ESKOLAKO ORTUA SAN MARTIN AGIRRE 2017-18 ikasturtea JUSTIFIKAZIOA Gaur egungo jendarte industrialetan ahazten ari gara naturarekiko izan beharko genukeen berezko lotura estua. Sarritan, fikziozko oparotasunean bizi gara, ez bakarrik jabetza materialaren ikuspuntutik, baita elikaduraren ikuspuntutik ere. Azken urteotan elikatzeko ohituren aldaketa bizi izan dugu Euskal Herrian. Nekazaritzan, abeltzaintzan eta arrantzan inposatu den eredu produktibista dela eta, laborantzak bere helburu nagusia galdu du: pertsonen elikadura. Gaur egun, janaria ekoiztea negozio handia da. Nekazal eta elikadura enpresa handiek inposaturiko ekoizpen sistema industrialak naturaren zikloetatik kanpo daude. Lurreko biztanle guztiok jan dezakegunaren ia bikoitza ekoizten da. Hala ere, F.A.O-ren arabera, munduan, egunero, 1020 milioi pertsonek jasaten dute gosetea (2009). Euskal Herrian zorionekoak gara. Era batean edo bestean, elikagaien hornidura bermatuta daukagu. Baina egoera hau fikziozkoa da: gure baserritar eta arrantzale txikiak egoera latza pairatzen ari dira, gure itsaso, lur eta ibaiak agortzen ari dira; gero eta lur gutxiago dago elikagaiak ekoizteko, hiri eta azpiegitura handien hazkundearen mesede. Beraz, saltoki handietan ditugun elikagaiak urrutitik datozkigu. Betidanik etxetik gertu ekoitzi izan diren produktuak, urrunetik ekartzen ditugu orain. Baina gure kontsumo-ohitura horrek badu eragin kaltegarririk etxetik urrun: txirotasuna, gosea, zarrastelkeria, oihan eta basoen suntsipena eta abar. Hori dela eta, herrialde aberastuek herrialde txirotuekiko zor ekologikoa eta soziala bereganatu dituzte. Gure inguruan, berriz, bestelako ondorioak ditu: nekazaritza familiarra eta abeltzaintzaren desagerpena; ohitura eta jakintza askoren galera; ekosistemen suntsiketa; bioaniztasunaren murrizketa... Hau da, gure landa-inguruarekin, sustraiekin eta lurrarekin lotuta dauden bizimoduen desagerpena dakar. Gaur egungo bizimoduarekin askotan ahaztu egiten dugu janaria nondik datorren, nork eta nola ekoizten den. Maiz, badirudi elikagaiak lortzeko era bakarra saltoki handiek eskaintzen digutena erostea dela. Eskola-baratzea baliabide bikaina da ikasleek euren natur eta giza inguruneari buruzko esperientzia anitz bizi ditzaten: ingurunearekin ditugun menpekotasun eta harremanak ulertzeko; ingurugiroa zaintzeko; eta ingurugiroaz arduratzeko jarrerak eta ohiturak praktikan jartzeko. Janaria lortzeko prozesuan, ortua tresna paregabea da gure natur baliabideek duten garrantzia bertatik bertara ikusteko. Ortuaz baliatuz bi xede lortu nahi ditugu:alde batetik, ikasleek ingurumena errespetatzen ikasiko dute (ura, lurra, haziak‌). Eta, bestetik, gosetea ekiditze aldera, baliabide horiek munduko herri guztien eskura egotea beharrezkoa dela ulertuko dute. Fao ren esanetan eskoletako ortuak ikasleen heziketa eta nutrizioa hobetzeko tresna ezinhobeak dira, aldi berean sustatzen dutelako ingurugiroaren iraupena eta eskola komunitateko ongi izate fisiko eta mentala.
1
ESKOLAKO BARATZAREN HELBURUAK Ortua egitearen helburua ez da nekazari trebeak bihurtzea, lankidetza eta lurrarekiko lotura indartzea baizik Arestian aipatutako arazoei erantzuna ematera bideratu beharko da eskolako ortua , helburuak hauek izanik: Hezkuntzaren kalitatea hobetzea pedagogia dinamikoaren bitartez, ezagutza praktikoa , teorikoa eta iraupen teknikak konbinatzen dituen disziplinarteko proiektuetan txertatuz. Hezkuntza aktiboa sustatu , barazkigintza asialdiari zein matematika, ingurune, hizkuntzak, artistikoa, idazketa, irakurketa... arloei lotuz. oElikadurari buruzko irakaskuntza praktikoak irakatsi bizi modu osasuntsua sustatzeko. oIkasleengan nekazaritzari buruzko jarrera eta ezagutza hobetzea. Ingurumen Heziketaren bitartez jasangarritasuna bultzatuz.
inguruarekiko
sentsibilitatea
heztea,
planetaren
Lankidetza bultzatzea. Berdintasunaren baloreak erabiliz hezkidetza sustatzea. Urtaroen zikloetatik abiatuz, lurraren laborantza, nekazaritzaren hiztegia eta erabilitako tresneria ezagutzea . Ikerketan oinarritutako heziketa sustatzea (datuen jasotzea, mapa kontzeptualak, ebazpen proposamenak...) Ikasleak euren ikaskuntzaren protagonistak bihurtzea. Ortuan egindako lanen bitartez ardurak hartzeko jarrerak lantzea. Hezkuntza-berrikuntzaren eta ingurumen-hezkuntzaren ikuspuntutik, baliabide hezigarri oso indartsu eta erabilgarria da ortua. Izan ere, arazoen ebazpen planifikatuan oinarritutako ikaskuntza aktibo eta kooperatiboa ahalbidetzen du. Bestalde, ingurumeneko baliabideen erabilera jasangarriarekin, eta ingurunea zaindu eta hobetzearekin konpromiso sendoa agerian utziko duten jarrera eta baloreen garapena ere nabaria izango da ikasleengan.
LANDUKO DIREN GAITASUNAK Nork bere kabuz arduratsuki bizitzen ikastea Kritikoki pentsatzen ikastea Komunikatzen ikastea Elkarrekin bizitzen ikastea Pertsona gisa garatzen ikastea Egiten eta ekiten ikastea
2
LEHEN HEZKUNTZAKO EDUKIAK KONTZEPTUALAK Baliabide naturalak Ingurune fisikoa: ura, lurra, haizea... Klima: tenperatura, euria, haizea Euskal Herriko ekosistemak Flora: espontaneoa, laborantza, belar apaingarriak, sendagarriak, lurrintsuak... Lurra: azidoa, basikoa, hondarrezkoa, trinkoa ... Fauna: deskonposatzaileak, kaltegarriak, mesedegarriak, parasitoak ... Elikadura eta kultura gastronomiko Higadura eta inpaktuak Ongarri organikoak Sendagai naturalak PROZEDIMENTALAK Behaketa Datoen arakatzea ( eguraldiarenak, laborantzarenak ...) Neurriak: luzerakoak, azalerakoak, denborazkoak, tenperaturazkoak ... Lanaren antolaketa, Plangintza, Funtzionamendu arauak .... Aurrekontuen kalkulua Orientazioa, Planoaren diseinu eta irudikapena Fitxeroen lanketa, herbarioak Laborantza teknika ezberdinak: goldatzea, iraultzea, ereitea, ureztatzea, ongarritzea ... Berrerailera eta birziklatzea Zuhaitz landaketa Ureztatze muntaien eratzea JARRERAZKOAK Zarrastelkeriaren ukatzea Materialen berrerabilera Tresnen zainketa Banakako eta taldeko erantzukizuna Ortuaren garapenerako kuriositatea eta interesa Izaki bizidunengan sentsibilitatea eta enpatia Bildumazaletasun harrapariaren errefusa Baliabide naturalen erabilera zentzuduna Hondakinen aldeko balorazioa Lankidetzarako jarrera "Zabor janaria" bezalako elikadurari buruzko jarrera kritikoa Nekazal industria eta bere ondorio kutsatzaileekiko jarrera kritikoa
PLANIFIKAZIOA/ANTOLAKETA Proiektu honen antolaketa IPA (Ikasleen Partaidetzarako Antolaketa) saioen barruan kokatzen jarraituko genuke. Ikasleen partaidetza zein euskararen erabilera sustatze aldera IPA antolaketan batzorde desberdinak eratzen dira. Aurtengo ikasturtean hauek izan ditugu martxan: Geletako ordezkarien batzordea, Agenda 21 batzordea, Patioko jolasen batzordea, Hezkidetza/Elkarbizitza batzordea, Gure aztarna ekologikoa eta Hondakinak kudeatzen duen Taldea. (Hondakinen jasotzean LHko ikasle guztiek hartzen dute parte astero jasotzea egiten duten taldeak txandakatuz). Batzordeak urtean zehar finkoak dira eta Lehen Hezkuntzako talde bakoitzeko ikasle bat dago bertan. Iaz, eskolako ortuko proiektua onartu zigutenez, Agenda 21eko Batzordean txertatu genuen eta, lortutako diruari esker, ortua martxan jartzea lortu dugu aurtengo ikasturtean.
3
PROZESUA Proiektuaren onarpenaren ostean jasotako diruarekin bankalak jarri eta orturako tresneria erosi dugu. Esan genezake oinarrizkoa badugula, beraz, eskolako ortua martxan dago eta Batzordeak dagoeneko landatu ditu lehen barazkiak. Orain arte egindakoa esperimentazioa izan da; datorren ikasturtean ekingo diogu lanari. Hasteko, lan-egutegi bat osatuko dugu, laborantza-egutegi gisa ere funtzionatuko duena. Hala, asko izango dira hartu beharreko erabakiak: zer eta noiz erein, noiz landatu, noiz aldatu, egindako lanĂą aren fruituak noiz jaso, eta abar. Bestalde, konpostajea ere martxan jartzea falta zaigu; hortaz, hori izango da datorren ikasturtera begirako erronketariko bat. Ortuaren Egunerokoa sortuko dugu, eta eguneroko edo astero egiten ditugun zereginak apuntatuko ditugu bertan. Horrez gain, aurrez aipatutako laborantza-egutegia Agenda 21 Batzordea batzen den gelan jarriko dugu, edozein unetan kontsultatzeko aukera izan dezaten. Gainera, laborantza-fitxaz osaturiko blog bat ere egingo dugu, non barazki, usaintsuen eta espezien ezaugarriak azalduko dugun. Zalantzak argitzeko aukera ere eskainiko digu blog horrek. Azpimarratu nahiko genuke, blog horren baitan, hizkuntza ez-sexista eta inklusiboaren erabilera sustatzeko lan egingo dugula. Ortuaren egunerokoa eta bloga ez ezik, ortua hobeto kudeatzen lagunduko dituten beste hainbat tresna edo baliabide sortuko ditugu: -
-
-
Krokis. Ereintza eta landaketa egin ostean, krokis bat egingo dugu zer eta non landatuko dugun jakite aldera. Garrantzitsua izango da krokis hori ondo gordetzea, hurrengo urteetan lursailka laborantzak txandakatzen joan ahal izateko. Kartelak. Ereindakoaren edota landatutakoaren izenarekin kartelak jarriko ditugu leku bakoitzean. Birziklatutako materiala zein naturan aurki daitekeena erabil dezakegu euskarri gisa. Hona hemen zenbait ideia: erreka ingurutik hartutako harrien gainean erretuladore permanente batekin idatzi eta lurraren gainean jartzea; jogurt poteak moztu eta, 2 cm inguruko tiratxoak eginda, oholtxoak sortu eta lurrean iltzatzea; CDak berrerabiltzea; papelean errotuloa egin eta plastifikatzea‌ Ereintza edo landaketa. Laborantza motaren arabera, hazi (ereintza) batetik edo aldaxka (landaketa) batetik abiatuko gara. Eskola-egutegira moldatu ahal izateko, Ureztapena. %25eko hezetasun maila izan behar du ortuak. Horretarako, astean behin ureztatuko dugu ortua (gehiagotan beharrezkoa izango balitz), eta maiztasuna gutxitzen joango gara negua gerturatu ahala. Egunerokoa. Astero, egindako zeregina idatziko dugu, baita produktu bakoitzaren inguruko daituak (ernetu duen edo ez, zenbat neurtzen duen‌) edota azpimarratzeko gertakariak ere (tenperaturak asko jaitsi diren, esaterako). Labore bakoitzaren argazki bate dota marrazki eskematiko bat ere erantsiko dugu. Ortuaren behatokia. Agenda 21 batzordea arduratuko da ortuaren inguruko informazioa ikasgeletara helarazteaz: egunerokoan jasotako datuak ezagutaraztea, ikasleek egindako ekintzak, marrazkiak edota poemak argitaratzea eta abar.
KONPOSTAJEA Eskolan sortzen diren hondakinen zati bat hondakin organikoak dira, hauek beste hondakinekin batera ostegunetan jasotzen dira eta errez konposta ditzakegu. Gainera konposta dugu ortu ekologikoaren oinarri. Lurrari bizitza ematen dio landareak indartsu has daitezen; paregabeko osagaia da ortuko gaitzak saihesteko. Foru Aldundiak eskainitako programaren bitartez eskuratu dugu konpostagailua, eta konpostaren osagaiak lortzeko udalarekin jarriko gara harremanetan . Adibidez: lorategi plublikoen sega ostean sortutako belar hondakinak; zuhaitz-kimaketan jasotakoak; animalien zimaurra eta abar‌
MATERIALA Pasa den ikasturtean aurkeztu genuen proiektuaren baitan adierazi genuen beharko genuen materiala. Oinarrizkoa besterik ezin izan dugu erosi; izan ere, jaso dugun diruarekin ezin izan dugu proiektuan aurreikusi genuen guztia erosi. Beraz, material osagarria erosteko beharra ikusten dugu orain. Hala nola,
4
Hazitokia Haziak eta kimuak Kimatzeko guraizeak Eskularrua Neurtzeko tresna Lastoa edota belar sikua Termometroak Plubiometroak
METODOLOGIA Ikaskuntza esanguratsuak eta funtzionalak lortu nahi dira. Horregatik, gelan ikusitako hainbat kontzeptu teoriko praktikara eramateko baliogarria izan daiteke ortua. Eskolako ortuan burutuko ditugun ekintzak beste zenbait arlotan ere aplikagarriak izango dira; hots, gatazken ebazpena, irtenbideen bilaketa edota ohitura ikertzailea ageri diren beste edozein egoeratara estrapolatu ahal izango dira ikasle bakoitzak ortuan biziko dituen esperientziak. Ekintzak antolatzerako orduan bakarra izango da gure lana gidatuko duen irizpidea: beraien ikaskuntzaren sortzaile bezala identifikatu behar dute bere burua ikasleek. Horrez gain, garrantzi berezia emango zaio ondorengo puntu hauei:
Jarduera ikertzailea. Ikasleek oharrak egitea, zalantzak mahaigaineratzea, hipotesiak azaltzea, egiaztapenak egitea, bere ideia eta ezagutzak informazio iturri berriekin konektatu eta norberak bere ondorioak ateratzen ikastea sustatu nahi dugu. Taldeko lana. Taldean antolatu beharko dute lana ikasleek: ardurak txandakatu, informazioa elkartrukatu, sortzen diren arazoei aurre egiteko adostasunera iritsi, gerta daitekeena aurreikusi, etab. Horretarako ezinbestekoa izango da talde erabakiak hartu zein praktikan jartzeko modu desberdinak lantzea, taldeko pertsona guztiei zuzendutako jarduera eta ekintzak prestatzea eta, bereziki, hasieratik amaiera arte beenetako protagonistak ikasleak izatea. Osotasuna. Eskolako ortua zeharkako baliabidea da, alor desberdinetako gaiak lantzeko aukera eskaintzen baitu: kontsumoa, elikadura, hondakinak eta birziklapena, osasuna edota herrien garapena. Naturaren osotasuna nabari da bertan, dena dago elkarlotuta, ezer ez dago inkomunikatua, denak osatzen du dena: urak, aireak, eguzkiak, lurrak, eskaintzen dituen elikagaiak eta hura lantzeko egiten dugun esfortzuak.
DENBORALIZAZIOA 2017-20187 ikasturtean jarraituko dugu eskolako ortuarekin.
EBALUAZIOA Ikasturte amaieran egingo da proiektuaren emaitzen ebaluazioa, bertan parte-hartu dutenen inplikazioa zein izan den neurtuz. Prozesuaren ebaluazioa jarraitua izango da; aldez aurretik eginiko antolaketa eta planifikazio prozesuetatik (kolaboratzaile izan daitezkeenekin kontaktuan jartzea, ikasleak motibatzea, etab.) hasita, ortuaren proiektuaren gauzatze eta mantentzearekin (metodologia, talde lana, konfiantza giroa, erreminta eta baliabideen doitzea, informazio iturriak, hausnarketa eta sintesi momentuak, etab.) jarraituz, balorazio global batera iritsi arte. Azken pausu horretan kontuan hartuko da ekintza desberdinen aurrean (ortuaren funtzionamendua berrikusi, aldaketak planifikatu edota datorren ikasturtera begirako hobekuntzak proposatu) ikasleek azaltzen duten jarrera. Ebaluazioa proiektuaren memoria egiteko abiapuntua izango da.
IRAKASLEEN FORMAZIOA Deialdiak eskaintzen duen formazio saioetan parte hartuko du gutxienez Agenda 21 Batzordearen arduradunak. Ikasturte hasieran egingo den antolaketaren arabera eta egokia ikusiko balitz irakasle gehiago gehitu ahal izango litzateke formazio horretara.
PROIEKTUAREN AURREKONTUA 5
Aurreikusten dugun aurrekontua ondorengoa da: 1.- Materiala: hazitokia, haziak, kimuak, zuhaitzak, ongarri naturalak ............................................700€ Liburuak, fitxak, kartelak... 100€ 800€
GUZTIRA.....................................................................................................
Proiektuaren koordinatzailea: Lanaren koordinazioa Agenda 21eko Batzordeko arduradunak egingo du proiektuaren kudeaketa eta jarraipena, beti ere batzordeko partaideen laguntzaz. ALASNE GURIDI UMEREZ NAN:72575065Z
Emaila: alasne.guridi@sanmartinagirre.eus
Batzordekideak: Agenda 21eko batzordeko ikasleak arduratuko dira behar diren materialak aurreikusten, eskatzen, geletan banatzen, txandak egiten, ortua antolatzen… Irakasleak: Batzordetik etorritako lana taldean bideratzeko konpromisoa izango dute. Hainbat kasutan geletan hazitokiak jarriko dituzte eta euren zainketaz arduratuko dira. Beharrezkoa izango balitz ikasleekin ortura joango lirateke. Zuzendaritza Taldea Proiektuan parte hartzeagatik jasoko den dirua materiala erosteko erabiliko du. Eskolaz kanpoko erakundeekin harremanetan jarriko da behar diren laguntzak lortzeko: udaletxea, guraso elkartea, San Josepe jubilatuen Elkartea....
6