F. Scott Fitzgerald
den store gatsby
Skrifttypane i denne boka – Skald antikva, Skald kursiv og Skald grotesk – er utvikla spesielt for Skalds klassikarar av skriftdesignaren Stefan Ellmer. Dei er ei indirekte omsetjing av dei ikoniske skrifttypane Nicolas Jenson utvikla i Venezia rundt 1470, med inspirasjon frå den britiske og amerikanske rørsla av uavhengige forlag som tidleg på 1900talet utvikla sine eigne versjonar av desse gamle skrifttypane. Målet med skrifttypen Skald er å presentere dei nye omsetjingane i Skalds serie på ein klar, unostalgisk, open og inviterande måte, men likevel med særpreg.
Støtta og innkjøpt av Norsk kulturråd.
originalV erk : The Great Gatsby (Charles Scribner’s Sons 1925, omsett frå utgåva til Oxford University Press, 1998)
t ekst : Francis Scott Key Fitzgerald o msetjar : Nils Henrik Smith
seriedesign : Andreas Töpfer & Øystein Vidnes i llustrasjon : Andreas Töpfer
sats : Øystein Vidnes
Fontar : Skald antikva, Skald kursiv og Skald grotesk av Stefan Ellmer
Pa P ir : Munken Print Cream 1.8, 90 g
t rykk og innbinding : Livonia Print
© skald 2024 www.skald.no
isbn 978 82 7959 376 8
ISBN 9788279593768
97 882 79 59 37 68
DEN STORE GATSBY
F rå engelsk V ed
n ils Henrik s mit H
skald 2024
3. kapittel
d et strøymde musikk frå huset til naboen min gjennom sommarnettene. I dei blå hagane hans kom og gjekk jenter og menn som møll mellom kviskringane og champagnen og stjernene. Ved høgvatn om ettermiddagen såg eg gjester stupe frå tårnet på flytebrygga hans eller sole seg på den varme sandstranda, medan dei to motorbåtane hans flerra opp vatnet i sundet der dei trekte vasskikøyrarar over fossestryk av skum. I helgene vart RollsRoycen hans forvandla til ein skyttelbuss som frakta gjester til og frå byen frå ni om morgonen til lenge etter midnatt, medan stasjonsvogna hans spratt av garde som ei lystig gul bille for å møte alle tog. Og på måndagar sleit åtte tenarar, inkludert ein ekstra gartnar, heile dagen med moppar og børstar og hamrar og hagesakser for å bøte på herjingane frå kvelden før.
Kvar fredag kom det fem kassar med appelsinar og sitronar frå ein frukthandlar i New York – kvar måndag forlet dei same appelsinane og sitronane huset gjennom bakdøra i form av ein pyramide av fruktkjøtfrie halvmånar. På kjøkkenet stod ein maskin som kunne presse safta ut av to hundre appelsinar på ein halv time
om butlaren trykte tommelen sin to hundre gonger på ein liten knapp.
Minst éin gong kvar fjortande dag kom eit regiment med dekoratørar og cateringfolk med mange meter markiseduk og nok farga lys til å få Gatsbys hage til å skine som eit juletre. Bufféborda bogna med glinsande hors d’oeuvrar, krydra skinker og harlekinfarga salatar, innbakte pølser og fortryllande gyllenbrune kalkunar. I den store hallen var det sett opp ein bar med ei ekte messingstong, fylt med gin og anna brennevin av merke gløymde for så lenge sidan at dei fleste av Gatsbys kvinnelege gjester var for unge til å kunne skilje det eine frå det andre.
Klokka sju har orkesteret innfunne seg, ingen spinkel femmannsaffære, men ei heil orkestergrav full av oboar og trombonar og saksofonar og fiolinar og kornettar og pikkolofløyter og paukar og trommer. Dei siste badarane har kome opp frå stranda no og kler seg om i etasjen over. Bilane frå New York står parkerte fem i breidda i oppkøyrselen, og hallane og salongane og verandaane er allereie fylte med glorete primærfargar, all slags underlege nye frisyrar og prangande sjal kastiljanarane knapt kunne drøymt om i kongerikets glansdagar. Baren er i full sving, og cocktailbretta driv rundt i hagen utanfor til lufta vibrerer av prat og latter, og vilkårlege antydingar og raskt gløymde introduksjonar, og entusiastiske møte mellom kvinner som ikkje kjennar namna til kvarandre.
Lysa skin sterkare etter som jorda vender seg vekk frå sola, og no spelar orkesteret gul cocktailmusikk, og
operakoret av stemmer stig ein tone. Latteren kjem stadig lettare og vert raust sløst bort for kvart einaste lystige ord.
Grupperingane endrar seg raskare, veks med nye gjester, løyser seg opp i same andedrag og formar seg på nytt. Allereie finst svermarar, sjølvsikre jenter som smyg seg mellom dei stautare og meir stabile; ein knapp, frydefull augneblink vert dei midtpunktet i ei gruppe, og i opphissa triumf glir dei vidare gjennom havet av andlet og stemmer og farge i det stadig skiftande lyset.
Brått grip ein av desse sigøynarane, i opalblå kjole, ein cocktail ut av tomme lufta, styrtar drinken for å få mot i seg og, medan ho bevegar hendene som ho var Joe Frisco, dansar åleine ut på scena under markisa. Ein augneblinks tystnad, så skiftar orkesterleiaren omsynsfullt rytmen for henne, og praten bryt laus igjen medan det feilaktige ryktet om at jenta er standin for Gilda Gray i The Follies, siv gjennom hagen. Festen er i gang.
Den første kvelden eg vitja Gatsby, trur eg at eg var ein av få gjester som faktisk var invitert. Folk vart ikkje inviterte – dei berre drog dit. Dei steig inn i bilar som frakta dei ut til Long Island, og på ein eller annan måte enda dei opp ved Gatsbys dør. Når dei først var der, vart dei introduserte av nokon som kjende Gatsby, og deretter oppførte dei seg som dei var på tivoli. Stundom kom og gjekk dei utan å ha møtt Gatsby i det heile, kom for festen si skuld med ei lettheit i hjarta som i seg sjølv var ein inngangsbillett.
Eg var faktisk invitert. Ein sjåfør i blågrøn uniform kryssa plenen min tidleg den laurdagsmorgonen med
ein overraskande formell invitasjon frå arbeidsgjevaren sin: Gleda ville vere heilt og fullt på Gatsbys side, stod det, viss eg ville kome i det «vesle selskapet» hans same kveld. Han hadde sett meg mange gonger og hadde lenge hatt til hensikt å stikke innom, men ein underleg kombinasjon av omstende hadde hindra det. Signert Jay Gatsby, med majestetisk handskrift.
Kledd i kvit flanellsdress gjekk eg over dit litt over sju, og vandra heller ille til mote rundt mellom kvervlar og malstraumar av menneske eg ikkje kjende – sjølv om eg no og då la merke til eit andlet eg hadde sett på pendlartoget til New York. Eg var overraska over kor mange unge engelskmenn som var spreidde i mylderet. Alle var velkledde, alle såg litt svoltne ut, og alle snakka med låg, alvorleg stemme til solide, velståande amerikanarar. Eg var sikker på at dei hadde noko å selje: aksjar eller forsikring eller bilar. Iallfall var dei smerteleg klare over kor store pengar som var i omløp på festen, og overtydde om at dei kunne verte deira med eit par ord i rett toneleie.
Straks eg kom, prøvde eg å finne verten, men dei to–tre personane eg spurde, stirte på meg med ei så forbløffa mine og nekta så heftig for å vite noko som helst om kor han var, at eg i staden smaug meg bort til cocktailbordet – den einaste staden i hagen der ein einsleg mann kunne opphalde seg utan å verke fortapt og åleine.
Eg var i ferd med å drikke meg ravande full av rein sjenanse då Jordan Baker kom ut av huset og stilte seg på toppen av marmortrappa, medan ho lente seg litt bakover og såg med foraktfylt interesse ned i hagen.
Eg visste ikkje om ho ville vere glad for å sjå meg igjen, men tenkte eg måtte finne eit haldepunkt før eg byrja å kome med muntre tilrop til dei forbipasserande.
«Hallo!» brølte eg i det eg gjekk mot henne. Stemma mi let unaturleg høgt gjennom hagen.
«Eg tenkte du kanskje ville vere her», svarte ho fråverande då eg kom opp trappa. «Eg hugsa at du bur rett attmed …»
Ho trykte handa mi på ein upersonleg måte, som om ho lova at ho skulle ta seg av meg om ein augneblink, og vende seg mot to jenter i identiske gule kjolar som stansa ved foten av trappa.
«Hallo!» ropte dei i kor. «Synd at du ikkje vann.»
Dei snakka om golfturneringa. Ho hadde tapt i finalespelet sist veke.
«Du veit ikkje kven me er», sa ei av jentene i gult, «men me møtte deg her for rundt ein månad sidan.»
«De har farga håret sidan då», påpeikte Jordan, og eg rykte til, men jentene hadde allereie gått vidare, og merknaden hennar vart berre retta til månen, som hadde dukka opp uvanleg tidleg, utan tvil frå ei av korgene til cateringfolka, på same måten som all maten. Jordan stakk den slanke, gylne armen sin inn under min, og saman gjekk me ned trappene og slentra omkring i hagen. Eit brett med cocktailar svevde mot oss gjennom halvmørket, og me sette oss ned ved eit bord i lag med dei to jentene i gult og tre menn, kvar og ein introdusert som Mr. Mumle.
«Kjem de ofte til desse festane?» spurte Jordan jenta ved sida av seg.
«Sist var den gongen eg møtte deg», svarte jenta med vaken, sjølvsikker stemme. «Du har vel heller ikkje vore her sidan, Lucille?»
Lucille hadde ikkje vore her sidan.
«Eg likar å kome hit», sa Lucille. «Eg bryr meg ikkje om kva eg gjer, så eg har det alltid moro. Sist reiv eg opp kjolen min på ein stol, og han spurde om namnet og adressa mi. Mindre enn ei veke seinare fekk eg ein pakke frå Croirier’s med ein ny selskapskjole inni.»
«Beheldt du han?» spurde Jordan.
«Visst gjorde eg det. Eg hadde tenkt å ha han på i kveld, men han var for stor over brystet og måtte syast inn. Røykblå med lavendelfarga perler. To hundre og sekstifem dollar.»
«Det er noko underleg med ein type som finn på noko sånt», sa den andre jenta ivrig. «Han vil ikkje ha noko trøbbel med nokon.»
«Kven?» spurde eg.
«Gatsby, vel. Eg har høyrt …»
Dei to jentene og Jordan stakk hovuda fortruleg saman.
«Eg har høyrt at han drap ein mann ein gong.»
Eit grøss gjekk gjennom oss alle. Dei tre mumlande mennene lente seg framover og lytta ivrig.
«Eg trur ikkje det er det, akkurat», argumenterte Lucille skeptisk. «Det er snarare at han var tysk spion under krigen.»
Ein av mennene nikka stadfestande.
«Eg høyrde det frå ein mann som visste alt om han, vaks opp med han i Tyskland», forsikra han oss skråsikkert.
«Nei, det kan det ikkje vere», heldt den første jenta fast, «for han var i den amerikanske hæren under krigen.»
No trudde me mest på henne igjen, og ho lente seg entusiastisk framover.
«De må sjå på han når han trur at ingen følgjer med på han. Eg skal vedde på at han drap ein mann.»
Ho kneip att auga og skalv. Lucille skalv. Me såg oss alle rundt etter Gatsby. Det fortalde mykje om kva slags mann han var, at sjølv dei som elles sjeldan såg grunn til å kviskre, senka stemma når dei snakka om han.
Det første måltidet – eit nytt var varsla etter midnatt – vart no servert, og Jordan inviterte meg til å slutte meg til selskapet ho var med, og som no hadde slått seg ned kring eit bord på den andre sida av hagen. Det var tre gifte par i tillegg til Jordans følgje for kvelden, ein iherdig ung student med hang til penetrerande merknader, som tydelegvis trudde at før eller sidan ville Jordan gje seg over til han i ein viss grad. I staden for å slå seg laus opptredde denne gruppa verdig og homogent, og hadde openbert teke på seg oppgåva med å representere Long Islands sedate landadel – East Egg nedlet seg saktens til å vitje West Egg, men var heile tida nøye på vakt mot alt som minte om elektromagnetisk lettsinn.
«Lat oss stikke», sa Jordan etter ein temmeleg bortkasta og upassande halvtime. «Dette er altfor danna for meg.»
Me reiste oss, og ho forklarte at me gjekk for å finne verten. Eg hadde aldri møtt han, sa ho, og det gjorde meg ukomfortabel. Studenten nikka på ein kynisk, melankolsk måte.
Baren, der me såg først, var tettpakka med folk, men Gatsby var ikkje der. Ho kunne ikkje sjå han frå toppen av trappa, og han var heller ikkje på verandaen. På eit innfall prøvde me å opne ei dør som såg viktig ut, og kom inn i eit gotisk bibliotek med engelsk eikepanel på veggene, sannsynlegvis frakta over hit frå ein gammal europeisk slottsruin.
Ein traust, middelaldrande mann med enorme uglebriller sat småfull og vippa på kanten av eit veldig bord medan han stirte på bokhyllene med ustadig konsentrasjon. Då me kom inn, snurra han opphissa rundt og mønstra Jordan frå topp til tå.
«Kva synest de?»
«Om kva då?»
Han veiva med handa mot bokhyllene.
«Om det der. Forresten treng de ikkje ta dykk bryet med å fastslå det. Eg har fastslått det. Dei er ekte.»
«Bøkene?»
Han nikka.
«Fullstendig ekte – har sider og alt. Eg trudde dei var berre solide pappskal. Men dei er sant å seie fullstendig ekte. Sider og … Her! Lat meg vise dykk.»
Han tok openbert for gitt at me var skeptiske, så han skunda seg over til bokhylla og kom tilbake med første band av Stoddardførelesingane.
«Sjå!» ropte han triumferande. «Det er ei vaskeekte trykksak. Ja, eg let meg lure! Fyren er ein kunstnar, reine Belasco. Det er ein triumf. For ein flid! For ein realisme. Visste når det var på tide å stoppe, òg – han skar ikkje opp sidene. Men kva vil du ha? Kva ventar du deg?»
Han snappa boka frå meg og plasserte henne tilbake på
hylla medan han mumla at viss éin murstein vart fjerna, stod heile biblioteket i fare for å kollapse.
«Kven tok dykk med hit?» forlangte han å få vite. «Eller kom de berre? Eg vart teken med. Dei fleste her vart tekne med.»
Jordan såg på han, vakent, muntert, utan å svare.
«Eg vart teken med av ei kvinne ved namn Roosevelt», heldt han fram. «Mrs. Claud Roosevelt. Kjenner de henne? Eg møtte henne ein stad i går kveld. Eg har vore full i snart ei veke no, så eg tenkte det kanskje ville hjelpe viss eg sat i eit bibliotek.»
«Hjelpte det?»
«Lite grann, trur eg. Det er for tidleg å seie. Eg har berre vore her ein time. Fortalde eg dykk om bøkene? Dei er ekte. Dei …»
«Du fortalde det.»
Me tok han begge alvorsamt i handa og gjekk ut igjen.
På dansegolvet på plenen var dansen i gang. Gamle menn skauv ungjenter baklengs i evige, ugrasiøse sirklar, i hjørna heldt overlegne par kvarandre krampaktig fasjonabelt, og ein haug med jenter dansa for seg sjølv eller avløyste orkesteret ein augneblink frå arbeidet med banjoen eller slagverket. Ved midnatt hadde stemninga stige ytterlegare. Ein vidgjeten tenor hadde sunge på italiensk, ein berykta kontraalt hadde sunge på jazz, og mellom framføringane gjorde folk all slags triks rundt om i hagen, medan glade, tomme latterutbrot steig mot sommarhimmelen. Eit par scenetvillingar, som
viste seg å vere jentene i gult, opptredde som spedbarn i kostyme, og champagne vart servert i glas så store som skyljeskåler. Månen var komen høgare på himmelen, og kasta ein flassete sølvtriangel på vatnet i sundet, som skalv forsiktig i takt med dei harde, klingane banjotonane frå hagen.
Eg var framleis i lag med Jordan Baker. Me sat ved eit bord saman med ein mann på min alder og ei støyande ungjente som gav etter for ustyrleg latter ved kvar minste anledning. Eg hygde meg no. Eg hadde drukke to skåler med champagne, og scena hadde endra seg framføre auga mine til noko vesentleg, fundamentalt, djupt.
Under ein pause i underhaldninga såg mannen på meg og smilte.
«Det er noko kjent ved fjeset ditt», sa han høfleg. «Var ikkje du i første divisjon under krigen?»
«Jo visst. Eg var i det tjueåttande infanteriregimentet.»
«Eg var i det sekstande fram til juni 1918. Eg visste eg hadde sett deg ein eller annan stad før.»
Me snakka ei lita stund om nokre regnvåte, grå landsbyar i Frankrike. Han budde tydelegvis i nærleiken, for han fortalde meg at han nettopp hadde kjøpt eit sjøfly og planla å prøve det neste morgon.
«Har du lyst til å vere med, gamle ven? Berre langs stranda i sundet.»
«Kva tid?»
«Når det passar deg best.»
Eg skulle akkurat til å spørje kva han heitte, då Jordan snudde seg og smilte.
«Du hyggjer deg no?» sa ho.
«Mykje meir.» Eg snudde meg mot den nye kjenningen min igjen. «Eg er ikkje van med festar som denne. Faktisk har eg ikkje eingong møtt verten enno. Eg bur der borte», eg vinka med handa i retning den usynlege hekken eit stykke unna, «denne Gatsby sende over sjåføren sin med ein invitasjon.»
Ein augneblink såg han på meg som om han ikkje forstod.
«Eg er Gatsby», sa han plutseleg.
«Kva!» ropte eg ut. «Å, eg bed om orsak.»
«Eg trudde du visste det, gamle ven. Eg er redd eg ikkje er nokon god vert.»
Han smilte forståande. Mykje meir enn forståande, eigentleg. Det var eit av desse sjeldne smila du kanskje opplever fire–fem gonger i livet, eit smil som fyller deg med evig tillit. Ein augneblink verka det som om det omfamna heile den evige verda, for så å rette seg mot deg med ein uimotståeleg bodskap om at du var ein utvald. Det forstod deg nøyaktig så mykje som du ynskte å verte forstått, trudde på deg på den same måten som du ynskte å tru på deg sjølv, og forsikra deg om at det hadde nøyaktig det inntrykket av deg som du håpa du gav på ditt beste. I same augneblinken forsvann det – og eg sat overfor ein elegant ung barsking på litt over tretti, med eit talemål så innfløkt og formelt at det grensa til å vere latterleg. Allereie før han fortalde meg kven han var, sat eg med eit sterkt inntrykk av ein mann som valde sine ord med omhug.
Den store Gatsby har, i løpet av dei snart hundre åra som har gått sidan romanen først kom ut, opparbeidd seg ein nærast mytisk status som det definitive litterære verket om den epoken i vestleg kulturhistorie som har fått namnet The Roaring Twenties eller The Jazz Age, etter novellesamlinga Tales of the Jazz Age, som F. Scott Fitzgerald gav ut i 1922. Dei vakre, velståande menneska som befolkar romanen, svarar til det biletet me har av denne epoken i ettertid, med sine bobfrisyrar og endelause festar og sin nærast endemiske utruskap. Dei omgjev seg med ein luksus som må ha verka eksotisk og framand for dei fleste lesarar i Fitzgeralds samtid, og som framleis i dag har evna til å overvelde. Dei handlar ofte kynisk og på flyktige impulsar, som attrå eller misunning. Dekadansen er grenselaus. Problemet med ei slik tolking – både av romanen og av 1920åra – er at ho føreset eksisterande kunnskap om denne epoken som ei slags siste hedonistisk krampetrekking før verda vert styrta ut i eit stort mørker, med krakket på New Yorkbørsen i 1929, dei harde trettiåra med arbeidsløyse, fattigdom og naud og framveksten av nazismen i Europa. Kunnskapar Fitzgerald ikkje hadde, og som heller ikkje romanpersonane hans kan ha hatt. I staden bør ein
difor lese Gatsby som det han faktisk er: ein roman som prøver å forstå si eiga samtid på hennar eigne premissar.
Den store Gatsby har vore omsett til bokmål tre gonger tidlegare, i 1927, 1951 og 2011, men aldri til nynorsk før no. Det er ein kort roman med eit utruleg presist og nyanserikt språk fullt av referansar både til 1920 åras amerikanske populærkultur og til den klassiske europeiske høgkulturen. Mange av samtidsreferansane vil vere mildt sagt obskure for norske lesarar i det 21. hundreåret, og biletet vert ytterlegare komplisert av at Fitzgerald stundom namngjev ein kjendis, eit kulturelt fenomen eller artefakt direkte, andre gonger forkler han dei lett, og atter andre gonger grip han noko ut av lause lufta. Å avkode alt dette ville krevje eit altfor omfattande noteapparat for ei ikkjeakademisk utgjeving. Lesarar som interesserer seg for den slags, får heller grave litt sjølv.
Stilen i romanen er lett og moderne, men samstundes utprega skriftleg. Gatsbys ven, Nick Carraway, byrjar med å introdusere seg sjølv som forteljaren og kommenterer skriveprosessen direkte fleire gonger undervegs i teksten. Hendingane Nick skildrar, finn stad på Long Island og i New York i løpet av nokre månader sommaren 1922, i eit ungt, individualistisk og altså eksepsjonelt velståande miljø, der den unge millionæren Jay Gatsby set seg sjølv i scene som sommarens sosietetssensasjon. Helg etter helg held han endelause festar der gjestene kan fråtse i mat og ikkje minst drikke: Me er i USA under forbodstida, likevel er det få romanar som kan vise til eit høgare alkoholkonsum enn denne. Gatsby har eit gigantisk herskapshus med eiga strand, fleire bilar, motorbåtar og eit sjøfly, men ingen veit kor pengane hans kjem frå. Det er difor få, sett vekk frå Nick, som stolar på han, sjølv om dei gjerne nyt godt av gjestfridommen hans. Fitzgerald – eller Nick,
om ein vil – viser fram hykleriet på ein temmeleg nådelaus måte, men overlet samstundes til lesaren å felle ein eventuell dom.
Den store Gatsby er ein roman full av paradoks, sjølvmotseiingar og indre tvil. Ikkje minst gjeld dette hovudpersonen. Den gåtefulle rikdommen hans finansierer fråtseriet, men sjølv er han ein måtehalden mann, nærast ein asket, med eit livsprosjekt som vanskeleg kan skildrast som anna enn rørande uskuldig, for ikkje å seie fromt. Ein lidenskapeleg puritanar. Det er ein svært amerikansk roman, noko ikkje minst den utilslørte beundringa for Europa fleire stader i teksten vitnar om. Det er ein roman det har vore både krevjande og gjevande å omsetje, fordi kvar setning er så metta med meining og konnotasjonar som kan gå tapt. Ikkje minst gjeld dette dei kulturelle konfliktlinjene i teksten. Både Gatsby, forteljaren Nick og dei fleste andre sentrale personane i romanen er – som Fitzgerald sjølv – frå Midtvesten. Samstundes finn handlinga stad på Austkysten, og dei sosiale og moralske ulikskapane mellom desse to regionane er – fleire stader eksplisitt og heile tida implisitt – eit viktig undertema i romanen. Det er ein roman om pengar, klasse, identitet, om makt, kjærleik og svik. Mest av alt er det kanskje – likevel – ein roman om håp, og kva det gjer med oss.
Nils Henrik Smith
r oma, se P tember 2024
a ndre bøker i serien:
F ranz ka F ka : Forvandlinga og andre forteljingar (2016)
mary sH elley : Frankenstein, eller den moderne Prometevs (2016)
james joyce : Dei døde (2017)
gusta V e F laubert : Madame Bovary (2017)
robert musil : Tre kvinner (2017)
samuel beckett : Fyrste kjærleik og annan kortare prosa (2018)
g ertrude s tein : Alice B. Toklas’ sjølvbiografi (2018)
g eorg b üc H ner: Lenz (2018)
ste F an zweig: Sjakknovelle og andre tekstar (2019)
jo H ann wol F gang V on goet H e: Valskyldskapane (2019)
emily bronte ¨ : Stormfulle høgder (2019)
a nton tsjek H o V : Dama med hunden og andre forteljingar (2020)
a H met mit H at : Felâtun bey og Râkım efendi (2020)
luigi P irandello: Ein, ingen og hundre tusen (2020)
V irginia wool F : Til fyret (2021)
Fumiko Hayas H i: Lausgjengar. Notat frå eit ustadig liv (2021)
william F aulkner: Framom døden (2021)
F ranz ka F ka: Prosessen (2022)
jane austen: Northanger Abbey (2022)
F ernando P essoa: Å vere ein annan (2022)
le V tolstoj: Då Ivan Iljitsj døydde (2023)
bruno sc H ulz: Kanelbutikkane (2023)
marcel P roust: Swanns kjærleik (2023)
annemarie sc H warzenbac H: Vener av Bernhard (2024)
roberto arlt: Sju galningar (2024)
Så me stampar oss fram, som båtar mot straumen, drivne tilbake mot fortida utan stans.
omsett av nils henrik smith