Monique hendrickx

Monic Hendrickx speelt Kenau

‘Ik ben

maar een actrice’ Midden zestiende eeuw. Met haar vrouwenleger vocht de Haarlemse Kenau tegen de Spaanse bezetter. Haar verhaal is nu verfilmd met in de hoofdrol Monic Hendrickx. Lof sprak met de actrice over deze krachtige leidster en Carolien Sikkenk fotografeerde haar op de filmset in Hongarije.

TEKST RENATE TROMP FOTOGRAFIE CAROLIEN SIKKENK

18 Lof

Lof 19

‘L

egendarische heldenverhalen met een vrouw in de hoofdrol liggen niet voor het oprapen. Dat we er wel naar snakken, blijkt uit de ongekende populariteit van series als Borgen, Homeland en onze eigen Penoza.

Daarin zijn vrouwen niet mooi-maarzwijgzaam, maar hebben ze op

een vrouwelijke manier de touwtjes in handen. Dat er juist nu een film uitkomt over Kenau Simonsdochter Hasselaer, de Haarlemse heldin die in de Tachtigjarige Oorlog de loop van de Nederlandse geschiedenis veranderde door met een vrouwenleger de strijd aan te gaan met de Spaanse bezetter, kan geen toeval zijn. Lof interviewt actrice Monic Hendrickx die opvallend vaak sterke vrouwen speelt en in Kenau de hoofdrol vertolkt. ‘Ik hoop dat door de verfilming van haar levensverhaal

‘Ik heb lange tijd moeite gehad om me over te geven en te binden’

de betekenis van het woord Kenau een positievere lading krijgt.’

Verbondenheid Nog voordat Monic met een grote pot thee plaatsneemt aan haar eigen keukentafel, nuanceert ze haar reputatie van gearriveerd actrice. ‘In een ver buitenland zo’n rol als die van Kenau neerzetten (de film is opgenomen in Hongarije – red.), lukt alleen als de basis – man, kind, huis – goed is. Zij vormen de bakens waar ik altijd naar terug kan.’ In een eerder interview met Happinez zei ze daarover: ‘In liefde en vriendschap vind ik de werkelijke verbintenis met het leven.’ Nu vult ze aan: ‘Die verbondenheid maakt dat mijn bestaan ertoe doet. Dat ik een verschil kan maken. Want ja, verder stelt het natuurlijk allemaal niet zo veel voor. Ik heb niets uitgevonden waarmee je kanker

Bij de visagie komt er geen spoortje make-up aan te pas. Wel worden gezicht en handen met een speciaal kwastje vuiler gemaakt.

Het zijn tenslotte de Middeleeuwen.

kunt genezen en ik ben geen heldin zoals Kenau was. Ik ben maar een actrice.’

Heldin of niet, Monic Hendrickx speelt opvallend vaak sterke vrouwen, zoals Carmen in Penoza en nu Kenau. ‘Ik herinner me dat al na mijn eerste toneelvoorstelling een recensent mij

Middeleeuws Haarlem is nagebouwd in Hongarije.

Het is ijzig koud op de filmset. Winterjas en wanten blijven tijdens het repeteren van de scène dus nog even aan.

typeerde als “de androgyne Monic Hendrickx”. Dat is eigenlijk wel bijzonder, want ik kies dit soort rollen niet bewust. Ik herken mezelf ook niet zo in de feministische strijd. Wel heb ik het idee dat ik de vruchten kan plukken van voorvechters als Aletta Jacobs. Dat ik door hen nu kan doen wat ik wil.’ Even later suggereert ze dat het wellicht toch geen toeval is dat juist zij die rollen vaak krijgt. ‘Op mijn dertiende overleed mijn vader, maar ondanks het verdriet zag ik mijn moeder voluit voor het leven kiezen. Ze klampte zich niet aan de kinderen vast, pakte een studie op en bleef zo veel mogelijk genieten van kleine dingen.’ Voor Monic was zij een inspirerend voorbeeld van een

Monic met stuntcoordinator Marco Maas.

krachtige vrouw. ‘Mijn moeder zei regelmatig tegen me dat het belangrijk is om onafhankelijk te zijn, ook financieel.’ Lacht: ‘Daar ben ik wel een beetje in doorgeslagen. Ik heb lange tijd

raffinement en doorzettingsvermogen. Via dit multimediale

moeite gehad om me over te geven en te binden. Hoewel ik

project rondom de film bundelt Plan Nederland de krachten

daarvan nu ook weer niet direct de oorzaak bij mijn moeder

van meisjes en jonge vrouwen in ontwikkelingslanden, zodat

zou willen leggen.’

zij het verschil kunnen maken voor hun omgeving en hun land.’

Als het gaat om meer geld of status voelt de vrouwenstrijd

Als het aan Monic ligt, is de film Kenau er dus niet alleen voor

voor Monic bijna decadent. Liever zet ze zich in voor vrouwen

het vermaak. ‘Het zou geweldig zijn als Kenau opnieuw een

die echt nog een strijd te strijden hebben, bijvoorbeeld als

rolmodel kan zijn en zo’n hedendaags vrouwenleger op de

het gaat om scholing, kindhuwelijken en seksuele uitbuiting.

been krijgt voor het goede doel.’

Zoals in Zambia waar ze binnenkort met Plan Nederland

20 Lof

naartoe gaat. Kenau is uitgegroeid tot een uniek en groots

Pussy Riot

multimediaal project waarin via diverse platforms vrouwen

De film is naast een historisch epos een feministisch pamflet.

worden samengebracht om samen met Plan Nederland geld in

Talloos zijn de scènes waarin Kenau haar pas versnelt op weg

te zamelen. ‘Kenau heeft in 1572 laten zien waartoe een groep

naar de strijd, terwijl ze verwoede pogingen doet haar rokken

vrouwen in staat is als zij hun krachten bundelen. En dan

bij elkaar te houden. Als kijker bekruipt je het gevoel dat ze

heb ik het niet over brute kracht, maar over vindingrijkheid,

het liefst die lange lappen afscheurt of een broek aantrekt.

Lof 21

Je zou het haar zo gunnen. Prachtig is de scène waarin Kenaus vrouwenleger de Spanjaarden met succes afleidt door poedelnaakt op de stadsmuur te dansen. Het zou zomaar echt gebeurd kunnen zijn. Ook op de dag van vandaag – getuige de topless dames van Pussy Riot en Femen – is naaktheid een beproefd wapen van vrouwen die zich in een politieke strijd mengen.

Het leven op de grens van de middeleeuwen en de renaissance, waarin religieus getinte oorlogen op grote schaal armoede zaaiden en families ontwrichtten, komt in de film

De film is een historisch epos en een feministisch pamflet

Monic als Kenau in vol ornaat. Het stukje rode stof is een aandenken aan de overleden dochter van de Haarlemse heldin.

heel dichtbij. Monic: ‘Voor mij gaat Kenau over oorlog en over familiebanden. Het grote verhaal van deze oorlog wordt het

houtzagerij.’ Maar dan laat een van haar dochters zich tegen

mooist verteld binnen het kleine verhaal van Kenau. In elke

haar uitdrukkelijke wens in toch in de oorlog betrekken. De

oorlog voert iedereen zijn persoonlijke strijd.’ Dat Kenau de

katholieke Spanjaarden die Haarlem willen inlijven, zetten haar

wapens oppakt, komt dus niet per se voort uit idealisme, aldus

op de brandstapel. Op dat moment besluit Kenau alsnog mee

Monic. ‘In het begin wil ze eigenlijk helemaal niet vechten. Ze

te vechten tegen ‘de papen’. Monic: ‘Een heldendaad komt

verbiedt haar dochters zelfs zich in het conflict te mengen, want

vaak voort uit iets heel intiems en dat geldt ook voor Kenau.

dat levert gevaar op. Ze is haar man al verloren en probeert

Wanneer mensen hun pijn niet meer kwijt kunnen, kan oorlog

tussen het rumoer van de oplaaiende strijd samen met haar

een plaatsvervangend doel in hun leven zijn. Dat is de wrange

dochters te overleven. Ze houdt zich afzijdig en concentreert

schoonheid van oorlog. Naast de dood voel je je enorm

zich vooral op haar bloeiende onderneming, de werf en de

levend.’

Monic oefent met haar zwaard voor de vechtscène met de Spanjaarden. Het riet is bespoten met nepsneeuw.

Een uurtje later begint het echt te sneeuwen.

22 Lof

Lof 23

‘Ik ben bang dat ik veel laffer ben dan ik zou willen’ Vanwege haar actiebereidheid en haar succes als zakenvrouw wordt Kenau een rolmodel voor anderen. Talloze vrouwen, veelal weduwen, sluiten zich bij haar aan. ‘Kenau ís geen leider, ze wórdt een leider doordat de andere vrouwen haar zo zien’, aldus Monic. ‘Het kwam hen goed uit dat de bemiddelde Kenau hen opving en richting gaf in de strijd.’ Ondanks of misschien wel dankzij hun miserabele levensomstandigheden staan deze vrouwen hun mannetje. In plaats van toe te zien hoe het Spaanse leger de stad inneemt en hun dochters verkracht, stappen ze uit hun comfortzone en gaan ze het gevecht aan.’ Monic twijfelt of zij zelf een dergelijke heldendaad zou kunnen verrichten. ‘Ik ben bang dat ik veel laffer ben dan ik zou willen. Ik heb vaak het gevoel dat ik me door het leven

die moeheid een smoes is. En misschien komt mijn stress

heen bluf. Nu weet ik wel dat echte helden niet alleen maar

inderdaad voort uit onvrede, maar durf ik dat niet toe te geven.’

sterk zijn en ook hun zwakte kunnen tonen, maar ik ben eerder geneigd de autoriteit te volgen dan er zelf één te zijn.

Lachrimpeltjes

Het heeft ook wel iets lekkers om me over te geven en niet

Maakt ze zich na iedere rol zorgen of ze nog gevraagd wordt?

zelf alle verantwoordelijkheid te dragen, bijvoorbeeld aan een

‘Dat is inherent aan acteren, maar heeft deels ook met uiterlijk

regisseur. Soms gaat dat weleens mis. Zo zit er in Kenau een

te maken. Als ik mezelf nu in Penoza zie, denk ik: zo, die

scène waarbij ik achter een paard langs moest lopen. Ik zag

rimpels! Bij mannen is het mooi, maar bij vrouwen ligt dat toch

dat het niet ging, maar deed toch wat de regisseur mij vroeg en

anders.’ Toch is bitterheid haar vreemd, zegt ze, al is ze niet

kreeg daardoor een ijzeren haak tegen mijn hoofd. Toen was ik

blind voor de stereotypering van vrouwen in de filmwereld.

echt kwaad op mezelf.’

‘Na de geboorte van Javaj stond er in de krant: “Sinds Monic Hendrickx moeder is, speelt ze alleen nog maar moederrollen.”

Stresskip

Dat vond ik zo’n domme opmerking. Alsof ik daarvoor nooit

Hoewel Monic heel goed agressie en pijn kan spelen, vermijdt

moeders speelde en alsof moeders niet meer sexy en wild

ze die liever in haar eigen leven. ‘Als iemand mijn haren vlecht

aantrekkelijk zijn.’ Zorgwekkender dan haar lachrimpeltjes vindt

begin ik al te piepen en ik heb eigenlijk pas leren ruziemaken

Monic nog altijd het verlies van haar positie van aanstormend

op het toneel. Als ik echt ruzie heb, voelt het alsof ik in een

talent. ‘Inmiddels moet ik aan allerlei verwachtingen voldoen,

slecht toneelstuk zit en moet ik oppassen niet in lachen uit

van mezelf en anderen.’ Na Kenau staat er niks qua werk en

te barsten. Eigenlijk heb ik een heel rare band met mijn eigen

Monic geeft toe dat toch eng te vinden, zeker in de huidige tijd

agressie. Ik kan het vooral spelen omdat ik me goed kan

waarin er zoveel wordt bezuinigd. ‘Ik zou graag een verhaal

inleven in de situatie van een ander.’ Dat betekent overigens

schrijven waarin ik dan zelf mag spelen. Of misschien toch zelf

niet dat er geen instabiele of ronduit vervelende Monic bestaat.

een keer iets regisseren?’

‘Vanuit moeheid kan ik een enorme stresskip zijn en problemen maken die er helemaal niet zijn. Mijn lief zegt overigens dat 24 Lof

Kenau draait vanaf 6 maart 2014 in de bioscopen.