Buiten! Nr. 01-2014

01

winter

2014

Helden! Het buitenblad voor stoere kinderen.

Bomen in de winter

Hoe weten bomen eigenlijk wanneer ze hun blaadjes moeten laten vallen?

Noa: winterverhaal

Noa vindt de winter pr achtig. Haar vogelvriendjes denken daar anders over...

Koud? Welnee!

Er is buiten genoeg te beleven als het koud is. Ga je mee, lekker spelen?

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 1

Hallo

buiten helden

Dit is het eerste nummer van Buiten! Over winter. Over kou, en

buiten helden

sneeuw. En over alle leuke dingen

POST Hallo, had Ik was bij opa en oma. En oma toen En . ten bui en ond uilenballen gev wat en kijk er bro mocht ik met mijn nize mu al erin zat. We vonden allema hoofdjes.

Dag, Nim.

die je kunt doen als het koud is!

Als je zelf leuke ideeĂŤn hebt, of je wilt ons een mooie tekening, foto of brief sturen, dan vinden we dat heel erg leuk, wij zijn dol op post!

Veel leesplezier met dit eerste nummer van Buiten!

In deze Buiten!

POST...............................................................................................2 WINNEN.................................................................................. 3 NOA.................................................................................................4 DOOLHOF...............................................................................6

Deze kikkerknutsel kregen we

HOE ZIT DAT? BLAADJES................................ 7

van Isin. Dankjewel!

MAKEN: SNEEUWPOP.......................................8 DOEPAGINA.......................................................................9 WINTERRECEPTJE................................................10 HOE ZIT DAT? SNEEUW + IJS...............11 LEZEN: TOVERBOS.............................................. 12 BUITEN SPELEN....................................................... 13 EVEN WETEN............................................................... 14 ER OP UIT........................................................................... 14 BOEKEN, FILMS 15 BUITEN! NR.&1 APPS / 2014................................ /2

Volg je ons al op twitter/Facebook?

Colofon

Winnen!

Buiten! is een uitgave van Stichting Bomen Over Leven en valt onder het lidmaatschap* BuitenHelden.

Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming gekopieëerd worden.

Inkomsten uit Buiten! worden door bovengenoemde stichting ingezet voor natuurbehoud en educatie.

Redactie: Hanneke van der Meer, Tiny van der Meer

Merlijn maakte een mooie tekening van een herfstbos.

Vormgeving: Somoiso Tekeningen/fotografie: Hanneke van der Meer, sxc.hu

Ook als het koudk is, vind ik het leu . om te schommelen Neas

Met dank aan: René Overhorst en alle pioniers die

Wat leuk! Als je ons een tekening of brief stuurt, maak je kans op het boek ‘Het Boekenbos’.

dit eerste nummer mogelijk hebben gemaakt.

‘Tijdens een schoolreis raken Esther en Karima opgesloten

Drukwerk:

in het nieuwe, nog gesloten

EditooPro

attractiepark het Boekenbos.

Post/redactie Buiten!

Magdalenastraat 30 3512 NH - Utrecht email: buiten@somoiso.nl *lidmaatschap BuitenHelden betreft een donateurschap, donateurs ontvangen Buiten! van Stichting Bomen Over Leven.

Is er ook een uitgang? De meisjes ontdekken dat ze maar één ding kunnen doen om uit het pretpark te komen: de code van het Boekenbos kraken.’

Stuur je brief/mail/tekening naar buiten@somoiso.nl of naar ons postadres: Magdalenastraat 30,

facebook.com/ buitenhelden

twitter.com/ buitenhelden

www.bomenoverleven.nl/ buitenhelden

3512 NH, Utrecht.

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 3

NOA

Het sneeuwt!

Het is nog vroeg. Noa wordt wakker en gaat meteen naar buiten. Het is koud en het heeft gesneeuwd. Noa is gek op sneeuw! Maar dan ziet ze haar vogelvriendjes op een tak zitten. Ze kijken Noa zielig aan.

zegt Noa. Kunnen jullie kleine steentjes voor mij verzamelen? Dat willen de vogels wel. Ze vliegen rond in de tuin en komen allemaal met een steentje terug.

Hiermee maakt Noa de ogen en de mond van de sneeuwman. Hij krijgt een wortel als neus. In de schuur staat een oude bezem. Noa geeft hem aan de sneeuwman.

‘Wat is er aan de hand?’, vraagt Noa.

koude winter nu wat leuker maken?

Die mag hij vasthouden. ‘Nu hebben jul-

‘We vinden de sneeuw wel mooi,’ zeggen

Eigenlijk is dat helemaal niet zo moei-

lie een grote sneeuwvriend in de tuin!’,

de vogels, ‘maar ook heel koud. Er ligt

lijk! Ze begint met het bouwen van een

zegt Noa tegen de vogels. Dat vinden de

zoveel sneeuw dat we geen eten meer

grote sneeuwman.

vogels erg gezellig. Maar ze vinden het

kunnen vinden op de grond.’ Dat vindt

De vogels kijken nieuwsgierig naar wat

ook een beetje jammer dat hun nieuwe

Noa wel een beetje zielig voor de vogels.

Noa allemaal aan het doen is. ‘Kunnen

sneeuwvriend geen eten heeft meege-

Ze denkt eens diep na. Hoe kan ze die

we je helpen?’, vragen ze. ‘Ja, graag’,

nomen.

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 4

Noa rent naar binnen. Ze pakt een vet-

hem door de naald. Dan begint ze pinda’s

slinger!’, zegt ze tegen de vogels. ‘Eet

bolletje, een naald en een lange draad. En

aan de draad te rijgen. ‘Wat wordt dat,

smakelijk!’ De vogels zijn zó blij dat Noa

een zak pinda’s. Ze hangt het vetbolletje

Noa?’, piepen de vogels. Noa lacht ge-

zoveel lekkers voor hen heeft opgehan-

aan de bezem van de sneeuwman. ‘Kijk

heimzinnig. Als alle pinda’s aan de draad

gen! Ze vliegen om haar heen en kwet-

eens!’, zegt ze, ‘De sneeuwman kan jullie

zitten, knoopt ze de ene kant aan de

teren een liedje om haar te bedanken.

nu een hapje eten geven!’ Dat is leuk! Noa

bezem van de sneeuwman en de andere

Dan snoepen ze gauw een paar pinda’s

veegt de sneeuw van een grote steen en

kant aan een uitstekende tak van een

van de draad. Zo is de winter een stuk

gaat zitten. Ze pakt de draad en steekt

boom. ‘Kijk eens, wat een mooie pinda-

leuker!

TIP:

Kijk eens in de App Store voor interactieve boekjes van Noa. Er zijn er al twee: Noa & Kapoen en Noa’s Sterren.

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 5

SPEL

Do

Dit is Fie. Haar vogeltje is weggevlogen en weet niet meer hoe hij bij zijn vriendinnetje moet komen. Help jij Fie de weg naar haar vogeltje te vinden?

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 6

f o h l o

Bomen

HO E Z IT D A T??

in de winter In de winter zijn de meeste bomen kaal.

Maar waarom eigenlijk? Fie legt het uit.

Temperatuur

n

K no p p e Als de temperatuur van de 2Cยบ

grond onder de 4ยฐC komt,

0Cยบ

stoppen (loof)bomen met

-2Cยบ

het opnemen van water door hun wortels. De bladeren krijgen dan ook geen water 2Cยบ meer en beginnen uit te0Cยบdro-

Bomen maken tijdens de winter-

gen. Dan laten bomen hun

periode al knoppen voor het

bladeren vallen.

voorjaar. Als het lente wordt,

-2Cยบ

2Cยบ 0Cยบ

gaan bomen weer zoeken naar

-2Cยบ

voedingsstoffen en kunnen ze

Groeien of niet groeien?

2Cยบ

de knoppen heel snel laten uitgroeien tot nieuwe bladeren.

0Cยบ

Als de boom geen water meer verdampt via zijn blade-

-2Cยบ

voedingsstoffen vervoert waar de boom van groeit, zal

Takken en twijgjes

de boom minder hard groeien als het koud is.

Nieuwe takjes zijn zacht en groen. In

Ringen

de herfst komt er een laagje schors om

ren en geen water meer opneemt via zijn wortels, staat de sapstroom in de boom bijna stil. Omdat de sapstroom

winterring

de nieuwe takjes heen. Zo zijn ze beAan de groeiringen van een boom kun

schermd tegen de kou.

je ook zien dat hij in de winter minder hard groeit dan in de zomer. Een jaarring bestaat uit een donkere, smalle en een lichte, brede ring. De donkere is de win-

zomerring

terring en de lichte de zomerring.

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 7

M AAK!

n!

e w u o m e d it u n e d n Ha

SNEEUWMAN Sneeuw hebben we nog niet gezien deze winter. Jammer hoor! Maar een sneeuwpop kun je ook gewoon binnen aan tafel maken.

Niet met échte sneeuw natuurlijk. Maar gewoon met zachte watjes.

Nodig: ✱ papier ✱ lijm ✱ viltstift/kleurpotlood ✱ watten

Hoe maak je hem: 1. Teken met grove lijnen een grote sneeuwman op een stuk papier.

2. Plak op de sneeuwman dotjes watten.

3. Je kunt je sneeuwman nog versieren met potlood, viltstift of verf. En kun je nog iets bedenken om hem een neus en ogen te geven?

TIP: nnen, knip Maak meerdere sneeuwma n slinger. ze uit en hang ze aan ee UIT! NR. 1 / 2014 /

8

egel

DO E BL A D?

Sla om voor uitleg _ >

muis

eekhoorn vos

muis eekhoorn

vos uil

uil BUITEN! NR. 1 / 2014 / 9

egel

DO E BL A D?

Winter Wentel Teefjes

deze strook.

dan lekkerder dan wentelteefjes Het is koud buiten. En wat is er moeder maak je in een handsnoepen? Samen met je vader en Leuk om te te maken én je kunt omdraai een heerlijk winterhapje! men opmaken. zo heel handig je oude boterham

Vouw elk blokje

je nodig: Voor 4 tot 6 wentelteefjes heb ❱ 3 eieren ml ❱ een ‘flinke scheut’ melk , ca. 150 een aantal dagen oud zijn mag d, broo in) ❱ een paar sneetjes (bru

Knip de blokjes uit

op de stippellijn.

Plak elk blokje over het dier op de doepagina.

Nu zijn alle dieren verstopt voor de koude winter!

Kun je ze nog terugvinden?

❱ kaneel ❱ suiker ❱ olie om in te bakken En zo doe je het: al/ovenschaal ❱ Kluts de eieren in een platte scha je beslag lichtgeel is. van r kleu ❱ Voeg de melk toe tot de olie in een koekenpan met utje ❱ Verwarm ondertussen een sche anti-aanbaklaag. ag. ❱ Leg een snee brood in je besl r voo eren omk Even weken, dan de andere kant. goudbruin. ❱ Bak de doorweekte boterham ❱ Serveer je wentelteefjes met kaneel en/of suiker en eet ze warm.

Eet smakelijk!

Ingewikkeld: Bereidingstijd: ca. 10 minuten

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 10

Sneeuw + ijs

HO E Z IT D A T??

best bijzonder Dit is misschien wel de warmste winter die je ooit hebt meegemaakt, maar toch bekijken we sneeuw en ijs even van dichtbij.

Sneeuw- en ijskristallen Sneeuw ontstaat hoog in de lucht bij temperaturen tussen -10 en

- 10˚C - 23˚C

-23 graden. Dan komen in een

Rijp Vaak zijn de bomen en het gras ‘s ochtends wit, zonder dat het gesneeuwd heeft. Dat heet rijp. Rijp bestaat uit mini-stukjes ijs, die overal aan vast zitten.

Namen v

oo r

wolk koude waterdruppeltjes en

s ne

ijskristallen voor. De ijskristallen

eu

worden groter en zwaarder en vallen dan als sneeuw naar beneden.

IJs onder je voeten

Sneeuw horen Vaak kunnen we horen of het gesneeuwd heeft. Hoe dan?

Als er ijs ligt, wil

Sneeuw dempt geluiden. Het

je er op lopen.

is met sneeuw veel stiller op

Dat kan alleen als

straat. Vriest het meer dan

het dik genoeg is:

vijf graden, dan wordt de

Er wordt gedacht dat Eskimo’s honder-

anders breekt het

sneeuw bijna geruisloos sa-

den namen voor sneeuw zouden heb-

en zak je erdoor.

mengedrukt onder je voeten.

ben. Maar dat is helemaal niet waar! Ze

Bij 5 centimeter

Vriest het meer dan twaalf

gebruiken er maar twee: qanik (voor

dikte kun je er in je

graden, dan kraakt sneeuw.

vallende sneeuw of sneeuwvlok) en

eentje op staan.

aput (voor liggende sneeuw).

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 11

w

LEZEN

s o in het T o v e r b

Het stemmetje

Joost houdt van spannende avonturen.

Als Joost goed kijkt ziet hij tussen de

Heel zachtjes, zodat niemand hem kan

Daarom is hij met zijn toverstok naar

takken een klein krom mannetje. Een

horen, zegt hij de spreuk op, die trol

het Toverbos geslopen. ‘Au..au! Braam-

trol met een dikke neus, een brede

hem heeft ingefluisterd: ‘Soembawie,

struik! Laat me los!’, zegt Joost. ‘Gemene-

verdrietige mond en een zwarte baard.

soembawa, kikkerspuug en spinnenvla!’

rik!’ Een braamstruik grijpt Joost bij z’n

De schors van de oude boom groeit half

Er gebeurt niets… maar Joost is nog

broekspijpen en wil hem niet loslaten!

over zijn hoofd. Joost heeft medelijden

niet klaar. Hij moet nog drie keer om

Braamstruiken hebben liever niet dat er

met het mannetje. Al tweehonderd jaar

de dikke stam heenlopen. Als hij na de

kinderen in hun Toverbos komen. Daar-

in de kastanjeboom? Kan hij de betove-

derde keer omhoog kijkt is het mannetje

om haken ze zich vast met hun scherpe

ring verbreken? Dan fluistert de trol

verdwenen.

stekels en trekken aan mouwen en broe-

hem iets in z’n oor…

ken. Gelukkig weet Joost zich te bevrijden

Joost doet precies wat hij hem heeft ge-

Met open mond staart Joost naar de lege

en rent snel verder.

vraagd. Hij tikt vijf keer tegen de boom.

plek. Als dit geen Toverbos is…!

Over heel smalle slingerpaadjes sluipt Joost dieper het bos in. De paadjes worden smaller en het bos donkerder. Dan staat er plots een oude, grote kastanjeboom midden op het pad. De boom ziet er treurig uit. Maar ook een beetje streng. Het is of hij wil zeggen: ‘Tot hier en niet verder!’

Joost weet niet zo goed wat hij moet doen, maar dan voelt hij zijn toverstokje in zijn jaszak. ‘Zou het helpen als ik de boom aanraak?’, vraagt hij zich af.

Zachtjes tikt hij ermee tegen de stam.

En wat er dan gebeurt! De zware takken beginnen te draaien en te kraken, het lijken wel grote sterke armen.

Een norse stem zegt: ‘Ga weg… ga weg… hier zit ik gevangen… al meer dan tweehonderd jaar! Het is hier te gevaarlijk voor kinderen!’

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 12

S PEL

IJSGLIJDEN Als er ijs ligt, hoef je niet persé te schaatsen. Je kunt ook wed-

!

Lekker naar buiten

strijdjes ijsglijden houden. Hoever kun je een stok of een steentje

SPELLETJES OM WARM

laten glijden over het bevroren oppervlak? Degene die het verst komt, is de winnaar!

Ongelukstikkertje

HUP, HINKELEN!

Geen sneeuw, wel koud?

Teken een hinkelbaan op de stoep in

Van rennen krijg je het

de vorm van een slakkenhuis of een

lekker warm, dus doen we

rechthoek met vakjes. Schrijf in elk

tikkertje! Het kind dat getikt

vakje een cijfer van 1 tot 8. Smijt een

wordt is tikker, maar houdt

steentje in het eerste vakje. Dit vakje

de hand op de plaats waar

moet je overslaan met hinkelen. Ben je

hij getikt is. Probeer het

rond? Werp dan de hinkelsteen in het

Sneeuwt het? Mooi! Dan

degene die getikt wordt, zo

tweede vakje. Je bent uit het spel als

kun je goed verstoppertje

moeilijk mogelijk te maken!

je met twee voeten één vakje raakt,

VAN TE WORDEN SPEUREN spelen. Je hoeft niet zelf

als je de steen in het verkeerde vakje

in de sneeuw te kruipen:

werpt of als je de hinkelsteen met je

verstop ballen, poppetjes,

voet aanraakt. Kleine kindjes kunnen

bekertjes of iets anders in

het spel met twee voetjes spelen.

de sneeuw. Papa, mama of vriendjes mogen zoeken. Als alles gevonden

TEKENEN

is, wijs je een andere

Zoek een lange stok. Daarmee kun je heerlijk in zand of verse

verstopper aan.

sneeuw tekenen! Wil je er een spelletje van maken? Teken dan een doolhof of hinkelspel waar je door- en overheen kunt rennen.

SPOREN ZOEKEN Als de sneeuw nog vers is, kun je lekker naar het park of het bos gaan. Welke sporen kun je daar vinden? In het park vogels en katten. In het bos misschien wel sporen van herten? Of eekhoorns?

Het hoeft niet persé gesneeuwd te hebben. Sporen zoeken in de modder na een flinke regenbui gaat ook prima!

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 13

EV E N WETEN

Ha! Daar heb je Konijn. Konijn is

Er op uit!

meestal niet zo pluizig. Maar als het koud wordt, verruilt Konijn zijn zo-

UILEN KIJKEN BIJ DE PAAY

mervachtje voor een dikke winterjas.

Een kleinschalig uilen- en dierenpark in Beesd is De Paay. Er zijn 78 verschillende dierensoorten te zien.

Dr. A. Kuyperweg 120, 4153 XB Beesd Info: www.depaay.nl/wp2

NATUURMUSEUM FRYSLÂN Een museum voor iedereen die wel eens een rondje boven Fryslân wil vliegen of over de Die winterjas heeft verschillende

bodem van een sloot wil lopen. Zelf doen en

soorten haar: stevige lange en dikke

beleven staat centraal in het museum!

wollige. Hier blijft de warmte lekker

Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden

in hangen.

Info: www.natuurmuseumfryslan.nl

SPEELBOS Staatsbosbeheer heeft speelbossen waar je hutten bouwt van de takken, van de heuvels glijdt, en hinkstapsprongbomen vindt.

Konijn kan wel tot -10 graden buiten wonen.

Als hij maar een lekker holletje heeft om in

Meerdere locaties, kijk ook op:

te kruipen. Onder de grond, of met veel stro.

www.staatsbosbeheer.nl/Doorlees/ Activiteiten/Buiten%20spelen.aspx

MET PADDEN OP PAD De padden trekken van Koningshof naar Elswout en je kunt op 16 maart naar hen op zoek. Er kunnen 30 kinderen mee, je moet je even opgeven!

Als het warmer wordt, laat Konijn al zijn winterharen weer los. Dan krijgt

Duinlustweg 26, Overveen

hij weer een dun zomervachtje.

Info: www.np-zuidkennemerland.nl/ documents/overzicht-en-online-boeken. xml?lang=nl

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 14

BOE KEN

FILMS KNOESTER EN BERKELIENTJE Martin Lund, 2010, 78 min, taal: NL

Volg de spannende speurtocht van Junior en zijn vriendjes Knoester & Berkelientje in de première van deze vrolijke animatiefilm.

Een film die kinderen boeit en volwassenen heimwee bezorgt. Vanaf 4 jaar.

EPIC Chris Wedge, 2013, 102 min, taal: NL

Je hoeft niet binnen te zitten wan-

Twee dametjes wonen in een af-

neer het nat, winderig of koud

gelegen huisje. Ze zouden graag

Mary woont met haar vader in een bos.

is. Slecht weer is een prachtige

bezoek krijgen. Daarom verzin-

Op een dag is ze hem kwijt en gaat hem

gelegenheid om naar buiten te

nen ze dingen die tot onvoorzie-

zoeken.Ze ontdekt dan het miniscule Bla-

gaan en plezier te maken. Weet

ne avonturen leiden. Een komisch

dervolk. Ze moet hen helpen met de strijd

je niet wat te doen? Dan vind je

verhaal, vol woordspelingenen

tegen de boosaardige Boggans.

ideeën in het Slecht Weer Boek.

reuze spannende ontwikkelingen.

Vanaf 6 jaar.

HET SLECHT WEER BOEK

DOOR EN DOOR WINTER

Jo Schofield/Fiona Danks

B. Lindelauf

ELMO WINTER

Richtprijs: €14,95

Richtprijs: €10,85

Houd je van dieren én van de winter?

APPS

Lees dan dit grappige verhaal over Elmo! €4,49, App Store (bit.ly/1elPNDH)

weten dat hij bestaat, maar hebben hem nog nooit gezien. De dieren

SPROOKJESBOOM

zien hem elke nacht. Hij kondigt het

Weet jij waar de Sprookjesbosbewoners zich

voorjaar aan. Een feestelijk winter-

verstopt hebben? Zoek ze in de app!

boek met prachtige illustraties van

€1,79, App Store (bit.ly/1fY3vO5)

Harald Wiberg.

LOS IN ‘T BOS

Tomte, een huiskabouter, die al eeuwen waakt over een Zweed-

TOMTE TUMMETOT

Deze app laat kinderen rennen, luisteren, leren

se hoeve, doet zijn winterronde

Astrid Lindgren

en genieten in de natuur.

langs mens en dier. De mensen

Richtprijs: € 13,95

gratis, App Store (bit.ly/1dQVGZ3) BUITEN! NR. 1 / 2014 / 15

Magdalenastraat 30 3512 NH Utrecht

BUITEN! NR. 1 / 2014 / 16