Vizine april mei juni 2020

Vruchtbaarheid in de vriezer PUNT.VZW ONDERSTEUNT SLACHTOFFERS VAN SEKSUEEL GEWELD

© Kris Van de Sande

april  mei  juni verschijnt 4x per jaar

‘Noch hij, noch zij’

Uitstel met een prijskaartje

In dit nummer 02 Edito: Uitstel met een prijskaartje

Social freezing: zo noemt men het invriezen van eicellen om niet-medische redenen. Bijvoorbeeld als je een zwangerschap wilt uitstellen om eerst een carrière uit te bouwen. Of gewoon omdat je als dertiger de ware nog niet gevonden hebt. Sinds een jaar of 10 kan het in België, en steeds meer vrouwen maken er gebruik van. Maar … dit alles heeft een prijskaartje: 1 cyclus – gemiddeld zijn er 2 nodig - kost al gauw 3000 euro.

04 Vruchtbaarheid in de vriezer 07 Koppels die taken verdelen zijn gelukkiger

in hun relatie

Voor vrouwen met kanker wordt het invriezen van eicellen gelukkig al enige tijd terugbetaald vanuit de ziekteverzekering. Bij social freezing is dit echter veel minder evident. Want vaak blijkt de techniek niet echt nodig: uiteindelijk beslist slechts 10% van de vrouwen om de ingevroren eicellen daadwerkelijk te gebruiken.

10 Hoe loskomen van hokjesdenken een nieuwe

wereld opent

Social freezing heeft ook een pervers neveneffect. Het stelt immers bedrijven in staat om vrouwelijke werknemers (nog meer) onder druk te zetten om hun kinderwens uit te stellen. Dit is geen science fiction: Facebook, Apple en Google bieden in andere landen het invriezen van eicellen al aan als een extralegaal voordeel.

Alsof de prikklok niet volstaat, heeft men het nu ook op de biologische klok gemunt.

13 5 Instagramprofielen over body positivity om te volgen 14 Lees ons interview met body activiste Marianne Nykjaer

Voor sommige vrouwen geeft social freezing zeker extra kansen. Dat blijkt ook uit het artikel in deze Vizine.

Maar soms lijkt het ook een vorm van symptoombestrijding. Misschien kunnen we daarom beter de achterliggende problemen aanpakken. En dus dringend maatregelen nemen om werk en gezin te verzoenen. Zodat vrouwen nooit meer moeten kiezen tussen loopbaan en kinderen.

16 Punt.vzw ondersteunt slachtoffers van seksueel geweld 18 Jenebah Kamara over haar leesinitiatief Vroeg geboekt 21 Vrijwilligers: Ellen is vrijwilliger op de VIVA-Hotspot in Geel

Karin Jiroflée

04

voorzitter VIVA-SVV

10

14

facebook.com/vivasvv.be www.viva-svv.be

www.viva-svv.be

viva.svv

viva.svv

Vizine: Magazine van VIVA-SVV vzw Nummer 73: Jaargang 20 Contact: Sint-Jansstraat 32-38, 1000 Brussel, 02 515 04 10 e-mail: info@viva-svv.be V.U.: Lilith Roggemans Redactie: Sara Van den Broeck, Ann Dewalque, Lien Willaert, Karin Jiroflée Coördinatie en eindredactie: Sarah Brancart Vormgeving en illustraties: Kevin Hensels Druk: Bredero Graphics RPR: Brussel Ondernemingsnummer: 0412 830 713

2

april  mei  juni

Vizine

3

SOCIAL FREEZING

Vruchtbaarheid in de vriezer De technologie staat niet stil. En dat geldt ook op gebied van fertiliteit. Heb jij al gehoord van social freezing? Eline Cautearts van De Maakbare Mens vertelt er meer over.

“Embryo’s invriezen kan al lang, maar eicellen invriezen nog maar sinds 10 jaar. Die laatste bestaan voor een groot deel uit water dat tijdens het invriezen ging uitzetten en de eicellen verloren liet gaan. Ondertussen kan men de eicellen razendsnel invriezen waardoor ze niet kapot gaan.”

Social freezing “Er zijn vrouwen die voor ze starten met een kankerbehandeling eicellen invriezen of transmannen voor hun transitie. Maar de grootste groep zijn de social freezers. Dat zijn dames die momenteel niet de juiste context hebben om zwanger te worden, maar wel een kinderwens hebben.”

“Vrouwen die aan social freezing doen, hebben vaak een duidelijk profiel: hoogopgeleid, financieel bemiddeld, ondernemend. Het is dan ook een dure behandeling, je moet rekenen op zo’n 3000 euro per cyclus. Gemiddeld zijn er 2 cycli nodig om voldoende eitjes te verzamelen. Dit bedrag moet je volledig zelf betalen.”

Procedure “Wie interesse heeft, kan zich aanmelden in een fertiliteitscentrum. Tijdens een intakegesprek krijg je alle informatie en kan je vragen stellen. Er volgt een psychologisch gesprek waar veel aandacht aan besteed wordt omdat je een beslissing neemt over de toekomst en je je een juist beeld moet kunnen vormen van de slaagkans. Ze vragen je om je plan uit te leggen en gaan na of je over een aantal zaken hebt nagedacht.”

4

april  mei  juni

Vizine

5

ROLLENPATRONEN

Wie ervoor kiest haar eicellen terug te plaatsen, ondergaat een IVF-procedure. De eicellen behouden hun kwaliteit zolang ze ingevroren blijven. Maar je zit natuurlijk met de beperkte slaagkans van IVF. Een garantie op een kind kan social freezing jammer genoeg niet bieden.

“De volgende stap is een medisch en gynaecologisch onderzoek.

Als je aan de medische voorwaarden voldoet, start de hormoonstimulatie. De impact hiervan verschilt van vrouw tot vrouw.

Humeurwissels kunnen, maar ernstige bijwerkingen komen zelden voor. De laatste stap is de pick-up waarbij de gerijpte eicellen worden weggehaald. Deze ingreep gebeurt onder plaatselijke of lichte algemene verdoving. Er zijn weinig neveneffecten, maar het blijft natuurlijk een ingreep.”

“Enkel leeftijd is een criterium bij social freezing. Wettelijk gezien mag het tot 43 jaar. Maar vanaf 35 jaar daalt de kwaliteit van de eicellen sterk. Fertiliteitscentra willen een zekere kwaliteit van eicellen (en dus ook slaagkansen) bewaken, daarom leggen ze de grens soms lager.”

Geen garanties “Wie ervoor kiest haar eicellen terug te plaatsen, ondergaat een IVF-procedure. De eicellen behouden hun kwaliteit zolang ze ingevroren blijven. Maar je zit natuurlijk met de beperkte slaagkans van IVF. Een garantie op een kind kan social freezing jammer genoeg niet bieden.”

“Een fertiliteitscentrum is trouwens niet verplicht om de terugplaatsing te doen. Het gebeurt zelden, maar als de vrouw niet in een stabiele situatie zit op het moment dat ze een terugplaatsing vraagt, kan een centrum beslissen niet op de vraag in te gaan.

Elke vrouw die zich aanmeldt, wordt hierover ingelicht.”

“Slechts 10% van de vrouwen beslist om de ingevroren eicellen effectief te gebruiken. Standaard betaal je voor 10 jaar invriezen.

Voor de 1ste groep die de techniek gebruikte, loopt deze periode nu ongeveer af. Dit is het moment voor een follow-uponderzoek.

Op dit moment weet niemand wat er met de vrouwen is gebeurd die nooit terugkeerden. Er wordt van uit gegaan dat velen gewoon natuurlijk zwanger werden, hun kinderwens opgeborgen hebben of op een andere manier ingevuld hebben.”

Onbekend maakt onbemind “Voor veel mensen is social freezing een onbekend gegeven. En als het thema de media haalt, is het vaak gericht op sensatie. Een tijd geleden maakten Apple en Google bekend dat ze hun vrouwelijke medewerkers aanbieden om eicellen in te vriezen. Dat is in België ondenkbaar. De gezondheidszorg, sociale zekerheid en verhouding werknemer-werkgever liggen hier compleet anders.”

“Bij ons is social freezing in de eerste plaats een manier om de autonomie van de vrouw te ondersteunen. Het is geen garantie op een kind, maar het behoudt de kans op een kind op een moment dat die vrouw daar zelf klaar voor is.”

6

april  mei  juni

Getuigenis Kristel vertelt over haar ervaring met social freezing.

“Een aantal jaren geleden worstelde ik heel erg met mijn ongewilde kinderloosheid. Ik ging in gesprek met een psycholoog en het Kinderwenshuis. Daar kwam de optie van social freezing ter sprake. De kostprijs was een struikelblok. Het schrok me ook af om hormonen in een gezond lichaam te spuiten. Maar ik zat zo in de knoop met mezelf dat ik na anderhalf jaar besloot om ervoor te gaan. Ik startte de hormoonbehandeling en in de zomer van 2018 liet ik 2 puncties uitvoeren.”

“Zodra de beslissing genomen was, kwam er rust in mijn leven. Ik kon opnieuw helder denken. Samen met de kinderwensconsulent heb ik alle vragen in mijn hoofd 1 voor 1 geanalyseerd. Dat heeft mij ertoe gebracht om een paar maanden na de puncties te kiezen voor bewust alleenstaand moederschap.

Iets dat ik een jaar eerder totaal niet voor mogelijk hield.”

“Ondertussen ben ik 38 en hoogzwanger. Ik heb geen beroep moeten doen op de ingevroren eitjes, het is op natuurlijke wijze gelukt. De eicellen blijven voorlopig in de diepvries. Als ik ze niet gebruik, zullen ze naar de wetenschap gaan. Voor de eicel­ punctie, moet je beslissen wat er met de niet-gebruikte eitjes mag gebeuren. Nu heb ik spijt dat ik niet koos voor donatie aan een koppel met fertiliteitsproblemen. Maar toen kon ik me niet voorstellen dat de helft van mijn genen ergens zou rondlopen terwijl ik zelf misschien nooit een kind zou hebben. Jammer genoeg kan ik die keuze niet meer wijzigen. Er gebeuren andere tests op het moment van de punctie afhankelijk van waar de eicellen later voor zullen gebruikt worden.”

Investering in de toekomst “Een handvol mensen in mijn omgeving is op de hoogte. Dat is voldoende, ik heb niet de behoefte om het aan iedereen te vertellen en tientallen meningen terug te krijgen. Mijn vrienden luisterden allemaal, maar niemand had er ervaring mee dus konden ze niet inschatten of het de beste optie was. Al heeft niemand het me afgeraden. Mijn moeder omschreef het als een investering in mijn toekomst, dat vond ik heel mooi.”

“Ik merk dat er in het algemeen nog wat onduidelijkheid rond hangt. Mensen weten niet wat ze zich erbij moeten voorstellen.

Velen gaan ervan uit dat iedereen die dit doet carrière wil maken. Maar dat geldt niet voor mij. Ik ben gewoon de juiste partner niet tegengekomen. En volgens mij is dat bij veel vrouwen die voor social freezing kiezen het geval.”

“Social freezing heeft mij gebracht waar ik nu sta. Ik had dit nooit voor elkaar gekregen als ik de tijdsdruk niet had weggenomen. Ondanks alles wat erbij komt kijken, kan ik het alleen maar aanraden aan wie twijfelt; springen en er gewoon voor gaan.”

Sara Van den Broeck

Koppels die de taken verdelen zijn gelukkiger in hun relatie Katrien Van der Heyden buigt zich in onderstaand artikel over rollenpatronen van vroeger en nu. “Als een man zegt dat hij zijn vrouw ‘helpt’ in het huishouden, verwacht hij nog steeds dat zij het voortouw neemt en de mentale last op zich neemt.”

“Vrouwen werden in de jaren vijftig en zestig in een soort gouden kooitje gestopt. Er werd hen gezegd: ‘je mag thuisblijven met de kinderen en het huishouden doen’. Alsof dat een geschenk was. Het is natuurlijk fantastisch om tijd door te brengen met je kinderen, maar veel vrouwen haalden geen voldoening uit dat leven. Ze wilden ook op professioneel vlak iets betekenen.”

vrouwen in Europa, en in België is dat niet anders, ongeveer 80% van een mannenloon in hun hele leven. Dat is rijkelijk te weinig, vooral omdat in de totaliteit vrouwen de hardst werkende personen in de samenleving zijn. Vrouwen werken meer uren dan mannen, en dan tel ik zowel de niet-betaalde werkuren als de betaalde werkuren.”

Maar dat is vandaag toch opgelost, nu vrouwen ook gaan werken?

“Wel, dat is een misverstand. Vrouwen kiezen nog steeds massaal voor parttime jobs. Een recente studie wijst uit dat als elke persoon in België enkel op basis van zijn of haar eigen inkomen moet rondkomen, en dus geen aanspraak meer kan maken op het inkomen van de partner, 49% van de laagopgeleide vrouwen onder de armoededrempel zakt. Dat is gigantisch veel. Deze vrouwen verdienen lang niet voldoende om zichzelf te onderhouden. En dat heeft grote gevolgen, vooral omdat vandaag iets meer dan de helft van de huwelijken eindigt in een echtscheiding. Veel vrouwen zullen op een bepaald moment in hun leven enkel met hun eigen inkomen moeten overleven. Voor een deel van hen zal dat niet lukken. Armoede is aan het vervrouwelijken, dat zien we ook in de statistieken. Want vrouwen kunnen na een scheiding niet zomaar aan hun baas vragen om fulltime te werken. In een aantal sectoren is werk zelfs zo georganiseerd dat er enkel deeltijdse jobs zijn, denk bijvoorbeeld aan supermarkten die werken met een parttime shiftensysteem. Het probleem van de financiële afhankelijkheid, is dus absoluut reëel. Het was vroeger nog veel prangender, maar blijft vandaag nog steeds actueel.”

“Vrouwen presteren gemiddeld 10 uur per week meer onbetaalde arbeid in het gezin dan mannen. Die kloof van 10 uur is volledig gewijd aan de opvang van de kinderen en het huishouden. En dat is bijzonder problematisch. Een man werkt gemiddeld 7 uur meer betaalde arbeid per week dan een vrouw. Dit zijn gemiddelden.

Er zijn natuurlijk gezinnen waar de man vaker thuisblijft en de vrouw fulltime gaat werken.”

“Vrouwen zijn de hardst werkende personen in de samenleving zijn, als je ook de niet-betaalde werkuren telt.”

Dus mannen zijn vandaag door de band genomen nog steeds de kostwinners thuis?

“Ja. Maar het is maar hoe je arbeid bekijkt. Gemiddeld verdienen

Is dat altijd al zo geweest?

“Nee, in de jaren zestig deden vrouwen gemiddeld 30 uur per week onbetaalde arbeid. Vanaf het einde van de jaren zestig begonnen vrouwen massaal terug te werken omdat er arbeidstekort was. Op dat moment begonnen mannen meer te doen in het huishouden.

Maar de filosofie bleef: ‘je moet je vrouw helpen’. In opleidingen zeggen mannen me vaak: ‘zo erg is het toch niet, want ik help mijn vrouw.’ Daarop antwoord ik: ‘zolang jij het woord ‘helpen’ blijft gebruiken, zitten we in de problemen.’ Als een man zegt dat hij zijn vrouw ‘helpt’, wil dat zeggen dat hij verwacht dat zij het voortouw neemt en de mentale last op zich neemt.”

Wat bedoel je met de mentale last?

“Een vrouw is vaak voortdurend in haar hoofd bezig met het managen van het gezin: mijn kind heeft geen sokken meer, zijn broek is gescheurd, het afwasmiddel is op en de droogkast is stuk dus die moet gerepareerd worden. Ze zullen kleine taken delegeren aan hun man en hem bijvoorbeeld vragen om een reparateur te bellen. Maar het is nog altijd de vrouw die de week erop vraagt of de reparateur al gebeld is. Die mental load is ongelooflijk vermoeiend en stresserend. Vooral omdat ze die moeten combineren met de mental load op het werk, want daar hebben ze ook 5 dossiers die ze moeten opvolgen.”

Vizine

7

“Mannen zien zich nog altijd niet als verantwoordelijk voor het huishouden, hoogstens als hulpje.”

“20 jaar geleden was die kloof van 30 uur al gereduceerd naar 10 uur. Toen dachten we dat dit probleem zich wel vanzelf zou oplossen. Maar in 2017 heeft Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen een gedetailleerde studie gedaan naar de tijdsbesteding van mensen in België. En wat bleek: die kloof van 10 uur is onverminderd en hardnekkig. Als je kijkt naar de tijdsbesteding zie je dat mannen vaak alleen de leuke taken overnemen. Op zaterdag gaan ze met de kinderen zwemmen of naar het park, zodat de vrouw het huis kan stofzuigen. De vervelende taken, de mentale last en het gros van het werk blijft bij de vrouwen. Mannen zien zich nog altijd niet als verantwoordelijk voor het huishouden. Ze zien zich niet als collega van hun vrouw, hoogstens als hulpje. En dan vinden ze nog dat ze daar veel waardering en dankbaarheid voor moeten krijgen. Als ze terugkomen van een middagje in het park, verwachten ze dat hun vrouw zegt: ‘ik heb toch een toffe man, want ik heb in alle rust kunnen stofzuigen.’” (lacht) Hoe kan het beter?

“In Scandinavië krijgen vrouwen en mannen elk zes maanden ouderschapsverlof, dat ze zelf moeten opnemen en niet kunnen overdragen aan hun partner. In de gezinnen waar de man vanaf de geboorte sterk betrokken is bij de opvang van en de zorg voor het kind, zien we een significante daling van het intrafamiliaal geweld. Dat is een onderwerp dat de laatste tijd weer onder de aandacht komt. In België zijn er al meer vrouwen vermoord door hun partner dan dat ze slachtoffer zijn geworden van terrorisme. Als reactie op het terrorisme heeft de overheid ervoor gezorgd dat er al drie jaar lang para’s op straat lopen, maar welke maat­regelen zijn er getroffen om intrafamiliaal geweld te voorkomen? Bijna geen.”

Hoe komt het dat intrafamiliaal geweld daalt in Scandinavië?

“Simpel: mannen hebben meer begrip voor hun vrouw omdat ze zelf voor hun kinderen hebben gezorgd. Ze hebben gemerkt hoe intens en zwaar dit is. Even terzijde, welke woorden kiezen we ook voor de zorg voor onze baby’s? ‘Ouderschapsverlof.’

Sorry hoor, maar fulltime voor een baby zorgen; elke ouder weet dat dat geen verlof is. We hebben allemaal momenten gehad dat we met tranen in de ogen dachten dat we het niet meer aankonden. De zorg voor een baby, of voor een hele zieke persoon, is een van de moeilijkste vormen van arbeid die we ooit in ons leven zullen doen. En dan gebruiken wij woorden als ‘verlof ’?”

Onderzoek wijst uit dat een evenwichtige rollenverdeling voordelen heeft die ver voorbij de financiële onafhankelijkheid gaan.

“Wanneer ouders bereid zijn om de last te delen, hebben ze veel minder mentale problemen, omdat de vrouw zich gesteund voelt door haar man. Maar ook de man begrijpt beter wat het betekent om de caretaker te zijn in huis. Die koppels zijn gelukkiger in hun relatie, er is minder geweld, en zowel de mannen als vrouwen rapporteren een beter seksleven. Onderzoek wijst dus uit dat een evenwichtige rollenverdeling voordelen heeft die ver voorbij de financiële onafhankelijkheid gaan. Daarom is het jammer dat we in 2019 nog steeds blijven steken in een model waarin vrouwen zichzelf zien als voornaamste verantwoordelijke voor de zorg in het gezin en mannen zichzelf zien als voornamelijk verantwoordelijk voor het inkomen.”

Hoe komt het dat we daarin blijven steken?

“Het is niet zo dat vrouwen gedwongen worden door hun partners om thuis te blijven, maar je groeit als meisje wel op met dat stereotiepe model. Vrouwen worstelen veel harder met terug naar de werkvloer gaan na de geboorte van hun kinderen. Ze hebben vaker last van een schuldgevoel. Als een moeder zegt dat ze terug gaat werken na een derde kind, vraagt de omgeving: gaat dat lukken met de kinderen? Als samenleving leggen we die druk op hun schouders, net als bij mannen die willen thuisblijven voor de kinderen. Dan vraagt hun omgeving: gaat dat lukken financieel? En daardoor krijgen die vaders een schuldgevoel. Dat soort opmerkingen duwen mensen in stereotiepe rollen.

We noemen dat fenomeen gender policing.”

8

april  mei  juni

Het komt misschien ook voort uit het idee dat het altijd zo geweest is. De vrouw aan de haard en de man die buitenshuis werkte.

“Dat is een hardnekkige mythe. Er is geen enkel voorbeeld van een cultuur in de geschiedenis van de mensheid waar vrouwen van de middenklasse zich konden veroorloven om hun taken te reductioneren tot de zorg voor de kinderen en hun huis proper houden.

Als je tot de adel of aristocratie behoorde wel, dan was je taak als vrouw sois belle et tais-toi. Maar het fenomeen van de vrouw aan de haard is in de Westerse wereld enkel doorgebroken na de tweede wereldoorlog. Daarvoor was dat nooit zo. De meeste vrouwen gingen immers mee uit werken. Ze hadden geen keuze want ze waren straatarm. Zowel mannen als vrouwen en kinderen gingen werken in de fabrieken. Wat wel altijd heeft bestaan, is de loonkloof, mannen hebben altijd meer verdiend dan vrouwen. Maar woonde jij als vrouw op het platteland, dan werkte heel het gezin mee op de boerderij. Het is heus niet zo dat boerinnen heel de dag binnen zaten om voor hun kinderen te zorgen en het stof af te doen.”

“Wat is de meerwaarde van je kleren strijken? De wereld kan echt zonder.”

“Er zijn in de jaren vijftig een hoop overbodige taken uitgevonden om vrouwen bezig te houden. Want sorry, wat is de meerwaarde van je kleren strijken? De wereld kan echt zonder. Het idee paste in het kapitalistisch denkbeeld waarbij er een enorme economische groei moest zijn. Er moesten altijd maar meer en meer consumptiegoederen geproduceerd worden. Daarvoor hadden ze een groep mensen nodig die ze konden wijsmaken dat ze die dingen, die huishoudapparaten, nodig hadden. Er is toen een koopcultuur ontwikkeld. Shoppen werd een ding, een tijdverdrijf. Ineens kon je een middag doorbrengen in een shoppingcenter. Er werd een lifestyle gecreëerd waardoor het verlangen groeide om voortdurend geld uit te geven.”

zowel mannen als vrouwen producenten en namen ze samen deel aan de economie, via de landbouw, fabriekswerk of wat dan ook.

Geen enkele andere cultuur kon het zich veroorloven om de helft van de volwassen populatie te weerhouden van deel te nemen aan de economie. Dit systeem hield dan ook niet lang stand. Tegen het einde van de jaren zestig werden vrouwen al opnieuw gestimuleerd om te gaan werken. Maar het is spijtig dat de mythe nog altijd blijft bestaan zodat de vrouwen denken dat het huishouden en de kinderen enkel hun taak is.”

“De Greta Thunbergs van deze wereld laten zich echt niet zomaar in een vakje duwen.”

Hoe kijken tieners vandaag naar deze verdeling?

“Als ik met mijn kinderen praat, zie ik een nog verder doorgedreven individualisering. Ik denk dat deze generatie meisjes nog harder voor zichzelf durft opkomen. Ze zijn zo zeker van hun stuk.”

“De Greta Thunbergs van deze wereld laten zich echt niet zomaar in een vakje duwen. Ik merk ook dat ze ontzettend ambitieus zijn over hun carrières. Wat dat betreft hebben vrouwen van mijn generatie misschien het goede voorbeeld hebben gegeven. We hebben getoond dat het kan: een goeie moeder zijn én een boeiende carrière uitbouwen.”

“Maar om van die kloof van 10 uur onbetaalde arbeid af te geraken zal er toch nog wat moeten veranderen. Om samen te vatten: ik ben hoopvol, maar er is nog veel werk aan de winkel.”

Dit artikel kwam tot stand i.s.m. Charlie Mag

“Mannen werden beschouwd als producenten en vrouwen als consumenten. Het was een nieuwe visie op rollen die mannen en vrouwen in de samenleving konden vervullen en die verbonden waren aan een kapitalistisch systeem. Maar in alle andere culturen waren Vizine

9

INTERVIEW

Inke

Als je loskomt van hokjes, gaat er een heel nieuwe wereld open

Gieghase

Inke Gieghase is schrijver, spoken word artiest en journalist. En daarnaast ook een non-binair persoon. Lees het volledige interview.

“Non-binair betekent dat je niet of niet volledig binnen het binaire systeem van man-vrouw valt. Je zweeft bijvoorbeeld tussen de 2 of ergens erbuiten. Er zijn zoveel opties. Het wordt ook gebruikt als koepelterm voor een hele waaier aan genderidentiteiten. Voor mij persoonlijk is non-binair afstappen van de norm, vrij zijn.”

“De ene periode draag ik kleedjes en make-up, de andere periode kleed ik me liever stoerder. Het is niet mijn genderidentiteit die dan verandert, wel mijn genderexpressie. Ik voel me niet opeens een vrouw als ik een kleedje draag. Het gaat enkel om waar ik mij op dat moment goed bij voel. Ik blijf gewoon een mens en, als ik er dan toch een label op moet plakken, een non-binair persoon.”

Is het belangrijk om er een label op te plakken? Of wordt er op die manier een extra hokje gecreëerd?

“In het begin vond ik het handig dat mijn gevoel een naam had.

Ik wist niet dat je iets anders kon zijn dan man of vrouw. Nu gebruik ik de term vaak op Instagram, met hashtags als #thisiswhatnonbinarylookslike. Dat is om meer bewustmaking te creëren en te laten zien dat het bestaat. Mensen hebben in eerste instantie nood aan iets om zich aan vast te klampen. Maar ik hoop dat het een tussenstap is en we elkaar in de toekomst gewoon als mensen zien.”

“Toen ik 18 was, twijfelde ik erover om mijn borsten te laten verwijderen. Maar ik veranderde de hele tijd van idee. Op dit moment denk ik er niet meer over na en ergens hoop ik dat dat zo blijft, want het is best verwarrend als je niet weet wat de beste optie is voor jezelf. Nu voel ik me heel comfortabel in mijn lichaam en is het enkel mijn genderexpressie die wisselt.”

“Mijn gedrag is niet echt veranderd, ik ben nooit een ‘meisje-meisje’ geweest. Maar in hoe ik me toon, heb ik wel een paar drempels moeten overbruggen. Mijn benen niet scheren als ik een jurk draag, een pak combineren met make-up. Ik ben veel gaan uitproberen en expressiever geworden in mijn uiterlijk.”

“Ik heb dus zeker een verwarrende periode achter de rug, maar ik zie het toch vooral als een verrijking in mijn leven. Ik heb van alles kunnen uitproberen om te ontdekken wie ik ben. En ik heb ook veel nieuwe mensen leren kennen door mijn activisme.”

Welke reacties krijg je?

“Eigenlijk krijg ik weinig negatieve reacties. Al besef ik dat ik voor een stuk een veilige bubbel heb gecreëerd voor mezelf. Het zwerkbal bijvoorbeeld is een heel openminded community. Iedereen accepteert elkaar, we kunnen over alles praten.”

“Mijn ouders zijn nooit tegen geweest. In het begin vonden ze het vooral moeilijk om te begrijpen. Dat is bij veel mensen zo. Ze denken bijvoorbeeld dat het een fase is en dat je je uiteindelijk wel een jongen of een meisje zal voelen. Soms vergissen mijn ouders zich nog in de voornaamwoorden. Ik kies ervoor om aangesproken te worden met die of hun omdat die voornaamwoorden voor mij het best past bij mijn genderidentiteit. Maar die vergissingen gebeuren vaak uit gewoonte. Ik voel me gesteund en veilig en heb het gevoel dat ik mezelf kan zijn bij mijn familie en vrienden.”

Hoe is dit proces bij jou verlopen?

“Rond mijn 14de ben ik uit de kast gekomen als lesbisch. Maar dat dekte de lading niet volledig, dus ging ik verder op zoek. Je geaardheid staat los van je genderidentiteit. Op YouTube vond ik filmpjes over transmannen, maar ook dat voelde voor mij niet juist aan. Toen ik 18 was, ben ik zwerkbal beginnen te spelen. Dat is een sport die principes van trefbal, handbal en rugby combineert. In het reglement staat expliciet dat alle genderidentiteiten welkom zijn. In die gemeenschap hoorde ik voor het eerst over non-binariteit. Ik word nog altijd gelukkig als ik daaraan terugdenk. Er viel een grote last van mijn schouders en de twijfel verdween.”

“Eerst begon ik me heel androgyn te kleden om binnen het plaatje van de perfecte non-binaire persoon te passen. Ik wou niet dat mensen op straat een vrouw zagen, maar een mens. Een paar jaar later voelde ik me pas echt volledig vrij en kleedde ik me zoals ik wou.”

10

april  mei  juni

© Kris Van de Sande

© Kris Van de Sa

nde

Vizine

11

INSTAGRAM

Instagramprofielen

“Online is het soms een ander verhaal. Op mijn Facebookpagina praat ik veel over het thema, daar komt wel eens commentaar op.

En ook tijdens een lezing werd ik al geconfronteerd met negatieve reacties. Een ‘radicale feministe’ vond dat ik mijn vrouw-zijn ontkende, voor haar was non-binair zijn antifeministisch.”

Tijdens een lezing werd ik al geconfronteerd met negatieve reacties.

Een ‘radicale feministe’ vond dat ik mijn vrouw-zijn ontkende, voor haar was non-binair zijn antifeministisch.

Waar bots je verder op?

“De maatschappij is heel erg gericht op de indeling man-vrouw.

Op een mannenafdeling mocht ik een kledingstuk niet passen omdat ik als vrouw gezien werd. Zelfs als de toiletten uit 2 identieke hokjes bestaan, wordt er de stempel mannen- of vrouwentoilet opgeplakt. Op formulieren vragen ze meestal naar je geslacht, ook al is dat onnodig. Op de trein word je aangesproken met ‘Beste dames en heren’. Ik heb het eens geteld, ik werd ongeveer 40 keer per dag met dergelijke zaken geconfronteerd.

Ik heb het ondertussen van me afgezet. Als ik er elke keer op in moet gaan, neemt het mijn leven over. Het is een deel van mijn identiteit, maar ik ben zoveel meer dan dat.”

“Ik verwacht niet dat iedereen het begrijpt, zelfs niet dat ze het aanvaarden. Maar als er respect is, is dat alvast een goede basis van waaruit we verder kunnen. Het zou mooi zijn als mensen anderen als mensen kunnen zien. Want benoem je meteen iemand als man of vrouw, dan hang je daar verwachtingen aan vast. Zo beperk je zowel jezelf als de ander. Als je daar los van komt, gaat er een heel nieuwe wereld open.”

de

© Kris Van de San

om volgen te

ROLMODELLEN

BODY POSITIVITY

Andrea Gibson Inke: “Andrea Gibson is een non-binair persoon uit de VS. Net als ik is die spoken word artiest. Andrea was de eerste persoon die ik over het thema hoorde praten. Ik zag hen meteen als een rolmodel en die heeft mij ook aangezet om zelf op een podium te kruipen.”

i_weigh

Ash Hardell Inke: “Ash Hardell post veel over non-binariteit op YouTube.

Als je zelf geen zin hebt om er veel woorden aan vuil te maken, zijn hun video’s de ideale manier om het thema uit te leggen.”

chair.chaude

I Weigh is meer dan een simpel Instagramaccount – het is een heuse beweging geworden. Bezielster Jameela Jamil startte ermee omdat ze het kotsbeu was dat vrouwen altijd maar afgerekend worden op hun uiterlijk of gewicht. Het concept: je stuurt Jameela een selfie waarop je alle bijzondere kenmerken neerschrijft die jou uniek maken. Want dat weegt zoveel meer door dan het cijfer op de weegschaal.

Fotografe Kilien Natens brengt vrouwen in beeld, gewoon zoals ze zijn: zonder kleren (behalve ondergoed) en vooral zonder photoshop of filters! Bij de prachtige, pure foto’s staan quotes van de modellen over hun twijfels en onzekerheden, maar ook over de trots op hun perfecte ‘imperfecties’.

jitskevandeveire VERKLARENDE WOORDENLIJST Agender: Genderidentiteit die meestal onder de non-binaire paraplu valt. Agender personen hebben geen beleving van gender, of ervaren een afwezigheid van gender.

Cisgender: Geslacht dat je toegewezen krijgt bij de geboorte komt overeen met je genderidentiteit. Als je bij de geboorte het vrouwelijk geslacht krijgt toegewezen en je voelt je ook vrouw, dan noemt men dit cisgender. Als dit niet overeenkomt dan noemt men dit transgender.

Genderfluïde: Genderidentiteit die verandert doorheen de tijd. Mensen voelen zich de ene keer meer man, de andere keer meer vrouw en dan weer een variatie van de 2 of geen van beide. De genderidentiteit lijkt vrij rond te ‘vloeien’.

Polygender: Verschillende genderidentiteiten die tegelijk aanwezig zijn of fluctueren. Polygender valt meestal onder de non-binaire paraplu.

Op haar Instagrampagina post Jitske foto’s van zichzelf en haar – zo noemt ze het zelf – ‘appelsienbillen, vetjes en hangtieten’. Ze geeft grif toe dat ze, net als iedereen, heel wat onzekerheden heeft over haar lichaam, maar vindt het net daarom zo belangrijk om er op sociale media eerlijk en open over te praten. We worden daar namelijk al genoeg geconfronteerd met onrealistische schoonheidsidealen.

SEKSUALITEIT & LICHAAM mydear_body

DEAR BODY by Latifa is een mooie, gestileerde pagina, waar Latifa haar volgers informeert over alles wat met seksualiteit en lichaam te maken heeft, en daarbij heel wat taboes doorbreekt. Ze mikt vooral op jonge meiden met een migratie-achtergrond. Door het gesprek aan te gaan – Latifa reageert met plezier op vragen – hoopt ze onwaarheden de wereld uit te helpen en jongeren correcte info aan te reiken.

the.vulva.gallery

In 2016 startte de Amsterdamse illustrator Hilde met ‘The Vulva Gallery’. Ze kon het niet langer aanzien dat de porno-industrie en biologieboeken een monopolie hadden op het beeld van ‘de perfecte vulva’. Jonge vrouwen trekken als gevolg daarvan massaal naar de plastisch chirurg voor schaamlipcorrecties - ze denken dat hun vulva niet ‘normaal’ is. Hilde noemt haar pagina met getekende portretten van vulva’s een ‘educatief platform’, dat intussen ook in een boek gegoten werd.

Andere Instagramprofielen die we zeker moeten volgen? Laat het ons weten via info@viva-svv.be.

Sara Van den Broeck 12

april  mei  juni

Lien Willaert Vizine

13

INTERVIEW

Body

Hoe kan de discriminatie verdwijnen?

“Alles begint met bewustwording. Als mensen zich er niet van bewust zijn dat er bepaalde problemen bestaan, dan kunnen we het niet aanpakken. Op dat vlak is er ook nog heel wat werk. Ik merk dat mensen schrikken als ik vertel dat dikke mensen minder kans maken op promotie, minder loon krijgen, minder snel aangenomen worden. Ze weten dat niet. Er is ook geen wet tegen het discrimineren van dikke mensen. We hebben wel algemene discriminatiewetten, maar er staat nergens expliciet dat je niet mag discrimineren op gewicht.”

positivity

“Ik ben wel heel blij dat er stilaan wetenschappelijke interesse begint te komen in het onderwerp; er zijn nu studies die aantonen dat fatshaming (dikke mensen zich slecht/beschaamd doen voelen over hun gewicht n.v.d.r.) niet werkt om mensen gezonder te laten leven. De EU heeft onlangs ook een richtlijn uitgebracht over praten over gezondheid met patiënten. Daarin staat bijvoorbeeld: als je een artikel schrijft over dikke mensen, gebruik dan niet altijd zo’n foto van een dikke vrouw met een smoezelig T-shirt en haar hoofd eraf gesneden. Dat is enorm stigmatiserend.”

Lief voor elk lijf!

© Silvie de Pooter

De kans is groot dat je wel al van body positivity hebt gehoord. Body positivity is een beweging die streeft naar gelijke rechten voor elk lichaam. Dat klinkt ons als muziek in de oren! We spraken erover met Marianne Nykjaer, die zelf als body activist actief is op sociale media en haar blog.

“Ik was begin twintig en zat heel slecht in mijn vel. Ik volgde het ene dieet na het andere en voelde me er steeds slechter door. Dat werd ik kotsbeu. Ik ging op zoek naar een andere manier om met mijn zelfbeeld aan de slag te gaan. Via Facebook kwam ik body positive bloggers tegen, zo ging de bal aan het rollen.”

“Het echte kantelpunt kwam er toen ik ziek werd. Ik belandde in het ziekenhuis met als diagnose diabetes type 1. Dat maakte dat ik een knop omdraaide. Nu was het echt genoeg geweest, ik had al te veel tijd verspild door mijn onzekerheid. Ik moest blij zijn dat ik een lichaam had dat zo hard voor me had gevochten. Ik wou die boodschap ook aan anderen meegeven en daarom startte ik een blog.”

Body positivity wordt vaak gezien als synoniem voor zelfliefde. Zelfs Weight Watchers noemt zich body positive, maar voor een dieetbedrijf lijkt me dat toch wel straf? “(lacht) Voor de duidelijkheid: alles dat met diëten te maken heeft is per definitie niet body positive. De dieetindustrie praat ons onzekerheden aan zodat zij geld kunnen verdienen. Dat wil niet zeggen dat mensen niet het recht hebben om te doen wat ze willen met hun lichaam.”

“Als jij wilt diëten: het is jouw lichaam, dus jouw beslissing. Als ik op mijn voorhoofd wil tatoeëren ‘alle dikke mensen zijn lelijk’, dan is dat mijn recht en mijn keuze, maar die keuze is niet body positive. Het is niet omdat je iets zelf kiest dat het automatisch body positive is.”

14

april  mei  juni

“Body positivity is mainstream geworden. Enerzijds is dat positief: zo komen meer mensen in aanraking met die boodschap. Anderzijds wordt daardoor de body positive-boodschap heel erg verwaterd, uit schrik om mensen tegen de borst te stoten. Dan krijg je dus van die absurde situaties waarin de dieetindustrie afvalshakes of hongeronderdrukkende pillen afdoet als body positive.”

“Body positivity draait om gelijke rechten voor álle lichamen. Zelfliefde is er zeker een deel van, maar het is veel meer dan dat. Ik zie mezelf oprecht heel graag, maar dat verandert niks aan het feit dat ik bijvoorbeeld geshamed wordt bij een dokter, of dat ik niet kan shoppen in een gewone winkelstraat, of nog een miljoen andere voorbeelden. Jezelf graag zien zal niks veranderen aan de problemen met gelijkheid voor verschillende lichamen.”

Discriminatie van dikke mensen in de medische wereld kan ervoor zorgen dat ze soms geen medisch advies krijgen behalve ‘val af’. Maar dik en gezond kunnen wel samen gaan?

“Het is inderdaad mogelijk om dik én gezond te zijn, onderzoek toont dat aan. Maar wat ik nog belangrijker vind: zelfs al ben je wél dik en ongezond, dan nog heb je recht op goede zorg. Nu horen dikke mensen “ga eerst afvallen, loop nog maar een half jaar rond met die pijn en klachten en dan zullen we wel zien”. Dat is schandalig. Ook al ben je niet gezond, dan nog heb je recht op respect en goede zorg. We moeten opletten dat gezondheid niet iets wordt om te onderscheiden wie wel respect verdient en wie niet.”

“Wij kijken in onze maatschappij heel erg op naar dokters, en ook terecht: ze hebben hard gestudeerd en hebben vaak ons leven in hun handen. Maar op het einde van de dag zijn het ook maar mensen die even vatbaar zijn voor vooroordelen als anderen. Het is onderzocht dat diezelfde vooroordelen die de maatschappij heeft over dikke mensen ook bij dokters heersen.”

“Probeer ook niet meer negatief over jezelf te praten”

Heb je tips voor mensen die dit lezen en aan de slag willen met body positivity?

“Het is belangrijk om te weten dat als je al 20 jaar met jezelf in de knoop ligt, je de volgende dag niet wakker zal worden met een goed zelfbeeld. Dat is hard werken en dat is ook normaal. Je moet stappen ondernemen om je zelfbeeld te verbeteren en je beeld over andere lichamen bij te stellen.”

“Probeer ten eerste alle negatieve invloeden uit je leven te verwijderen.

Ontvolg alle (dieet)accounts op sociale media die je slecht doen voelen, en probeer van je feed een positieve plek te maken. Volg body positive bloggers en mensen die rond dat thema bezig zijn. Er bestaat echt een heel warme body positive community online, dat is mijn veilige bubbel die me kan opladen na een zware dag. Probeer ook niet meer negatief over jezelf te praten. Als je bijvoorbeeld denkt ‘ugh ik haat mijn armen’, bedenk dan dat je er wel mee kan knuffelen, je kind kan oppakken, in potten kan roeren om lekker eten te maken. Je armen doen heel veel voor je dus het wordt tijd dat je dat meer gaat appreciëren. Het is een proces dat heel moeilijk kan zijn, je zal soms terugvallen en dat is allemaal oké. Onthoud vooral dit: achter je lichaam schuilt er nog een hele persoon die het verdient om gezien en geliefd te worden.”

Op Vrouwendag lanceerden wij onze body positive campagne: #iedereenmodel. Misschien heb je onze stickers, getekend door Chrostin, al in een pashokje zien plakken.We willen met onze campagne de onrealistische schoonheidsidealen aanklagen, en vrouwen (jullie!) een hart onder de riem steken: je ziet er goed uit zoals je bent.

Lees meer over ons project op www.viva-svv.be, en kom naar een avond met Sabine Peeters (auteur van ‘Lief voor mijn lijf ’).

De avonden gaan door op 11 april in Aartrijke, 22 april in Herent, 23 april in Sint-Niklaas en 16 juni in Turnhout.

Ann Dewalque © Silvie de Pooter

Vizine

15

SEKSUEEL GEWELD

is de stille mars er gekomen. Vanaf dan is het heel snel gegaan. De officiële oprichting van Punt. vzw is rond 12 mei gebeurd, maar eigenlijk was de puzzel al gelegd.”

Van

verontwaardiging

naar duurzame

actie

PUNT. VZW ONDERSTEUNT SLACHTOFFER VAN SEKSUEEL GEWELD

Ongeveer een jaar geleden ging een schokgolf door ons land toen het levenloze lichaam van de 23-jarige studente Julie Van Espen in Antwerpen in de buurt van het Albertkanaal uit het water werd gehaald. Ze was het slachtoffer geworden van seksueel geweld. Dat heeft de jonge vrouw op gruwelijke manier met haar leven moeten bekopen. In de nasleep hiervan vroegen we ons collectief af hoe het zo ver was kunnen komen. De publieke verontwaardiging mondde uit in een stille mars, waar 15 000 mensen op straat kwamen. Seksueel geweld was even niet weg te denken uit de media, en het thema stond plots bovenaan de politieke agenda.

Maar voor velen kwam het helemaal niet als een verrassing dat het soms zo vreselijk slecht kan aflopen. Voor meer dan de helft van de vrouwen en 1 op de 6 mannen in ons land is seksueel grensoverschrijdend gedrag niet zo’n ver-van-hun-bed-show, maar harde realiteit. Sinds de #metoo-beweging ook hier massaal veel getuigenissen ontlokte, kunnen we niet meer ontkennen hoe groot en wijdverspreid dit probleem is. De stille mars had dan ook als boodschap: laat het bewustzijn rond seksueel geweld niet even snel verdwijnen als het gekomen is. Laat ons duurzame actie ondernemen. Eén van de organisatoren van de mars, Ayke Gubbels (28), voegde de daad bij het woord en richtte Punt. vzw op: een centrum over seksueel grensoverschrijdend gedrag.

van seksueel geweld, maar na de stille mars kwam alles in een stroomversnelling terecht”, zegt Ayke. “Eigenlijk is het idee al ontstaan in mijn vorige job, toen ik nog voor de politie werkte. Ik deed er de psychologische screenings van inspecteurs, en ik merkte dat er vragen waren rond seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hoe ga je om met getuigenissen die zich in de zogenaamde ‘grijze zone’ bevinden? Toen ik voorstelde daar iets rond te organiseren, bleek al snel dat het eigenlijk op nog andere plaatsen in het proces vastloopt. Zo kan je slachtoffers wel aanzetten om klacht in te dienen, maar vaak gebeurt er niets met dat pv, omdat agenten er niet op getraind zijn correct verhoren af te nemen, of omdat justitie niet mee is in het verhaal.”

Gaten in de hulpverlening “Ik was al langer aan het nadenken over wat ik kon betekenen voor slachtoffers

Ayke ging vervolgens elders op zoek naar mogelijkheden om slachtoffers te ondersteunen. “Ik zocht naar georganiseerde vor-

16

april  mei  juni

men van lotgenotencontact in Antwerpen, maar het begon me op te vallen dat er rond hulpverlening na seksueel geweld in het algemeen erg weinig bestond. Dus kwam ik op het idee om zelf praatgroepen voor slachtoffers op te richten. Ik stak hiervoor m’n licht op bij Anaktisi, een vzw die praatgroepen organiseert in Gent. Ze vertelden me daar dat sommige mensen die bij hen aankloppen nog niet klaar zijn om deel te nemen aan de groepsgesprekken. Ze moeten hen weigeren, maar er is niet echt een alternatief voorhanden. De doorverwijzing naar andere hulpverlening ontbreekt. Alle organisaties waar ik mee sprak, bleken hetzelfde probleem te hebben maar hadden de tijd of middelen niet om er iets aan te doen.”

“Uiteindelijk ben ik in contact gekomen met een Antwerpse lotgenotengroep die onder de radar werkte. Wij beslisten de handen in elkaar te slaan. In de opstartfase

Een brede werking Punt. vzw is in eerste instantie bezig met eerstelijnshulpverlening voor slachtoffers.

“Iedereen die met een verhaal zit, maar niet weet waar te beginnen of zelfs niet zeker is of hij of zij slachtoffer is, kan bij ons terecht. Tijdens een intakegesprek gaan we samen na waar iemand precies naar op zoek is. Dan matchen we die persoon bijvoorbeeld met een geschikte hulpverlener.

We hebben een pool van therapeuten, die allemaal door ons gescreend en geïnterviewd worden voor ze op onze lijst terechtkomen. We kunnen dus heel gericht doorverwijzen en suggesties doen op maat van het slachtoffer. Als het nodig is, doen we ook de stap extra: de afspraak vastleggen, meegaan naar de therapeut. Merken we dat het voor iemand te moeilijk is om tot bij ons te komen voor een eerste gesprek, dan proberen we via de telefoon, Skype of chat te praten, of zelf tot daar te gaan.”

“Een tweede luik van onze slachtofferwerking zijn de praatgroepen voor lotgenoten.

We hebben nu 3 gemengde lotgenotengroepen M/V/X, eentje in Merksem en 2 in Antwerpen. Er is ook een groep voor mensen uit de omgeving van slachtoffers, omdat zij vaak vergeten worden. Verder hebben we nog plannen voor een praatgroep gericht op LGBT+ in samenwerking met het Roze Huis, en voor mensen met een islamitische achtergrond. Alle groepen worden begeleid door een therapeut en een ervaringsdeskundige: iemand die zelf ook seksueel geweld heeft meegemaakt.”

Punt. vzw organiseert ook regelmatig workshops. “Er zijn een aantal alternatieve therapietechnieken die heel goed kunnen werken bij trauma. Specifiek rond verwerking van seksueel geweld kan dat bijvoorbeeld lichaamsgerichte therapie, beeldende therapie of dramatherapie zijn, waar de focus minder op het praten ligt. De drempel is vaak hoog om daar een eerste keer naartoe te gaan, dus bieden wij een halve of hele dag een ’proevertje’ aan. Mensen ontdekken daar vaak dingen, waarvan ze niet doorhadden dat dat hen kon helpen, bijvoorbeeld dat schrijven emoties kan losweken.”

Naast hulp en ondersteuning aan slachtoffers, wil het team van Punt. vzw ook sensibiliseren rond het thema. “We spreken regelmatig op scholen. Ook organisaties kunnen ons contacteren voor een lezing rond seksueel geweld. Dan brengen we soms een getuigenis van een slachtoffer, wat altijd veel losmaakt. Sinds de mars zijn we ook vrij actief op politiek niveau. We zijn een aantal keren uitgenodigd op een interministerieel overleg door Minister van Justitie Geens, en daar is een interfederale nota uit gevolgd. Nu wachten we af of er, met de nieuwe federale regering, effectief iets mee zal gebeuren.”

Vzw met groeipotentieel Ayke doet dit allemaal als vrijwilliger. Daarnaast werkt ze deeltijdse job in loondienst en is ze zelfstandig therapeut in bijberoep.

“We hebben vorig jaar wat projectsubsidies ontvangen voor de opstart van de praatgroepen, maar als jonge vzw kunnen we nog niet rekenen op werkingssubsidies. Daarom werken we tot nu toe alleen maar met vrijwilligers.” De profielen in het team zijn heel uiteenlopend. “Een deel van onze vrijwilligers was ooit zelf slachtoffer, anderen zijn professionele zorgverleners. Daarnaast heb je de administratieve krachten natuurlijk, die ook echt nodig zijn, en waar we een groot tekort aan hebben. Iedereen staat bij ons op hetzelfde niveau. Ervaringsdeskundigheid is even belangrijk als een theoretische achtergrond, je hebt de twee nodig om iets te kunnen doen.”

De vzw hoopt om ooit structurele financiële ondersteuning te krijgen: “Je kunt als overheid niet verwachten dat een organisatie puur en alleen gebaseerd op vrijwilligerswerk zo’n gigantische hiaten in de hulpverlening blijft invullen. Er bestaat is een groot aanbod aan hulplijnen, welzijnsorganisaties, de zorgcentra na seksueel geweld, en heel wat goeie therapeuten. Maar er is op dit moment geen enkele andere plek die al die zaken met elkaar verbindt en die slachtoffers helpt om die knoop te ontwarren. Die nood vullen wij in, nu enkel in Antwerpen, maar op termijn hopelijk ook daarbuiten.”

Ook op andere vlakken ziet Ayke nog groeipotentieel. “Op dit moment ontbreekt nog de juridische ondersteuning van slachtoffers: hoe laat je een pv opstellen?

Hoe verloopt een juridische procedure? De bedoeling is dat we daar in de toekomst ook iets aan gaan doen. Nu verwijzen we door naar een advocatenbureau dat gratis advies verleent.”

“En als ik echt mag dromen? Ik zou met Punt. vzw een tandem willen vormen met de zorgcentra na seksueel geweld.

Waar zij dan de hulpverlening kort na de geweldfeiten op zich nemen, zouden wij een antwoord kunnen bieden op traumaverwerking en mensen die pas jaren later met hun verhaal naar buiten komen.

Verder denken we nog aan een soort van opvanghuis, waar mensen die een break nodig hebben, maar niet in de psychiatrie thuishoren, even terechtkunnen.”

Urgentiebesef De #metoo-beweging, de moord op Julie Van Espen en de stille mars hebben onze samenleving wakker geschud. Maar we moeten waakzaam blijven, waarschuwt Ayke. “Je voelt dat er bij de bevolking en in de politiek een urgentiebesef is op vlak van het aanpakken van seksueel geweld. Dat mogen we niet laten afzwakken. We moeten onthouden dat bijna iedereen in z’n directe kring iemand kent die seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt. Ik hoop dat mensen daarover blijven nadenken, zodat we niet denken: we zijn allemaal op straat gekomen, en nu is het opgelost. Of hang alle daders op, en dan is het probleem van de baan. Nee, laat ons duurzame actie ondernemen en er op lange termijn naartoe streven, zodat we nooit nog hiervoor op straat moeten komen.”

Meer info of vrijwilliger worden? www.puntvzw.be ayke@puntvzw.be

Lien Willaert Vizine

17

INSPIRERENDE VROUWEN

Jenebah

Kamara

Boeken kunnen de wereld veranderen.

En dus combineert 22-jarige studente sociaal werk Jenebah Kamara haar liefde voor literatuur met de strijd voor een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Ze is namelijk de drijvende kracht achter het opmerkelijke initiatief Vroeg Geboekt, een thematische leesclub voor jongeren. Precies een jaar geleden sloeg ze de handen in elkaar met Kunstencentrum Vooruit in Gent, en ging de club van start.

Wat is Vroeg Geboekt, hoe is het gestart en wat doen jullie?

“Vroeg Geboekt is een praatgroep slash leesclub voor jongeren, die zich vooral focust op de niet-westerse canon. We hopen eigenlijk samen zoveel mogelijk boeken te ontdekken die mensen niet direct uit zichzelf zouden lezen, omdat er nu een typische, klassiek westerse canon bestaat die overheersend aan bod komt.”

Jenebah geeft jongeren een stem in leesclub Vroeg Geboekt.

“Vorig jaar heb ik 8 maanden lang geen stem gehad. Toen ik mijn stem eindelijk terug had, heb ik beslist dat ik echt iets wilde opstarten waar ik een soort maatschappelijk engagement in kon leggen. Een leesclub was iets dat ik altijd al wou oprichten.

Maar ik wou er wel eentje waar we specifiek dieper in konden gaan op thema’s als feminisme, dekoloniseren (*) en queerness (*) enzo. Dat zijn thema’s die heel dicht bij mijn identiteit liggen.”

“Ik wil Vroeg Geboekt zo laagdrempelig mogelijk maken. Het is nog niet perfect, maar ik probeer er wel naar te streven: een echte safe space voor verschillende doelgroepen. We beginnen dus elke keer met de regels van de club: geen seksisme, geen racisme, geen homofobie, dat soort dingen.

En we vragen iedereen aan het begin van het gesprek om het persoonlijk voornaamwoord waarmee ze aangesproken willen worden. Zo wil ik echt duidelijk stellen: dit is de maatstaf voor hoe we met elkaar omgaan hier.”

“We werken ook iets anders dan de meeste leesclubs, in de zin dat we niet per boek, maar per thema werken. We hebben een boekenlijst online, opgedeeld in thema’s.

Daar kun je aanduiden welk boek je zal 18

april  mei  juni

© Michiel Devijver / Iedereen Leest

lezen door je naam erbij te zetten. Ik plaats zelf wel vaak een boek in de kijker, en persoonlijk focus ik mij daarna op 2 of 3 boeken. Mensen die andere boeken hebben gelezen, kunnen hun verhaal of hun mening bij dat boek in de lijst zetten.

Niemand is verplicht om een bepaald boek te lezen, of iets uit de lijst te kiezen. De boeken dienen als vertrekpunt, maar het doel is open dialoog over maatschappelijke vraagstukken.”

Waarom vind je het zo belangrijk dat jongeren boeken uit de niet-westerse canon lezen?

“Bij de westerse canon denk ik vooral aan witte, cisgender mannen die over filosofie schrijven. Dat is wat we op school te lezen kregen. Vrouwen en mensen met niet-westerse achtergrond kwamen daarin gewoonweg niet aan bod. Op onze lijst staan bijvoorbeeld Midden-Oosterse auteurs, Indiase, ZuidKoreaanse schrijvers, noem maar op.”

“En waarom dat zo belangrijk is: we moeten in aanraking komen met andere perspectieven en ervaringen om onze blik te verbreden. Toen we bijvoorbeeld rond het thema feminisme werkten in Vroeg Geboekt, hadden we echt te weinig tijd omdat er zoveel verschillende stromingen aan bod kwamen. Dat was enorm interessant. Een Afrikaanse vrouw zal op een heel andere manier naar feminisme kijken dan een westerse vrouw, en zal daar anders over schrijven. Ook in het kader van dekolonisering moeten we die andere perspectieven lezen. We zien dat anders nooit.”

Wat betekenen ‘feminisme’ en ‘dekoloniseren’ voor jou? Zijn die twee aan elkaar te linken?

“Ik weet niet precies waarom, maar ik vond feminisme vroeger een heel zwaar woord. Toch heb ik me er ergens altijd mee kunnen identificeren. Ik heb een vooropleiding gedaan als elektricien, en ik merkte toen ook al dat ik niet akkoord was met hoe sommige mensen de wereld zien. Hoe je als vrouw, en zeker als transvrouw of als non-binaire persoon, telkens in de ‘minderheid’ bent als er over zaken beslist moet worden, bijvoorbeeld. Ik besefte dat daar iets moest aan veranderen, en feminisme gaf daar structuur aan. In het traditionele feminisme kon ik mezelf niet helemaal vinden, dus voor mij is een intersectionele blik

(*) heel belangrijk als het over feminisme gaat. Maar vandaag noem ik mezelf zonder enige schaamte een feminist!”

“Voor mij persoonlijk betekent dekoloniseren: mijn eigen witheid begrijpen, en mijn zwartheid ontdekken. Die witheid krijgt iedereen hier mee, ongeacht je roots of achtergrond. Witheid gaat niet alleen over een huidskleur, het is de structuur en de context waarin je opgroeit of leeft. Het is een manier van denken, de bril waardoor je naar de wereld kijkt.”

“De beweging rond dekoloniseren vind ik in heel het debat rond gelijke kansen en mensenrechten veel inclusiever dan het feminisme. Er is meer aandacht voor andere vormen van discriminatie in het dekoloniseringsdiscours. Toch vind ik dat de twee uiteindelijk aan elkaar gelinkt zijn, omdat beiden streven naar een gelijkwaardig bestaan voor iedereen. Voor mij is het geen of-of verhaal, maar én-én.”

Je volgt een opleiding sociaal werk.

Vind jij dat er voldoende plaats is voor thema’s als racisme, seksisme enzovoort?

“Als ik heel eerlijk ben, nee. Er is ook geen plaats voor queer thema’s, bijvoorbeeld. De gedachte leeft wel dat dat in sociaal werk kán, maar de cursussen zijn er helemaal niet voor gemaakt en sommige docenten en studenten doen soms heel problematische uitspraken.”

“Ik herinner me nog heel goed een les over communicatie, waar het over Zwarte Piet ging. We waren met een 15-tal studenten aanwezig, en ik werd als enige persoon van kleur een beetje blok gezet. Ze vroegen mij wat ‘wij’ nu eigenlijk écht van Zwarte Piet vonden, en hoe dat racistisch kon zijn, want “die is zwart van het roet”. Toen dacht ik: ofwel kan ik nu zeggen dat dat inderdaad geen racisme is, óf ik kan er tegen in gaan. Ik heb toen uitgelegd dat ik dat zelf echt wél racistisch vind. Twee weken later heb ik een open brief naar school gestuurd, waarin ik zei dat ik nooit meer op die manier aangesproken wil worden. Ik praat niet voor andere mensen.”

“Er zijn sowieso mensen in onze richting die op Vlaams Belang en N-VA stemmen, dat mag, maar er moet wel ruimte gemaakt Vizine

19

VRIJWILLIGERS

worden om veilig met elkaar in gesprek te gaan. Die is er nu gewoon niet. Bij thema’s als diversiteit en migratie, wordt er gegarandeerd gekeken naar de enige persoon van kleur in de ruimte. Dat wil ik niet meer. We zijn 2020, er is zoveel informatie beschikbaar op het internet, in boeken, dus ga het gewoon opzoeken. Ik ben niet de persoon om alles aan te vragen. Ik ben naar de les gekomen om te léren, niet om telkens de extra energie te moeten opbrengen om het te moeten uitleggen.”

Je neemt desondanks, soms tegen wil en dank, een activistische rol in: je signaleert het probleem én probeert er iets aan te doen. Waar komt dat activisme vandaan?

“Ik denk dat ik altijd al iemand was die als het erop aan komt, zal reageren op onrechtvaardigheid. Ik ben nooit de persoon geweest die vooraan gaat staan en het woord neemt, nu nog altijd niet. Maar zeker na #metoo heb ik wel beseft: als je iets niet aankaart, verandert er ook niets aan de situatie.”

“Sommige mensen van kleur willen het gesprek over huidskleur niet aangaan, omdat we ‘toch allemaal gewoon mensen zijn’. Maar dat is echt een trigger voor mij, want we worden in deze samenleving niet allemaal gelijk behandeld. Door de maatschappelijke ongelijkheid en het racisme te benoemen, kan je ook de problemen aankaarten die eraan gelinkt zijn.”

“Ik wil later kunnen zeggen dat ik iéts gedaan heb en dat ik het gesprek niet uit de weg ben gegaan. Maar ik start de conversatie wel op mijn eigen voorwaarden, onder omstandigheden die voor mij veilig zijn. Dan kunnen we samen naar een oplossing zoeken. We zouden bijvoorbeeld Vroeg Geboekt ook op school kunnen aanbieden, zodat we daar dieper in kunnen gaan op thema’s die aan de lessen gelinkt worden.”

Wie zijn jouw favoriete auteurs of boeken die tot nu toe bij Vroeg Geboekt aan bod zijn gekomen, en waarom? “’De Argonauten’ van Maggie Nelson was voor mij echt een eyeopener. Het gaat over transgender, vrouwelijkheid, mannelijkheid, feminisme. Het boek is tamelijk moeilijk geschreven maar ik vind het echt fantastisch.

Een aanrader!”

20 april  mei  juni

“Een schrijver waar ik altijd op terugkom, is Frantz Fanon, en diens boek ‘Zwarte huid, witte maskers’. Ik denk dat het heel confronterend is om te lezen, of je nu zwart of wit bent. Het zal je aan het nadenken zetten. Je moet wel de Franse of Engelse versie lezen, niet de Nederlandse vertaling.

De vertaling in het Nederlands is erg problematisch omwille van het gebruik van het n-woord. Met de connotatie van bepaalde woorden, zoals slavernij en kolonialisme, moet bij het vertalen echt wel meer opgelet worden. De Nederlandse podcast Dipsaus heeft een aflevering gemaakt waarin de situatie heel goed wordt uitgelegd (*). Mensen denken soms dat het n-woord bij ons niet zo’n negatieve betekenis heeft, maar dat is natuurlijk wel zo.”

“Ook ‘Witte Onschuld’ van Gloria Wekker is een absolute favoriet van mij. Het is op wetenschappelijke manier aangepakt, sterk onderbouwd. Ik kan me qua ervaringen heel erg identificeren met wat ze schrijft.

En ik vond vooral de polemiek die ontstond rond het boek geweldig: gewoon al het feit dat er ‘witte’ in de titel stond, lokte zo veel discussie en debat uit in Nederland. Trouwens, het woord ‘blanke’ mag bij ons in de boekenclub ook niet gebruikt worden, net als ‘kleurenblind’. Dat zijn namelijk erg problematische begrippen. Die woorden schrappen, is een kleine aanpassing in je taalgebruik, maar wel eentje van groot belang.”

Wat ben je op dit moment aan het lezen?

“Ik ga beginnen aan een boek over adoptie, dat ik van mijn zussen heb gekregen. Ik ben heel benieuwd, ik krijg van hen vaak interessante boeken. Ook het racismeboek van Naïma Charkaoui ben ik nu aan het analyseren en aan het nadenken over hoe ik dat kan gebruiken.”

“Recent werd mij gevraagd om een filmpje te maken met als thema ‘daarom lees ik’.

Daarvoor heb ik een bijzonder boek gekozen dat ik 2 jaar geleden heb gekregen van mijn zus, het ‘Little Black Hair Book’. Dat is een prachtig fotoboek, met tekst bij, ongeveer 200 pagina’s dik. Ongelooflijk interessant: al die verhalen, al die identiteiten. Het gaat over de connectie van zwarte vrouwen met hun haar, in allerlei vormen, en dat is iets waar ik een paar jaar geleden toch heel

Ellen is vrijwilliger op de VIVA-Hotspot in Geel

veel nood aan had. Ik ben opgegroeid in een wit Vlaams gezin. Dus dat boek is erg belangrijk geweest voor mij.”

“Maar ik kan even goed van genieten van een boek van Rachel Gibson, typische chicklit, zeg maar. Ik ben ook opgegroeid met Twilight, manga’s enzo. Ik vind dat we soms een te strakke invulling hebben van wat literatuur is.”

Wat was tot nu toe je belangrijkste leermoment?

“Ik heb het er al even over gehad: dat was toen ik mijn stem terug had. Maar eigenlijk had ik ook een groot leermoment ongeveer een week geleden. Ik had net mijn herexamens gedaan, mijn stem was terug weg.

Toen heb ik gezegd: nu ga ik een toekomstplan maken en nadenken over wat ik allemaal wil doen. Dus: ik zou graag mijn studie afmaken, ik zou graag in een toffe organisatie werken, ik wil heel graag nog antropologie studeren, en als dat afgewerkt is, wil ik in een ngo werken. Dat is mijn doel.”

“En ondertussen hoop ik mijn roots wat beter te leren kennen, eens naar Ghana te gaan en mijn biologische familie te ontmoeten. Maar ik heb er geen tijdspanne op gezet. Ik wil het gewoon ooit doen. Ik moet voor mezelf durven toegeven en er ook rust in vinden dat niet alles perfect gaat: dat ik niet binnen de drie jaar afstudeer, dat ik er zelfs misschien nog heel lang over doe. Dat doet er eigenlijk niet toe. Ik wil mijn eigen weg zoeken, en niet de weg die andere mensen mij hebben voorgelegd. Dat was een erg belangrijke realisatie.”

Tot slot: wie is voor jou een inspirerende vrouw?

“Moeilijk te beslissen, dat verandert zo vaak.

Normaal zou ik zeggen, Gloria Wekker.

Maar op dit moment wil ik zeggen: de vrouw die opgepakt werd omdat ze vluchtelingen herbergde. Ik ken haar naam niet (Zakia, een 30-jarige sociaal assistente uit Brussel, n.v.d.r.). Dát is voor mij echt inspirerend. Het is zo sterk dat iemand dat doet.”

Op zoek naar meer inspirerende verhalen? Surf naar www.viva-svv.be.

Lien Willaert

In mei vorig jaar zag de VIVA-Hotspot in Geel het levenslicht.

Tijdens de wekelijkse DOE-namiddagen kunnen ouders en kinderen er ontspannen, bijleren en elkaar ontmoeten. Ellen (37) stond mee aan de wieg van dit initiatief. Al van in het begin organiseert ze als vrijwilliger met heel veel enthousiasme elke week een originele ouder-kindactiviteit.

ontvangen mensen aan de deur, drinken samen een koffie of thee.

Mensen komen op den duur echt graag naar ons, en ze weten dat ze een babbeltje met ons kunnen doen als ze daar nood aan hebben.

We kennen de meeste deelnemers bij naam. Het zit hem in die kleine dingen: oprechte betrokkenheid tonen. Dat gemoedelijke, huiselijke, trekt mensen aan en dat houdt hen ook hier.”

Hoe heb je de VIVA-Hotspot leren kennen?

“Toen mijn vriend en ik vanuit Antwerpen verhuisd zijn naar Geel, moest ik naar het gemeentehuis om mijn adres te laten aanpassen op mijn identiteitskaart. Op de infoschermen daar zag ik dat Huis van het Kind op zoek was naar vrijwilligers. Ik heb dezelfde dag nog gebeld, en iemand stelde me de brede waaier aan mogelijkheden voor.

Het mee organiseren van de DOE-namiddagen van de VIVA-Hotspot sprak me het meest aan.”

“De deelnemers worden stilaan echt vrienden. Als vrijwilligers faciliteren wij dat: zo hebben we met de ouders ook een WhatsApp-groepje. Elke week sturen we een berichtje over wat er gepland staat, en we delen er foto’s van de activiteiten. Dat vinden ze leuk, de mensen vragen er zelfs al naar. Dat betekent dat wat we proberen te doen, hen een sociaal netwerk geven, lukt!”

“Ik heb orthopedagogie gestudeerd en ik werkte lange tijd in de sociale sector, binnen de bijzondere jeugdzorg. Een paar jaar geleden begonnen de verantwoordelijkheden van mijn job als coördinator erg zwaar te worden, en kreeg ik een burn-out. Intussen voel ik mij weer goed. Ik begon terug zin te krijgen om dingen te doen, dus nu werk ik deeltijds, en voor de rest doe ik veel vrijwilligerswerk. Het is altijd mijn grote passie geweest om iets te betekenen voor kinderen en gezinnen. Als vrijwilliger draag ik ook bij aan de maatschappij, zonder dat ik teveel druk ervaar.”

Wat doe je als vrijwilliger voor de DOE-namiddagen?

“Op de DOE-namiddagen, die elke woensdagnamiddag doorgaan, wisselen we 3 types activiteiten af: knutselactiviteiten, namiddagen rond voeding en bewegingsactiviteiten. Begin dit jaar maakten we bijvoorbeeld met de kindjes en de ouders gezonde nieuwjaarshapjes.

We hebben voor de vakantie kinderyoga georganiseerd en vandaag knutselden we een winterdorpje gemaakt van recyclagemateriaal.”

“Als vrijwilligers begeleiden we de activiteiten, maar zijn we ook samen verantwoordelijk voor de voorbereidingen en de opkuis.

Met het team vergaderen we regelmatig om een planning te maken, de kalender op te stellen en nieuwe ideeën uit te werken.

Concrete, praktische zaken spreken we verder vooral af via ons WhatsApp-groepje van vrijwilligers.”

“We richten ons op álle gezinnen in Geel. In de praktijk zien we wel dat het vaak mensen in kansarmoede zijn, gezinnen die het wat moeilijker hebben. Een vrij groot deel van ons publiek bestaat uit nieuwkomers, mama’s of papa’s die via de Nederlandse les naar onze activiteiten doorstromen. Of mensen die hun kinderen een leuke of leerrijke woensdagnamiddagactiviteit willen laten bezorgen, maar er de mogelijkheden niet voor hebben. Door te focussen op het welzijn van de kinderen, bereiken en versterken we ook de ouders.”

“Ik vind het heel belangrijk dat iedereen zich welkom voelt. We

Wat vind je zo fijn en krachtig aan vrijwilligerswerk?

“Wij werken vooral met gezinnen die heel vaak uit de boot vallen.

Het feit dat ik door zoiets ‘klein’ te doen, hen toch het gevoel kan geven ergens bij te horen, schenkt mij heel veel voldoening. Ik doet dat niet voor materiële of financiële redenen. Het draait om de glimlach van een kind, of een ouder die zich amuseert. Dat is veel waardevoller dan geld.”

“Omdat ik niet vast in dienst ben, heb ik net dat tikje meer enthousiasme! Ik moet geen papieren invullen, verslagen maken, rekening houden met de boekhouding. Dat is de luxe van vrijwilligerswerk: je kan iets kiezen waar je warm van wordt, waar je je hart en ziel in kunt leggen. En dat is wat mij elke week opnieuw motiveert om terug te komen. Ik ben er zelf heel dankbaar voor dat ik dit mág doen!”

Wil jij net zoals Ellen leuke activiteiten begeleiden voor gezinnen?

Word dan vrijwilliger in een VIVA-Hotspot!

Kies één van onze drie locaties …

• Antwerpen-Kiel, Atletenestraat 80, 2020 Antwerpen-Kiel (woensdag, 12.30 – 15.30 uur) • Antwerpen-Luchtbal, Columbiastraat 231, 2030 Antwerpen-Luchtbal (woensdag, 13 – 16 uur) • Geel, Brigandshof 3, 2440 Geel (woensdag, 13 – 16 uur) … en geef ons een seintje via antwerpen@viva-svv.be.

Lien Willaert Vizine

21

Kom naar een van onze comedyshows met

Bert

:

Gabriels

over vaderschap

Superpapa viert Vaderdag met 2 comedyshows van Bert Gabriëls. De shows staan volledig in het teken van vaderschap. Op vrijdag 12 juni kan je terecht in OPEK in Leuven. Op vrijdag 19 juni in De Kleine Post in Oostende. De show start telkens om 20 uur.

Wij vroegen Bert wat hij het mooiste vindt aan vader zijn: “Je doet het niet, je bent het. Dat is er heel speciaal aan. Vanaf de geboorte van je kinderen ben je plots iets anders dan voordien, of meer dan voordien. Dat is heel knap, je kan je dat op voorhand niet voorstellen. Het is het mooiste en tegelijk het raarste aan papa zijn.”

Voor het volledige interview en meer info over de shows, surf naar www.superpapa.be.

KEN JIJ ONZE BUUR(T)VROUW-SUBSIDIE AL?

DOMEIN WESTHOEK

• 2 overnachtingen & ontbijtbuffet • Vrijdag : 3 soorten paling “à volonté” met frieten

Met onze lokale werking bouwen we mee aan een solidaire, open en inclusieve maatschappij.

We willen vrouwen helpen om hun dromen en plannen voor een warme, sociale buurt waar te maken.

• Paling in het groen - met roomsaus & op z’n povencaals Zaterdag : 4-gangenmenu

Heb jij een geniaal idee voor een leuke buurtactie die in het verhaal van VIVA-SVV past?

Dan kan je hiervoor de Buur(t)vrouw-subsidie aanvragen!

Maximum 30 personen

Wat is de Buur(t)vrouw-subsidie?

‘Buur(t)vrouw’ is een subsidielijn voor het organiseren van lokale activiteiten. De subsidie is een vast bedrag van 200 euro per project, dat kan gebruikt worden voor zowel een eenmalige activiteit, als voor een project met een reeks van acties.

Met jouw activiteit, project of actie kan je verschillende doelen bereiken: • ontmoeting, samenzijn en verbinding stimuleren; • informeren en bijleren over onze thema’s; • actie voeren en sensibiliseren.

Meer info en alle voorwaarden op: www.viva-svv.be.

22 april  mei  juni

Palingfestival 5 - 7 juni 2020

Domein Westhoek nodigt je uit voor een heerlijk verblijf aan zee met het gezin of onder vrienden.

Aantal nachten

Standaard

Comfort

Luxe

Prestige

2n

€ 198 p.p. suppl.single € 28

€ 203 p.p. suppl.single € 28

€ 208 p.p. suppl.single € 28

€ 213 p.p. suppl.single € 28

Domein Westhoek vzw

Centrum voor sociaal toerisme Noordzeedreef 6-8, 8670 Oostduinkerke Tel 058 22 41 00 Fax 058 22 41 99 info@domein-westhoek.be www.domein-westhoek.be Vizine 23