Er was eens … een ander soort sprookje

TIJDEN VERANDEREN, MAAR DE SPROOKJES DIE WE KINDEREN VERTELLEN, ZIJN AL JAREN HETZELFDE. ENKELE AUTEURS BRENGEN HIER VERANDERING IS. ZIJ KIEZEN ERVOOR OM SPROOKJES TE HERWERKEN OF NIEUWE VERHALEN TE SCHRIJVEN. OP DIE MANIER BRENGEN ZE BELANGRIJKE MAATSCHAPPELIJKE THEMA’S OP EEN EIGENTIJDSE, EMPOWERENDE EN HERKENBARE MANIER TOT BIJ KINDEREN.

Zo is er sinds eind vorig jaar het sprookjesboek ‘En ze leefden nog’ van Elisabeth Lucie Baeten. De hoofdpersonages heten dan wel Ariël of Belle, ze hebben verder weinig gemeen met hun Disney-naamgenoten. Ze hebben het te druk om passief te wachten op een prins. Veel liever kiezen ze voor uitdagende hobby’s, experimenteren ze in een labo of zoeken ze naar manieren om met overweldigende emoties te dealen. Deze stoere meiden gaan in tegen alles wat er van hen verwacht wordt.

Ook de beelden in het boek brengen een heel divers verhaal. 2 papa’s, een kindje met een handicap, een interraciale relatie, het zijn allemaal non-issues. De 4 verhalen werden geschreven in rijmvorm. Zo brengen ze op subtiele wijze belangrijke boodschappen over. Doornroosje leert dat af en toe rust nemen heel belangrijk is in een rijkgevuld druk sociaal leven. Een les die niet alleen voor kinderen geldt.

Bekende helden

Sprookjes zijn vaak verzonnen situaties of personages, maar ook echte mensen hebben een boeiend en inspirerend verhaal. Dat wordt duidelijk in ‘Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes’. De levensverhalen van 100 verschillende vrouwen* worden verteld, telkens op 1 bladzijde gecombineerd met een prachtige paginagrote tekening. Het gaat over vrouwen uit Soedan, Cuba, Japan, Italië … Elk hebben ze op hun eigen manier iets belangrijks bereikt. Sommige werden topmodel of wiskundige, anderen waren politica of piraat.

We mogen niet uit het oog verliezen dat ook jongens en mannen* vaak op heel stereotype wijze worden geportretteerd. Zij moeten het hebben van hun lef, spierkracht of looks. Niet voor iedereen herkenbaar dus. Een diversiteit aan verhalen vind je in ‘Verhalen over jongens die anders durven te zijn’.

Waarschijnlijk vond schrijfster Karen Hellemans haar inspiratie in deze en gelijkaardige boeken. Ook zij giet de levensverhalen van bekende mensen in sprookjesvorm, maar ze blijft dichter bij huis. In ‘Er was eens een dapper meisje’ bundelt ze verhalen van 50 Belgische rolmodellen. Het is fijn om te lezen over vrouwen die je al kent zoals Kim Gevaert, Fatma Taspinar of Paula Sémer. Maar het is minstens even leuk om nieuwe namen te leren kennen. Google maar eens op Alexandra David of Esohe Weyden.

Een donker kantje

Sprookjesfiguren worden mensen van vlees en bloed in ‘De Meisjes, zeven sprookjes’. Hier geen toverfeeën of magische spreuken die de problemen oplossen, maar de harde realiteit. De kortverhalen krijgen daardoor een donker kantje en een diepere betekenis. Roodkapje brengt de boodschappen naar oma omdat haar moeder te veel werk heeft en zelf geen tijd heeft om een bezoek te brengen. Griet en Haasje (2 meisjes) strooien kruimels om de weg terug te vinden wanneer ze hun papa zoeken die maar niet naar huis komt na het werk. Ze worden niet door een heks maar wel door verkoopsters van een snoepwinkeltje gelokt en ingezet voor een promocampagne.

‘Sprookjesland is van iedereen’ is de mooiste titel die we in dit rijtje tegenkwamen. In het boek vind je bewerkingen van 17 verhalen, zowel bekende sprookjes als vertelsels uit de Griekse mythologie of Ierse volkssages. Ze werden allemaal geschreven door Hongaarse schrijvers. Er komen ontzettend diverse personages aan bod. Ze verschillen qua gender, religie, afkomst, seksuele voorkeur, sociale klasse of huidskleur. Connie de hinde wil liever Conner het hert zijn. Bruinblosje heeft een bruine huid en een vader die het maar niets vindt dat zijn dochter zich zo jongensachtig gedraagt.

Helaas blijkt de realiteit minder inclusief. Dit boek was de aanleiding voor de Hongaarse regering om een verbod te leggen op LGBTQIA+ informatie voor kinderen en jongeren. In Hongarije voel je je bijna een viespeuk als je het boek wil kopen. Je moet er speciaal om vragen en het personeel haalt het voor jou uit het magazijn. Zomaar uitstallen kan immers niet omdat het ‘aanstootgevende homopropaganda’ is.

Voor volwassen lezers Schrikt het je niet af om Engelstalige boeken te lezen, dan kan je Gender swapped fairy tales erbij nemen. Het opzet van dit boek is even simpel als vernieuwend. Er worden geen verhalen herschreven, de enige aanpassing is het wisselen van de genders in de sprookjes. Zo zit de koning breiend aan het raam en verlangt hij naar een kind. De grote boze wolvin eet grootvader en Roodkapje op. Het voelt meteen helemaal anders. Je betrapt jezelf er op hoe vaak je iets per ongeluk fout leest.

Spoiler alert. Het gaat om de originele verhalen, geen ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Dat betekent dat roodkapje wordt opgegeten door de wolvin zonder dat er nadien een jager (excuseer, jaagster) langs komt om hem te bevrijden.

Sprookjes alleen voor kinderen? Think again. We raden je niet aan ‘Assepoester en het glazen plafond, en andere feministische sprookjes’ voor te lezen aan je kleine dreumes. Tenzij je zin hebt om heel wat nieuwe woorden uit te leggen. In enkel het eerste verhaal heeft men het al over squats, syfilis en fangirlen. Maar als volwassene of tiener kan je hier ontzettend veel plezier uit halen. 12 bekende sprookjes krijgen een hedendaagse en feministische update, met een grote portie sarcasme er bovenop.

Krijgt een zeemeermin benen, dan komt daar ook een vulva bij. En natuurlijk ook menstruatie, misschien seks en het risico op soa’s. Daar had je waarschijnlijk nog nooit aan gedacht terwijl je naar ‘De kleine zeemeermin’ keek. ‘Wie is de schoonste van het land’, blijkt een irrelevante vraag wanneer de spiegel beseft dat schoonheid een subjectief sociaal construct is. Is iemand een dwerg noemen eigenlijk nog wel oké? En hoe zit het met consent wanneer je iemand kust tijdens de slaap?

Het klinkt misschien zwaar, maar de verhalen worden op hilarische wijze verteld. Je lacht luidop met de grappige verwoordingen en soms ook een beetje groen met de pijnlijke realiteit die wordt blootgelegd. De sprookjeswereld zal nooit nog hetzelfde zijn.

Wij geven een exemplaar weg van ‘Er was eens … een dapper meisje’, ‘ En ze leefden nog’ en ‘Assepoester en het glazen plafond’.

Wij geven een exemplaar weg van ‘Er was eens… een dapper meisje’, ‘ En ze leefden nog’ en ‘Assepoester en het glazen plafond’. Wil jij kans maken op een van deze boeken? Stuur een mail naar info@rebelle-vzw.be, laat ons weten naar welk boek jouw voorkeur uitgaat en vertel welk sprookje volgens jou dringend een update nodig heeft

Wil jij kans maken op een van deze boeken? Stuur een mail naar info@rebelle-vzw.be, laat ons weten naar welk boek jouw voorkeur uitgaat en vertel waarom en welk sprookje volgens jou dringend een update nodig heeft. Wie weet valt er binnenkort bij jou een boek in de bus.