Med helsing frå Sogn og Fjordane

Fotograf Leiv Bergum har gjennom eit langt liv jakta på fotomotiv i Sogn og Fjordane. 65 år med kamera har resultert i over ti millionar selde prospektkort med vestlandsnaturen som motiv. Eit handplukka utval frå det rikhaldige arkivet hans har no blitt til Med helsing frå Sogn og Fjordane.

Henning Rivedal fortel historiene bak lyset og skug­gane i Bergum-bileta.

* Leiv Bergum (f. 1928 i Førde) etablerte i 1950 foto­ forretning i Sogndal. Varemerket hans, Camera Bergum, er kjent både nasjonalt og internasjonalt. Få kan måle seg med Leiv Bergum når det gjeld å gjere Sogn og Fjordane kjent gjennom bilete, film og publikasjonar. Han har også vore lokal fotograf for nrk.

Henning Rivedal (f. 1944 i Fjaler) har vore forfattar og redaktør for ei rekkje bøker. Han arbeidde i nrk frå 1971 til 1983. Etter det har han mellom anna vore skodespelar ved Sogn og Fjordane teater, kultursjef i Naustdal kommune og informasjonssjef i Sogn og Fjordane fylkeskommune.

V ELKOM M EN Bli med oss på denne turen gjennom fylket vårt slik fotografen Leiv Bergum har sett det.

Gjennom 63 år har han vore oppteken av å dokumentere natur, folk og hendingar, og han har bygt opp ei enorm fotosamling. Dette har resultert i over ti millionar selde prospektkort.

Fordeler vi dei over karrieren hans blir det meir enn 150 000 årleg. Og framleis klikkar det i fotografiapparata til 85 år gamle Leiv Bergum.

Biletet til høgre er frå 1950-åra. Her kviler fotografen, fiskaren og jegeren Leiv Bergum ved elva i Mørkrisdalen i Luster. Kamera, fiskestang eller børse er aldri langt unna. Bilen, ein Ford Taunus 15M, var firmabilen til Fotomagasinet som han starta den 10.10. 1950 i Sogndal. Med den drog han på fotosafari langs fjordar og fjell på Vestlandet, ofte med kona Else som trufast følgjesvein. Campingvogna kjøpte han brukt av ein klesagent i Oslo, og slike doningar var ikkje kvardagskost på denne tida. Alt arbeid langs vegane stoppa opp når ekvipasjen med telefonnummer 172 og skiltnummer S -172 passerte. I dag er Mørkrisdalen eit freda naturvernområde, og campingvogna enda livet sitt som dokkestove for ei lita jente.

Henning Rivedal har fått vere med på å velje ut, for så å setja tekstar til bileta. Målet har vore å gje deg ei oppleving av det særmerkte fylket som heiter Sogn og Fjordane.

God fagleg støtte har komme, særskilt frå tidlegare fylkesgeolog Bjørn Falck Russenes og førsteamanuensis Torbjørn Dale ved Høgskulen i Sogn og Fjordane.

Blar du vidare, kjem det fleire historier. God tur!

4

Leiv Bergum fotograf

Henning Rivedal forfattar

m ør k r i s d al e n

5

76

l a ngs s und e fj ell e t

He r, på ve ge n mellom Eikefjord og Florø, ligg Sundefjellet. I gamle dagar jaga dei makrelstørje inn langs fjellet i Livresundet og stengde att med nót. Slikt vart det attåtnæring av for fiskarbønder på kysten. * førre op p sl a g: Fl ora har ein lang tradisjon med skyssbåtar som snirklar seg fram mellom øyar, sund og vikar. Kaiane var ofte små, men godt sjømannskap berga folk og varer trygt fram.

77

G U L L ET PÅ SOKKELEN Ol jen vår kjem frå ei tid då Nordsjøen var eit sump- og steppeland. Kolossale mengder mikroorganismar levde og døydde her. Dei døde sokk til botnar og vart etter kvart kapsla inn av slam frå elvane. Slik danna det seg lag på lag i store innsjøar som vi i dag kjenner som Ekofisk, Troll og alle dei andre namna på olje- og gassfelta på Sogn og Fjord­anesokkelen.

Det vi høyrer mindre til er kol-lagera som også ligg på denne havbotnen, frå skogane som voks her. For nokre ein gigantisk unytta sparekonto, for andre eit tilsvarande stort miljøtrugsmål.

80

v e st f or s ogn og fjor d an e

81

92

Kvi knes Ho t el i Ba l estra n d

93

s ognda l 110

Fr å h øg t over landet der Årøya renn ut i Barsnesfjorden skimtar vi Loftesnesbrua og Sogndal. Årøylaksen er vidgjeten for storleiken, men mindre kjent er det at det er teke lange på 175 centi­ meter i denne fjorden.

111

118

G am alt sogn at u n slik det står på De Heibergske Samlinger / Sogn Folkemuseum, som har vore i drift sidan 1909 då Gjert Heiberg gav den private samlinga si til Sogn Historielag.

d e h e i b e r gs k e s am l i nge r / s ogn f ol k e mu se u m, k a u pa n ge rsk oge n, sognd a l

119

122

ka upan ger fe rj ek a i

MYKJ E H ISTOR I E I EITT B I LETE Bilferja «Innvik» lastar bilar og folk i Kaupanger på slutten av 1960-åra. «Innvik» vart bygd i 1967 for Fylkesbaatane i Sogn og Fjordane med baug som kunne opnast og lukkast framme. I 1982 vart ferja teaterbåt for Sogn og Fjordane Teater med Anne Gullestad som primus motor. Teatersuksessen langs kysten var formidabel med «Splint» av Norvald Tveit som eit høgdepunkt.

Då hende det at folk slost på kaia for å komme om bord. I 1987 vart ferja ombygd til teaterbåt. I 2001 var det slutt på eventyret med ein teaterbåt langs kysten. «Innvik» hamna som teaterbåt og Bed & Breakfast-hotell ved kai i Bjørvika i Oslo fram til 2010.

I 2013 låg ho ved kai på Nesodden.

123

166

fj ellområ d et mel l om å rd a l og l æ rd a l

KVA R S I N PLASS Sta og jordnær lyt den vere som skal slå rot her

167

LITT AV EIN T U R I S TAT T RA K S J O N Fl åmsbana fraktar meir enn 600 000 passasjerar årleg og er med det ein av dei best besøkte turistattraksjonane i Noreg.

Stortinget vedtok i 1908 at bana skulle byggjast, arbeidet kom i gang i 1923 og den 10. februar 1941 vart dei første passasjerane frakta med bana.

Bana startar to meter over havet i Flåm og stig gjennom 20 svingar 20,2 kilometer opp Flåmsdalen til Myrdal stasjon på Bergens­bana, 866 meter over havet. På vegen passerer ho fleire mektige fossefall, og ho stoggar ved Kjosfossen som er eit populært foto­ graferingspunkt.

198

f l 책m s b ana

199

Fotograf Leiv Bergum har gjennom eit langt liv jakta på fotomotiv i Sogn og Fjordane. 65 år med kamera har resultert i over ti millionar selde prospektkort med vestlandsnaturen som motiv. Eit handplukka utval frå det rikhaldige arkivet hans har no blitt til Med helsing frå Sogn og Fjordane.

Henning Rivedal fortel historiene bak lyset og skug­gane i Bergum-bileta.

* Leiv Bergum (f. 1928 i Førde) etablerte i 1950 foto­ forretning i Sogndal. Varemerket hans, Camera Bergum, er kjent både nasjonalt og internasjonalt. Få kan måle seg med Leiv Bergum når det gjeld å gjere Sogn og Fjordane kjent gjennom bilete, film og publikasjonar. Han har også vore lokal fotograf for nrk.

Henning Rivedal (f. 1944 i Fjaler) har vore forfattar og redaktør for ei rekkje bøker. Han arbeidde i nrk frå 1971 til 1983. Etter det har han mellom anna vore skodespelar ved Sogn og Fjordane teater, kultursjef i Naustdal kommune og informasjonssjef i Sogn og Fjordane fylkeskommune.