Product in beeld Inspiratiedocument voor de vormgeving van de Nationale Omgevingsagenda
Colofon Dit document is gemaakt als stageopdracht vanuit TUDelft voor het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het is voor intern gebruik van het programmateam Nationale Omgevingsvisie. De auteur heeft gepoogd alle rechthebbenden van de gebruikte illustraties te achterhalen. Belanghebbenden kunnen bij het ontbreken van een vermelding contact opnemen met de auteur. Auteur Shyreen Shaib Onder begeleiding van
Michiel van Dongen (Min. IenM) & Fransje Hooijmeijer (TUDelft)
Opdrachtgever
Technische Universiteit Delft & Ministerie van Infrastructuur & Milieu
Oplage 100 exemplaren Datum Juli 2015 Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Leeswijzer Dit document is bedoeld om ons te inspireren in de tocht naar de vormgeving van de vormvrije Nationale Omgevingsagenda. Het is ontstaan uit de persoonlijke behoefte om vormgeving beter te begrijpen; enerzijds vanuit ons interne geschiedenis van nota’s Ruimtelijke Ordening, en anderzijds een veel breder overzicht van vormgeving om ons heen, zowel intern als extern. Ook wilde ik het programmateam NOVI meenemen in het verhaal van vormgeving en de toegevoegde waarde ervan. Als men praat over vormgeving van een product dan gaat het over drie aspecten: stijl, visualisatie en medium. Deze drie aspecten, tegenover de groeiende mogelijkheden dankzij technologische ontwikkelingen, worden samen behandeld in deze zoektocht, een zoektocht die vier hoofdstukken heeft opgeleverd: Deel 1 vat het doel van de Nationale Omgevingsagenda samen. Dit is de essentie waaruit wij werken, en elke keuze die wordt gemaakt op gebied van vormgeving moet dienen aan tenminste één doel. Vooral doelen zoals het uitnodigen om mee te doen en het inspireren zijn enorm afhankelijk van de vormgeving. Deel 2 is een analyse van de nota’s Ruimtelijke Ordening waarin verschillende elementen worden nagetekend en gefotografeerd als een vorm van analyserend onderzoek voor interpretatie. Deel 3 is een ruime collectie van inspiratie op het gebied van verschillende stijlen (layout, kleurgebruik, typografie, etc.), typen visualisaties (kaarten, diagrammen, schema’s, concepttekeningen, foto’s, etc.) en media (boeken, films, spellen, maquettes, etc.). Deze collectie is ontstaan uit veel verschillende bronnen. Deels van het programmateam NOVI, en deels mijn eigen zoektocht online, in de bibliotheek van het ministerie en zo ongeveer bij iedereen die ik tegenkwam. Deel 4 is de eerste set aanbevelingen voor de Nationale Omgevingsagenda, als beginconclusie van de drie delen ervoor.
Om van zoveel mogelijk elementen de waarde te laten zien is van dit document een interactieve PDF gemaakt. Hierdoor kunnen verschillende filmpjes worden afgespeeld en kun je via een klik terecht bij verschillende websites, interactieve infographics, spelletjes en andere documenten. dit teken. De interactieve elementen worden aangegeven met Ook de bronnenlijst op het einde verwijst zo veel mogelijk naar externe links. Shyreen Shaib shyreen.shaib@gmail.com
Inhoudsopgave Leeswijzer Deel 1
Doel NOA
Deel 2
Analyse nota’s RO
Deel 3 Inspiratie Deel 4 Bronnenlijst
Implementatie NOA
Deel 1 Doel NOA
Helderheid & structuur bieden over issues & rollen Inspireren Uitdagen
Uitnodigen om mee te doen & input te leveren
Omgevingsagenda
Ruimte geven aan innovatie & experiment
Sturing geven aan beleidskeuzes
Mobiliseren
Partijen verbinden
Maatschappelijke discussie op gang brengen
Deel 2 Analyse nota’s RO
1958
1960
1966
1974
1988
2001
2004
2012
1
De Ontwikkeling van het Westen des Lands, 1958
stijl en
en huis t over e
edach Er is nag oon ic over een
Allereerste nota! Door alle schalen hee n van intern ationaal tot super lo kaal. Enige nota met een doorsn ede.
2
r van kleu k i u r b e geen g de kaft behalve
Nota inzake de ruimtelijke ordening in Nederland, 1960
Alles is in g rijstinten. Hele helder e vormgevin g waarbij alle en de essentie zic htbaar is. Geen geb ruik van schaalbalke n, legenda’s , noordpijlen etc
3
Tweede nota over de ruimtelijke ordening in Nederland, 1966
en or kaart o v p a Extra m rsie ve Engelse
ĂŠn een
e
ers ruik, inv b e g r u kle Krachtig or het water. vo kleuren
Eerste nota RO
De komst v an principe tekeningen en concept uele weerg aven. Bijzondere uitsnede va n noord-we Europa. st
n en is ee t r a a k e de grot est Europa! Een van noord-w n a v t r kaa
4
Derde nota over de ruimtelijke ordening, 1974
Groot verschil met 2e nota! Geen omgeving, voorzichtig kleurgebruik.
Veel verschillende vormen! Infographics maar ook scenario denken!
Combinatie kaarten, principe tekeningen, ook in perspectief.
Enorm lokaal onderzoek, inclusief fotos op ooghoogte
De komst van iconen en symbolen om principes uit te leggen en plekken aan te geven.
5
Vierde nota over de ruimtelijke ordening, 1988
Hele conceptuele kaartjen met veel pijlen, figuren, symbolen
Heel veel verschillende methodes van vormgeving komen samen. Alles van 3D modellen uit de computer tot handgetekende perspectief tekeningen.
6
Een doordachte marketingstrategie! Reclames, bekende figuren, hebbedingetjes, populaire versies!
Harde kaft
7
Vjifde nota over de ruimtelijke ordening, 2001
Fel kleurenpalet. Veel gebruik van diagrammen, grafieken, principe tekeningen, pagina-grote bewerkte foto’s.
Grensoverschrijdende kaarten met veel felle kleuren
Heldere pagina indeling
Beleidskaarten verliezen focus. Te druk, te veel grafische elementen die samen komen.
Rood, wit & goud! 8
Nota Ruimte, 2004
Drieluik WRO-Nota Ruimte - Geld via schilderij
Veel fotos, sfeer impressies. Maar 1 kaartuitsnede. Geen andere beeldende vormen
Rijkshuisstijl... Ook online gepubliceerd als PDF
9
Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, 2012
Inzoom van deelgebieden Weinig andere uitsnedes
Enige 2 niet-kaart beelden
Nieuwe blokjes kaart
Visie kaart is een stapeling van lagen
Ook als 100% GIS bestand op ruimtelijkeplannen.nl
Deel 3 Inspiratie
11
10
Boeken met soortgelijk doel; het onderzoeken van (o.a) beeldtaal
12
13
14
15
16 17
Kracht van handtekenen om concepten te verbeelden of specifieke doelgroepen aan te spreken
Mix van handtekenen met digitale middelen
18
Gebruik van de flap voor helderheid in de vorm van een kaart, legenda of basis principes
21
19
20
Statement creĂŤeren met de grootte van het boek
22
24
23
Krachtige stjil in vormgeving dankzij kleurgebruik, layout, typografie, etc
25
26
Één fel kleuraccent & pagina volle foto’s
Binnen rijkshuisstijl ook best veel mogelijk !
27
29
Gebruik van iconen voor helderheid Relatie van foto’s en schetsen
Een specifiek product voor een specifieke doelgroep 30 28
Een samenvatting van het hoofdstuk via conceptuele tekeningen
voedsel
32
Boere n markten
De sterke concentratie in de voedselketen geeft inkoopkantoren van supermarkten veel macht
Invloed in de KETEN Zorgvuldig produceren vraagt om nieuwe verdienmodellen. Produceren met aandacht voor dierenwelzijn, natuur en landschap sluit aan bij het beeld dat de samenleving van een duurzame voedselproductie heeft, maar leidt vaak tot een hogere kostprijs. Ondanks het maatschappelijke draagvlak voor zorgvuldig produceren is het lastig om die hogere kostprijs via de markt terug te verdienen. Het creëren
miljoen
Inkoopkantoren
van nieuwe verdienmodellen en afzetkanalen is daarom een voorwaarde om de meerkosten van zorgvuldig produceren te kunnen vermarkten en in het productaanbod een omslag te kunnen maken van ‘prijs’ naar ‘kwaliteit’. Deze omslag vraagt om nieuwe vormen van ketenorganisatie, bijvoorbeeld in de vorm van directe levering van boeren en tuinders aan consumenten.
miljoen
Supermarktformules
33
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
Huishoudens Supermarkten
mobiliteit logistiek smart mobility
from silos to meshing
proces
Consumenten besteden 10 tot 15% van hun inkomen aan voedsel
proces
domein
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD proces overheid from silos to meshingdiensten
domein
technologie
proces
pbl.nl 23
mobiliteit logistiek
domein
domein
technologie
from silos to meshing
technologie domein
domein
overheid diensten
overheid diensten
REN SO
mobiliteit logistiek
smart government mobiel internet modularize urban services
mobiliteit logistiek
autonome voertuigen
technologie
technologie mobiel internet
autonome voertuigen
internet of things
real-time data wearables
vliegende auto’s
big data / datafication sensoren / kwantificeren
mobiel internet
autonome voertuigen
internet of things
real-time data wearables
vliegende auto’s
big data / datafication sensoren / kwantificeren
een andere blik op vraagstukken GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD from silos to meshing
mobiliteit logistiek smart mobility
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
mobiliteit logistiek
from silos to meshing
smart mobility
overheid diensten
smart government modularize urban services
mobiel internet real-time data wearables
vliegende auto’s real-time data wearablesinternet of things
stad
stad
big data / datafication sensoren / kwantificeren
vliegende auto’s smart government big data / datafication schaal real-time data technologie domein technologie technologie modularize urban services sensoren / kwantificeren wearables
technologie
overheid diensten
smart government modularize urbanautonome services
voertuigen vliegende auto’s
stad
stad
LYSE NA EA
Ook logistieke bedrijven en het stadsmanagement kunnen deze (voorspellende) data gebruiken om stromen en bewegingen slimmer te organiseren.
NOW
8.00h
11.00h
14.00h
LYSE NA EA NOW
8.00h
mobiel internet
autonome voertuigen
real-time data wearables
vliegende auto’s
big data / datafication sensoren / kwantificeren
11.00h
14.00h
17.00h
17.00h
schaal
technologie
internet of things
Oo logis bedrijve stadsmanage deze (voorsp gebruiken om bewegingen organi
VOORSPEL keuzes base algoritmes.
internet of things
stad
stad
big data / datafication sensoren / kwantificeren
combinatie elementen
combinatie elementen
ONOME VOE UT
Een stap iets verder in de toekomst koppelt dit systeem aan zelfrijdende voertuigen. Beweging door de stad wordt dan opeens een rustmoment, tijd om iets anders te doen. Er kan bijvoorbeeld gewerkt en gefitnest worden of een spelletje met de kinderen. Wellicht dat auto's dan juist groter worden zodat er meer functies inpassen. Voorzieningen kunnen dan ook mobiel worden. De rechtbank of het gezondheidscentrum komt dan tijdelijk naar de buurt in plaats van overal permanente vestigingen te hebben.
ONOME VOE UT
Een stap iets verder in de toekomst koppelt dit systeem aan zelfrijdende voertuigen. Beweging door de stad wordt dan opeens een rustmoment, tijd om iets anders te doen. Er kan bijvoorbeeld gewerkt en gefitnest worden of een spelletje met de kinderen. Wellicht dat auto's dan juist groter worden zodat er meer functies inpassen. Voorzieningen kunnen dan ook mobiel worden. De rechtbank of het gezondheidscentrum komt dan tijdelijk naar de buurt in plaats van overal permanente vestigingen te hebben.
A
technologie
smart government autonome mobiel internet modularize urban services voertuigen
internet of things
RSP VOO ELLEND
smart mobility
autonome voertuigen
UIGEN RT
rond de leefomgeving
domein
smart mobility domein
diensten
mobiel internet
A
domein
from silos to meshing overheid
05 voedsel energie 31 53 mobiliteit from silos to meshing proces
proces
mobiliteit logistiek
overheid diensten
sensoren / kwantificeren
R
Nederland verbeeld
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
mobiliteit logistiek
stad big data / datafication
schaal
schaal GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
Als alle voertuigen en h routes vervolgens aan systeem worden gekoppe mogelijk om te zien waar we persoon is en waar die heen g wil gaan. Het systeem kan vraa bij elkaar brengen waardoor a dit koppelen aan andere verv jkheden opeens veel makkel Dat maakt ook flexibilise autobezit mogelijk. Missch grote auto alleen maar h als we op vakantie ga
SENSOREN stad V T objectenAve netwerk: co welke auto die heen ga
schaal
technologie
schaal
technologie
REN SO
internet of things
smart mobility
schaal
technologie schaal
technologie technologie technologie autonome smart government smart mobility mobiel internet vliegende auto’s smart mobility smart real-time data internet of things modularize urban servicesgovernment voertuigen modularize urban services wearables technologie technologie technologie vliegende auto’s smart government big data / datafication real-time data modularize urban services sensoren / kwantificeren wearables
technologie
se
Als alle voertuigen en hun routes vervolgens aan dit systeem worden gekoppeld is het mogelijk om te zien waar welke auto of persoon is en waar die heen gaat of heen wil gaan. Het systeem kan vraag en aanbod bij elkaar brengen waardoor autodelen en dit koppelen aan andere vervoersmogelijkheden opeens veel makkelijker wordt. Dat maakt ook flexibilisering van autobezit mogelijk. Misschien is een grote auto alleen maar handig als we op vakantie gaan?
domein
NETWERK koppelen s stad vliegende netwerk. auto’s b
autonome voertuigen internet of things
big data / datafication sensoren / kwantificeren
overheid diensten
domein
technologie
mobiliteit logistiek
real-time data wearables
vliegende auto’s
from silos to meshing
smart mobility
from silos to meshing
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
overheid diensten
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
Consumenten
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
domein
technologie
from silos to meshing
domein
autonome
smart government voertuigen modularize urban services
technologie
GEBUNDELD wordt GEDISTRIBUEERD
mobiel internet
mobiel internet real-time data wearables
domein
Mooie beelden, geoptimaliseerd per data type
proces
smart mobility
smart government modularize urban services
domein
proces overheid diensten
mobiliteit logistiek
ZELFRIJDEN T geven de m mobiliteit-t STAD EN P LAT SEN US
Boeren en tuinders
NETW ER
o v
K
7
Dit proces heeft vooral een effect in het domein van mobiliteit waar het mogelijk wordt om de capaciteit veel beter te benutten, zowel van de voertuigen zelf als van de ladingen ervan. Door het koppelen van netwerken verdwijnen gecentraliseerde systemen. Kleinere netwerken worden gekoppeld aan grotere en creëren één decentraal systeem.
FLOWS IN T OP PL CH A RI
domein
Dit proces heeft vooral een effect in het domein van mobiliteit waar het mogelijk wordt om de capaciteit veel beter te benutten, zowel van de voertuigen zelf als van de ladingen ervan. Door het koppelen van netwerken verdwijnen gecentraliseerde systemen. Kleinere netwerken worden gekoppeld aan grotere en creëren één decentraal systeem.
technologie domein domein technologie t technologie domein schaa technologie technologie NETW
SEN
proces
proces
RSP VOO ELLEND
Leveranciers
REA L
bij mobiliteit wordt gebundeld gedistribueerd bij mobiliteit wordt gebundeld gedistribueerd
SEN
Levensmiddelenfabrikanten
verhaallijn #1 verhaallijn #1
GE
31
tech
technologische asp
36 34
Verschillende vormen van visualisaties worden gebruikt om te verhelderen, verduidelijken, inzichtelijk te maken, verbanden te laten zien, de realiteit te vertonen, etc.
37
35
Archeologische complexen
964.729
5.868
Historische wegvoertuigen
Historische schepen
3.982
1.740
465
56
Grafheuvels
Terpen
Hunebedden
982
156
12
Bureau-onderzoek
Opgravingen
Onderwater
4
Erfgoedevenementen Bezoekersaantallen
900.000 900.000
1.771
ca. 1.000
90.000
Nationale Molendag
Historische vliegtuigen
14.500
Natuurwerkdag
Mobiel erfgoed
Meldingen van archeologisch onderzoek
in 2012 ca.
1.000.000 913 Musea in Nederland
86
61.768
Oorlog en Defensie
Gebouwde rijksmonumenten
Woonhuizen
Museumweekend (2013)
Historische railvoertuigen
4.110
58,5%
Open Monumentendag
278
6,8%
2,1%
Kerken
Molens
30
waarvan de meeste in Súdwest Fryslân Den Haag Rotterdam Stichtse Vecht
17 15 9 9
465
Beschermde stadsen dorpsgezichten
14 Stedelijke uitbreiding
7 Ruilverkaveling
26 Natuur
Geregistreerde erfgoedincidenten (RCE)
38
Wederopbouwgebieden
74 Kunst
Brand
11 Wateroverlast
5 Oorlogsschade
10
Nederlandse werelderfgoederen
Erfgoedmonitor.nl Feiten en cijfers over ons erfgoed per 1 januari 2015
1995 | Schokland en omgeving 1996 | De Stelling van Amsterdam
Op Erfgoedmonitor.nl vindt u feiten en cijfers over het erfgoed in
en ontwikkeling van het Nederlandse erfgoed. In het begin
Nederland. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verzamelt
van het nieuwe jaar kijken we terug en zetten we een aantal
De Beemster 2000 | Het Rietveld Schröderhuis in Utrecht 2009 | De Waddenzee
data over monumenten, archeologie, cultuurlandschap, musea en
erfgoedfeiten in de schijnwerpers. Op Erfgoedmonitor.nl
2010 | De Grachtengordel in Amsterdam 2014 | Van Nelle fabriek in Rotterdam
collecties. Deze monitor biedt een landelijk overzicht van de staat
vindt u meer informatie over deze en andere onderwerpen.
1997 | Molens van Kinderdijk-Elshout 1997 | Historische binnenstad Willemstad, Curaçao 1998 | Woudagemaal bij Lemmer 1999 | Droogmakerij
38 40
41
42
Met kaarten is er ook veel mogelijk. De mix van 2D en 3D is opmerkelijk maar er zijn veel verschillende stijlen te bedenken
43
44 39
45
49
46 48
Verschillende typen media om met een product verbinding te zoeken met een breder doelgroep
47 50
51
53
52
54
Ook als het product gedrukt wordt zijn er mogelijkheden voor een connectie met een meer actief medium. Zoals de QR code of een USB.
55
56
Animatie filmpjes worden steeds vaker gebruikt. Ook handgetekende animaties met gesproken uitleg! 57
58
Sven
Op een ander niveau van interactiviteit worden ook serious games ontwikkeld om doelgroepen beuwst te maken en consequenties te begrijpen, etc.
61 59
Slim gebruiken maken van wat er al is; IKEA publiceert catalogus op instagram, liken en taggen zijn hierdoor mogelijk
Internet maakt eenvoud en helderheid mogelijk, vooral in het aanen uitzetten van kaart lagen 60
62
Interactieve infographics die bijna als een spel functioneren
3D bestanden worden steeds toegankelijker voor alle gebruikers
64
63
65
Infographics worden steeds interactiever en complexer
66
67
68
De grens tussen de virtuele wereld en realiteit wordt steeds vager. De voorbeelden zijn overal om ons heen
69
70
In Madurodam kun je “vliegen� boven Nederland of een 3D print van jezelf maken
71
Je kunt online stemmen welke producten goedkoper moeten en vervolgens lees je dat terug op alle bushaltes in Nederland
72
73
Je kunt poppetjes kopen die je in een virtueel spel power-ups geven
74
75
Met Google Cardboard kun je met een stuk karton Virtual Reality ervaren
76
De mogelijkheden met Augmented Reality en Virtual Reality zijn eindeloos.
78 77
Typen media
Passief
Actief
Interactief
Supra-actief
Vormgeving van een goed eindproduct
Boere n markten
De sterke concentratie in de kantoren van supermarkten veel macht
Levensmiddelenfabrikanten
Leveranciers
7
Boeren en tuinders
Invloed in de KETEN Zorgvuldig produceren vraagt om nieuwe verdienmodellen. Produceren met aandacht voor dierenwelzijn, natuur en landschap sluit aan bij het beeld dat de samenleving van een duurzame kostprijs. Ondanks het maatschappelijke draagvlak voor zorgvuldig produceren is het lastig om die hogere kostprijs via de markt terug te verdienen. Het creëren
miljoen
Inkoopkantoren
miljoen
Huishoudens Supermarktformules
Supermarkten
van nieuwe verdienmodellen en afzetkanalen is daarom een voorwaarde om de meerkosten van zorgvuldig produceren te kunnen vermarkten en in het productaanbod een omslag te kunnen maken van ‘prijs’ naar ‘kwaliteit’. Deze omslag vraagt om nieuwe vormen van ketenorganisatie, bijvoorbeeld in de vorm van directe levering van boeren en tuinders aan consumenten.
Consumenten besteden 10 tot 15% van hun inkomen aan voedsel Consumenten pbl.nl 23
Visualisatie 964.729 Historische wegvoertuigen
Archeologische complexen
1.740
3.982
465
56
Terpen
Hunebedden
982
156
12
Bureau-onderzoek
Opgravingen
Onderwater
5.868
4
Erfgoedevenementen Bezoekersaantallen
Historische schepen
900.000 900.000
ca. 1.000
90.000
Nationale Molendag
Historische vliegtuigen
14.500
Natuurwerkdag
Mobiel erfgoed
Meldingen van archeologisch onderzoek
in 2012 ca.
1.000.000 913
4.110
Musea in Nederland
86
61.768
Oorlog en Defensie
Gebouwde rijksmonumenten
58,5% Woonhuizen
Open Monumentendag Museumweekend (2013)
1.771 Historische railvoertuigen
278
6,8%
2,1%
Kerken
Molens
30
waarvan de meeste in Súdwest Fryslân Den Haag
Stichtse Vecht
17 15 9 9
38
Wederopbouwgebieden
465
Beschermde stadsen dorpsgezichten
14 Stedelijke uitbreiding
7 Ruilverkaveling
74
26
Kunst
Natuur
Geregistreerde erfgoedincidenten (RCE)
Brand
11 Wateroverlast
5 Oorlogsschade
10
Nederlandse werelderfgoederen
Erfgoedmonitor.nl Feiten en cijfers over ons erfgoed per 1 januari 2015
1995 | Schokland en omgeving 1996 | De Stelling van Amsterdam 1997 | Molens van Kinderdijk-Elshout 1997 | Historische binnenstad Willemstad, Curaçao 1998 | Woudagemaal bij Lemmer 1999 | Droogmakerij De Beemster 2000 | Het Rietveld Schröderhuis in Utrecht 2009 | De Waddenzee 2010 | De Grachtengordel in Amsterdam 2014 |
Op Erfgoedmonitor.nl vindt u feiten en cijfers over het erfgoed in
en ontwikkeling van het Nederlandse erfgoed. In het begin
Nederland. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verzamelt data over monumenten, archeologie, cultuurlandschap, musea en
erfgoedfeiten in de schijnwerpers. Op Erfgoedmonitor.nl
collecties. Deze monitor biedt een landelijk overzicht van de staat
vindt u meer informatie over deze en andere onderwerpen.
Stijl
Medium
Deel 4 Implementatie NOA
Websites
Interactieve infographics
Apps
Maak gebruik van de technologie om het interactief te maken.... Foto’s
Kaarten
...Maar vergeet de kracht van analoge middelen niet...
Concept tekeningen
Gebruik verschillende vormen van beeld Schema’s
Slogan
Logo
Icoontjes
Animaties
Onze “Ruud Gullit”
Boeken
“Brabant tapijt”
Maquettes
...Vind het snijvlak tussen de twee!
Aanbevelingen Bedenk nu alvast nu wat voor icoon NOA moet zijn in de tijdlijn
Creëer een krachtige stijl en stuur erop middels marketingtsrategie Gadgets zoals buttons, koffertjes
Handtekenen
“IKEA op Instagram”
Gebruik wat er al is
Gebruik verschillende typen media en producten voor verschillende doelgroepen
Bronnenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.
veel mogelijk zo n a v g n zi ij rw e n doorv Gebruik voor ee ia de QR-code! v ie rs e v e v ie ct ra bronnen de inte
De Ontwikkeling van het Westen des Lands; 1958 Nota Inzake de Ruimtelijke Ordening van Nederland; 1960 Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening van Nederland; 1966 Derde Nota over de Ruimtelijke Ordening van Nederland; 1974 Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening van Nederland; 1988 Ruimte voor 2015; 1993 Vijfde Nota over de Ruimtelijke Ordening van Nederland; 2001 Nota Ruimte; 2004 Structuurvisie Infrastructuur & Ruimte; 2012 Een Vreemde Eend; 2002 Nieuw Nederland 2050, Beeld verhalen; 1987 Land on Zicht, Zicht op Land; 1990 Chronologie; 2002 Droppie Water op de Dijk; 1998 Visie Landelijk Gebied, kaart katern; 1999 Verslag Zomeratelier Routeontwerp A12; 1999 Verkenning Nationale Ruimtelijke Hoofdsturctuur; 2003 35 Iconen van Ruimtelijke Ordening in Nederland; 2012 De Ruimtelijke Metamorforse in Nederland 1988-2015; 2015 Actieprogramma Ruimte & Cultuur 2005-2008; 2005 Atlas Groene Gebiedscategorieën; 2011 Een Cultuur van Ontwerpen, Visie Architectuur &Ruimtelijke Ordening; 2008 Nederland Projectenland, Design and Politics; 2103 Netwerken in Zuidelijk Holland, 1000 dagen Atelier Zuidvleugel; 2008 Maak Ruimte; 2015 MIRT Projectenboek; 2014 Our Water in the Netherlands; Masterplan Kust en Erfgoed; 2014 Adaptation Inspiration; 2013 Klein Apeldoorns Dorpen Kookboek; 2012 Nederland Verbeeld; 2012 Lagen Benadering Smart Cities; 2014 NASA Europe at Night Erfgoedmonitor.nl Van Afval naar Grondstof; 2014 De Argumentenfabriek.nl Design map Paris Typographics map Dublin London Underground alternative tube maps Hand drawn map of Paris
42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78.
Map op Washington DC Paper Maps - The perfect stage for your 3D Maps and Icons “Dat gaat lekker daar op dat waddeneilandje” Geospatial piracy monitoring Tapijt Mozaïek Brabant Panorama Gebiedsagenda Noordzee 2050 OntwerpDelta.nl 60 Ansichtkaarten, Canon van het Nederlandse landschap Maquette Blokjeskaart Tweede Nota Ruimtelijke Ordening Atlas van de Toekomst, een analyse; 2015 Gebiedsagenda Noordzee; 2014 Tour d’ Horizon 2002 Nationale Visie Kust, Kompas voor de Kust; 2013 Vernieuwing MIRT; 2015 Rijkswaterstaat op weg naar 2015 MSP Challenge 2050 Sea Dream Team Serious Game Mobiliteitsbeeld 2014 Atlas Natuurlijk Kapitaal IKEA PS instagram website Future of Carsharing Milliarden Stadt Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender Rights Around the World Bike shares in Moscow Where the population of Europe is growing, and where it is declining. Vlieg boven Nederland in Madurodam Vlieg boven Nederland in Madurodam Fantastische 3D kopie in Madurodam Fantastische 3D kopie in Madurodam Nederland helpt HEMA, HEMA helpt Nederland Nintendo Amiibo Doodling in Math: Spirals, Fibonacci and being a plant Hands-on with Google Cardboard Virtual Reality kit Google Cardboard Microsoft Hololens Augmented Reality Make your outdoor advertising interactive: NFC