Kåre Lerum. Ekte vare

HENNING RIVEDAL

KÅRE LERUM EKTE VARE

Forfattar Henning Rivedal er fødd i 1944 i den delen av Askvoll kommune som tidlegare høyrde til Fjaler. Han var den første nynorsk-talande programsekretæren i Norsk Rikskringkasting som hadde sport som hovudfelt, og fekk Kringkastingsprisen for det i 1979. Han har skrive eit 20-tals bøker.

Grafisk form: Silje Nes – Stipla Font: Tiempos Text, GT America Papir: Munken Lynx 130g Trykk og innbinding: Livonia Print, Riga

SKALD 2021 www.skald.no ISBN 978-82-7959-291-4

HENNING RIVEDAL

KÅRE LERUM EKTE VARE

SKALD 2021

INNHALD Føreord

11

HER­ME­TIKK­­FAGSKULE Kontant ned att på jorda

49 51

DEN KONGELIGE NORSKE ST. OLAVS ORDEN Audiensen, eit minne for livet

13 16

BRÅTT VAKSEN

53

Høgrehanda til far

53

Musikanten Kåre markerer seg

54

Ein annan dans

54

19

Bjarne vert kalla heim

56

Kåre sitt første minne

19

Veslebror mot dei store

56

Krigen skilde far frå mor og meg

20

Viktig lærdom

58

KRIG OG OPPVEKST I VIK

Smak av sjokolade, ærlegdom og musikk 22 Den beste skulen i oppveksten

24

Luksusjobb og oppfeiting

NYE UT­FORD­RINGAR

61

24

Cupfinale, Lerum og Sogndal

Kakaoslabberaset i Ebenezer

28

Nyskapinga Sognesaft

63

Ein arv som aldri slapp taket

30

David mot Goliat

64

hjå besteforeldra

61

Lerum, ferja og frukta

65

Om å gjera minus til pluss

66

35

Ein mjuk og hard bedriftsleiar

68

Slik starta det

36

Media oppdaga ureint trav

69

Den første tida

37

Ny tid med Lerum

72

Ei nesten-ulukke

37

Nye roller

76

To viktige kjærleikar i livet

39

Musikanten

41

Lekkasje i bærstampar

44

Livets skule utan sminke

44

FLYTTING TIL SOGNDAL

ORDFØRAREN 79 Hovudstups inn i «kvepsabolet»

79

Den ulydige ordføraren skulle få svi

80

Kommuneadministrasjon på sjølvstyr

82

SAMFERDSLEPOLITIKAREN 87

Møte med overmakta

140

Frå fiende til ven i Årdal

88

Eit avgjerande møte

142

Fjærlandsvegen inn att på scena

93

Nede i den djupaste dalen

142

Styrken i samarbeid

94

Slaget på Continental

144

Stor feiring då bommen vart stengd

94

Eit meister­stykke

147

Lærdalstunnelen

96

Med beina på grunnfjellet

149

Vikafjellsvegen som heilårsveg

97

TO TRAGISKE HENDINGAR

153

103

Nedturen

156

Sjøslaget i Bialystok

104

Bjarne sin død

157

Direktøren i halmen

106

Tomflasker og spionasje frå DDR

107

Skremmande møte med Putin-land

107

Eit godt og lønsamt venskap

110

Knut Henning Grepstad om Riddaren

159

Det store moltekuppet

112

Else Kristine Husabø om Riddaren

160

Sunniva Lerum Hollekve om riddaren

162

NYE HORISONTAR

OPPTAKT TIL ST. OLAV

159

Margrete Haug om riddaren

163

115

Jan Tore Eresberg om riddaren

163

Kåre og kardinalen

115

Ivar Buene om riddaren

164

Moro med Fadum

117

Magnar Foss om riddaren

164

Ei siste helsing før Muren fall

118

Riddarfesten

164

NÆRING OG HJELPEARBEID

DÅ ME MISTA SIGVE

127

KAMPEN OM LERUM

133

Ein vidløftig handletur til London

135

Nye eigarar mot vanskelege tider

138

JUBILEUMSFESTEN 2021

167

Endeleg fekk me det til!

168

Kjære Kåre med familie, Gode festlyd!

174

Sluttord frå styreleiar Sverre Tysland

178

Side 6–7: For Kåre Lerum handlar my­ kje i livet om EKTE VARE enten det hand­ lar om bil, saft, sylte­tøy eller kven du er som menneske. Foto: Oddleiv Apneseth.

Side 8–9: Kåre Lerum og brukarstyrt hjelpes­mann Ivar Buene brukar mykje tid på bilturar saman. Foto: Oddleiv Apneseth.

8

9

32

Frå venstre: Jan Erik Brekke (1938–2020), Kåre Lerum (1939–), Gunvor Johnsen, Ingolf Fjærestad, Magnar Svendsen og Martin Larsen. «Pussi» er årgang 47. Foto: Magda Brekke. Eigar: Kjell Brekke.

Vesle Kåre saman med far sin Karl Lerum på trappa inn i Samyrkelaget i Vik. Foto: Privat.

33

Då Lerum flytta frå Sørheim til Sogndalsfjøra i 1920 vart den nye fabrikken sjåande slik ut fram til 1964. Foto: Privat.

34

FLYTTING TIL SOGNDAL

Sommaren 1950 var eldstebror Kåre ti og eit halvt år gammal. Minstesøstera Laila var godt og vel eit halvt år. Då flytta familien frå Vik til Sogndal. Der hadde Karl Lerum blitt tilsett som disponent for Lerums Saftfabrikk, som foreldra hans starta på Sørheim. Kristian Offerdal som hadde styrt fabrikken frå 1920, då Lerum opna den nye fabrikken i Sogndal, skulle bli pensjonist. Då var han 77 år gammal.

Karl kjende på at han plikta å føra livs­ verket til foreldra attende til slekta. I tillegg var Gunvor og han samde om at Sogndal var ein stad der ungane kunne gå på skule, heilt opp til og med gymnasnivå. Loddet vart kasta, og tida på Samyrkelaget var forbi. Kåre hugsar flyttedagen:

gå mot Kvinnafossen, som lyste kvitt på andre sida av fjorden, nett innanfor Hella. Så skulle eg etter kvart legga kursen inn over Sognefjorden. Alt dette greidde eg utan å bomma.

Heile resten av familien sat på ein platting framom styrehuset. Laila sat på fanget til mor.

Vidar, den nest yngste, var tre år. Gerd Kjellaug var sju, stor jente, og klar til å byrja på skulen, medan Bjarne var ni år gammal.

Då me kom til Sogndal, hadde alle arbeidarane stilt opp på kaia for å ta imot oss. Far hadde vore der nokre dagar før og ordna med at me skulle bu i ei leilegheit oppe i Fosshaugen. Dei to åra me skulle bu der, brukte han til å byggja på det huset me skulle flytta inn i. Det stod på fabrikktomta nede i Fjøra.

Det nye huset vårt var i røynda eit gammalt som far min utvida kraftig og bygde på. Der fekk

KL: Me leigde ein kutter som heitte «Yankeen». Det

kvar av ungane sine eigne soverom. Mor og far fekk

var sikkert eit namn som var den lokale varianten av

sitt tett ved våre. I tillegg kom stove, kjøkken, bad,

yankee; eit vanleg kallenamn på amerikanarar den

eit gjesterom og endå eit rom, som mellom anna

gong. Det var Leif Larsen sin båt, og han fekk plass

vart brukt til å henga spekemat i. Dette huset vart

til alt pikket og pakket vårt om bord. Eg fekk stå i

heimen vår til me ungane flytta ut. Foreldra våre

styrehuset og styra. Vêret var fint, og me var i slut-

budde der resten av livet, til dei flytta på alders- og

ten av juli månad. Ordren var at «Yankeen» skulle

sjukeheimen.

35

Gravensteinsgata og den moderne tida har bokstav­ leg tala ete opp det som var aplane og epla i Hovehagen i Sogndal sentrum. Foto: Bergum.

På hermetikkfagskulen lærde Kåre å bruka den nye omnia-teknikken til å hermetisera pærer på glas.

Biletet viser korleis denne vakuum-teknikken fekk loket på glaset til å bula innover.

Foto: Lerum.

50

med hermetiske pærer forsvann snøggare ut or

meg. Eg likte det systemet dei hadde der, og reiste

butikkhyllene enn me greidde å etterfylla. Den best

heim til Sogndal med ei god kjensle.

likte pæresorten var Amandlis. Han Karl Foss, far til bestekompis Magnar, selde oss alt han hadde dyrka i frukthagen sin. Då det var tomt, fekk me tak

KONTANT NED ATT PÅ JORDA

i lageret hans av Flemis-pærer og tømde det òg.

Det heitte seg at eg kunne kalla meg hermetikk­ fagmann når eg hadde eksamen frå Norges Hermetikk­fagskule i lomma. Far min visste det,

Kåre treivst godt og lærte mykje på skulen i Stavanger. Særleg dreg han fram undervisninga i kjemi, som han tykte var fantastisk.

Hermetikkfagskulen var prøvesteinen han hadde sett opp for seg sjølv når det galdt å satsa på ei framtid i Lerum. Den første eksamenen skulle vera til jul i 1958. Resultatet fekk mykje å seia for sjølvtilliten:

men hadde ei anna meining om det. Eg fekk grei

Læraren hadde laga ei oppgåve som var nesten

var dei andre fælt skeptiske i starten. Etter ei stund

beskjed då eg kom heim att til fabrikken i Fjøra.

Der plasserte han meg snøgt på landjorda med full bakkekontakt: «Nei, du får jobba her i fem år før du kan kalla deg noko slikt. Skaff deg praksis på fabrikken først.»

Slik vart det, og eg måtte nøya meg med å vera «hermetikkfagarbeidar».

Eg merka sjølvsagt at då eg kom i fabrikken, så

umogleg å løysa. Mellom elevane var det framleis

kom det seg. Vendepunktet kom då me opna luka

nokre som var litt høge på pæra. Dei hadde nem-

på autoklaven der glasa med hermetiske pærer

leg jobba på hermetikkfabrikk før og meinte at dei

stod. Fem–seks karar stod bak meg. Dei var sikre

kunne det meste.

på at glasa var knuste. Til all lukke var dei heile.

Det var sikkert ikkje tilfeldig at læraren difor

Rettnok var det nokre som mangla vakuum. Men

hadde laga ei nesten uløyseleg oppgåve for å jekka

det viste seg altså å vera loka sin feil og ikkje min.

ned dei mest kjepphøge. Misnøya med oppgåva var

Då kjende eg at dei første teikn på respekt viste seg.

til å ta og føla på. Ho var så vanskeleg at eg hadde

Me fann tonen, og eg lærte veldig mykje av dei

ikkje klart å gjennomføra henne slik som læraren

gamle arbeidarane som hadde vore ved fabrikken

hadde lagt opp til. Men eg kom fram til korrekt svar,

nær sagt heile livet. Kåre Skjeldestad som var for-

og eg gjorde det på mindre enn ein og ein halv time.

mann, var ein flink mann. Han hadde vore i Lerum

Dei andre sat i tre til fire timar. Alle trudde at eg

sidan 1945 og kunne både fabrikken og produksjo-

hadde gjeve opp. Etterpå var dei nyfikne på å finna

nen ut og inn. Me kunne vera usamde, han og eg,

ut kva som hadde hendt med meg. Nokre av dei

men eg måtte berre vedgå at han hjelpte meg eit par

gjekk til læraren og lurte på korleis eg hadde fare åt.

gonger også.

«Jau», sa han. «Oppgåva er ikkje utført akkurat slik me trudde, men det er gjort så lettvint, og det er så rett, at eg var nøydd å setja toppkarakteren 1.»

Ein av dei som var sikker på at han skulle vera best, vart skuffa, for konkurranseinstinktet i klassen var sterkt. Eg hadde sett meg i respekt og funne min posisjon. Seinare gjekk det også bra.

Hermetikkfagskulen vart ein fantastisk fin skule for

51

Denne fruktpressa kjøpte Kåre og Bjarne Lerum hjå Bucher i Sveits. Dei instal­ lerte ho på Foss i 1975. Då vart L/L Sognesaft skipa som dotterselskap til A/S Lerums Saftfabrikk. Foto: Årsmelding L/L Sognesaft 1976.

Kåre Lerum, i stor lastebil på smal veg langs Lustrafjorden, jakta på eple til saftpressa i Sognesaft med livet som innsats.

62

jakker og svarte bukser. Det var også fotballaget

1970-åra såg eg med mine eigne augo at det låg ned-

frå Sogndal sine fargar. Sogndal Musikklag hadde

fallsfrukt som ingen gjorde seg nytte av i sognebyg-

framleis den brune uniforma frå 1953. Den blå uni-

dene. På aplane hang frukt som ikkje vart plukka.

forma måtte venta til 50-års jubileet to år seinare.

Denne frukta kunne gjeve fruktbønder god inntekt

Jokeren vår i 1976 heitte Henrik Myklestad. Han var godt kjend med «Nicken» Johansen, den allmek-

viss ho til dømes vart pressa til saft.

Eg såg alle desse fruktdyrkarane langs Sogne­

tige generalsekretæren i Norges Fotballforbund.

fjorden som ikkje fekk levert frukta si fordi Gartner­

Det ufattelege hende, at me faktisk greidde å få vil-

hallen sine anlegg ikkje tok imot anna enn det

jen vår med å spela på Ullevål.

medlemene fekk lov å levera. Marknaden for norsk

Eg hugsar det kom ein frå Sinsen Ungdomskorps

frukt til konsum var metta. Mykje av skulda for det

bort til oss då me skulle til å spela inne på stadion.

hadde den utanlandske frukta som dominerte når

Han skulle liksom læra oss korleis me skulle gjera

det galdt å ta mesteparten av plassen i butikkane.

det; at me skulle ha ein trommesolo mellom nasjonalsongen og kongesongen.

Året var 1975. Me i Lerum fann ut at me ville gjera noko med all denne unytta frukta. Me likte ikkje

Dirigenten vår i denne samanhengen heitte Odd

tanken på at mat skulle gå til spille. Det låg i fami-

Roger Antonsen. Han var mellom dei beste i lan-

liearven vår frå besteforeldra på Sørheim. No kunne

det. Saman med han hadde me fått lov å øva i Store

hundrevis av tonn med frukt enten verta køyrd på

Studio i NRK. Som forsterking hadde me med oss

sjøen eller rotna vekk. Føremålet vårt vart såleis å

dei tre sønene hans: Ole Edvard, Tom Erik og Jens

ta unna frukt frå sognebygdene, som det ikkje var

Petter. Familien Antonsen var for sogndølar å rekna

plass til i konsummarknaden. Frukta skulle bli til

på Ullevål i 1976.

eplesaft, for det var nemleg lovleg å produsera. Dei

Me spelte oss forbi scena der Brann-suppor­

som leverte frukt, hadde meldt seg som aksjonærar

terane sat. Då var det nokre bergensarar som sa: «Å,

i eit nytt selskap som skulle setja planen ut i livet. På

gubbevaremegvel for noen store og mektige tubaer

dette grunnlaget vart lutlaget L/L Sognesaft skipa

de har.» Dei såg nok dei to nye sousafonane som

som eit dotterselskap til A/S Lerums Saftfabrik.

me hadde med. Sogndal verka uovervinnelege. Me

Aksjekapitalen var opphavleg meint å vera på

sigra på alle arenaer denne dagen i 1976, sjølv om

500 000 kroner. I 1977 vart han auka til 640 000

det var Brann som vart cupmeister. Inntrykket som

kroner. Då hadde talet på aksjonærar auka til 430.

sit att, er for meg uutsletteleg.

Dei fleste av dei dyrka enten frukt, bær eller begge delar. Særleg etter aksjeutvidinga kom også fleire fruktlager med.

NYSKAPINGA SOGNESAFT

Historia gjentek seg stadig, denne gongen var det Kåre, barnebarnet til Kari og Nils, som spela hovudrolla:

Fruktbøndene fekk 4,45 kroner i tilskot for frukt av standard I og II. Så skulle Lerum betala 1,75 kroner i tillegg, og der var også nedfallsfrukta rekna med. Totalt kunne altså ein fruktbonde få 6,20 kroner kiloen. Omrekna til 2020-verdi svarar det til 36

KL: Grunnlaget var idealistisk, akkurat slik som det

kroner kiloen. Mengda av frukt og bær som vart for-

som hende på Sørheim i 1907. Då var det to stampar

edla av L/L Sognesaft, låg på rundt 1300 tonn frukt

med bær som besteforeldra mine ikkje fekk selt. I

og bær årleg.

staden for å kasta bæra, kokte bestemor saft av

Einaste fruktpressa som var tilgjengeleg før

dei, og den fekk ho selt. Ingen ting gjekk til spille. I

L/L Sognesaft vart skipa, på den tida, stod på

63

Den gamle fabrikken til Drægni, som Lerum tok over på Hermansverk, var prega av forfallen stordom. Foto: Lerum.

Den nye fabrikken til Lerum var knapt attkjennande i høve den dei tok over. Her starta det hektiske Pepsi-eventyret til Lerum. Foto: Lerum.

Slik var stemninga hausten 1982. I den kaotiske situasjonen på Hermansverk fekk eg eit viktig opp-

var klart for det nye systemet, som gjorde at me auka produksjonen frå fire til 20 tonn per skift.

drag. Det var å dra til Sogndal for å snakka med dei

Då den gamle fabrikksjefen på Hermansverk

nye eigarane. Arbeidskameratane mine på Drægni

fekk seg ny jobb i 1984, kom Kåre og Bjarne ut og

ville vita kva tankar dei hadde om drifta av fabrik-

lurte på om eg kunne ta over den jobben. Det var eg

ken på Hermansverk:

litevetta skeptisk til, for å seia det mildt. Eg hadde

Eg trefte Kåre på kontoret. Eit av dei første emna

ikkje anna utdanning enn folkeskulen, og tykte

eg tok opp, var at arbeidarane på Hermansverk var

ikkje eg hadde så mykje greie på fabrikkdrift som

svært ottefulle. Dei frykta for at det var eit minus at

eg burde ha.

dei var fagorganiserte. Då svarte han Kåre:

‘Men du er no frå Bued’n, mann!’ avbraut Kåre.

’Nei, det er berre ein fordel at arbeidarane er

Ja ja, det er greitt, måtte eg medgje, men eg sa

det. Me ønskjer rette linjer å gå etter. Me er meinte

til han Kåre: Eg veit ikkje korleis det vil gå, så eg lyt

å starta opp att på Hermansverk, men det kan gå ei

iallfall ha hjelp. Ja, det var berre å ringja, så skulle

lita stund, for alt må vaskast ned først.’

dei støtta meg. Dermed var det avgjort, og eg byrja.

Så raskt som mogleg kom arbeidet i gang. Det første som vart produsert i den ny-gamle Drægnifabrikken var syltetøy til forsvaret, på tikilos false-

Det var i 1984.»

«Det året hadde me dobbelt så stor produksjon som i 1982», skyt Kåre inn.

boks. Kåre Lerum hadde vunne anbodet på å levera

«For meg var Kåre og Bjarne framifrå å samar-

saft og syltetøy til forsvaret. Dei skulle ha 400 tonn

beida med. Det var aldri problem med tull og tøys.

syltetøy og 300 000 liter saft. Eg gløymer aldri då

For oss som hadde levt nærast frå hand til munn, og

me hadde gjort klar første pallen i fabrikken på

i stadig uvissa om me fekk løn eller ikkje, slik som

Hermansverk og køyrde han ut på lageret. Det var

på slutten med Bergens-Drægni, så var dette ei ny

heilt tomt, så me plasserte han borte i eit hjørne.

tid», seier Ivar Buene.

Det var 17. mai-stemning då, jøsses!

«Du fekk vita kva du skulle gjera, og viss du

Så gjekk det ikkje lenger enn fram mot jul før

spurde, fekk du eit greitt svar med ein gong. Du

Lerum-ane fann ut at produksjonen på Hermans­

slapp å gå og lura. Du slapp å gå og venta på avgjer-

verk var for tungvint. Dei ville flytta kokegrytene

der som først skulle gjennom éin, som så skulle seia

opp og ha same systemet som dei fann opp i 1964,

si meining, og så vidare til neste som skulle seia si

og framleis brukte i Sogndal. Som vanleg måtte det

meining, i det uendelege. Når du til slutt fekk eit

skje fort. Problemet var at dei skulle til Selje og feira

svar, så likna det korkje fugl eller fisk. Eg lærte gan-

julebord hjå søstera Gerd Kjellaug. Ho dreiv Selje

ske fort kva Lerum-ane var ute etter og kva slags

Hotell saman med mannen Harald.

svar dei ville gje på spørsmål som dukka opp. Men

Eg tilbaud meg å arbeida i julehelga med å gjera

eg ringde likevel og sjekka med dei for å vera sikker.

grunnarbeidet for den planlagde produksjons­

Det var ein veldig tilfredsstillande jobb, men det

endringa. Fyrst fekk eg tak i ein gamal kamerat med

kunne av og til vera store krav og hardt arbeid.»

traktorgravar, han Jakob-Einar, som han heitte på folkemunne.

Då jula var over, hadde Bjarne køyrt heim i føre-

«Eg hugsar godt ein gong me hadde ein forferdeleg stor leveranse på 800-grams glas med bringebær-, jordbær- og aprikossyltetøy, i tillegg til appel-

vegen. Han kom ut til Hermansverk for å sjå kva

sinmarmelade. Det var så mykje at me fekk problem

me hadde fått til: ‘Hina deg kor du har drive på då,

med å få tak i nok tomme glas. Me måtte heilt til

mann’, sa han og trudde knapt sine eigne augo. Alt

Aust-Tyskland for å få tak i nok.

75

Kåre Lerum var ordførar i Sogndal frå 1978 til og med 1981. Foto: Utlånt av Sogndal kommune.

78

ORDFØRAREN

HOVUDSTUPS INN I «KVEPSABOLET»

dekka til munnen. No skulle dei ta meg, og dukka

Slike som Kåre Lerum meiner mykje og går fort fram. Det blir kort veg frå tanke til handling. Dei blir uromoment. Den politiske karrieren til Kåre Lerum i Sogndal kommune har mange slike trekk ved seg. Han vart folkevald frå 1976. Så var han ordførar frå 1978 til og med 1981. Der etter var han i formannskap og kommunestyre i to år frå 1982 til 1984.

meg med éin gong, det låg i lufta. Så seier kontorsjefen: «Ja, du får no vera velkomen då.» Det var liksom eg skulle kjenna at det var seigt at eg kom. Så heldt han fram: «Me har no funne eit kontor til deg.

Det er ikkje så stort. Det er inni gangen her. Du får gå inn der, så skal me sjå.»

Me gjekk dit han peika. Eg sa ingen ting før me kom på dørstokken. Eg såg at der var eit lite bord i noko som likna på eit bøttekott: «Ja, det

KL: Første dag som ordførar gjekk eg opp på kom-

var ikkje mykje plass her, sa eg, men eg ventar sje-

munehuset og inn på formannskapskontoret. Der

fen for Kjøtkontrollen i Noreg i neste veke. Det er

var eg kjend frå før, sidan eg hadde vore medlem i

han Atle Ørbech Sørheim. Me skal diskutera å få

formannskapet i to år.

Kjøtkontrollen lagd til Sogndal.»

Framleis var det slik at det var kontorsjefen som

Eg tenkte på historia om då besteforeldra til han

styrte administrasjonen til kommunen. Rådmann

Atle Ørbech Sørheim dreiv gard på Sørheim i 1907.

var enno ikkje på plass, men i kjømda. Desse karane

Det var dei som leverte stampane med bær til beste-

i toppsjiktet til kommunen hadde tydelegvis snakka

foreldra mine, det som vart opptakten til at N.H

saman og vorte samde om at dei ikkje likte at eg var

Lerums Saftfabrik starta. Her stod eg som ordførar

vald til ordførar. Dei var vane med å styra seg sjølve.

i Sogndal, saman med kontorsjefen i kommunen og

Eg høyrde at dei kom i trappa og gjekk ute på

ein kar frå teknisk etat, og skulle vera klar til å møta

gangen. Først kom kontorsjefen. Tre–fire trapper

ein av dei mektigaste menn i landet innan mat-

bak og ned kom ein på teknisk etat. Han siste visste

tryggleik om nokre dagar. Det kommunen hadde å

ikkje å halda seg for flir, så han prøvde heile tida å

tilby oss, var noko som likna eit bøttekott.

79

I 2021 står Kåre Lerum på Berge og kan slå fast at det var bra at Fjærlandsvegen ikkje gjekk utover langs Fjærlandsfjorden til Hella, slik som ein del ønskte. Foto: Oddleiv Apneseth.

86

SAMFERDSLEPOLITIKAREN

Kåre Lerum har sidan han var liten gut vore oppteken av samferdsle som ein naturleg del av den bedrifta han er vaksen inn i. Gode vegar og tunnelar som gjer transport rimeleg og lett framkomeleg, er difor mellom kampsakene hans. Dette kapittelet handlar såleis om dei største samferdslesigrane han har vore med og vunne.

Etter at vegen mellom Årdal og Naddvik var ferdig bygd i 1982, gjekk det 11 år før vegen vart bygd vidare til Fodnes i 1993. To år seinare vart vegen knytt til Lærdal gjennom tunnelen frå Fodnes til Lærdal i 1995. Denne datoen, 29. september 1995, opna også ferjesambandet mellom Fodnes og Manheller på Sogndal si side av fjorden. Eit stort puslespel som det hadde vore arbeidd med lenge, tok dermed til å bli ferdig pusla.

Vegsambandet mellom Fjærland og Skei i Jølster vart opna den 31. mai 1986 av tidlegare visepresident i USA, Walter Mondale. Alt i 1975 hadde Stortinget vedteke at den vegen skulle byggjast. Så dukka ordninga med bompengefinansiering opp i 1980-åra. Det gjorde

at bompengeselskapet A/S Fjærlandsvegen vart skipa i 1988, med 13 av kommunane i Sogn og Fjordane som aksjonærar.

Anlegget med å byggja den bompenge­ finansierte vegen frå Fjærland til Sogndal starta opp i september 1991. Vegen vart opna den 29. oktober 1994 av Kjell Opseth.

Pengesatsane for å sleppa gjennom bommen i Fjærland låg heilt i Noregs-toppen, med 150 kroner for personbilar til dømes. Grunnlaget for denne pengesatsen var prisen du måtte betala på ferja frå Hella til Fjærland.

Som plomma i egget kom dagen då Hans Majestet Kong Harald V opna den 24,5 kilo­ meter lange Lærdalstunnelen mellom Lærdal og Aurland den 27. november 2000. Då var heile dette puslespelet komplett.

KL: I 1975 vedtok Stortinget at stamvegen skulle gå

over Lærdal, Filefjell og Valdres, slik som me ser i dag. Det vil seia at lærdølane vann, og då vart eg mektig upopulær i Aurland. Der kjempa dei nemleg for at stamvegen skulle gå etter traseen Aurland– Hol før han svinga ned Hallingdalen forbi Gol.

87

STYRKEN I SAMARBEID

til. Vegdirektoratet meinte til dømes at me dreiv

KL: Eg kan slutta meg til det som her vart sagt. I til-

ulovleg, fordi me hadde lova bompengebetjentane

legg vil eg nemna det flotte samarbeidet med Kjell

at dei skulle få løn ut året etter at me hadde betalt

Opseth då han var samferdsleminister. Han hadde

ned lånet.

tru på meg, og eg hadde tru på han. Første gongen

Me braut igjennom der og brydde oss ikkje om

me møttest, var i samband med Lærdalstunnelen.

det Vegdirektoratet sa om ulovleg drift. Me tok

Då var eg med i denne nemnda for stamvegen

omsyn til folka som jobba i bommen og var godve-

Bergen–Oslo, og me var ofte i departementet. Det

ner med dei. Det gjekk fint.

kunne henda då at enkelte av oss var litt uhøgtidlege.

Sett opp mot det fæle som tårna seg opp for meg

Eg hugsar ein gong me kom inn der utan at

i kampen om Lerum, var Fjærlandsprosjektet som

me hadde avtale. Sekretæren hans såg på oss med

ei vitamininnsprøyting å rekna. Eg vil også seia

skeptisk blikk og spurde: «Hva vil dere?» Ein av dei

særskilt takk til Magne Skrede frå Jølster. Han var

frå Lærdal som var med, svarte: «Me skal snakka

ein god mann å ha som vara-styreformann i A/S

med han Kjell.»

Fjærlandsvegen, og me samarbeidde svært godt.

«Hva behager», kom det kjapt. «Ja, me skal

Han var ein mann du kunne stola på.

snakka med han Kjell, han Opseth.» «Er det ministeren dere mener», sa ho. «Ja, han Kjell.» «Jeg skal se om han er tilgjengelig.»

STOR FEIRING DÅ BOMMEN VART STENGD

Så kom Kjell ut. «Me var no ein tur til by’n», kom

Men du veit, A/S Fjærlandsvegen heldt det gåande

det frå ein av oss. Det var i grunnen ei kvit løgn, for

like til vegen var betalt ned. Det skjedde den 26.

me hadde planlagt å sjå oppom kontoret hans, men

november 2010. Då var prisen for å passera bommen

han Kjell var med på notane: «Å, er det desse karane

i Fjærland komen opp i 180 kroner for personbilar.

som er på besøk», sa han.

Etter planen skulle vegen vera betalt ned i 2011,

«Ja, viss du har tid», svarte lærdølen. «Eg har

men trafikken vart større enn prognosane. Me

alltid tid når de kjem.» Tonen var uhøgtidleg, me

hadde då fått innbetalt over 700 millionar kroner.

jobba godt i lag og hadde same synspunkt på inn-

Styret hadde vore det same heile tida. Dei einaste

haldet i sakene.

Det var også slik då me tok til å jobba saman om Fjærlandsvegen. Der var vegsjef Lars Lefdal veldig

endringane var at Marit Orheim Mauritzen døydde, og Magne Skrede vikarierte for meg som styreformann ein periode då eg var sjuk.

grei å ha med. Etter opninga av Fjærlandsvegen

Høgtida då me opna for fri ferdsle vart ein fest-

hugsar eg at vegdirektør Søfteland sa: «Det var for-

dag utan like. Då kom dåverande kommunalmi-

nuftig at de tok to tunnelar; at me fekk ei opning på

nister og tidlegare samferdsleminister Liv Signe

Berge, med litt luft. Det var absolutt det rette.»

Navarsete. Så kom dåverande samferdsleminis-

Slik var stemninga etter at Fjærlandsvegen vart

ter Magnhild Meltveit Kleppa. Saman stod dei for

opna den 29. oktober 1994. I det heile var samarbei-

den høgtidlege handlinga. Med seg hadde dei tid-

det med det vegprosjektet godt og løysingsorien-

legare bomvakt Kjell Fodnes. Han var ordførar i

tert. Det kunne lett vore det motsette, for me hadde

Balestrand i 1994, då vegen vart opna som bomveg.

til dømes ikkje fullfinansiert vegen då me sette i

Denne novemberdagen i 2010 var Fjærland gått

gang. Men tonen var heile tida at me skulle få det

over til å vera ein del av Sogndal kommune.

til. Me var ikkje så mykje byråkratar på den tida. Du

Sjeldan har vel ei avslutning på ein bom-

kan også seia at det var ikkje alt me spurde om lov

veg vorte feira meir enn den i Fjærland. Første

94

Etter at Kåre Lerum hadde sprengt salva som gav gjen­ nomslag i Frudalstunnelen, vart det teke bilete. Frå venstre: Fungerande ordførar i Balestrand Kjell Fodnes, styreformann Kåre Lerum i Fjærlandsvegen A/S og veg­ sjef Lars Lefdal. Foto: Privat utlån.

Politikar og statsråd Kjell Opseth samarbeidde godt med Kåre Lerum. Foto: Privat.

95

75-ÅRS JUBILEUM! Vikafjellsentusiasten Kåre Lerum heldt eit privat jubileum saman med hjelpesmann Ivar Buene våren 2021.

Då var det nemleg 75 år sidan Kåre vart klar over kor viktig det var med samferdsle, og kor viktig vegen over Vikafjellet er i den samanheng. Foto: Oddleiv Apneseth.

1 . Vegen på utsida blei teken i bruk 1956–57, offisielt opna 13.9.1958.

2. Storehaugtunnelen vart opna i 1984.

98

1.

2.

99

fjelga oss. Elles måtte me overnatta i bilen vår til

SJØSLAGET I BIALYSTOK

måndag, då me skulle henta lasta. Det var då det

Så sette me oss ned ved bordet. I restauranten fekk

byrja. Dei sende med ei dame som hjelpte oss å

me auga på ein flokk med polske eller russiske

finna hotellet. Ho var eigentleg berre ei ung jente.

marinefolk. Dei hadde masse dekorasjonar på seg,

Eg skvatt skikkeleg då ho tok til å forhøyra oss. Først:

«salat» som me kalla det heime. Etter gullet og

Kva heiter foreldra dine? Neste: Kva heiter bestefor-

stjernene måtte det vera mange med høg rang. Det

eldra dine? Ho skulle vita det også. Eg noterte det

kunne også sjå ut som dei hadde sete der og drukke

ned medan eg tenkte: Kva i helsike er dette for noko?

i fleire dagar. Eg tykte ein av dei likna veldig på

Etter «forhøyret» skulle me få rom, men korkje

Bresjnev. Han var den mest kjende i den sovjetiske

eg eller han Johannes, som var med som sjåfør, fekk

eliten på den tida.

lov å gå opp på rommet vårt. Ho sekretæren skulle

Heile gjengen talde 30 stykke. Dei sat 15 på

først gå opp og sjekka om rommet var godt nok, og at

kvar side av bordet. Me sette oss ned og tok oss ein

alt var i orden. Så kom ho ned att då ho hadde sjekka

vodka. Då spurde eg ho som skulle passa på oss:

seg ferdig. Deretter følgde ho oss opp att, og då sa ho

«Kan ikkje du spørja om me får spandera ein runde

frå at no var alt i orden. Det neste var at ho sa frå at

på desse militære?»

no reiste ho og kom att klokka 18. Då skulle ho ta oss med til ein restaurant der me skulle få oss mat.

Ho så gjorde, og det var greitt. Dei sat då og drakk vodka i slike dobbelt så store glas som me. Det vil

Eg og han Johannes Kvammen, som var med

seia at dei drakk or 8 cl-glas medan me hadde 4 cl.

meg, hadde kjøpt ein kartong brennevin på

Kelneren skjenkte oppi til heile gjengen. «Svisj», så

Taxfree-en på ferja. Me sette oss ned då og prata litt

var det tomt.

om turen og kosa oss med litt vodka før me skulle

Då sa eg til han: «Dette går ikkje lenger. Har ikkje

dusja. Men før me visste ordet av det, kom sekre-

du større emballasje?» Han såg tvilrådig på meg.

tæren att og hadde ein mannleg sekretær med seg.

«Me har berre halvliteters flasker», sa han. «Ja, ok»,

Då var klokka berre 17. Me prøvde å forklara at dei

sa eg. «30 halvliters flasker. Her må det vera orden i

var ein time for tidleg, men det var ikkje så lett. Ho

rekkene. Dei skal stå heilt rett på to geledd, kvart på

snakka berre litevetta tysk.

15 flasker. Flaskene skal stå på heilt bein rekke med

Seinare forstod me iallfall at grunnen til at ho

etikettane vende rette vegen på kvar side av bordet.»

kom så tidleg, var at det var 150 meter lang kø utan-

På denne tid kosta dollaren 7,25 norske kroner.

for restauranten me skulle til, så me måtte reisa

Ei slik flaske på ein halv liter kosta 0,80 dollar. Då

med ein gong. Johannes og eg skunda oss og gjorde

kan du sjølv rekna ut prisen.

oss klare, og så reiste me alle fire til restauranten.

Det gjekk ikkje lang tid, så hadde dei tømt kvar

Etter at me kom dit, måtte me venta medan ho

sin halvliter. Då merka me at det var ein som var

gjekk inn bakvegen. Så kom ho att etter ei stund:

vekke. Det var han som sat ved sida av han som

«Har du fem dollar?» spurde ho. «Ja, visst har eg

likna på Bresjnev. Truleg må det ha vore sekretæren

fem dollar», svara eg og gav henne ein setel.

hans. Då sa eg til han Johannes: «No må me ikkje gå

Så var det ut av bilen, forbi køen og rett inn på

i same fella som då dei ville lura Einar Gerhardsen

kjøkkenet på baksida. Derifrå kom me inn i sjølve

i Moskva då han var statsminister og på besøk der.

restauranten. Køen såg me ikkje meir til. Me såg ut

Han var jo fråhaldsmann.»

over lokalet. Der sat det ein einsleg polakk ved det

Så snart dei ikkje følgde med, så fylte han vatn

finaste bordet midt i salen. Han heiv dei ut. Det var

opp i glaset. Kvar gong dei såg vekk, slo han vodkaen

forferdeleg.

opp i blomsteroppsatsen som var sett fram som pynt.

104

Pilotkoffert og pilotbriller. Kåre Lerum i sitt ess i Warszawa. Foto privat.

«No», sa eg til han Johannes, «gjer me det slik

Nei, det der var ein «løgen» kveld, for å seia det

at me tek annakvart glas med vodka og annakvart

slik. Det heile enda med at desse marinefolka på

med vatn.» Og jaggu greidde me oss med denne til-

slutten fann ut at dei ville ha oss med på å smaka

lempa varianten av Gerhardsen-metoden. Men dei

russisk sjampanje. Du veit, det skulle me aldri gått

her hadde nok starta drikkinga lenge før oss.

med på. Då vart me skikkeleg dårlege dagen etter.

Då fekk me auga på han som var borte. Han låg

Neste dag fekk me full rapport av han som

strekk ut under bordet. Berre beina peika ut forbi

hadde sendt sekretæren sin med oss. Han smilte og

duken. Han Johannes, som nett hadde vore i mari-

skøya: «Og de hadde det kjekt!» Så las han opp og

nen, la seg ned saman med han der under bordet.

refererte alt me hadde gjort. Men me hadde ikkje

Han kunne korkje engelsk eller polsk. Så gjorde han

gjort noko gale, nei, nei, så dette var rein morosam

seg til med å demonstrera kor effektive dei norske

underhaldning», slo han fast. Men sekretæren hans

ubåtane var når dei skaut opp rakettar ifrå ned-

må ha jobba hardt med referatet.

senka tilstand.

Etter at me hadde lasta opp varene, skulle me

Då såg eg at ein av dei eldste marinefolka såg

på ein tur til ein nabofabrikk. Han låg attmed kon-

stygt på Johannes, før han tok seg til baken for

sentrasjonsleiren Treblinka. Me vart skyssa dit og

å demonstrera kor lite imponert han var. Desse

passa på, som over alt elles, så det var storveges på

karane visste nok meir om den norske marinen enn

den måten. Etter kvart kom det fram at dei tykte at

han Johannes nokon gong hadde visst.

det var snodig at eg, som var sjefen, hadde ein slik

105

Då Sogndal Musikklag drog til Polen og DDR i 1989, var Kurt Lerum med og køyrde ei hjelpesending til barneheimen i Owinska, ein liten by tett ved Poznan. Foto: Privat.

114

NÆRING OG HJELPEARBEID

Karl Lerum var kjend som ein dugnadsmann av dimensjonar. Slik me har vore inne på, fekk også ungane i familien dette inn frå dei var små. Det gjekk hand i hand med lære­ setninga om at det var ei æressak å hjelpa dei svake og dei som trong hjelp. Dette galdt ikkje berre familien Lerum. Sogndal var ei bygd der dugnadsarbeid stod høgt. For Kåre Lerum førte dette til at han i 1985 vart invitert inn i det aller heilagaste av kardinalen i den polske byen Poznan:

Me på Lerum fann ubrukte kartongar som var gådde ut av produksjon. Dei stifta me saman og pakka for 300 kroner med matvarer ned i kvar av dei. Bjarne teikna alt opp, slik at me kunne pakka etter same prinsipp som på samleband. Varene var til dømes øskjer med sardinar og makrell i tomat.

Det var gode matvarer, og det var massevis. For kvar som hadde betalt inn, laga me eit ark med adresse og namn, slik at kvar pakke hadde ein personleg gjevar.

Alt arbeid med pakking og lasting vart gjort på dugnad. Arvid Eineteig køyrde, og eg skulle vera med. Me køyrde strake vegen over Svinesund til

KÅRE OG KARDINALEN

Ystad, ferje derifrå til Swinoujscie (Swinemünde) og

KL: Det byrja med at eg fekk eit spørsmål frå Rotary-

så til Poznan. Me kom fram i 13-tida og rygga oss på

klubben i Sogndal. Om me kunne ta med ei hjelpe-

plass ved kyrkja. Der var ein stor kjellar, mest som

sending ned til ei kyrkje i Poznan, ein av dei største

den i kulturhuset i Sogndal. Den brukte dei som

byane i Polen, med rundt 500 000 innbyggjarar.

lager, og dei hadde fått med seg hjelparar til å lossa

Sendinga var til ei katolsk kyrkje som var under

bilen vår.

bygging i den austre og fattigaste delen av byen. Eg

Me hadde avtalt at eg skulle køyra strekninga frå

lova at me skulle hjelpa dei, så då vart det dugnad i

Poznan til Warszawa når me var ferdige. Der skulle

Sogndal. Rotary gjekk inn for eit framlegg der kvar

me overnatta. Me sat i førarhuset då Arvid ville ut

husstand skulle betala 300 kroner for ein pakke med

og følgja med på at dei som lossa gjorde skikkeleg

alt mogleg godt. Alle pakkane skulle vera heilt like.

arbeid og ikkje stal frå lasta. Då kom det ein prest og

115

Bilete frå det utrivelege møtet med Stasi i det kvelande varme rommet i Aust-Berlin. I portrett på veggen: Statssjef Erich Honecker. Fire og ein halv månad seinare fall Muren. Foto: Lars Nes.

Heile seansen starta med at ein mann frå Stasi,

ambassadøren i DDR, Erik Selmer, var òg komen,

med det kaldaste blikk eg har sett, las frå den raude

saman med ein kvinneleg representant frå styres-

«bibelen» sin. Etter denne propagandaen var det

maktene. Mannen frå Stasi som følgde med oss,

nokre av dei eldste av musikantane som stilte kri-

var framleis like trufast i tenesta. Etter at kransen

tiske spørsmål. Det skulle me koma til å få svi for då

var lagd ned, synte Georg Rosef oss rundt på den

me skulle reisa ut att frå DDR.

tidlegare arbeidsplassen sin i leiren. Han fortalde

Dagen før jonsokaftan hadde me konsert ute i

om lik-kjellaren der han som laborant, slik det stod

Kulturpark Plänterwald Berlin og rundtur i Aust-

i passet hans, måtte vera medhjelpar for dei som

Berlin, nærast som ei opplading. Sjølve jonsokaftan

utførte eksperimenta sine på døde fangar. Denne

drog me til konsentrasjonsleiren Sachsenhausen

opplevinga vart for mykje for mange av medlemene

i byen Oranienburg. Georg Rosef og kjentmann

i Sogndal Musikklag, og mange gret openlyst.

Svein Edvard Eriksen var med oss i bussen.

Heldigvis rakk me å henta oss litt inn att på

I Sachsenhausen gjorde me oss klare, med

turen til Rostock. Der vart me tekne imot av borgar-

notestolar og instrument, til å leggja ned krans på

meisteren i rådhuset. Han helsa oss velkomne før

det store minnesmerket midt i leiren. Den norske

me måtte vidare til Rostock sentrum, der me heldt

122

Georg Rosef i lys skjorte står ved disseksjonsbenken i konsentrasjonsleiren der han var tvinga til å utføra makabre ekspe­ riment på døde menneske under andre verdskrig. Foto: Lars Nes.

«Arbeit Macht Frei» på gitterporten til konsentrasjons­ leiren Sachsenhausen. Slagordet fortel neppe den fulle sanninga om det som gjekk føre seg der ut frå det verda fekk vita etter andre verdskrig. Foto: Lars Nes.

Tekst på skilt i Aust-Berlin: «Nøytral sone! Det blir skote med skarpt utan varsel». Foto: Lars Nes.

123

Tunet på Sørheim i 2021 ser til forveksling likt ut med det tunet som stod der 1909. I 1905 opna Nils og Kari landhandel på «Bui» i kjellaren i det kvite huset.

Der budde dei i første og andre høgda. På kjøkkenet i første høgda kokte Kari safta som starta det heile hausten 1907. To år seinare, i 1909, flytta dei verksemda inn i Safthuset, den nye fabrikken til høgre. Alt i tunet er gjenskapt slik det var i opphavet. Foto: Bergum.

132

KAMPEN OM LERUM

Då ein ny type kostar kom inn og ville flytta Lerum si verksemd frå Sogndal til Oslo i 1990åra, vart det bråk. For dei nye folka som kom inn i styre og stell, handla det, grovt sagt, om å tena mest mogleg pengar på ein effektiv måte. Deira haldningar kolliderte med samfunnsbyggjar og bedriftsleiar Kåre Lerum sine. Han har uttalt at han heller ville bruka 15 millionar kroner på at Lerum skulle liggja i Sogndal, enn å dela millionane ut som utbyte til kreti og pleti. Etter kvart vart familieverksemda Lerum spelt ut over sidelinja av dei mektige sentraliseringskreftene. Då var det at krigaren og hærføraren Kåre Lerum steig fram.

Den første kimen til denne konflikten skreiv seg attende til då det vart gjort freistnad på å leggja Lerum inn under Drægni i 1982. Den gong enda det med at Lerum vann.

Drægni vart i staden kjøpt av «veslebror» Lerum i eit spel der Bjørn Skogstad Aamo i Distriktenes Utbyggingsfond (DU) spelte ei viktig rolle. Han var direktør i DU frå 1981 til 1986 og i 1990.

No stod den same type krefter på nytt klar til å utfordra oppkomlingen. Han hadde i mellomtida vorte ein av dei mektigaste i landet innan mineralvatn og konservesindustri.

KL: Du veit, som før sagt, at i heile livet, også forret-

ningslivet, måtte eg gjera det på min måte. Og det var jo sterke folk rundt meg i mange høve; konsulentar i hytt og pine. Eg måtte stå imot dei. Eg kjende på dette, til dømes då tre stykke frå NæringsInvest og Statens nærings- og distriktsutviklingsfond (SND) kom inn i styret. Dette SND vart skipa 1. januar 1993 og erstatta Distriktenes Utbyggingsfond (DU).

Me hadde i 1991 starta med å tappa Pepsi Cola i den nyrestaurerte fabrikken på Hermansverk.

Han vart opna under Lerumdagane i samband med Bjarne sin 50-års dag. Det vart ein kjempesuksess som sprengde alle prognosar, og me måtte køyra tre skift. Dei amerikanske samarbeidspartnarane var storleg imponerte og kåra to år seinare Lerum til beste Pepsi-tappar i Europa. Utdelinga gjekk føre seg i Arizona USA, og eg vart fotografert der saman med Norman Schwartzkopf. Han var generalen som leia koalisjonsstyrkane som vann Golfkrigen

133

at dei visste noko. Eg tok ordet og presenterte inn-

der me har vore meinte å vera heilt frå besteforeldra

kjøpssjefen til NKL. Så slapp me bomba. Me skulle,

mi si tid på Sørheim. Og det var ei Guds lukke for

mest på dagen etter at me var ferdige med Pepsi,

oss at eg klarte å kjøpa ut konservesbiten i Lerum

gå i gang med å tappa brus, Husets først for Coop

i 1994. Det vart vinnarresepten vår. Når slaget var

og deretter Eldorado-brus for NorgesGruppen. Då

vunne, og me var herrar i eige hus, så skifta me

hadde me teke inn att rundt 50 millionar liter brus

namnet til Lerum Fabrikker AS på alt.

som me hadde tapt då Pepsi forsvann.

Eg lærte, og forstod, at Lerum har ein gamal og

Problemet med dette var tomflaskene. Me ønskte

rotfesta kultur i å ta ansvar, ikkje berre for seg sjølv,

å gå over på eingongsflasker med pant, slik som dei

men arbeidsplassane og omgjevnadane våre. Det

hadde det i Aust-Europa. Der hadde dei rettnok

var det ansvaret som gjorde at Kari og Nils starta

ikkje pant, så dei hivde dei. Me ville ha pant, slik at

på Sørheim, og det er den arven me alltid har hatt

dei gjekk i panteboksen, vart pressa og gjenvunne.

med oss sidan. Eg har lært, og alltid sagt, at dette er

Då kom dei til nytte som til dømes målingsspann

Lerum sitt hovudmål. Det er tufta på å produsera

eller andre plastprodukt.

saft og syltetøy som ekte vare. Då det stod på som

I spørsmålet om pant hadde me ein samla bryg-

verst, jobba eg for mykje, og det var forferdeleg.

geri- og mineralvassindustri mot oss. Dei tenkte

Eg hadde tre veganlegg, eg hadde musikklaget og

nok som så at viss Lerum får til dette, så tek dei

andre ting eg var formann i. Når eg no ser i avta-

store delar av marknaden. Då ville me nemleg alt

lebøkene mine, skjønar eg ikkje korleis eg hang

då vore komne like langt som dei er komne i dag.

For meg er ikkje dette noko stort poeng, sett i ettertid, for me er store nok. No byggjer me sakte opp konservesbiten, som er saft og syltetøy. Det er

150

saman, men så vart eg jo sjuk òg, då, men det er eit komande kapittel.

Husmannssonen Nils Hansson Lerum teikna Lerum sin første logo. Dette er endå eit døme på fingerferdigheita hans, men så var han også utdanna skreddar.

HENNING RIVEDAL

KÅRE LERUM EKTE VARE ISBN 978-82-7959-291-4

SKALD

- 82-79592914 5 9 -2 9 1 - 4 9978 788279

I denne boka kjem vi tett på Kåre Lerum – forretnings­­ mannen og det samfunnsengasjerte mennesket med eit bankande hjarte for dei svake i samfunnet.

Gjennom forfattar Henning Rivedal fortel Lerum ærleg og direkte om kampen for å halda på Lerum som ei familie-­bedrift med adresse i Sogndal, om personlege kampar, om livet som lokalpolitikar og visjonær sam­ ferdslepolitikar, om evna til å kombinera forretningsdrift med å driva humanitært hjelpearbeid, og ikkje minst – om kjærleiken til musikken.

Til saman teiknar boka opp eit bilete av eit spennande og uvanleg rikt liv som leidde fram til at Kåre Lerum i 2005 vart kåra til Riddar 1. klasse av Den Kongelege Norske St. Olavs orden.

HENNING RIVEDAL

KÅRE LERUM EKTE VARE