilen en zeilen van winkels, winkelomgevingen en alles waar daar op van invloed is.

Vanuit deze ervaring terugkijkend is dit wel de meest uitdagende tijd, moet ik eerlijk zeggen. Er zijn sinds de vroege jaren tachtig diverse periodes geweest waarin er economisch gezien niet veel te juichen viel, of waarin bijvoorbeeld veranderend consumentengedrag noopte tot bijsturen in bedrijfsvoering of uitwerking van een winkelproject.

Nu lijkt er sprake van een verhevigde dynamiek, sommigen noemen het een ‘perfect storm’. Er wordt – volgens diverse meningen in de media – rampspoed en ellende voorspeld voor (onderdelen van) de winkelmarkt.

Door mijn doorgaans optimistische basishouding en specifieke ervaring zijn dat scenario’s die ik niet snel zal omarmen. Daar heb ik een aantal redenen voor.

Ten eerste dragen generaliserende uitspraken het risico in zich dat ze er vooral bij leken in gaan als zoete koek. Vervolgens moet er door goedwillende professionals opgebokst worden tegen bijvoorbeeld het geschetste beeld dat aanloopmilieus het allemaal moeilijk hebben. Of dat internetwinkelen de toekomst van alle fysieke winkels bedreigt. Dat alle woninginrichtingswinkels het moeilijk hebben of dat alle boekhandels ten dode zijn opgeschreven. Niets is minder waar.

Ten tweede heb ik moeite met het feit dat helaas steeds meer mensen denken de conditie van de winkelmarkt te kunnen peilen dankzij allerlei macrodata en persmomenten. Met enige regelmaat verschijnt er weer een cijfer of index waar de gezondheid van de gehele winkelmarkt aan wordt afgemeten. Maar door het generieke niveau zeggen ze eigenlijk niets, het zijn hooguit dagkoersen in de pers waarop paniekerig wordt gereageerd. Er is geen oog voor de specificiteit van de diverse onderdelen van de winkelmarkt.

Gratis WiFi in Corio winkelcentra Sinds kort hebben consumenten van verschillende winkelcentra van Corio de mogelijkheid om gebruik te maken van gratis WiFi. Omdat steeds meer mensen gebruik maken van internetdiensten op hun smartphone, tablet of laptop biedt Corio deze gratis service aan. Enkele voorbeelden van winkelcentra waar gratis WiFi beschikbaar is: Hoog Catharijne in Utrecht, Cityplaza (foto) in Nieuwegein, Middenwaard in Heerhugowaard, Villa ArenA in Amsterdam, Alexandrium Shopping Center in Rotterdam en Presikhaaf in Arnhem.

•

Ten slot vertrouw ik enorm op de veerkracht en vindingrijkheid van goede ondernemers in moeilijke tijden. Ik heb zelf van dichtbij meegemaakt hoe mijn ouders voor elke uitdaging weer een passende oplossing vonden.

Pure overlevingsdrang en passie voor het vak maakte dat ondanks veel soorten tegenwind een succesvolle onderneming bleef bestaan. Van dat soort hebben we er in Nederland gelukkig nog tienduizenden (en dat zijn heus niet alleen de middenstanders!) en die gaan echt het verschil maken.

Er is absoluut een en ander aan de hand in winkelland. We zitten midden een zeer belangrijke transitiefase. We moeten accepteren dat niet alles kan blijven zoals het is (gelukkig maar!). Laten we afspreken dat we daarbij vooral oog hebben voor de specificiteit van de winkelstraat, het winkelcentrum of de winkelier waar we ook daadwerkelijk iets van moeten vinden.

• Jos Sentel Jos Sentel is oprichter van ThirdPlace. Vanaf 2006 werkt hij via dit bureau aan visie- en conceptontwikkeling voor allerlei type publieksomgevingen (w.o. winkelcentra en binnensteden). Vanaf 1991 is ervaring opgedaan in de winkelmarkt, eerst bij Kolpron Consultants en daarna bij ING Real Estate.

scn 1 | 2012 53

projecten in de pijplijn

almelo

alphen a/d rijn

amsterdam

amsterdam

De Gors

Herenhof

Centrum Amsterdam Noord

Waterlandplein

o in ontwikkeling m 6.500 m2 (2.500 m2 vervanging) p Multi Vastgoed i T 0182 690900

O in ontwikkeling M 4500 m2 uitbreiding P Top Vastgoed/Leyten I Frank van Kessel, T 06 53999150 ▼

ALKMAAR

amersfoort

Vathorst

O 2009-2012 M 18.000 m2 P MAB Development Nederland I Jack de Vreede, T 070 3068578 ▼ Almere Buitenmere Zuid

O 2010-2013 M 8500 m2 P Multi Vastgoed I T 0182-690900 ▼

IJ-dock

De Banne

O 2013 M 7300 m2 P AM I Christa Duiveman, T 030 6097212 ▼

Eemplein

O 2012 M 13.200 m2 P Multi Vastgoed I T 0182-690900 ▼ Almere

Olympiakwartier

Amstelstation

O in ontwikkeling M 4500 m2 P AM I Dido Wijn, T 030 6097355 ▼

O in ontwikkeling M 25.000 m2 P AM I Johan Spriensma, T 030 6097372 ▼

amsterdam

Osdorpplein

O 2014-2016 M 20.000 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

legenda

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

54 scn 1 | 2012

O 2013 M 9000 m2 P AM I Peter Welles, T 030 6097376 ▼

O 2012 M 4000 m2 winkels P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

Ringers

o onbekend m 45.000 m2 p MAB Development Nederland i Tim Heijenbrock, T 070 3068578 ▼

O 2013 M 35.000 m2 P ING Real Estate I Saskia Creemers, T 070 3418665

apeldoorn

Hoofdstraat

O in ontwikkeling M 4700 m2 P Top Vastgoed Planontwikkeling I Patrick van Lammeren, T 06 55 301 334 ▼

arnhem

Schuytgraaf

O in ontwikkeling M 10.000 m2 P Multi Vastgoed i.s.m. Kondor- Wessels en Rabo Vastgoed I T 0182-690900

BK40

o 2012 m 3.300 m2 p Synchroon I Arie de Vos, T 030-6867453 ▼

Mosveld

o in ontwikkeling i 7.500 m2 (1500 m2 vervanging) P Multi Vastgoed I T 0182-690900 Oostpoort O 2013 M 18.000 m2 P MAB Development Nederland ism OCP I Simone Kramers, T 070 3068578

Uw project in deze rubriek?

Voor informatie bel 035 523 98 32 of stuur een e-mail naar sales@scnews.nl

projecten in de pijplijn

assen

Bilthoven

delft

deventer

De Citadel

De Kwinkelier

o voorjaar 2012 m 12.500 m2 p Bemog Projectontwikkeling i Koos Pols, T 06 13505457 ▼

Hovenpassage

o 2012 m 14.350 m2 p Synchroon I Henri van Dam, T 030-6867300 ▼

o 2009-2014 m 9000 m2 p Van der Vorm Vastgoed i G. Hares-Visser, T 010 2092721 ▼

boskoop

den haag

Keizerslanden

O in ontwikkeling M 13.500 m2 (6300 m2 vervanging) P Multi Vastgoed I T 0182-690900 ▼

dordrecht berkel en rodenrijs

Centrumplan

o 2012 m 13.000 m2 p ING Real Estate i Larissa Staal, T 070 3418816

Entree Waterrijk

O 2012 M 3200 m2 P Leyten I 010-2211351 ▼

Spui/Kalvermarkt

o n.t.b. m 8500 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i.s.m. Provast i T 030 257 35 12 ▼

Gezondheidspark

O in ontwikkeling M 6000 m2 P Multi Vastgoed I T 0182-690900 ▼

berlicum

Schoolstraat

O in ontwikkeling M 1000 m2 P Vorm Ontwikkeling I A. van Houwelingen, T 078 6421555

drachten

breda beverwijk

Wijkerbaan

O in ontwikkeling M 8000 m2 en overig P Redema Groep I T 030 284 02 90 ▼

De Burcht

o 2012 m 8000 m2 p Van den Bos & Stobbe Vastgoed Groep i Jacob v.d. Bos, T 030 2231231

Hoge Vught

Nieuwe Haagse Passage o in ontwikkeling m 10.500 m2 (5000 m2 vervanging) P Spuimarkt cv (Multi Vastgoed, AM Vastgoed) i.s.m. gemeente Den Haag i T 0182 690900 ▼

Raadhuisplein

o in ontwikkeling m 20.000 m2 p Redema Groep i T 030-2840290 ▼

o n.t.b. m 9500 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i 030 257 3512 dreumel dedemsvaart beverwijk

Meerplein

o 2012 m 10.000 m2 p Synchroon i Casper Grondel T 030 6867396 ▼

Centrumplan

o 2015 m 7000 m2 p Leyten i T 010-2211351 ▼

Den Helder

Stadscentrum

o 2013 m 10.000 m2 p Synchroon I Henri van Dam, T 030-6867300

Dorpshart Dreumel

o 2012/2013 m 3300 m2 p Leyten i T 010-2211351 ▼

legenda

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

>

lees verder op pagina

56

scn 1 | 2012 55

projecten in de pijplijn

Eemnes

enschede

haarlem

hoek van Holland

De Minnehof

O 3e kwartaal 2012 M 5000 m2 P Leyten I 010-2211351 ▼

Stokhorst

O in ontwikkeling M 6000 m2 P Assen projecten I T 074 266 03 00

Marsmanplein

O 3e kwartaal 2012 M 2220 m2 P Leyten I 010-2211351 ▼

Kaap de Goede Hoek

O in ontwikkeling M 9000 m2 P AM I Jasper Mandigers, T 030 6097385 ▼

ermelo

De Verbinding

O 2012 (fase 2a) M 5000 m2 P Assen projecten I T 074 266 03 00 ▼ hoogvliet

harderwijk eindhoven

Achtste barrier

O in ontwikkeling M 4000 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

gouda

Zuidelijk stationsgebied

Waterfront

o 2015 m 20.000 m2 p Synchroon I T. Verhoeven, T 030-6867387 ▼

O in ontwikkeling M 20.000 m2 (1500 m2 vervanging) P Multi Vastgoed I 0182 690900 ▼

houten

Meerrijk Meerhoven

heerlen

O medio 2013 M 10.000 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

’s-Gravezande

Hart van ’s-Gravezande

O 2015 M 8450 m2 P MKB Vastgoed Plan en Bouwfonds Ontwikkeling I Ing A.J. de Haas, T 055 5763679 ▼

Uw project in deze rubriek?

Voor informatie bel 035 523 98 32 of stuur een e-mail naar sales@scnews.nl.

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

56 scn 1 | 2012

legenda

De Buiten Ban

O 2012 M 4000 m2 P Leyten I T 010-2211351 ▼

De Plu

Castellum

o 2011-2012 m 9000 m2 p Ontwikkelingsverband Houten i Casper Grondel, T 030 6867396 ▼

o in ontwikkeling m 20.000 m2 (3000 m2 vervanging) p Multi Vastgoed i.s.m.

3W Vastgoed i T 0182-690900

's-Hertogenbosch

GZG

O in ontwikkeling M 28.000 m2 P AM, Heijmans I Peter Welles, T 030 6097376 ▼

IJmuiden

Centrum

O in ontwikkeling M 8000 m2 P Multi Vastgoed I T 0182 690900 ▼

projecten in de pijplijn kampen

lelystad

nijmegen

reeuwijk

De Gordiaan

De Citadel

Centrumplan

Hanzewijk

O in ontwikkeling M 6500 m2 (2000 m2 vervanging) P Multi Vastgoed I T 0182-690900

O in ontwikkeling M 11.000 m2 P Redema Groep I T 030-284 02 90 ▼

O in ontwikkeling M 20.000 m2 P Multi Vastgoed, Heijmans, AM I Jan Ruitenberg, T 0182-690900 ▼

Leens

O 2013 M 4.500 m2 P Top Vastgoed I Patrick van Lammeren, T 06 5530 1334 ▼

De Marren

O 4e kwartaal 2012 M 5200 m2 P Leyten I 010-2211351 ▼

maassluis

leiden

Aalmarkt

Stadscentrum Koningshoek

oldebroek

Centrumplan

O 2014-2016 M 30.000 m2 nieuw P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

O in ontwikkeling M 4.500 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

mijdrecht

papendrecht

Land van Matena

ridderkerk

Koningshof fase III

O 2013 M 1800 m2 P Leyten I T 010-436 40 33 ▼

o 2015 m 7500 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i T 030 257 35 12 ▼

De Lindenboom

O in ontwikkeling M 8500 m2 P Top Vastgoed I Patrick van Lammeren, T 06 5530 1334 ▼

leimuiden

Dorpshart

o 2014 m 3500 m2 p MKB Vastgoedplan en Bouwfonds Ontwikkeling i Ir. A. van Hasselt T 055 5763679 ▼

rosmalen

Centrumplan

O in ontwikkeling M 12.000 m2 P Foruminvest bv I Dhr. Nazerian, T 035-6956060 ▼

O 2015 M 4500 m2 P Leyten I T 010-2211351 ▼

nieuwegein

Stadskwartier

O 2011-2013 M 35.000 m2 P ING Real Estate en Multi Vastgoed I T 0182-690 900 Larissa Staal, T 070 3418816

legenda

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

>

lees verder op pagina

58

scn 1 | 2012 57

projecten in de pijplijn

rotterdam

Sassenheim

son en breugel

utrecht

Post Rotterdam

Centrum

Groeneweg

o voorjaar 2013 m 20.000 m2 P Delta Development Group i CBRE, Leon Overhorst, T 020 6262691 ▼

o 2013 m 2.000 m2 p Synchroon I A. de Vries, T 030-6867394

Schaesberg

Centrum

Ekkersrijt

O 2012 M 46.000 m2 P H. Pennings & Zn./ SCM Development Services I Jeroen Bender, Tim Remmers T 030-6352211 ▼

O in ontwikkeling M 6000 m2 (4000 m2 vervanging) P Multi Vastgoed I T 0182-690900 ▼

o 2013 m 3900 m2 (1e fase) 2200 m2 (2e) p Synchroon I Arie de Vos, T 030-6867453 ▼

st-michielsgestel

st. michielsgestel

Watermanweg

O in ontwikkeling M 15.000 m2 P Multi Vastgoed I T 0182-690900

De Rotterdam

o 2013 m 160.000 m2 p MAB Development Nederland en OVG i Steef Bakker, T 070 3068578 ▼

Centrum

O in ontwikkeling M 3500 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼ scheveningen

Norfolk

o n.t.b. m 8900 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i T 030 257 35 12

sittard

Forum Rotterdam

o in ontwikkeling m 35.000 m2 P Multi Vastgoed i T 0182 690900 ▼

Centrumplan

o 2013 m 15.000 m2 P Multi Vastgoed i.s.m.

3W Vastgoed I T 0182-690900 sneek

utrecht

Leidsche Rijn Centrum

o n.t.b. m 31.000 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i T 030 257 35 12 ▼

Boschplein

legenda

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

58 scn 1 | 2012

Terwijde

O 2013 M 12.000 m2 P MAB Development Nederland I Tim Heijenbrock, T 070 3068578

De Vredenburg

O 2012 M 5300 m2 P Corio Vastgoed Ontwikkeling I T 030 2346464 ▼

O 2012 M 4700 m2 P AM I Johan Spriensma, T 030 6097372 ▼

Uw project in deze rubriek?

Neude

o n.t.b. m 8000 m2 p ASR Vastgoed Ontwikkeling i 030 257 35 12 ▼

Voor informatie bel 035 523 98 32 of stuur een e-mail naar sales@scnews.nl

veenendaal

Centrum Overvecht

o 2013 m 15.000 m2 p Synchroon I Arjan de Vries, T 030-6867394

veenendaal

vlissingen

waalwijk

zoetermeer

Ritmeesterhof

Brouwerspoort

O 2013 M 14.000 m2 P AM I Jan Ruitenberg, T 030 6097211 ▼

De Bestevaer

De Els

o 2012 m 500 m2 p AM i Jasper Mandigers, T 030 6097385 ▼

O 2014 M 10.00 m2 P ING Real Estate I Tom Schopman, T 070-3418561

zeist

De Clomp

o 2012 m 450 m2 p Bemog Projektontwikkeling i Koos Pols, T 06 13 505457 ▼

o 2016 m 9000 m2 p Rialto Zeist bv (Rialto Vastgoed ontwikkeling en WPM Pro) i T 073 7511788

waddinxveen vlaardingen

Van Hogendorplaan

o in ontwikkeling m 6500 m2 p Synchroon i A. de Vries, T 030 6867394

Stadscentrum Be Fair

O 3e kwartaal 2014 M 22.800 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

zoetermeer

Cadenza

o in ontwikkeling m 16.000 m2 p Synchroon I A. de Vries, T 030-6867394

▼

zwolle

Katwolderplein

O 2014 M 10.000 m2 P Multi Vastgoed I T 0182-690900

zwijndrecht

Walburg

O in ontwikkeling M 15.000 m2 P ASR Vastgoed Ontwikkeling I T 030-257 35 12 ▼

legenda

O opleverdatum (verwacht) M metrage P projectontwikkelaar I informatie

Oosterheem

o 2012 m 12.000 m2 p ING Real Estate i Larissa Staal, T 070-341 88 16

scn 1 | 2012 59

servicepagina

ontwikkelaar

planontwikkeling/management

REAL ESTATE INVESTMENT & DEVELOPMENT

AM Postbus 632, 3430 AP Nieuwegein

Kroonenberg Groep WTC Schiphol Airport, Schiphol Blvd. 181, 1118 BG Schiphol

WPM Groep Utopialaan 24, ’s-Hertogenbosch

T 030 609 7222 • F 030 605 0874 E info@am.nl • I www.am.nl

T 020 5788 788 • F 020 6750 430 E info@kroonenberg.nl I www.kroonenberg.nl

Voor groepsonderdelen en telefoonnummers zie de website: www.wpmgroep.nl

ontwikkelaar

ontwikkelaar/management

Redevco Nederland Rembrandt Tower, Amstelplein 1, 1096 HA A'dam

SCM Europe Postbus 410, 3990 GE Houten

T 020 521 8730 • E info.nl@redevco.com I www.redevco.com

T 030 6352211 • F 030 6353034 E info@scmeurope.com I www.scmeurope.com

ontwikkelaar/belegger

ontwikkelaar

ontwikkelaar

Weijers Fernandez communicatie & organisatie Synchroon Statenlaan 281,3502 5223HBLGUtrecht Den Bosch Postbus 4070,

T 030 6867300 • F 030 6867310 I www.synchroon.nl

ontwikkelaar

Corio Hoog Catharijne, Van Duvenborch Building, Stationsplein 97, 3511 ED Utrecht

MAB Development Postbus 19412, 2500 CK Den Haag

Multi Development bv Postbus 875, 2800 AW Gouda

T 030 2346464 • E info@nl.corio-eu.com I www.corio-eu.com

T 070 3068400 • F 070 3543618 E info@mab.com • I www.mab.com

T 0182 690900 • F 0182 690690 E office-nl@multi-development.nl I www.multi-development.nl

ontwikkelaar

ontwikkelaar

marketing/promotie

ASR Vastgoed Ontwikkeling NV Postbus 2009, 3500 GA Utrecht

Syntrus Achmea Real Estate & Finance Postbus 59347, 1040 KH Amsterdam

Promotions by Maureen

T 030 2573512 • F 030 2579625 I www.asrvastgoedontwikkeling.nl E info.vo@asr.nl

T 020 606 5632 E marga.tiemessen@achmeavastgoed.nl I www.syntrusachmeavastgoed.nl

T 06 25125879 E maureen@promotionsbymaureen.nl I www.promotionsbymaureen.nl

marketing/promotie

60 scn 1 | 2012

ontwikkelaar

reclame

Zwolse Binnenweg 30, 7315 CB Apeldoorn

reclame

Ruud presenteert

Hyperion creatieve communicatie Prinses Marijkehof 52, 1411 CN Naarden

Buro Toob Engelandlaan 64, 2391 PN Hazerswoude-Dorp

T 06 53 36 27 93 E ruudvanderheijden@euronet.nl

T 06 2440 4721 • E info@studiohyperion.nl I www.studiohyperion.nl

T 0172 236161 I www.burotoob.nl

LookFeel Consultancy Postbus 1278, 1500 AG Zaandam

T 06 52617967 E info@lookfeelconsultancy.nl I www.lookfeelconsultancy.nl

marketing/promotie

Weijers Fernandez communicatie & organisatie TOF Evenementen

communicatie en design

marketing/promotie

Weijers Fernandez communicatie organisatie OnlyPRC – PR communicatie en & Design

Weijers Fernandez organisatie Ons Sausje – Eventcommunicatie & Experience&Stores

Statenlaan 281, 5223BH LGHaarlem Den Bosch Hofmanweg 2f, 2031

Statenlaan 281, 5223BH LGHaarlem Den Bosch Hofmanweg 2f, 2031

T 023 531 4119 E info@prc.nl • I www.onlyprc.nl

T 023 532 2962 E info@onssausje.nl • I www.onssausje.nl

decoratie

decoratie

Statenlaan 281, Bosch Veluwehaven 13,5223 3433LG PWDen Nieuwegein

Flower and Shower Konijnenkamp 41, 7361 DD Beekbergen

Nico de Vries Decoraties Televisieweg 91, 1322 AK Almere

T 06 13 64 77 71 E info@tof-evenementen.nl I www.tof-evenementen.nl

T 055 843 26 63 • M 06 5316 3771 E info@flowerandshower.nl I www.flowerandshower.nl

T 036 5368365 E ndvpd@xs4all.nl I www.nicodevriesprojectdecoraties.nl

decoratie en events

decoratie

servicepagina

branding en beleving

decoratie en illuminatie

creatieve feestverlichting • led-verlichting • kunstbloemen en kerstbomen

Bernd Wolter Design Heide 3, D-31547 Rehburg-Loccum (Dld)

All Art Design Watermolen 16, 4751 VK Oud-Gastel

Decoration Light Ommelandvaart 13, 1335 SB Almere

T 0049 5766 941 9134 E woltersdesign@t-online.de I www.woltersdesign.de

T 0165 508859 • F 0165 508218 E info@all-art-design.nl I www.all-art-design.nl

T 036 5212015 • F 036 5212016 E info@decorationlight.nl I www.decorationlight.nl

illuminatie

illuminatie

MK Illumination Holland bv Postbus 19, 8140 AA Heino

Decolights Feestverlichting winkelgebieden De Hazelaar 15, 6921 XA Duiven

T 0572 760008 E b.hulschbos@mk-illumination.nl

T 0316 373335 E info@decolights.nl • I www.decolights.nl

Uw bedrijf in deze rubriek?

Voor informatie bel met SCN's Mirjam van de Veer:

035 523 98 32 decoratie en illuminatie

illuminatie

of stuur een e-mail naar

sales@scnews.nl PBB City Lights J. Huydecoperweg 11, 1331 GC Almere

T 06 1042 5127 • F 084 7510 275 E verkoop@pbbcitylights.nl I www.pbbcitylights.nl

Starlight Illumination for shopping areas

E info@starlightholland.nl I www.starlightholland.nl scn 1 | 2012 61

servicepagina

straatmanagement light

beveiliging

beveiliging

Hisa bv, ondersteunt winkeliersverenigingen Kleine Singel 33bis, 3572 CG Utrecht

Safened Hortsedijk 81, 5708 HC Helmond

Centurion Contactweg 26, 1014 BH Amsterdam

T 030 289 7648 • F 030 214 8592 E info@hisa.nl • I www.hisa.nl

T 088 6070 700 E kantoor@safened.nl • I www.safened.nl

T 020 486 1776 • M 06 5120 4927 E jerry@centurioncd.nl • I www.centurioncd.nl

consultancy

urban development

marketing/consultancy

consultancy

Weijers Fernandez communicatie & organisatie

Van Gool Stedelijk Advies bv De Passage 57a, 2511 AC Den Haag

Weijers Fernandez communicatie & organisatie Statenlaan 281, 5223 LG Den Bosch

KIR Kordaat In Ruimte Govert Flinckhage 25, 3438 JC Nieuwegein

T 070 3627363 • F 070 3630383 E info@vgsa.nl • I www.vgsa.nl

T 073 6123116 • F 073 6123136 E info@wfcommunicatie.nl I www.wfcommunicatie.nl

T 030 6668616 • F 030 6668617 E info@kordaatinruimte.nl I www.kordaatinruimte.nl

consultancy

consultancy

kennis & informatie

ZKA Consultants & planners Postbus 4833, 4803 EV Breda

De Winkelcentrumcoach Sliklandseweg 1a, 3525 LB Rockanje

Flucon Kalkovenweg 54, 2401 LK Alphen a/d Rijn

T 076 565 88 77 • E info@zka.nl I www.zka.nl

T 06 5134 0885 E dewinkelcentrumcoach@kpnmail.nl I www.bureaucoachingtraining.nl

T 0172 435901 • F 0172 422271 E info@flecon.nl • I www.flucon.nl

kennis & informatie

media

media

media

s t r a b o)

M A R K TO N D E R Z O E K E N VA S TG O E D I N FO R M AT I E

Strabo Postbus 15710, 1001 NE Amsterdam

Centercom Reclame-objecten in winkelcentra Spinnerij 21, 1185 ZN Amstelveen

Infotouch (an Interdex product) Winthontlaan 200, 3526 KV Utrecht

T 020 6260817 E strabo@strabo.nl • I www.strabo.nl

T 020 4609085 • F 020 4609088 E info@centercom.nl I www.centercom.nl

T 030 287 0178 • F 030 280 2219 I www.infotouch.nl interactieve plattegronden voor winkelcentra

congres en evenement

62 scn 1 | 2012

juridisch

algemeen

Management Producties Postbus 82, 3130 AB Vlaardingen

Bricks Advocaten A.J. Ernststraat 595E, 1082 LD Amsterdam

NRW Nederlandse Raad van Winkelcentra Herculesplein 269, 3584 AA Utrecht

T 010 4350477 • F 010 4357430 E info@managementproducties.com I www.managementproducties.com

T 020 6704040 • E info@bricksadvocaten.nl I www.bricksadvocaten.nl

T 030 2313754 • F 030 2341287 E info@nrw.nl • I www.nrw.nl I www.nrw.nl

Welkom in onze winkel Monumentaal erfgoed verdient het om behouden te worden. Door er een nieuwe bestemming aan te geven, bijvoorbeeld als winkel, cafĂŠ of restaurant. Daarmee bereiken wij niet alleen een duurzame oplossing voor het gebouw, maar dragen wij ook ons steentje bij aan de sfeer van de omgeving. Wij maken plekken waar mensen graag komen om te winkelen. En om zichzelf te kunnen bewonderen! www.synchroon.nl

Winkels brengen mensen in beweging. Samen met retailers ontwikkelt MAB Development aantrekkelijke concepten die opvallen door creativiteit en orginaliteit.

Raaks, een nieuw winkelcentrum in het hart van Haarlem

W W W. M A B .CO M

SHOP