SCENARIUSZ 1. Temat lekcji: SOS dla ginących gatunków. 2. Czas trwania lekcji: 90 minut 3. Krótki opis scenariusza: Scenariusz dotyczy przedstawienia w sposób skondensowany przyczyn wymierania zwierząt oraz przedstawienia kilku światowych oraz polskich gatunków zagrożonych wyginięciem (znajdują się w czerwonej księdze). 4. Imię i nazwisko autorki: Ewa Raczyńska 5. Poziom edukacyjny: III i IV 6. Związek z podstawą programową: I. Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku, przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem, wskazuje ewolucyjne źródła różnorodności biologicznej. II. Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym; identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej); rozumie wzajemne relacje przyrodaczłowiek; wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi. 7. Obszar tematyczny lub przedmiot: ekologia, biologia, geografia, lekcja wychowawcza. 8. Cele lekcji: uczeń pozna: • przyczyny wymierania zwierząt na różnych kontynentach, • 10 najbardziej zagrożonych gatunków kręgowców, • bezpośredni wpływ człowieka na zmiany zachodzące w liczebności gatunków zwierząt, • niektóre gatunki zwierząt z polskiej czerwonej księgi, uczeń zrozumie: • pojęcia: ekosystem, biotop, czerwona księga (lista), populacja, mutualizm, • przyczyny i skutki wymierania zwierząt, • wpływ pojedynczych osób na ekosystem. 9. Pytanie kluczowe: Jak przeciwdziałać wymieraniu zwierząt? 10. Metody i formy pracy: burza mózgów, dyskusja, pokaz filmu, obserwacja. 11. Materiały dydaktyczne: filmy, zdjęcia i rysunki zwierząt.
12. Przebieg lekcji. A. Wyświetlenie kilku zdjęć zwierząt zagrożonych i podanie tematu lekcji. Ustalenie, jaki związek ma temat lekcji z podanymi obrazami (zebranie informacji, które uczniowie już posiadają). (5 minut) B. Burza mózgów: a) w grupach (maksymalnie 3-osobowych) ustalenie przyczyn wymierania zwierząt na świecie. Zapis wniosków na kartkach. (5 minut) b) odczytanie i porównanie przyczyn – zapis wniosków na tablicy (3 minuty). c) podział przyczyn na 3 grupy. (5 minut). Podział przyczyn (przykład): Tabela nr 1 Środowiskowe: Brak pokarmu Obce gatunki wprowadzone przez człowieka Krzyżowanie się gatunków Choroby, pasożyty
Klimatyczne: Ocieplenie klimatu Zanieczyszczenie powietrza i wody
Człowiek: Kłusownictwo Nadmierne połowy
Wycinanie lasów Zmiana ekosystemów poprzez wylesianie lub zalesianie łąk Handel zwierzętami dla ubioru, ozdób, wykorzystania w medycynie, przemyt zwierząt zagrożonych. Zabijanie zwierząt uważanych za szkodniki.
C. Dyskusja (5 minut): na które z wyżej wymienionych przyczyn możemy wpływać jako pojedyncze jednostki (rubryka ostatnia w tabelce), np.: a) niekupowanie ubrań, ozdób, które zostały wykonane ze skór, kości zwierząt, b) niekupowanie zwierząt, które podlegają ochronie, c) niewypuszczanie obcych gatunków do środowiska, D. Obejrzenie filmu: http://www.discoverychannel.pl/racing-extinction/#next ( część 1,3, 4, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 - razem ok. 10 minut) prezentujący wybrane gatunki, którym grozi wyginięcie (koale, lwy, żółwie morskie, zebry, warany z komodo, tygrysy oraz ptaki). E. Krótkie omówienie zagadnień poruszonych w pierwszej części filmu (przyczyny wymierania gatunków zwierząt na świecie). (5 minut) F. Zapoznanie z pojęciami: ekosystem, biotop, czerwona lista, populacja, mutualizm, interakcje międzygatunkowe – odczytanie z wikipedii krótkich definicji, ze szczególnym uwzględnieniem czerwonej listy (księgi). (10 minut) G. Każda grupa losuje 1 lub 2 ilustracje przedstawiające jeden z 10 gatunków, którym grozi wyginięcie [tygrys, niedźwiedź polarny, mors, pingwin Magellana, żółw skórzasty,
tuńczyk błękitnopłetwy, goryl górski, motyl monarcha, nosorożec jawajski, panda wielka] i wypisuje 3 przyczyny, dlaczego dany gatunek jest zagrożony wyginięciem. Zadanie to należy wykonać, posiłkując się tabelą nr 1 oraz treścią wybranych stron www. (10 minut)
H. Odczytanie zadania i dopisanie przyczyn, których dana grupa nie wymieniła. (10 minut) I. Podsumowanie głównej części, odczytanie i podkreślenie najważniejszych faktów z tekstu „Nielegalny handel zagrożonymi gatunkami” (źródło: http://sos.wwf.pl/problemy?id=7) oraz odczytanie przez każdą grupę nazw 3 zwierząt z polskiej czerwonej księgi (źródło: http://againess.wikidot.com/polska-czerwonaksiega). (10 minut) J. Quiz „Zagrożone gatunki – scenariusz dla Globalnie…” z https://quizizz.com (stworzony przez autorkę scenariusza). Aby wykonać quiz nauczyciel musi założyć darmowe konto. Uczniowie nie zakładają kont. (7 minut) Pytania i odpowiedzi: 1. Który z wymienionych gatunków wymarł w Polsce? a) tur - prawidłowa, b) żubr, c) żbik, d) orzeł przedni. 2.Która wypowiedź jest prawdziwa? a) Ekosystem to zbiorowość tylko gatunków zwierząt wraz z fizycznym środowiskiem, w którym żyją. b) Ekosystem to zbiorowość gatunków zwierząt i roślin wraz z fizycznym środowiskiem, w którym żyją. (prawidłowa) c) Ekosystem to zbiorowość ludzi i zwierząt wraz z fizycznym środowiskiem, w którym żyją. d) Ekosystem to zbiorowość gatunków roślin i ludzi wraz z fizycznym środowiskiem, w którym żyją. 3.Czerwona księga to: a) Czerwona księga jest rejestrem zagrożonego życia. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt i roślin wraz z ich dokładnym opisem i mapami rozmieszczenia oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. (prawidłowa) b) Czerwona księga jest rejestrem wymarłego życia. Zawiera tylko listę wymarłych gatunków zwierząt i roślin wraz z ich dokładnym opisem i mapami. c) Czerwona księga jest rejestrem zagrożonego życia. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt wraz z ich dokładnym opisem i mapami rozmieszczenia. d) Czerwona księga jest rejestrem zagrożonego życia. Zawiera listę ginących gatunków roślin wraz z ich dokładnym opisem i mapami rozmieszczenia. 4. Kozica występuje w: a) Bieszczadach b) Beskidach c) Tatrach (prawidłowa) d) Sudetach
5) Na który z wymienionych gatunków znacząco ma wpływ zmiana klimatu? a) żyrafa b) ryś c) jenot d) niedźwiedź polarny (prawidłowa) 6. Właściwe zdanie to: a) Koralowce, drzewa, ptaki, ssaki i motyle nie adaptują się do nowych zmian klimatu. (prawidłowe) b) Koralowce, drzewa, ptaki, ssaki i motyle dobrze adaptują się do niebędących w sumie niczym nowym zmian klimatu. c) Koralowce, drzewa, ptaki, ssaki i motyle dobrze adaptują się do zmian w ich środowisku. d) Koralowce, drzewa, ptaki, ssaki i motyle dobrze adaptują się do zanieczyszczeń chemicznych oraz stosowania przez człowieka pestycydów. 7. W polskiej czerwonej księdze znajduje się m.in.: a) żmija zygzakowata b) zaskroniec c) padalec d) wąż Eskulapa (prawidłowa) K. Wypełnienie ankiety „dekalog ekologa” na stronie: http://sos.wwf.pl/wypelnijdekalog. (5 minut). 13. Materiały pomocnicze: pytania quizowe, karty do gry memory (opcjonalnie jako zadanie domowe: stworzenie 5 kart o zagrożonych zwierzętach – po jednej stronie zdjęcie, po drugiej krótkie informacje o zwierzęciu – miejsce życia, rodzaj, gatunek, pokarm, problem ekologiczny), dekalog ekologa.