Hoe ambitieus is de financiering van onze zorg?

Het failliet van onze gezondheidszorg: nog niet voor morgen

Het is een duur kamertje in het huis van de sociale zekerheid, dat van onze gezondheidszorg. Ook met wetenschappelijk onderzoek en medische toepassingen zijn grote budgetten gemoeid. Hoe (over)ambitieus is de financiering van onze zorg?

Tien procent van het bbp in België gaat naar onze gezondheidszorg. Samen met de pensioenen is de zorg, met 70 procent van het geheel van de uitgaven, de grote slokop binnen de sociale zekerheid. Dat die uitgaven in de toekomst alleen maar zullen stijgen is een zekerheid, stelt professor sociaal beleid aan de Universiteit Antwerpen Bea Cantillon. “Daar speelt de toenemende vergrijzing in mee, maar ook de inzet van almaar betere – en duurdere – medische technologie. Vaak hoor je dan in één adem het faillissement van onze sociale zekerheid verkondigen. Maar die is net een hulpmiddel voor de samenleving, niet het probleem. In een onverwachte crisis als corona fungeert onze sociale zekerheid als een instrumentarium met diverse kamertjes waarbinnen oplossingen bedacht kunnen worden. Tegelijk kan het systeem ook een antwoord bieden op trendmatige verschuivingen, zoals de stijgende levensverwachting.”

Doemdenken over de toekomst van ons model van sociale zekerheid is absoluut niet aan de orde, vindt Cantillon. “Een rijke samenleving als de onze kan wel wat aan. De vraag is, hoe zetten we onze rijkdom in? De uitdaging is dubbel: de eerste is om bijkomende middelen te vinden, de tweede om de uitgaven efficiënter te maken of op zijn minst de uitgavenstijging te beheersen. Beslissen we morgen om onze sociale zekerheid overboord te gooien? Dat kan. Maar waarschijnlijk zullen we het systeem toch liever overeind houden. En dan moeten we er met zijn allen ook voor betalen.”

Wie zijn de ‘we’? “Werkgevers en werknemers spijzen voor een belangrijk deel de sociale zekerheid. De lasten op de arbeid zijn al zeer hoog, het lijkt niet de beste optie om die in de toekomst nog te doen stijgen. Dan rest er in feite nog maar één plek waar je de middelen kunt halen. Een stuk van het antwoord is onvermijdelijk het aanspreken van vermogensinkomens. Verder is het een goede oefening om de volledige kennisketen te reconstrueren en op basis daarvan de kosten en winsten op een rechtvaardige manier te spreiden over de bevolking, overheid en bedrijven.” Met name wat de investering in het wetenschappelijk onderzoek betreft, is de balans volgens Jo Bury van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) goed in evenwicht. “Ik denk dat we in Vlaanderen een heel sterk systeem hebben om zowel het strategisch basisonderzoek als het

Een stuk van de winst die in toegepast onderzoek wordt gecreëerd, zou moeten terugvloeien naar de kenniscentra en onderzoekers die aan de basis lagen.

—JO BURY, VIB

fundamenteel en toegepast onderzoek met diverse instrumenten te financieren. We zitten zeer dicht bij de Lissabon-norm, waarbij Europa vooropstelt dat overheden en bedrijven respectievelijk 1 procent en 2 procent van het bruto nationaal product investeren in wetenschappelijk onderzoek. In de wereld van venture capital staat Vlaanderen inmiddels bekend als een regio waar volop initiatieven worden genomen, die zich bovendien succesvol vertalen in exits.”

Dan gaat het niet meer over earlystage development, maar over toegepast onderzoek, verduidelijkt Bury. “Het is aan wetenschappelijke instellingen om de verzamelde kennis zo goed mogelijk te vertalen, zodanig dat die maatschappelijkeconomisch gevaloriseerd wordt en tot toepassingen kan leiden. Een stuk van de winst die daar wordt gecreëerd, zou moeten terugvloeien naar de kenniscentra en onderzoekers die aan de basis lagen. Dat proces van TechTransfer wordt in Vlaanderen steeds meer geprofessionaliseerd.”

Nieuwe, hoogrisico start-ups hebben nood aan nogal wat durfkapitaal om innovaties te stimuleren, tekent Bury aan. “Bij VIB zien we alvast grote interesse van buitenlandse investeerders in onze projecten: vanuit Europa, maar ook steeds meer vanuit de US. Wetenschap en gezondheidszorg blijven in elk geval enorm interessante sectoren om in te investeren. Er is nog zoveel te doen. Ik ben ervan overtuigd dat kanker over twintig jaar een chronische, behandelbare ziekte zal zijn. Maar elders staan we nog nergens – ik denk aan alzheimer, parkinson, MS: in die domeinen zijn er nog voor ettelijke decades waardevolle investeringen mogelijk.”

Ook de ziekenfondsen moeten zichzelf altijd heruitvinden

Veel mensen denken dat ziekenfondsen overheidsbedrijven zijn. Dat klopt niet… meer. Het zijn nu veelal private ondernemingen die zich eveneens moeten aanpassen aan de geldende marktomstandigheden.

Dat ziekenfondsen geen overheidsbedrijven zijn, wil echter niet zeggen dat ze business en overheid niet combineren. “Wij zijn het die de door wet verplichte ziekteverzekering uitvoeren in opdracht van het RIZIV”, zegt directeur Wim Van Hecke van het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen. “Voor de uitvoering van deze wettelijke ziekteverzekering voor alle Belgen ontvangen we van de overheid administratiekosten. Die kosten bedragen voor alle ziekenfondsen samen in België een 3 procent van het totale budget van de ziekteverzekering. Ik vind dat niet overdreven, zeker als je dit vergelijkt met de administratiekosten die gangbaar zijn in de commerciële verzekeringssector. Omdat we hier over gemeenschapsgelden spreken, hebben we wel de plicht om hier zo zorgvuldig en budgettair correct mogelijk mee om te gaan. Daarnaast bieden we ook aanvullende diensten aan, complementair met de wettelijke ziekteverzekering: ouderenzorg, logopedie, terugbetaling van sportkampen, tegemoetkoming in luiers… De overheid moet dat soort diensten en producten wel goedkeuren, maar heeft er voor de rest niets mee te maken. Deze diensten worden door onze klanten gefinancierd via hun ziekenfondsbijdrage.”

Vroeger waren ziekenfondsen zogenaamde parastatalen, halve overheidsbedrijven waar efficiëntie niet altijd de eerste bekommernis was. Dat is nu totaal anders, zegt Van Hecke. “Wij zijn een volledig privaat bedrijf geworden, wat wil zeggen dat we ook zo gemanaged worden. En daarbij speelt natuurlijk de concurrentie volop. Zet je radio en tv maar eens aan: je hoort en ziet tegenwoordig evenveel reclame voor de ziekenfondsen als voor de banken.” Het besef dat een ziekenfonds niet meer volledig afhankelijk kan én wil zijn van de overheid, is bij het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen al jaren geleden binnengeslopen. En maar goed ook, meent Van Hecke. “Er zijn nog meer dan vijftig ziekenfondsen actief in ons land, wij staan al enkele jaren in de top drie van de snelste groeiers. Vooral jonge mensen shoppen rond voor een ziekteverzekering. Vroeger gebeurde dat veel minder. Nu moeten we dus het verschil maken met onze concurrenten.”

In de verplichte verzekeringen speelt vooral schaalvoordeel, zegt Van Hecke. “Hoe meer klanten je hebt, hoe meer administratiekosten je krijgt van de overheid. Het verschil maak je met een goede service, korte doorlooptijden, snelle terugbetalingen en perfect afgewerkte dossiers. De puur commerciële kant omvat de aanvullende diensten, maar nu meer dan ooit de verzekeringen: hospitalisatieverzekeringen, tandverzekeringen en verzekeringen voor ambulante gezondheidszorg. Hier speelt dus de marktwerking: enkel als je producten lanceert waar klandizie voor is en je hebt concurrentiële prijzen, kun je er een succes van maken.”

De meeste ziekenfondsen zijn ondertussen al overtuigd van de evolutie naar een klantgerichte marktwerking, maar de coronacrisis heeft een en ander nog in een stroomversnelling gebracht, legt de directeur uit. “Ik noem de pandemie een ‘deeltjesversneller’. Heel die ontwikkeling is daarmee nog een versnelling hoger geschakeld. De sector is stevig aan het

Het klassieke model van de ziekenfondsen was vroeger vooral gebaseerd op lichamelijke gezondheid. Nu zien we dat ook mentaal welzijn veel meer in the picture komt.

professionaliseren, omdat er het besef heerst dat stilstaan achteruitgaan is.” Dat proces heeft twee belangrijke zaken meegebracht, zegt Van Hecke. Ten eerste is de noodzaak voor digitalisering nog urgenter geworden. “Het klassieke kantoor van de mutualiteiten is nog niet dood, we hebben tijdens corona de kantoren zelfs zo snel mogelijk terug geopend, omdat we persoonlijk contact continu belangrijk vinden. Toch zie je dat kantoren aan belang inboeten. Wij voelen dat ook: onze website en sociale media zijn ondertussen al minstens zo belangrijk geworden om de klantencontacten te verzorgen. Onze app, die nu in ontwikkeling is, zal daar ook toe bijdragen. Wij hebben digitale klantenadviseurs die alleen nog via chat, mail of Facebook met de klanten zullen praten. En het gekke is: zeker jonge mensen verwachten dat. Voor hen is dat het nieuwe normaal. Ons grote geluk in heel die evolutie is dat we als organisatie relatief klein zijn en dus snel kunnen schakelen.”

Een tweede belangrijke verandering is dat er sinds de pandemie veel meer aandacht is gekomen voor geestelijke gezondheidszorg. “Het klassieke model van de ziekenfondsen was vroeger vooral gebaseerd op lichamelijke gezondheid, zowel curatief als preventief. Nu zien we dat ook mentaal welzijn veel meer in the picture komt, ook in het preventiebeleid. Alles wat te maken heeft met burn-out, depressies, isolement, huidhonger… krijgt veel meer aandacht dan vroeger. Zelfs in het nieuwe regeringsakkoord wordt veel meer werk gemaakt van geestelijke gezondheidszorg, inclusief een betere terugbetaling. Dat betekent dat wij als ziekenfonds daar ook meer aandacht voor moeten en zullen hebben. Door bijvoorbeeld via onze aanvullende verzekeringen geestelijke gezondheidszorg beter terug te betalen en meer aandacht te geven aan zowel residentiële als ambulante psychische zorg in onze verzekeringsproducten.”

Wim Van Hecke Directeur Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen

In samenwerking met...

Het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen (NZVL) wil de gezondheid verzekeren en zorg- en comfortdiensten aanbieden aan zoveel mogelijk inwoners in Vlaanderen, en dit op mensenmaat. Dat doen ze op een bewust neutrale, ondernemende, innovatieve en transparante manier. Als neutraal gezondheidsfonds is het NZVL aan geen enkele belangengroep verbonden. Het NZVL legt zijn klanten niets op en houdt enkel rekening met hun belangen. Bovendien beschikt het Neutraal Ziekenfonds Vlaanderen over een uitgebreide portfolio van diensten en passende gezondheidsverzekeringen.