DE UITKOMST VAN DE GOOISCH ENQUÊTE
’JALOERS OP JE LUXERE VRIENDIN’ Jaloers op je vriendin. Ja, dat komt voor. Héél veel zelfs en vaker dan we denken, zo blijkt uit de opvallende GOOISCH-enquête. Jaloers op haar vakanties, op het inkomen van haar man, op haar tweede huis... Redacteur Renate Tromp zet de enquête-uitslagen op een rij. ONDERZOEK: BUREAU MYSTERY GUEST. TEKST: RENATE TROMP. FOTOGRAFIE: SHUTTERSTOCK
OPVALLENDSTE PERCENTAGES
IK BEN JALOERS... op de man van mijn vriendin op het inkomen van haar man op haar vakanties omdat zij wel echt blond is op haar huis, tweede huis omdat zij wel een butler heeft
17% 35% 34% 5% 20% 7%
omdat haar kinderen wel naar het VWO gaan of gaan studeren op haar slanke figuur op haar sexappeal op haar mooie voorkomen op haar spannende baan dat ze slim is en gevat 24
5% 47% 30% 40% 30% 31% 25
GOOISCH ENQUÊTE ‘JALOERS OP JE VRIENDIN’
‘VRIENDSCHAPPEN WORDEN BEDEKT ONDER EEN BEVROREN GLIMLACH EN VALSE INTIMITEIT’ Het was in Las Vegas dat ik uiteindelijk toch voor de bijl ging en een lang gekoesterde droom helemaal zelf liet uitkomen. In het Wynn Hotel, waar een Louis Vuitton-winkel zit, kocht ik my first designer bag; met het zweet op mijn voorhoofd én onder mijn oksels, want ik ben opgegroeid met het idee dat er niets absurder is dan een tas kopen die duurder is dan een fiets. Een paar dagen later ging ik shoppen in Carmel, inderdaad met mijn nieuwe tas. In de eerste de beste winkel die ik nog wat onwennig betrad, gilde de eigenaresse het uit. Congratulations! You can be proud of yourself. En ze haalde van onder de toonbank haar eigen jaren tachtig Vuitton tevoorschijn. Ik kon wel huilen van geluk. Helaas was dit van korte duur. Eenmaal thuis was niets dan hoon mijn deel. Zo blij als die onbekende Amerikaanse voor me was, zo veel negatieve reacties kreeg ik van mijn vriendinnen. “Je bent niet eens een tassenmens.” “Iedereen zal denken dat het een nepper is.” “Wat een onhandig model heb je gekozen.” “Wat een besmettelijke kleur.” Het was dankzij mijn vriendin uit Carmel dat alles langs mee heen gleed en ik tot op de dag van vandaag trots ben op my first designer bag.
26
Uit diverse onderzoeken, waaronder een eigen onderzoek van GOOISCH, blijkt dat jaloezie onder vrouwen eerder regel is dan uitzondering. We gunnen zelfs onze beste vriendinnen niets dat beter is dan wij zelf en kunnen het vooral niet hebben als zij mooier zijn dan wij. Vriendinnen door dik en dun, bestaan ze eigenlijk wel? Wie jaloers is, wil volgens de theorie iets hebben wat een ander heeft en waarvan je denkt dat je het zelf niet bezit. Het voelt alsof je tekortkomt en het stereotype beeld is dat vooral vrouwen daar last van hebben. We zouden genetisch voorgeprogrammeerd zijn om afgunstig te zijn en elkaar te kwetsen. Vriendinnen zijn op z’n best – met een nieuw woord – ‘frenemies’. We lijken ‘friends’ maar vanwege de continue concurrentiestrijd om de beste mannen zijn we ook ‘enemies’. Volgens Pieternel Dijkstra, psychologe en schrijfster van het boek Omgaan met ziekelijke jaloezie, ontbreekt sluitend bewijs dat jaloezie exclusief is voorbehouden aan vrouwen. Maar dat beeld komt wel ergens vandaan, legt ze uit.
Pieternel Dijkstra: “Vrouwen zijn in hun gevoelens veel explicieter en uiten zich meer. Hun jaloerse gevoelens steken ze dan ook niet onder stoelen of banken. Ze roddelen of halen de ander naar beneden en dat valt op. Een man houdt zijn afgunst liever voor zich of bedekt het met stoerdoenerij. Maar ondertussen voelt hij het wel.” DE MYTHE VAN ‘VERSMOLTEN GEHECHTHEID’
Wat jaloezie onder vriendinnen extra bitter maakt – voor beide partijen – is dat vrouwen juist ook heel intiem met elkaar om kunnen gaan. De Amerikaanse schrijfster Kelly Valen herkent dit, maar, zegt zij: dit is slechts schijn. In haar boek The Twisted Sisterhood schrijft ze dat in de praktijk de mythe van ‘versmolten gehechtheid’ tussen vrouwen (die we door onze moeder met de paplepel krijgen ingegoten) alleen maar leidt tot teleurstellingen. Om haar beweringen te staven, deed Valen onderzoek onder 3000 Amerikaanse vrouwen uit alle lagen van de bevolking. 76 procent van de vrouwen gaf toe ooit gekwetst te zijn door de jaloezie of competitiedrang van een vriendin. Maar liefst 90 procent zei regelmatig gemeen of negatief benaderd te worden en 84 procent zei echt pijn te hebben geleden door toedoen van een andere vrouw. Valen was geschokt door het aantal vrouwen dat toegaf haar vriendschappen te bedekken onder ‘een bevroren glimlach en valse intimiteit’. Uit onderzoek dat GOOISCH liet doen, blijkt dat er meerdere aanleidingen zijn waardoor vrouwen groen gaan zien van jaloezie. Met stip op nummer één: het uiterlijk. Maar liefst 57 procent van alle vrouwen is wel eens jaloers op het slanke figuur van de ander (tegen 10 procent van de mannen), 30 procent is jaloers op haar sexappeal (versus 7 procent van de mannen) en 40 procent op het totaalplaatje (opnieuw 7 procent van de mannen). Ook uit diverse andere onderzoeken blijkt dat meer dan de helft van alle vrouwen wel eens jaloers is op de looks van hun BFF. Of die looks uit een potje komen of ‘au naturel’ zijn doet minder te zake. Slechts 5 procent vindt het extra pijnlijk als de blonde lokken van haar vriendin echt zijn. Ook de bankrekening van vriendinlief kan een schrijnend punt zijn; 35 procent geeft aan wel eens jaloers te zijn op het inkomen van de vent van haar vriendin. En 20 procent op het feit dat zij wel een tweede huis heeft onder de zon. Daarnaast kunnen we het slecht hebben als een vriendin vaker op vakantie gaat (34 procent), altijd uit eten gaat (25 procent), een cabrio heeft (9 procent) of een interessantere baan (30 procent) en gevatter is (31 procent). HET MOOISTE MEISJE VAN DE KLAS
Jaloers zijn is één ding, maar altijd geconfronteerd worden met de jaloerse blikken van anderen is misschien wel net zo erg. Hoe leuk is het eigenlijk om het mooiste
meisje van de klas te zijn? Pieternel Dijkstra: “Toch wel behoorlijk leuk. Een mooi uiterlijk hebben heeft nog altijd veel meer voordelen dan nadelen. Volgens het fysieke aantrekkelijkheidprincipe wordt er over mooie mensen positiever gedacht en willen we graag vrienden zijn met knapperds. Aan de andere kant wordt er over mooie, succesvolle mensen veel geroddeld en dat is niet leuk. Wat heel goed helpt is een jaloerse vriendin een – oprecht! – compliment geven over wat zij goed kan. Dan wordt de focus breder van alleen het uiterlijk naar andere zaken die belangrijk zijn in het leven.” Bij vermoedens je vriendin op de vrouw af vragen of ze jaloers is, raadt Pieternel sterk af. Tenminste, als de vriendschap je wat waard is. “We denken dat we overal over moeten kunnen praten. Dat is niet zo. Het zou haar alleen maar in het defensief drukken en ze zal denken dat je haar wantrouwt.” Nicole: “Jaloezie heeft eigenlijk altijd een rol gespeeld in mijn leven. Het is begonnen met mijn moeder die jaloers was op mij. Als kind kon ik er de vinger niet op leggen, maar ik voelde dat er iets niet goed zat. Ze zei wel dat ze heel erg trots op me was, maar de non-verbale signalen vertelden iets heel anders. Ik leerde dat het niet oké is dat je ergens in uitblinkt, of dat je er goed uitziet. Maar wat ik ook ging doen, ballet, volleybal of piano spelen – en ik vind het nog steeds lastig om dit te zeggen – ik blonk erin uit. De negatieve reacties die dat bij anderen, ook bij mijn vriendinnen, opriep begreep ik niet. Het zorgde ervoor dat ik me steeds meer probeerde te verstoppen en mijn talenten alleen inzette om anderen te laten stralen. Zo kreeg ik wel wat vriendinnen, maar als er een feestje was werd ik uiteindelijk nooit uitgenodigd. Dan namen ze me te pakken. Het liep bij mij altijd stuk op dat vriendinnen zeiden: Jij bent overal beter in! Zonder de onzekerheid die mijn moeder kweekte, had ik de kift van mijn vriendinnetjes waarschijnlijk prima naast me neer kunnen leggen. Nu ontstond er een verkeerde wisselwerking die keer op keer het einde van een vriendschap betekende. Inmiddels heb ik er vrede mee en kan ik als therapeut vrouwen met vergelijkbare problemen extra goed helpen.” HET LIPSTICKEFFECT
Hoe is jaloezie tussen vriendinnen eigenlijk te verklaren? Allemaal leuk en aardig die evolutietheorie die zegt dat ‘friends’ eerder ‘frenemies’ zijn door de strijd om de beste mannetjes, maar zijn we daar – juist door de emancipatie – inmiddels niet bovenuit gestegen? Pieternel Dijkstra: “Het tegenovergestelde is waar. In onze maatschappij is het uiterlijk steeds belangrijker gemaakt. Je doet er alleen toe als je er mooi, jong en strak uitziet; veel vrouwen voelen dat zo. Aangezien er een grens is aan hoeveel je jezelf kunt oplappen, ligt jaloezie dan voor de hand.” Pieternel refereert aan het lipstickeffect. In tijden van crisis bezuinigen vrouwen op alles behalve op beautyproducten. Sterker nog, ze geven daar meer aan uit in een ultieme – zij het onbewuste – poging het beste (de financieel stabielste) mannetje te verleiden.” Deze natuurlijke neiging wordt bovendien een handje geholpen door de media die ons dagelijks overspoelen met mooi & strak. “Als je al een beetje onzeker bent, raken al die beelden een gevoelige snaar. Afgunst ontstaat doordat mensen die dicht bij je staan het beter hebben dan jij. Die confrontatie was vroeger veel minder. Tegenwoordig komen al die mooie en rijke mensen dagelijks je huiskamer binnen. Dat kan je zo onzeker maken dat je houvast buiten jezelf gaat zoeken.” Tja, en dan ligt een ‘shop till you drop’-aanval al gauw op de loer.
Mandy: “Mijn beste vriendin heeft met haar nieuwe liefde zo’n beetje de jackpot gewonnen. Als ze een paar mooie laarzen ziet en ze kan niet kiezen welke kleur ze het liefste wil hebben, zegt hij: Dan koop je ze toch allebei. Ze reist de hele wereld over met hem en ontmoet alleen nog maar mensen die een vergelijkbaar leven leiden. In een hele korte tijd zijn wij compleet uit elkaar gegroeid. Ik begrijp haar niet meer en vraag me af of ze met al die dure kleding zich niet vooral staande probeert te houden in haar nieuwe leven. Tegelijkertijd merk ik dat ik ga twijfelen aan mezelf. Oordeel ik niet te hard? Er met haar over praten durf ik niet. Ik ben bang dat ze denkt dat ik jaloers ben.” JALOEZIE IS GEEN AFWIJKING
Om vriendschappen tussen vrouwen meer kans te geven, is het belangrijk dat het taboe op jaloezie wordt verbroken, aldus Pieternel Dijkstra. Jaloers zijn of jaloerse blikken krijgen, het hoort in feite allemaal bij de normale sociale omgang. Het gaat er vervolgens om wat je ermee doet. Pieternel: “Je kunt die gevoelens positief of negatief benaderen. Ga je jouw vriendin die wel vijf kilo is afgevallen wijsmaken dat de kilo’s er toch zo weer aanzitten? Of zeg je: ‘Ik zou ook wel vijf kilo kwijt willen raken. Hoe heb jij dat gedaan?’ Dan wordt het een compliment en maakt het je vriendschap juist hechter.” Er zijn verschillende soorten reacties die wijzen op verborgen afgunstige gevoelens. Je reageert niet enthousiast op iets waarmee je vriendin heel blij is. Als iemand een geweldige tuin heeft en jij alleen een krakkemikkig balkon, zeg je: poeh, al dat onkruid wieden, ik benijd je niet hoor. Of je roddelt over je vriendin met anderen en probeert haar naar beneden te halen. Een andere vermomming is je afgunstige gevoelens te overschreeuwen door iemand overdreven complimenten te maken. Het is hoe dan ook wel zaak jaloezie te herkennen, want uiteindelijk maakt het relaties stuk. Natuurlijk is het allemaal makkelijker gezegd dan gedaan. De cijfers geven wel aan dat we voorlopig nog niet van dat brandend maagzuur af zijn. Eén troost: jaloezie is geen afwijking, maar een normale emotie. Pieternel Dijkstra: “Je mag heus wel naar je slanke den vriendin kijken en denken: waarom zie ik er niet zo uit? Maar probeer vervolgens het verlangen dat er achter zit te herkennen. Misschien is dat simpelweg afvallen. Of misschien gaat het je er meer om dat zij zo vrolijk en zelfverzekerd het leven tegemoet treedt. Ga daar dan aan werken. Staar je niet blind op iemands figuur, maar accepteer jezelf en ga aan de slag met je werkelijke behoeften. Zie haar niet als een vervelende concurrent, maar als een rolmodel dat jou kan inspireren. De automatische weg bij afgunstige gevoelens is de ander naar beneden halen. Maar daarmee creëer je problemen in je vriendschap en je wordt er zelf ook niet gelukkiger van.” Misschien toch nog maar eens dat boek lezen van John Gray: How to get what you want and want what you have?
27