1
¾ÃÐÁËÒ¡ÉÑμÃÔ ¹Ñ¡¾Ñ²¹Ò ¼ÙŒ·Ã§§Ò¹Ë¹Ñ¡·ÕèÊØ´ã¹âÅ¡
2
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
พระมหากษัตริยนักพัฒนาผูทรงงานหนักที่สุดในโลก พระบาทสมเด็ จ พระปรมิ น ทรมหาภู มิ พ ลอดุ ย เดช พระราชสมภพใน ราชนิ กุ ล มหิ ด ล เมื่อ วันจันทร เดือนอาย ขึ้น ๑๒ คํ่า ปเถาะ นพศกจุลศักราช ๑๒๘๙ รัตนโกสินทรศก ๑๔๖ ตรง กับ วันที่ ๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๐ เวลา ๐๘.๔๕ น. ณ โรงพยาบาลเมานทออเบอรน เมือง เคมบริดจ รัฐเเมสสาชูเซตต สหรัฐอเมริกา เนื่องจากสมเด็จพระบรมราชชนกและสมเด็จพระบรมราช ชนนี กําลังทรงศึกษาวิชาการอยูในประเทศนั้น พระนามในชั้นเดิมวา พระวรวงศเธอ พระองคเจาภูมิพล อดุลเดชพระราชโอรสพระองคเล็กใน สมเด็จพระราชบิดา เจาฟามหิดลอดุลเดชกรมหลวงสงขลา นครินทร (พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ พระจุลจอมเกลาเจา อยูหัว กับ สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจา)๑ หมอมสังวาล ตะละภัฎ (ชูกระมล) หรือ สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย ในภายหลังไดรับการเฉลิมพระนามาภิไธย เปน สมเด็จ พระมหิตลาธิเบศรอดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงมี พระเชษฐาภคินี และ สมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช คือ สมเด็จพระเจาพีน่ างเธอ เจาฟากัลยาณิ วัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร กับ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล๒ ในปพุทธศักราช ๒๔๗๑ ไดเสด็จนิวัติประเทศไทยเปนครั้งแรก สมเด็จพระบรมราชชนก ก็ทรงประชวร และเสด็จสวรรคต ในวันที่ ๒๔ กันยายน พุทธศักราช ๒๔๗๒ ขณะนั้นทรงมีพระชนมายุได ๑ พรรษา ๙ เดือน สมเด็จพระบรมราชชนนี จึงรับพระราชภาระหนักในการอภิบาลพระโอรส พระธิดาทั้งสามพระองค ตามลําพัง
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
3
แตดวยทรงพระปรีชาสามารถอยางยิ่งยวด ทรงมีหลักสองประการ คือ เด็กตองมีอนามัยที่สมบูรณ และตองอยูในระเบียบวินัยโดยไมบังคับ เขมงวดจนเกินไป ในการอภิบาลเลี้ยงดูอบรมพระโอรสและพระธิดา ใหทรง พระเจริญ เพรียบพรอมดวยพระราชจริยาวัตร สมบูรณดวยพระสติปญญา สมพระอิสริยยศและความหวังของปวงชนชาวไทยเปนยิง่ นัก เมือ่ ทรงพระเยาว ทรงประทับ ณ พระตําหนักใหมวังสระปทุม ถนนพญาไท พระนาม “ภูมพ ิ ลอดุลเดช” นัน้ พระบรมราชชนนี ไดรบั พระราชทาน จาก พระบาทสมเด็ จ พระปกเกล า เจ า อยู หั ว โดย หมอมเจาดํารัสฯ สงโทรเลขภาษาอังกฤษ เมื่อวันที่ ๑๔ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๐ ภูมิพลอดุลยเดช หมายถึง “ผูทรงกําลังอํานาจไมมีอะไรเทียบ ในแผนดิน” เสมือนหนึ่งทราบในภายหนาวาจะทรงเปน พระมหากษัตริย ที่ ท รงแผ พ ระมหากรุ ณ าธิ คุ ณ แก เ หล า อาณาประชาราษฎร ใ ห อ ยู อยางรมเย็นเปนสุขโดยมิมีอํานาจใดจะมาบดบังได ทรงเจริญพระชนมายุได ๕ ป ไดทรงเขาศึกษาชั้นตน ณ โรงเรียน มาแตร เดอี ถนนเพลินจิต กรุงเทพฯพุทธศักราช ๒๔๗๕ ขณะนัน้ ประเทศไทย มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย เปนระบอบ ประชาธิปไตย โดยมีพระมหากษัตริยอยูใตกฎหมายรัฐธรรมนูญ การเมือง ผันผวน ในเดือนเมษายนพุทธศักราช ๒๔๗๖ หมอมสังวาลย มหิดล ณ อยุธยา จึงทรงนําพระธิดาพระโอรส สมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช ไมทรง แข็งแรง แพทยทูลใหเสด็จฯ ประทับตางประเทศที่อากาศสบาย จึงเสด็จฯ ไปประทับ ณ กรุงโลซานน ประเทศสวิตเซอรแลนด เนื่องจากมีอากาศดี ภูมิประเทศสวย พลเมืองอัธยาศัยดี ทรงรับการศึกษา ชั้นประถมศึกษาใน โรงเรียนเมียรมองต (Ecole Miremont ) ตอมาทรงยายมาศึกษาที่โรงเรียนเอกอล นูแวล เดอ ลา ซืออิส โรมองด แหงโลซาน (Ecole Nouvelle de Ia Suisse Romande Chalily - sur Lausanne ) แลวทรงเขา ศึกษาตอใน มหาวิทยาลัยโลซานน ทรงเลือกศึกษา สาขาวิทยาศาสตร ในป พุทธศักราช ๒๔๘๘ ครั้นถึงวันที่ ๒ มีนาคม พุทธศักราช๒๔๗๗ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงประกาศ สละราชสมบัติรัฐบาลจึงกราบทูลอัญเชิญ พระวรวงศเธอ พระองคเจาอานันทมหิดล ซึ่งสืบสายราช สันตติวงศ ลําดับที่หนึ่งตาม กฎมณเฑียรบาล และมีพระชนมายุเพียง ๙ พรรษา เถลิงถวัลยราชสมบัติ เปน พระมหากษัตริยอ งคที่ ๘ แหงพระบรมราชจักรีวงศ และไดทรงสถาปนา พระวรวงศเธอ พระองคเจา ภูมิพลอดุลเดช ขึ้นเปน สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพลอดุลยเดช ทรงสถาปนา หมอมสังวาลย มหิดล ณ อยุธยา เปน พระราชชนนีศรีสังวาลย และทรงสถาปนา พระวรวงศเธอพระองคเจากัลยา ณิวัฒนา เปน สมเด็จพระเจาพี่นางเธอเจาฟากัลยาณิวัฒนา เมื่อ ๑๐ กรกฏาคม พุทธศักราช ๒๔๗๘
4
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ในวั น ที่ ๙ มิ ถุ น ายน พุ ท ธศั ก ราช ๒๔๘๙ พระบาทสมเด็ จ พระเจ า อยู หั ว อานันทมหิดล เสด็จสวรรคต โดยกะทันหัน ณ พระที่นั่งบรมพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง สมเด็จพระเจานองยาเธอ เจาฟาภูมิพล อดุ ล ยเดช จึ ง เสด็ จ ขึ้ น ครองราชสมบั ติ สื บ สั น ตติ ว งศ ใ นวั น เดี ย วกั น นั้ น เป น พระมหา กษัตริยรัชกาลที่ ๙ เฉลิมพระปรมาภิไธยวา สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช แต เนื่ อ งจากยั ง ทรงมี พ ระราชภารกิ จ ด า นการ ศึกษา จึงตองทรงอําลาประชาชนชาวไทย ใน วันที่ ๑๙ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๘๙ เพือ่ ทรง ศึกษาตอ ณ มหาวิทยาลัย โลซานน ในครั้งนี้ ทรงเลือกศึกษาวิชากฏหมายและวิชารัฐศาสตร แทน วิชาวิทยาศาสตรที่ทรงศึกษาอยูเดิม “...ถาประชาชนไมทิ้งขาพเจาแลว ขาพเจาจะทิ้งประชาชนอยางไรได…” เดิมทรงตั้งพระราชหฤทัยไววา จะทรงครองราชยเพียงชั่วขณะเวลาจัดงานพระบรมศพใหงดงาม สมพระเกียรติคณ ุ เทานัน้ เอง เพราะพระชมมายุ ๑๘ พรรษา ไมทาํ ใหทรงรูส กึ วาจะมีกาํ ลังพระทัยเปนพระเจา แผนดินไดตลอดไป การสูญเสียพระบรมเชษฐาธิราชทีท่ รงรักและใกลชดิ สนิทสนมกันมาตลอดเวลากะทันหัน ไมเคยเตรียมพระราชหฤทัยและกําลังพระวรกายไวสําหรับหนาที่นี้เลย ในวันเสด็จพระราชดําเนินกลับประเทศสวิตเซอรแลนด ในวันที่ ๑๙ สิงหาคม พุทธศักราช๒๔๘๙ เพื่อทรงศึกษาวิชาการเพิ่มเติม ระหวางประทับรถพระที่นั่งไปสูสนามบินดอนเมือง ทรงไดยินราษฏร คนหนึ่ง ตะโกนลั่น วา “ในหลวง อยาทิ้งประชาชน” ทําใหทรงนึกตอบบุคคลผูนั้นใน พระราชหฤทัย วา
“ ...ถาประชาชนไมท้งิ ขาพเจาแลว ขาพเจาจะทิ้งประชาชนอยางไรได …” เปนที่นาประหลาดวา ตอมาอีกประมาณ ๒๐ ป ไดทรงพบชายผูรองตะโกนทูลฯ ดังกลาว ในขณะ ที่เสด็จเยี่ยมราษฎรในตางจังหวัดชายผูนั้นกราบบังคมทูลวา ที่เขารองเชนนั้นเพราะรูสึกวาเหวและใจหาย ที่พระเจาแผนดินเสด็จไปจากเมืองไทย เขาเห็นพระพักตรเศรามาก จึงรองไปเหมือนคนบา พระเจาอยูหัว ทรงตอบวา “นั้นแหละ ทําใหเรานึกถึงหนาที่จึงตองกลับมา”
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
5
โดยเหตุที่ พระเจาอยูหัว จะตองเปน พระเจาแผนดิน ปกครองอาณาประชาราษฏรใหรม เย็นเปนสุข จึงทรงเปลีย่ นแนวทาง การศึกษาใหม ทรงศึกษาวิชาสังคมศาสตร รัฐศาสตร และนิตศิ าสตร เพื่อเตรียมพระองค เปนนักปกครองที่ดีของประชาชน ระหวางที่ประทับอยูที่ กรุงปารีส ฝรั่งเศส ทรงพบกับ หมอม ราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร พระธิดาใน หมอมเจา นักขัตรมงคล กิติยากร เอกอัครราชทูตไทย กับ หมอมหลวงบัว (สนิทวงศ) กิติยากร ภายหลังมีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯใหสถาปนา พระอิสริยยศขึ้นเปน พระวรวงศเธอ พระองคเจานักขัตรมงคล เมือ่ พุทธศักราช ๒๔๙๓ และขึน้ เปน พระองคเจาตางกรม มีพระนาม วา พระวรวงศเธอ พระองคเจานักขัตรมงคล กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ เมื่อ พุทธศักราช ๒๔๙๕ ใน เดือนตุลาคม ๒๔๙๑ ทรงประสบอุบตั เิ หตุรถบรรทุกชนรถพระทีน่ งั่ ทีร่ มิ ทะเลสาบเจนีวา ทรงบาดเจ็บสาหัสที่ พระจักษุขวา หมอมราชวงศสริ กิ ติ ิ์ ไดมโี อกาสเฝาถวายอภิบาลอยางใกลชดิ สามสัปดาห ตอมาทรงหมัน้ กับ หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ณ เมืองโลซานน ประเทศสวิสเซอรแลนด วันที่ ๑๙ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๙๒ พุทธศักราช ๒๔๙๓ เสด็จพระราชดําเนินนิวัติพระนคร ประทับ ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวัง ดุสิต ทรงพระกรุณาโปรดเกลา โปรดกระหมอม ใหตั้งการพระราชพิธีสําคัญ ๓ พิธี คือ พระราชพิธีถวาย พระเพลิง พระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร วันที่ ๒๙ มีนาคม พุทธศักราช๒๔๙๓ พระราชพิธีราชาภิเษกสมรส และพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
ใน วันที่ ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหจัดการ พระราชพิธีราชาภิเษก สมรส กับ หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ณ พระตําหนัก สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจา ใน พระตําหนักใหมวังสระปทุม มี พระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหสถาปนา หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ขึ้นเปน สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์
6
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ ตรงกับแรม ๔ คํ่า เดือน ๖ ปขาล จุลศักราช ๑๓๑๒ รัตนโกสินทรศก ๑๖๙ ทรงประกอบ พระราชพิธบี รมราชาภิเษก ตามแบบอยางขัตติยโบราณราชประเพณี ขึ้น ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ ในพระบรมมหาราชวัง เฉลิมพระบรมนามาภิไธย ปรากฏตามจารึกใน พระสุพรรณบัฏ วา “พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร” ทรงหลั่งทักษิโณทก ตั้งพระราชสัตยาธิษฐาน พระราชทานพระปฐม บรมราชโองการ เปน พระปฐมบรมราชปณิธาน วา “เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพื่อประโยชนสุข แหงมหาชนชาวสยาม” ๓ ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ ขึ้นเปน สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินี เสด็จพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแลว ไดเสด็จฯ ไปทรงประทับรักษาพระองค ณ เมืองโลซานน ทรงมี พระราชธิดา และพระราชโอรส ๔ พระองค คือ ๑. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ประสูติวันพฤหัสบดีที่ ๕ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๔ ๒. สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟาวชิราลงกรณ ประสูติวันจันทรที่ ๒๘ กรกฏาคม พุทธศักราช ๒๔๙๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาขึ้นเปน สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิรา ลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร เมื่อ วันที่ ๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๑๕ ั นาดุลโสภาคย ประสูติ วันเสารที่ ๓. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาสิรนิ ธรเทพรัตนสุดา กิตวิ ฒ ๒ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๘ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ สถาปนาขึน้ เปน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปยชาติ สยามบรมราชกุมารี เมื่อ วันที่ ๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๒๐ ๔. สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลักษณ อัครราชกุมารี ประสูติ วันพฤหัสบดีที่ ๔ กรกฏาคม พุทธศักราช ๒๕๐๐๔
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
7
พระบาทสมเด็จเจาอยูหัว ทรงผนวชเมื่อวันที่ ๒๒ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๔๙๙ ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ใน พระบรมมหาราชวัง พระสมณฉายาวา “ภูมิพโลภิกขุ” ทรงประทับ จําพรรษา ณ พระตําหนักปนหยา วัดบวรนิเวศวิหาร มีพระบรม ราชโองการโปรดเกลาฯ ให สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรม ราชินี เปนผูสําเร็จราชการทรงปฏิบัติราชการแผนดินแทนพระองค ๑๕ วั น ได อ ย า งเรี ย บร อ ยเป น ที่ พ อพระราชหฤทั ย จึ ง มี พ ระบรม ราชโองการโปรดเกลา ฯ สถาปนาขึ้นเปน สมเด็ จ พระนางเจ า สิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ หลังจากพระราชพิธีฯเสร็จสิ้นแลว จึงเสด็จ พระราชดําเนินกลับประเทศสวิตเซอรแลนด ในวันที่ ๓๑ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๐๐ หลังจากทรงประกอบ พิธเี ฉลิมพระตําหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิต ซึ่งตอเติมขึ้นใหม และเสด็จไปประทับ จนถึงปจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติตามขัตติยราชประเพณี วันที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ ไดเสด็จไปทรงศึกษาตอ ณ ประเทศสวิสเซอรแลนด ตออีกระยะหลัง ครัน้ เมื่อไดเสด็จนิวัติมาประทับในพระราชอาณาจักรเปนการถาวรแลว ในป พุทธศักราช ๒๔๙๕ จึงไดกําหนด “เสด็จ เยี่ยมราษฎร” ในภูมิภาคตาง ๆ ทั่วราชอาณาจักรขึ้น โดยเริ่มเสด็จ ฯ เยี่ยมราษฎรในจังหวัดตาง ๆ ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ระหวางวันที่ ๒ ถึง ๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๘ เปนปฐม แลวเสด็จ ฯ เยีย่ ม ราษฎรในจังหวัดตาง ๆ ภาคเหนือ ระหวางวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ ถึง ๑๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ และเสด็จฯ เยี่ยมราษฎรในจังหวัดตาง ๆ ภาคใต ระหวางวันที่ ๖ ถึง ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ มาโดยลําดับ นับแตนั้น เปนตนมา ทรงเคียงคู สมเด็จพระราชินีนาถ เสด็จฯ ไปทรงเยี่ยมราษฎรทั่วราชอาณาจักร และ เสด็จฯ แปรพระราชฐานไปทรงประทับในภูมิภาค ตาง ๆ เพื่อเสด็จไปทรงงาน ในชนบท ทุรกันดาร เพื่อทรงรับรู ปญหาและหาหนทางแกไขใหราษฎรมีชวี ติ ทีด่ ขี นึ้ ทรงทุม เทพระวรกายตรากตรํา มุง มัน่ เพือ่ แกไขปญหาความ เดือดรอนของพสกนิกรชาวไทย จากความแหงแลงกลับมาชุมชื่น จากผืนทรายกลับกลายเปนดินดี ดวย พระบารมีของทั้งสองพระองคอยางแทจริง ๖๐ กวา ป ที่ ทรงครองแผนดินโดยธรรม ดวย ทรงรักและหวงใยพสกนิกร ทรงพระราชกรณียกิจ อํานวย ประโยชนและความสุขแกอาณาประชาราษฎร มิเคยขาด ทรงตรากตรําพระวรกายทรงงานอยาง มิทรงเหน็ดเหนื่อย ทรงอุทิศพระวรกาย เสด็จพระราชดําเนิน ทรงเยี่ยมราษฎร ในถิ่นทุรกันดารทุกภาคสวน ของประเทศไทย ทามกลางปาเขาลําเนาไพร ตลอดมา แมในยามทรงพระประชวร ทุกหน ทุกแหงบนผืน แผนดินไทย ที่ รอยพระบาทไดประทับลง เพื่อทรงศึกษาปญหาความเดือดรอนของราษฎร จนมีคํากลาววา “ ไมมคี าํ วา ทีท่ รุ กันดาร สําหรับ พระเจาอยูห วั ไทย” ทรงมีพระราชดําริ ในการแกไขปญหาเหลานัน้ เพือ่ ประโยชนสุขของอาณาประชาราษฎร ก็มิไดทรงหยุดยั้งพระราชดําริ เพื่อขจัดความทุกขผดุงสุขแกพสกนิกร กลางแดดแผดกลา พระเสโทหลั่งชุมพระพักตร และพระวรกาย หยาดตกตองผืนปฐพี ประดุจนํ้าทิพยมนต ชโลม แผนดินแลงรางใหกลับคืนความอุดมสมบูรณ ดวยสายพระเนตรอันยาวไกล ทรงอุทศิ พระองค เพือ่ ประโยชน สุขของราษฏรและเพื่อความเจริญพัฒนาของประเทศชาติตลอดระยะเวลา โดยมิไดทรงคํานึงประโยชนสุข สวนพระองคเลย นับแตเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติ ตราบจนปจจุบนั ทรงระลึก อยูใ นพระราชหฤทัย เสมอวา
8
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
“ทุกข ของ ประชาชน คือ ทุกข ของ พระเจาแผนดิน” ดังกึกกองในพระราชหฤทัยของพระองคตลอด เวลาจวบจนปจจุบัน ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขาถึงพระสหายขณะทรงศึกษาอยูในยุโรป ตอนหนึ่งวา “.. เมือ่ ขาพเจาเปนนักเรียนอยูใ นยุโรป ขาพเจาไมเคยตระหนักวาประเทศของขาพเจา คืออะไร และ เกี่ยวของกับขาพเจาแคไหน ไมทราบตราบจนกระทั่ง ขาพเจาไดเรียนรู ที่จะรักประชาชนของขาพเจา เมื่อ ไดติดตอกับเขาเหลานั้น ซึ่งขาพเจาสํานึกในความรัก อันมีคายิ่ง ขาพเจาไมเปนโรคคิดถึงบานที่จริงจังอะไร นัก แตขา พเจาไดเรียนรูโ ดยการทํางานทีน่ วี้ า ทีข่ องขาพเจาในโลกนี้ คือ การทีไ่ ดอยูท า มกลางประชาชนของ ขาพเจา นั้นคือคนไทยทั้งปวง ….” พระนามภูมิพล มีความหมายวา “พลังแผนดิน” พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงมีพระ ราชปรารภวา สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงสอนใหตดิ ดิน และทํางานเพือ่ ประชาชน ตลอด เวลากวา ๖๐ ป ที่ผานเปนที่ประจักษแกปวงชน ชาวไทยและนานาชาติ วา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงงานหนัก ทรงอยูกับดิน ติดดิน เสวย แลวก็ เสด็จ และ ทรงงานหนักเพื่อประชาชนของพระองคมาโดย ตลอด สมดังพระราชปรารภที่วา “ที่ของขาพเจาในโลกนี้ คือ การไดอยูทามกลางประชาชนของขาพเจา..” พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเปน กษัตริยนักปกครอง ทรงครองแผนดินโดยธรรม ดวยพระจริยาวัตร ที่งดงาม ธ สถิตดวงใจไทยทั้งชาติ ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจ ดวยพระราชวิริย อุสาหะ ทรงงานหนักพระราชทานพระราชดําริ ในการพัฒนาคุณภาพชีวิต ทรงนําประชาชนชาวไทย ตอสู กับสงคราม แหงความอดอยากยากจน ทรงเปน หลักชัย ของชีวิต ทรงเปน เจาชีวิต ของแผนดิน ทรงเปน พระเจาแผนดิน ผูทรงเปน ประทีปของ แผนดิน คณะทูตานุทูตทั้งหลาย ถวายสมญานามวา (King of the kings) พระมหากษัตริย แหงพระมหากษัตริย เหนืออืน่ ใดในหลา ทรงเปน พระมหากษัตริย นักพัฒนา ผูทรงงานหนักที่สุดในโลก ภูมิพลจักรีวงศ ทรงพระเจริญ ดวยเศียรเกลา ฯ ชาวพิษณุโลก
9
¾ÔɳØâÅ¡ÇԻ⤠¾ÅѹËÒÂâÈ¡à¾ÃÒоÃкÒÃÁÕ
10
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพไฟไหมบริเวณถนนเลียบริมนํ้านาน (พุทธบูชา) แยก รานพังกี่ ทาเรือแดง และตรอกโรงยาฝน (จีนเต็ง)
พิษณุโลกวิปโยค พลันหายโศกเพราะพระบารมี วันที่ ๒ มกราคม ๒๕๐๐ เวลาประมาณ ๐๘.๐๐ น. เกิดมหาอัคคีภัย ไฟไหมใหญเผาผลาญตลาด พิษณุโลกจนวายวอด เพลิงเผาไหมเปนเวลายาวนานเกือบ ๑๘ ชัว่ โมง ยังความเสียหายใหญหลวงแกตลาด ยานการคากลางใจเมืองพิษณุโลก หนังสือพิมพสวนกลางเวลานั้น คือ เดลิเมล และ พิมพไทย ตางพากัน รายงานประโคมขาววาปรากฏตามรายงานเหตุเพลิงไหมนี้อยางละเอียด น.ส.พ.เดลิเมล เรียกเพลิงไหม ครั้งนี้วา “ไฟสงพุทธกาล” เนื่องดวยยางเขา ๒๕ พุทธศตวรรษ มาไดเพียงวันเดียว ของกระทรวงมหาดไทย ระบุวา มีผูประสบอัคคีภัย รวมทั้งสิ้น ๔๕๐ หลังคาเรือน จํานวน ๖,๖๕๐ คน มีผูบาดเจ็บ ประมาณ ๕๐ คน ไมปรากฏมีผูเสียชีวิต
บริเวณใกลเคียงกับบานตนเพลิง มีถุงบรรจุดินดํา และถังนํ้ามันเชื้อเพลิง
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
11
พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว และ สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จฯประพาสเมืองพิศณุโลก พ.ศ.๒๔๖๙ และ สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี ฯ เสด็จฯทอดพระเนตร และเยี่ยมราษฎร ในตลาดเมืองพิษณุโลก พ.ศ.๒๔๙๒ วันที่ ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๙๒ สมเด็จพระนางเจารําไพพรรณี สมเด็จพระบรมราชินี ในรัชกาลที่ ๗ เสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมกิจการโรงพยาบาลพุทธชินราช พิษณุโลก และ เสด็จพระดําเนินทอดพระเนตร ทรงเยี่ยมราษฎรในตลาดเมืองพิษณุโลก เสด็จเยี่ยมรานคาตามหองแถวตาง ๆและมีพระราชปฏิสันถารกับ ชาวพิษณุโลกอยางใกลชิดในภาพทรงมีพระราชปฏิสันถารกับนางสําเนียง ชีพธํารงและ ประชาชนที่มารอเฝาฯ รับเสด็จ ฯ ที่ถนนบรมไตรโลกนาถ หนาโรงภาพยนตรสําเนียงวัฒนา (วิกเหนือ) กลางตลาดเมืองพิษณุโลก กอนเกิดเหตุการณพิษณุโลกวิปโยค ในวันที่ ๒ มกราคม ๒๕๐๐
ขบวนแห พระวรญาณมุนี (พรอม นิลพงษ ป.ธ. ๗) เจาอาวาสวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร กลับจากรับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เปน พระราชาคณะชั้นราช ที่กรุงเทพฯ ในราวป พ.ศ. ๒๔๘๓ ที่สถานีรถไฟพิษณุโลกหลังเกา (ในป พ.ศ. ๒๔๘๗ ถูกเครื่องบินฝายพันธมิตร (B 25) ทิ้งระเบิดจนเสียหาย หลวงวิเศษภักดี นายชืน่ วิเศษภักดี ผูว า ราชการจังหวัดพิษณุโลก ลําดับที่ ๑๓ ถึงแกกรรมในวันที่ ๓ มกราคม ๒๔๘๗ และกอสรางเปน อาคารสถานีรถไฟพิษณุโลกหลังใหม และใชงานมาจนปจจุบัน )
12
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพหองแถวไม ยานถนนลิไทไปริมแมนํ้านาน ยานสํานักงาน บริษัท การคา ตาง ๆ พินาศเพราะเหตุการณพิษณุโลกวิปโยค นายอรุณ ภักดิป์ ระไพ นายกเทศมนตรีเมืองพิษณุโลก พ.ศ. ๒๕๐๑ -๒๕๑๖ (เดิมเปน สุขาภิบาล ป พ.ศ. ๒๔๕๘ ยกฐานะเปน เทศบาลเมือง ในป พ.ศ. ๒๔๗๖) และ จ.ส.อ.ดร.ทวี บูรณเขตต เลาเหตุการณ พิษณุโลกวิปโยค ให รศ. ดร.จิราภรณ สถาปนะวรรธนะ มหาวิทยาลัยนเรศวร บันทึกไวใน ประวัตศิ าสตร สังคมเมืองพิษณุโลก ๒๔๗๕ ถึง ๒๕๐๓ ความสําคัญตอนหนึ่งวา ตนเพลิงเกิดจากการเลนไมขีดไฟของเด็กชายชวลิต หรือ อูด วัย ๔ ขวบ บุตรของ นายศิริ นางบัววรรณ บูรณเขตต เจาของรานตัดเสื้อผาศิริวรรณ ซึ่งเปนหองแถวไมฝงตะวันตกถนนเอกาทศ รถอยูติดๆกับบานพักอัยการจังหวัดทางดานใตของสี่แยก โรงเรียนเกศรินการชาง ไดขอสตางคจาก แมจํานวน ๕๐ สตางคแลวไปซื้อไมขีดไฟมาซอนไวแลวจุดเผากระดาษหนังสือพิมพเกา ๆ เลนตามปะสา เด็กไรเดียงสาอยากรูอ ยากเห็น โดยจุดหมดไปเกือบ ๒ กลัก ไฟจึงติดกระดาษลุกขึน้ แลวลุกลามไหมบา นขึน้ เมือ่ เวลาประมาณ ๐๘.๐๐ น. และ ไฟลุกลามอยางรวดเร็วเนือ่ งจากสภาพบานเรือนตลาดพิษณุโลกขณะนัน้ เปนหองแถวไมประกอบกับนายกเทศมนตรีไมอยู ไมมีใครกลาตัดสินใจที่จะรื้อบานไมใกลเคียงเพื่อตัดไฟ มิใหลุกลามตอไป ประกอบกับ รถดับเพลิงขณะนั้นมีอยูเพียง คันเดียว รถดับเพลิงจากสุโขทัย พิจิตร กวาจะถึง ก็กินเวลานาน รวมทั้งนํ้าประปาก็สูบขึ้นมาไมทัน การควบคุมเพลิงจึงลาชา ไฟจึงไหมลุกลามขามถนนลิไท สามแยกโรงเรียนเกศรินการชางไปฝง ตรงขามแลวลุกลามเผาไหมตลาดยานการคาธุรกิจของเมืองพิษณุโลก เปนทะเลเพลิง กินพื้นที่สรางความเสียหายจากเพลิงไหม เปนพื้นที่ประมาณ ๗๕ ไร ๒ งาน ๓๖ ตารางวา จนเวลาประมาณ ๑๘.๐๐ น. จึงควบคุมเพลิงมิใหลกุ ลามไดและเพลิงยุตดิ บั สนิทในเวลา ๐๒.๓๐ น. ของคืน วันนั้น รวมเปนเวลากวา ๑๘ ชั่วโมงเศษ ความเสียหายที่เกิดขึ้นรุนแรงเกินกวาทองถิ่นจะจัดการกันเองได ในวันที่ ๓ มกราคม ๒๕๐๐ กระทรวงมหาดไทยจึงสง หลวงอรรถวิภาคไพศาล รองปลัดกระทรวง มหาดไทย มาดูแลการชวยเหลือผูประสบภัย เฉพาะหนาในเรื่องที่พักชั่วคราว อาหารและ นํ้า เวชภัณฑ ตลอดจนเครื่องอุปโภคบริโภค และการสุขาภิบาลสาธารณูปโภคเพื่อบรรเทาความทุกขยากในเบื้องตน และวางแผนในการฟนฟูตัวเมืองและการวางผังเมืองถาวร โดย ไดรับความชวยเหลือและสงเคราะหจาก สภากาชาด และ นํ้าใจจากคนไทยจากจังหวัดตาง ๆทั่วประเทศ ตลอดจนความชวยเหลือจากตางประเทศ อาทิ รัฐบาลออสเตรเลีย และ สหรัฐอเมริกา บริจาคเงินจํานวน สีล่ า นบาท ใหแกรฐั บาลไทย เพือ่ บูรณะ และขยายถนนสายตาง ๆ ในตลาดเมืองพิษณุโลก
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
13
สภาพหองแถวไม บนทีร่ าชพัสดุ ที่ โกเทียม เจียมศรีพงษ์ ปลูกใหเชาบนถนนบรมไตรโลกนาถ กอน ไฟไหมใหญ พิษณุโลกวิปโยค ๒ มกราคม๒๕๐๐ รานฉายาศรีฟา (ปจจุบนั รานหนังสือบรรณาลักษณ) ๑ ใน ๓ รานถายรูปและขายนาฬกาเกาแกของเมืองพิษณุโลก ติดกับรานทองนําศิลป (โกตา กอตั้ง พ.ศ. ๒๔๘๕) และ รานเจากี่นาฬกาใกล ๆ โรงหนังสําเนียงวัฒนา (วิกเหนือ) ของ นางสําเนียง –ขุนสุทธา ชีพธํารง บริเวณสามแยกถนนเอกาทศรถ ตัดกับถนนลิไท หนา โรงเรียนเกศริน การชาง ใกล ๆ บานตนเพลิง เมื่อไฟเริ่มลุกลาม ผูคนเริ่มออกมา มุงดูเหตุการณ กอนที่จะลุกลาม อยางรวดเร็วขามถนนลิไท มาเผาผลาญ มาอีกฝงทาง ดานเหนือ จนเผาไหมตลาด พิษณุโลกเปนทะเลเพลิง โรงหนังพิษณุบันเทิง วิกใต ทาเรือแดง ของ ขุนศรีพานิช (เถาแกฮง) กอนไฟไหมใหญ ใน ป พ.ศ. ๒๕๐๐ (โรงหนังแหง ที่ ๒ ของเมืองพิษณุโลก คูกับโรงหนัง สําเนียงวัฒนา
14
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ไฟเริ่มไหมรุนแรงขึ้น จนกลายเปนทะเลเพลิง เผาผลาญจนวอดวายยอยยับ
สภาพไฟที่ลุกลามขามถนนลิไทมาจากแยกโรงเรียนเกศรินการชาง ลุกลามมาเผาไหมหองแถวไม ยานถนน ลิไท และ ถนนบรมไตรโลกนาถ ถนนนเรศวรและ ถนนพุทธบูชา จนวายวอด ในเหตุการณพษิ ณุโลก วิปโยค ๒ มกราคม ๒๕๐๐
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
15
สภาพรถดับเพลิง เทศบาลเมืองพิษณุโลก ที่มีอยูคันเดียว ฉีดนํ้าสูกับทะเลเพลิงที่กําลังโหมเผาไหมอยางรวดเร็ว
สภาพบานเรือนรานคา บริษัทใหญ ๆ ยาน หอนาฬกา (ในปจจุบัน) อาทิ ซิงเกอร บอรเนียว ยูนิเวอร แซล ฯลฯ ถูกไฟเผาไหมจนวายวอดราบ เปนหนากลอง และลุกลามไปจนถึงยานการคาริมแมนํ้านาน ตลาด ใต ทาเรือแดง จนวายวอดยอยยับ
16
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
บริเวณทาเรือเขียว หนาสถานีตาํ รวจ ซึง่ เดิมหันหนาสูแ มนาํ้ นาน (สังเกตเห็นบันไดไม ลงไปทาเรือ) ซึง่ เปนยานการคาธุรกิจของ พิษณุโลก ในยุคนัน้ การขนสงทางนํา้ มีความสําคัญยิง่ นัก เปนบานหองแถวไม ที่ปลูกยื่นจากตลิ่งไปในนํ้า ยาวไปจนถึงทาเรือแดง (สามแยกตลาดใต) วอดวายยอยยับพินาศสิ้น นายรายินเดอร ปาลซิงห พุทธพจน เลารายละเอียดของชาวอินเดียในพิษณุโลกทีป่ ระสบเคราะห กรรม ในครั้งนี้วา “ เมื่อกอนไฟไหมมีรานขายผาชาวอินเดียหลายราน ตั้งอยูริมแมนํ้า พอไฟไหม ก็เลิกกิจการไปกันหมด ”
นายพูนผล ศรีสมวงษ รานศรีอักษร ขายหนังสือ และชางภาพชื่อดังของพิษณุโลกในยุคนั้น เลาวา “ผมกลายเปนคนจนไปทันที ที่รานขายหนังสือผมถูกไฟไหม ตองไปปลูกกระตอบอยูในที่ดินที่ซื้อเอา ไว เมื่อครั้งโชคดี ถูกล็อตเตอรี่รางวัลที่หนึ่ง”
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
17
เพลิงกําลังไหมเผาผลาญ หองแถวไม ขามถนนลิไท มาเผาผลาญทางฝงดานเหนือสวนใหญเปน หองแถวไม ตึกพื้นไมมีนอยมาก จึงเปนเชื้อเพลิงที่เผาไหมลุกลามไดอยางรวดเร็ว จนเกินกวาที่จะควบคุม ไวได จึงเผาไหมตลาดเมืองพิษณุโลกยอยยับ
ไฟลุกลาม จากบานตนเพลิง บริเวณ ใกล ๆ โรงเรียนเกศรินการชาง มาจนถึงถนนนเรศวร สี่แยก สถานีตํารวจ ( ธนาคาร กรุงไทย ในปจจุบัน ) แลวลุกลามขามฝงมาไหมตึกแถวของนางลอม สุขกิจและ นายตวน ธีรประไพ รานพิษณุโลกพานิช คหบดีใหญยุคนั้น ยานถนนบรมไตรโลกนาถ ถนนนเรศวร ธนาคาร กสิกรไทย สาขาพิษณุโลก เกา (ตึกสุขกิจ ใกลๆ รานศรีไทยเจริญมอเตอรไซด เดิม ขายผา) วอดวาย ทั้งหลัง แลวลุกลามตอไปจนถึงทาเรือเขียว ทาเรือแดง ริมนํ้านาน พินาศยอยยับ
18
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ประชาชน ชาวตลาดพิษณุโลก อพยพขนขาวของ หนีไฟทีก่ าํ ลังเผาไหมตลาดพิษณุโลกอยางบาคลัง่ มาพักอาศัยอยูบ ริเวณ สนามหญา หนาสถานีตาํ รวจพิษณุโลกเกา ซึง่ แตเดิม หันหนาสูแ มนาํ้ นาน ตรงขาม บริเวณทาเรือเขียว หรือ ทาเรือสามแยกยายจู
สภาพเพลิงกําลังเผาไหมลุกลามมาถึง หองแถวไม ที่สรางยื่นไปจากริมตลิ่งริมแมนํ้านาน ยานถนนพุทธบูชา ตลาดใต (ยานตลาดสดเทศบาล ๑ ในปจจุบัน) ใกลๆ บริเวณทาเรือแดง และลุกลามไป ถึงโรงยาฝนและ ศาลเจาปุนเถากง
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
19
สภาพความพินาศของหองแถวไมยานโรงหนังสําเนียงวัฒนา ถนนบรมไตรโลกนาถ และ หองแถวไมยานทาเรือเขียว ริมแมนํ้านาน
ยานการคาริมแมนํ้านาน และโรงหนังสําเนียงวัฒนา กลางตลาดพิษณุโลก คงเหลือแตซากปรักหักพังเพราะ ไฟสงพุทธกาล
บริเวณฝงทิศใตถนนนเรศวร และ สี่แยกสถานีตํารวจ ธนาคารกสิกรไทย เดิม ไปจนถึงริมแมนํ้านานถูกเผาจนไมเหลือสภาพ
ความพินาศยอยยับของตลาดเมืองพิษณุโลก ราบพนาสูญ ภายใน ๑๘ ชั่วโมงกินพื้นที่ กวา ๗๕ ไร๒ งาน ๓๖ ตารางวา หองแถวไมและบานเรือนแนวถนนบรมไตรโลกนาถ หอนาฬกา ถนนลิไท ถนนพุทธบูชา ริมนํ้านาน สูญสิ้น
20
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพตึกแถวพื้นไม ของนางลอม สุขกิจ และนายตวน (ตระกาน) ธีรประไพ รานพิษณุโลกพานิช บริเวณสามแยกสถานีตาํ รวจ ติดกับ ธนาคารกสิกรไทย สาขาพิษณุโลก เดิม ยาวไปจนถึงยานถนนริมแมนาํ้ นาน หลังเพลิงเผาผลาญและสงบลง
ซากทีป่ รักหักพังยอยยับไมมเี หลือของ โรงหนังสําเนียงวัฒนา ยานถนนบรมไตรโลกนาถ และ สภาพ เสาไม ที่ยังครุกรุนเปนเถาถาน ของ อาคารหองแถวไม ยานการคาตลาดพิษณุโลก หลังจากเพลิงเริ่มสงบลง เอี ย จ ง (ฉ ง หมิ่ น แซ จั ง ) รานหนังสือบรรณา ลักษณ ถนนบรมไตรโลถนาถ เลาวา “เดิมเชาหองแถว ไมโกเทียม เจียมศรีพงษ เปดรานถายรูปชื่อ ฉายาศรีฟา สมัยนั้น มี ๓ ราน คือ รานตน รานหวาฟอง รานหลีเจน พอไฟไหม ก็ยายไปอยูอุตรดิตถ แลวจึงกลับมาพิษณุโลก ลงทุนปลูกตึกใหม ที่เดิมของราชพัสดุ พรอมกับ รานทอง นําศิลป (โกตา) เจากี่นาฬกา ติดกันสามราน หมดเงินไป ประมาณ ๗๕,๐๐๐ บาท เปนตึกสามชั้น เริ่มสราง ในป พ.ศ.๒๕๐๓ ในป ๒๕๐๕ รถพระเจาอยูหัว เสด็จฯ ผาน ถนนหนาราน จากสนามบินไปโรงเรียนชาย (พิษณุโลก พิทยาคม)
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
แผนผังแสดง บริเวณที่ไฟไหมใหญ เมืองพิษณุโลก ๒ มกราคม ๒๕๐๐ บริเวณที่ทําเครื่องหมาย กากบาท
พื้นที่ไฟไหมจากทาเรือเขียว สะพานเอกาทศรถ ปจจุบัน ไปจนถึง ทาเรือแดง (สามแยกตลาดใต สุดตลาดไนทบารซา ปจจุบัน) ตามแนวเสนทึบ มีผูประสบอัคคีภัย รวมทั้งสิ้น ๔๕๐ หลังคาเรือน จํานวน ๖,๖๕๐ คน
21
22
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพทาเรือแดง ตลาดใต ยานการคาของชาวอินเดีย ที่ปลูกบานเรือนยื่นไปในแมนํ้านานถูกไฟไหมวายวอด
พระเมตตาคุณ การุณยชาวพิษณุโลก นับเปนพระมหากรุณาธิคุณเปนลนพน ที่ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงมีพระเมตตาคุณ พระราชทานเงินชวยเหลือ ๑๐๐,๐๐๐ บาท เพื่อบรรเทาความเดือดรอนเบื้องตนแกพสกนิกรชาวจังหวัด พิษณุโลกที่ประสบเหตุการณวิปโยค ในครั้งนี้ นับเปนพระมหากรุณาธิคุณอยางหาที่สุดมิได เปนสิ่งที่ชาว พิษณุโลกทุกรูปนาม ยังจดจําสํานึกใน พระเมตตาคุณอยูในดวงใจเสมอมา และเทิดทูนไวเหนือเศียรเกลา ตลอดไป ยามใด ไพรฟา และชาวประชายากจนทรงหวงกังวล ดั่งหยาดฝนชโลมพื้นหญา สภาพบาน รานคา หัวมุมหนาสถานีรถไฟ (แนวรานสวัสดี –ราน ทองจงลักษณ และมาปลูกเปนตึกในภายหลัง) ที่รอดจาก ไฟไหมใหญ เพียงไมกหี่ ลัง สวนบริเวณฝง เหนือของถนนนเรศวร เดิมเปนสํานักงานทีด่ นิ และทีว่ า งเปลาเปนสวนใหญ และภายหลัง ปลูกเปนตึกแถว เมื่อยานการคายายจากริมแมนํ้านานมาแถบนี้ จนปจจุบัน
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
23
สภาพเรือนแพ ในแมนํ้านานเห็นตลาดใหม และ สภาพตึกในตลาดพิษณุโลกที่สรางขึ้นใหมหลัง เหตุการณพิษณุโลกวิปโยค
หนึ่งปสี่สิบหาวันพิษณุโลกวิปโยคทุกข ชาวพิษณุโลกเทิดไทใจทุกดวง
เริ่มมีสุขคลายทุกขอันใหญหลวง ไดชื่นทรวงเย็นฉํ่าดวยนํ้าพระทัย
นายสุวิชช ปาลิวนิช เลาใหฟงเกี่ยวกับการสรางเนื้อสรางตัว ในภายหลังจากไฟไหมใหญ ใน เหตุการณพษิ ณุโลกวิปโยค วา “ รานสกุลไทย ของเราเชาทีด่ นิ ของสํานักงานทรัพยสนิ สวนพระมหากษัตริย เปดกิจการคาขายตลอดจนเครื่องสังฆภัณฑ พอไฟไหมก็หมดสิ้นเกือบทุกอยาง ตองมากอสรางรานใหม ตองปลูกตามแบบแปลนที่เขากําหนดเปนอาคารคอนกรีต ๒ ชั้น ที่เปนอยูทุกวันนี้ สําหรับทุนในการกอสราง สํานักงานทรัพยสินฯ เขาใหยืมไดครึ่งหนึ่ง แลวผอนชําระราคากอสรางในเวลานั้นอยูที่หลังละประมาณ สามหมื่นหาพันบาท นับเปนความกรุณาของสํานักงานทรัพยสินสวนพระมหากษัตริยที่ผอนรอนผอน หนาวใหชาวตลาดพิษณุโลกไดพอจะมีโอกาสลืมตาอาปากไดบางในชวงทุกขยากจนเลือดตาแทบกระเด็น ในครั้งนั้น ตัวเมืองพิษณุโลก จากหองแถวเรือนไม จึงกลายเปนตึกแถวเมืองใหมมาจนปจจุบัน ” นางฮุยฮั้ว แซอึ้ง เจาของรานเครื่องไฟฟาอึ้งหยูงวน เลาใหฟงวา “หลังจากไฟไหมก็ไมได ยายหนีไปไหน เริ่มตนทําการคาใหม โดยทําเปนแผงลอยหลังคาพลาสติก คอย ๆสะสมทุนขยายกิจการ ไปตอนไฟไหมกินเวลานานกวา ๑๘ชั่วโมง เศษ เหมือนโชคดี ที่ขนของมีคาหนีไฟไดทัน จึงไมเสียหายเชน รายอื่น ๆ นาสลดใจมากในชวงนั้น จากเอกสารที่ รศ.ดร.จิราภรณ สถาปนะวรรธนะ มหาวิทยาลัยนเรศวร ไดศึกษาไว พบวา ไดมีการประเมินความเสียหายทางเศรษฐกิจอยางเปนทางการจาก กรณีไฟไหมตลาดเมืองพิษณุโลกทําให เกิดความเสียหาย ประมาณ ๑๕๐ ลานบาท จากเหตุการณพิษณุโลกวิปโยค พ.ศ.๒๕๐๐ กอใหเกิดความ เปลี่ยนแปลงของเมืองครั้งสําคัญ คือ บริเวณยานธุรกิจไดยายจากบริเวณ ทาเรือเขียว (หนาตลาด หนา โรงพักสถานีตํารวจเกา ซึ่งหันหนาสูแมนํ้า หรือ เชิงสะพานเอกาทศรถในปจจุบัน เรียกตามชื่อ เรือเมล เขียว ของ บริษัทสยามแพ็กเก็ต) วิ่งบริการไปทางเหนือของเมืองพิษณุโลก (ปากโทกพรหมพิราม พิชัย หรือ แควนอย วัดโบสถ)และ ทาเรือแดง (สามแยกตลาดใต เรียกตามชื่อ เรือเมลแดง) วิ่งบริการไปทางใตของ เมือง (ทาทองวัดพริก บานใหม กําแพงดิน พิจิตร นครสวรรค) ริมแมนํ้านาน มายังบริเวณยานการคาสถานี รถไฟถนนเอกาทศรถ นําไปสูค วามเจริญทางการคมนาคมทางบกมาจนปจจุบนั โดยกําหนดให ฝง ตะวันออก ของแมนํ้านานเปน ยานธุรกิจ และฝงตะวันตกเปน ศูนยราชการ
24
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพตึก และบานเรือนรานคา ตลาดเมืองพิษณุโลก ที่ปลูกสรางขึ้นใหม หลังเหตุการณวิปโยค ในราวป พ.ศ.๒๕๐๓ -๒๕๐๕
สภาพเรือนแพ ที่จอดเรียงรายยาวเปนทิวแถวในแมนํ้านาน จากทาเรือเขียวหนาสถานีตํารวจ (โรงพัก-สะพานเอกาทศรถ ปจจุบัน) ถึง ทาเรือแดงตลาดใต และสภาพตึกแถวที่เริ่มกอสรางขึ้นมาใหม ของตลาดเมืองพิษณุโลก ที่เริ่มฟนตัวจากเหตุการณพิษณุโลกวิปโยค บริเวณ หอนาฬกา ตลาดใต และ ถนนพุทธบูชาริมแมนํ้านาน
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
25
ทาเรือเขียว (เชิงสะพานเอกาทศรถ ฝงตะวันออก ปจจุบัน) มีเรือเมล เรือบรรทุก จอดแนนไปหมดมองเห็น บานเรือนไมที่ปลูกยื่นไปจากตลิ่ง ทาเรือแดงตลาดใต (สามแยก) ปจจุบันคือ ไนทบารซา พิษณุโลก กอนเหตุการณ พิษณุโลกวิปโยค ในวันที่ ๒ มกราคม ๒๕๐๐ ไฟสงพุทธกาล
เรือเอี่ยมจุน เรือเมล เรือมอญ เรือบรรทุก จอดเรียงรายหนาทานํ้าวัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ในอดีต และคอย ๆ หมดความสําคัญ และสูญหายไป เนื่องจากยานการคาธุรกิจของเมืองพิษณุโลก ยายจาก ยาน ถนนพุทธบูชาทาเรือ ริมแมนาํ้ นาน ไปอยูบ ริเวณสถานีรถไฟความเจริญทางบก จึงเขามามีความสําคัญแทน หลังเหตุการณพิษณุโลกวิปโยค พ.ศ.๒๕๐๐
26
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ซุมรับเสด็จ ชาวจีนพิษณุโลก ที่เขามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร ดวยความรมเย็นเปนสุข ในยามราตรี ประดับ ไฟงดงาม เปนยิง่ นัก คือ สิง่ ทีช่ าวพิษณุโลกทุกหมูเ หลา พรอมใจกัน จัดทูลเกลา ฯ ถวาย อยางสมพระเกียรติ
หนึ่งป สี่สิบหาวัน วันฟาใส ชาวพิษณุโลกวิปโยค เศราสลดรันทดใจ ทอแทสิ้นหวัง จากเหตุการณไฟไหมใหญ จนแทบสิ้นเนื้อ ปะดาตัวไดเพียง ๑ ป ๔๕ วัน รอยยิ้ม แหงความปติ ของชาวพิษณุโลกก็ฟนคืนกลับมาอีกครั้งหนึ่ง เมื่อได ทราบขาวอันเปนมหามงคลยิง่ แกชวี ติ และบานเมืองทีก่ าํ ลังเริม่ จะฟน ฟูกนั ขึน้ มาใหม คือ ขาว พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูห วั และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จพระราชดําเนินทรงเยีย่ มพสกนิกรชาวจังหวัด พิษณุโลกเปนครั้งแรก และเปนจังหวัดแรกของภาคเหนือ ในระหวางวันที่ ๒๗ ถึง ๒๘ กุมภาพันธ ๒๕๐๑ เปรียบเสมือนสายฝนอันชื่นใจ จากฟากฟาสุราลัยสูแดนดิน ยังความชุมชื่น ปลื้มปติแกชีวิตและจิตใจ ที่จะ ไดชื่นชมพระบารมี พระเจาแผนดินผูเปรียบเสมือน เจาชีวิต ของอาณาประชาราษฏรเปนครั้งแรก กําลังใจ และความหวังของชาวพิษณุโลกทอแสงประกายคืนกลับขึ้นมาในชีวิตอีกครั้งหนึ่ง จังหวัดพิษณุโลก ไดรับพระมหากรุณาธิคุณ จากพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เสด็จปฏิบัติ พระราชกรณียกิจ ประทับรอยพระบาทไวเหนือแผนดินเมืองพิษณุโลก เมืองที่มีความยิ่งใหญประดุจ เมืองของพระนารายณ นับแตปพุทธศักราช ๒๕๐๑ ถึง ๒๕๒๕ จํานวน ๑๓ ครั้ง และทรงมีพระเมตตาคุณ พระราชทานพระราชดําริและพระมหากรุณาธิคณ ุ อยางใหญหลวงแกพสกนิกรชาวพิษณุโลกเปนยิง่ นัก แผน ดินเมืองพิษณุโลก จึงดํารงความรมเย็นสุขสงบ อุดมสมบูรณสืบตอกันมาจนทุกวันนี้ดวยพระบารมีและพระ เมตตาคุณของพระองคปกเกลา ฯ อยางแทจริง
ยานการคาธุรกิจ ยายมาอยูที่ ยานสถานีรถไฟ ทางบกแทนทางนํ้า และ ภาพตลาดพิษณุโลก ที่ฟนตัวขึ้นมาใหมอยางรวดเร็ว ดวยพระบารมีปกเกลา ฯ มองเห็น ทุงทะเลแกว ที่นํ้าเจิ่งนองเต็มไปหมด ในยามนํ้าหลากสมดั่งนามเมืองสองแคว
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
27
สภาพของเมืองพิษณุโลก บริเวณฝงตะวันออกของแมนํ้านาน วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ ฯ โรงเรียน จาการบุญ (วัดราชคฤห) วัดนางชี และ ฝงตะวันตก ซึ่งขณะนั้นยังไมมีการสรางอาคารศาลากลาง ภาพถาย ทางอากาศในราวกอนหนา พ.ศ. ๒๔๙๕
หลักคอนกรีตอนุสรณความรวมมือไทย –สหรัฐอเมริกา (ริมรั้ววัดนางพญา )ในการสราง ถนน มิตรภาพ ตัดเชื่อมสะพานนเรศวร ฝงตะวันออกไปวังทอง –หลมสัก ในป พ.ศ. ๒๕๐๓ ทําใหวัดนางพญา และ วัดราชบูรณะถูกทางหลวงตัดขาดแยกออกจากกันจนปจจุบนั พรอม ถนนบรมไตรโลกนาถถนนในตลาด พิษณุโลก บริษัทเลมอน สหรัฐอเมริการับเหมากอสราง เสร็จในราวป ๒๕๐๕
28
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
สภาพเรื อ นแพ ในแม นํ้ า น า น ในราวป ห ลั ง พ.ศ.๒๕๐๑ และ สะพานนเรศวร (สะพานดํ า สราง พ.ศ. ๒๔๗๓ – ๒๔๗๕ เปนสะพานเหล็ก พื้นปูดวยไม และ สรางใหมเปน สะพานคอนกรีตเสริมเหล็ก ในป พ.ศ.๒๕๐๘ ติดกับสะพานดํา ดานทิศใต ยังปรากฏตอมอเดิมอยู) และถนนพุทธบูชา ฝงตะวันออก เสนทางเสด็จพระราชดําเนินไปยังวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร และถนนวังจันทนริมแมนํ้านาน ฝงตะวันตกไปยังศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก พระราชวังจันทน กองทัพภาคที่ ๓ และ ศาลยุติธรรมจังหวัด พิษณุโลก และ ถนนลูกรังเสนทางลูกรัง ที่จะเสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตพระที่นั่งไปยังจังหวัดสุโขทัย (ถนนสิงหวัฒน ในปจจุบัน สรางในป พ.ศ.๒๕๐๕)
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
29
สภาพ เรือนแพ หนาพระราชวังจันทน โรงเรียนพิษณุโลกพิทยาคมในราว ป พ.ศ. ๒๕๐๔สถานทีเ่ สด็จ พระราชดําเนินทรงปฏิบตั พิ ระราชกรณียกิจของ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ เปนครั้งที่ ๒ ในป พ.ศ. ๒๕๐๕
ถนนพุทธบูชา ริมแมนํ้านาน หนาโรงเรียนเฉลิมขวัญสตรี และ โรงเรียนอนุบาลพิษณุโลก ที่วาการอําเภอเมืองพิษณุโลก (สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพิษณุโลก ปจจุบัน) มีตนพะยอมขนาดใหญ เรียงรายตามริมถนน เสนทางเสด็จพระราชดําเนิน ปฐมรอยพระบาทเหนือแผนดินเมืองพิษณุโลก วันที่ ๒๗ กุมภาพันธ ๒๕๐๑
30
¾ÃкÒÃÁÕ»¡à¡ÅŒÒÏ ªÒǾÔɳØâÅ¡
¤ÃÑ駷Õè ñ
31
ปฐมพระบาท เหนือแผนดินเมืองพิษณุโลก พระบารมีปกเกลา ชาวพิษณุโลก ครั้งแรก วันพฤหัสบดีที่ ๒๗ - วันศุกรที่ ๒๘ กุมภาพันธ พุทธศักราช ๒๕๐๑
32
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
¾ÃкÒÃÁÕ»¡à¡ÅŒÒÏ ªÒǾÔɳØâÅ¡ ¤ÃÑ駷Õè ñ วันพฤหัสบดีที่ ๒๗ กุมภาพันธ พุทธศักราช ๒๕๐๑
เวลา ๐๖.๓๐ น. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จ พระราชดําเนินโดยรถยนตพระทีน่ งั่ จากพระตําหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสติ ถึง สถานีรถไฟจิตรลดา พระบรมวงศานุวงศ เฝาทูลละอองธุลีพระบาท ทรงมีพระราชดํารัสกับ สมเด็จพระเจาพี่นางเธอ เจาฟา กัลยาณิวฒ ั นา จอมพลถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรี ประธานสภาผูแ ทนราษฎร พรอมคณะรัฐมนตรีและ ขาราชการชั้นผูใหญ เฝาฯ สงเสด็จ ฯ เสด็จประทับขบวนรถไฟ เวลา ๐๖.๕๐ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งเคลื่อน ออกจากสถานีรถไฟจิตรลดา เพื่อเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมราษฎรจังหวัดตาง ๆในภาคเหนือ เปนครั้งแรก เวลา ๐๘.๑๑ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งถึงสถานีรถไฟพระนครศรีอยุธยา ผูวาราชการจังหวัด พระนครศรีอยุธยา นําขาราชการและประชาชนเฝาฯ รับเสด็จฯ เวลา ๐๘.๑๖ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งฯ ออก จากสถานีพระนครศรีอยุธยา เวลา ๐๙.๓๗ น. ถึงสถานีรถไฟลพบุรี ผูว า ราชการจังหวัดลพบุรพี รอมขาราชการ และประชาชนเฝาฯ รับเสด็จฯ เปนจํานวนมาก เวลา ๐๙.๔๒ น.ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีลพบุรี เวลา ๑๒.๐๘ น. ถึงสถานีรถไฟ นครสวรรค ผูว า ราชการจังหวัดนครสวรรค พรอมขาราชการ เฝาฯ รับเสด็จฯ มี ประชาชนมารับเสด็จทามกลางแดดและอากาศทีร่ อ นเวลาเทีย่ งวันทีร่ อ นแรงเปนจํานวนมาก เวลา ๑๔.๒๓ น. ถึงสถานีรถไฟพิจติ ร นายเยียน โพธิสวุ รรณ ผูว า ราชการจังหวัดพิจติ ร กราบบังคมทูลพระกรุณานําขาราชการ ประชาชน เฝารับเสด็จ ฯ เพื่อชื่นชมพระบารมีของทั้งสองพระองคกันอยางเนืองแนนเปนจํานวนมาก เวลา ๑๕.๑๕ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่ง ถึงสถานีรถไฟจังหวัดพิษณุโลกเปนจังหวัดแรก พลตํารวจเอก หลวงชาติตระการโกศล ปลัดกระทรวงมหาดไทย กราบบังคมทูลพระกรุณาเบิก นายพวง สุวรรณรัฐ ผูรักษาการในตําแหนงผูวาราชการจังหวัดพิษณุโลก เฝาทูลละอองธุลีพระบาทถวาย พระแสงราชศัสตรา ประจําจังหวัดพิษณุโลก และเบิก พลตรีประพันธ กุลพิจิตร แมทัพภาคที่ ๓ และขาราชการระดับสูง ฝายตางๆ เฝาฯ รับเสด็จฯ แลวเสด็จฯ ขึ้นประทับรถยนตพระที่นั่งฯ ผานตลาดพิษณุโลกไปตามถนนนเรศวร เลี้ยวขวาสูถนน พุทธบูชาไปยังวัดพระศรีรตั นมหาธาตุวรมหาวิหาร เสด็จเขาสูพ ระวิหารพระพุทธชินราช ทรงจุดเครือ่ งนมัสการ พระพุทธชินราชแลว ทรงกราบ เสด็จประทับพระราชอาสน พระสงฆสมณศักดิเ์ จริญชัยมงคลคาถา แลวเสด็จ ไปยังศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก ซึ่งจัดเปนที่ประทับแรม เวลา ๑๖.๔๑ น. เสด็จลง ณ พลับพลาทอง หนาศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก ผูร กั ษาการในตําแหนง ผูว า ราชการจังหวัดพิษณุโลกกราบบังคมทูลพระกรุณาเบิกขาราชการและประชาชนเฝาทูลละอองธุลพี ระบาท ทรงพระราชทานพระราชดํารัส แกราษฎร ทีม่ าเฝาฯรับเสด็จฯ อยางเนืองแนนที่ บริเวณสนามหนาศาลากลาง จังหวัดพิษณุโลก
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
33
เสด็จพระราชดําเนินลงจาก พลับพลาทองเพื่อทรงเยี่ยมราษฎร มีพระราชดํารัสตรัสถามทุกขสุขของ ราษฎรอยางใกลชิด พระราชทานเหรียญที่ระลึกแกราษฎรผูทูลเกลา ฯ ถวายพระพุทธรูป สิ่งของภาพพระบรม สาทิสลักษณของทัง้ สองพระองคในกรอบไม ซึง่ นักเรียนโรงเรียนพิษณุโลกพิทยาคม ( พ.ล. ๑ ) เปนผูท ลู เกลาฯ ถวาย จนเวลา ๑๗.๔๘ น. จึงเสด็จฯ ขึน้ ประทับแรม บนมุขหนา ศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก ชัน้ ๓ เปนคืนแรก วันศุกรที่ ๒๘ กุมภาพันธ ๒๕๐๑ เวลา ๐๙.๓๕ น. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จ พระนางเจาฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตพระทีน่ งั่ จากศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก ที่ประทับแรม ไปยัง พระราชวังจันทน สถานที่พระบรมราชสมภพสมเด็จพระนเรศวรมหาราช โรงเรียน พิษณุโลกพิทยาคม เมื่อเสด็จพระราชดําเนินถึง เสด็จพระราชดําเนินขึ้นศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงพระสุหรายสรง พระบรมรูปสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและเทพารักษ แทนอดีตมหาราช ผูค รอง เมืองพิษณุโลก ทรงจุดเครื่องธูปเทียนและสังเวย พระบรมรูปสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและ เทพารักษ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั พระราชทานผาตาดสีชมพูใหเจาพนักงานผูกทีห่ นาศาลสมเด็จพระนเรศวร มหาราช แลวเสด็จฯ ลงจากศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช นายกสมาคมนักเรียนเกาโรงเรียนพิษณุโลก พิทยาคม ทูลเกลาฯ ถวายพระพุทธชินราชจําลอง ภาพพระบรมรูปสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและรายงาน กิจการสมาคมฯ แลวเสด็จพระราชดําเนินประทับรถยนตพระที่นั่ง เวลา ๑๐.๐๐ น. เสด็จพระราชดําเนินไปยังวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร ในการพระราช พิธสี มโภช พระพุทธชินราช ตามราชประเพณีนบั แตสมัยกรุงศรีอยุธยา เสด็จเขาสูพ ระวิหารพระพุทธ ชินราชแลว ทั้งสองพระองคทรงพระสุหรายสรงพระพุทธชินราช พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงถวาย พั ด รั ต นาภรณ แลวทรงปฏิบัติตามราชประเพณีที่สมเด็จพระบูรพกษัตริยาธิราชเจาทรงปฏิบัติ คือ ทรงเปลือ้ ง สายสะพายเครือ่ งราชอิสริยาภรณ อันเปนโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงเปลื้อง ผาทรงสะพัก ถวายพระพุทธชินราชเปนพุทธบูชา ทรงวางพานธูปเทียน และตนไมทอง ตนไมเงิน แลวทรงจุดเครื่องนมัสการ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงประเคนผาไตร และ ยาม ภ.ป.ร. แดพระสงฆ ๒๐ รูป พระสงฆรบั พระราชทานแลวออกไปครองผาและกลับมานัง่ ยังอาสนะ ทรงศีล เจริญพระพุทธมนต เสร็จแลว พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงประเคนภัตตาหาร ทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯให พระบรมวงศานุวงศและขาราชการชั้นผูใหญประเคนภัตตาหารพระสงฆรับพระราชทานฉัน ภัตตาหารเสร็จ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงประเคนจตุปจจัย ทรงหลั่งทักษิโณทก พระสงฆถวาย อนุโมทนา ถวายอดิเรก พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั ทรงพระราชทานอุทศิ เทียนชนวนจุดไฟพระราชทาน แก ผูรักษาการในตําแหนงผูวาราชการจังหวัดพิษณุโลก ไปจุดดอกไมเพลิงถวายเปนพุทธบูชา ที่หนา พระวิหารพระพุทธชินราชแลวทรง พระกรุณาโปรดเกลา ฯ ให หัวหนาคณะพราหมณและโหรหลวง เจาพนักงานพิธี พระบรมวงศานุวงศและขาราชการชั้นสูง เบิกแวนเวียนเทียนสมโภชพระพุทธชินราช ตาม ราชประเพณี เสร็จแลว เสด็จพระราชดําเนินออกจากพระวิหารพระพุทธชินราช เสด็จพระราชดําเนินกลับ ที่ประทับแรม
34
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ภาคบาย เวลา ๑๔.๐๐ น. เสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตพระที่นั่งไปยังคายสมเด็จพระนเรศวร มหาราช กองทัพภาคที่ ๓ เสด็จฯ ขึ้นประทับ ณ พลับพลาอาคารกองทัพภาคที่ ๓ ในโอกาสนี้ พระราชทาน พระราชวโรกาสให พลตรีประพันธ กุลพิจิตร แมทัพภาคที่ ๓ กราบบังคมทูลพระกรุณา เบิกขาราชการ ทหารและภริยาเฝาทูลละอองธุลพี ระบาทแลวนํานายทหารกลาวถวายสัตยปฏิญาณ จบแลวทรงพระราชทาน พระบรมราโชวาทลงพระปรมาภิไธยและพระนามาภิไธย ในแผนศิลา จากนั้น เสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตพระที่นั่งมายังศาลจังหวัดพิษณุโลก หลวงบริรักษ จรรยา วัตร อธิบดีผพ ู พ ิ ากษาภาค ๖ นายอัมพร คุณะเกษม ผูพ พ ิ ากษาหัวหนาศาลจังหวัดพิษณุโลกและคณะ ผูพ พิ ากษา เฝาทูลละอองธุลพี ระบาทรับเสด็จ ฯ และ นําเสด็จขึน้ ศาล ขึน้ สู ชัน้ ๒ ทรงลงพระปรมาภิไธย และ พระนามาภิไธย ในสมุดเยี่ยม เสร็จแลวเสด็จลงจากศาลจังหวัดพิษณุโลก ตอจากนั้น เสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมโรงพยาบาลพุทธชินราช นายแพทยเบนทูล บุญอิต ผูอํานวยการโรงพยาบาลพุทธชินราช กราบบังคมทูลถวายรายงานกิจการของโรงพยาบาล เสด็จฯ ทอด พระเนตรกิจการของโรงพยาบาล แลวเสด็จฯ ขึ้น ตึกอานันทมหิดล ซึ่ง พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหา อานันทมหิดล ฯรัชกาลที่ ๘ พระบรมเชษฐาธิราช พระราชทานพระราชทรัพยใหสรางขึ้น หลั ง จากนั้ น เสด็ จ พระราชดํ า เนิ น โดยรถยนต พ ระที่ นั่ ง ต อ ไปยั ง ที่ ว า การอํ า เภอวั ง ทอง เสด็ จ พระราชดําเนินถึงเมือ่ เวลา ๑๕.๔๓ น. พระราชทานพระราชวโรกาสใหปลัดกระทรวงมหาดไทย เบิก นายมนัส ไตรยสุนันท นายอําเภอวังทอง นําขาราชการและราษฎรเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เสด็จฯ ลงจากพลับพลา ทรงเยี่ยมราษฎร ชาวอําเภอวังทองและใกลเคียงที่มาเฝา ฯ รับเสด็จ ฯ กันอยางเนืองแนนเต็มหนาที่วาการ อําเภออยางใกลชิดพระราชทาน แผนพระปรมาภิไธยของทั้งสองพระองค แกชาวอําเภอวังทอง เวลา ๑๖.๓๐ น. เสด็จพระราชดําเนินไปยังวนอุทยานธารนํ้าตกวังนกแอน ในเขตวนอุทยานของ กรมปาไม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงปลูกตนประดู สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงปลูกตนพะยอม สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จทอดพระเนตรทัศนียภาพความงาม ของนํา้ ตกวังนกแอน แลวเสด็จขึน้ พลับพลาทีท่ าํ การปาไม เสวยพระสุธารส ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทาน ชื่อนํ้าตกใหใหมวา นํ้าตกสกุโณทยาน สมควรแกเวลาเสด็จพระราชดําเนินกลับ ที่ประทับแรมที่ มุขหนา ชั้น ๓ ศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก เปนคืนที่ ๒ วันเสาร ที่ ๑ มีนาคม ๒๕๐๑ เวลาเชา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ พระราชทาน เหรียญรัตนาภรณ ชัน้ ที่ ๓ แก ผูร กั ษาการในตําแหนงผูว า ราชการจังหวัดพิษณุโลก และ ผูอํานวยการโรงพยาบาลพุทธชินราชพิษณุโลก และ เหรียญรัตนาภรณ ชั้นที่ ๔ และ ชั้นที่ ๕ แก ขาราชการจังหวัดพิษณุโลก ผูถวายงานรับเสด็จฯ รวมจํานวน ๒๐ ราย ที่โถง หนาบันได ชั้น ๑ ศาลากลาง จังหวัดพิษณุโลก
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
35
เวลา ๐๙.๐๖ น. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนิน ลงจากศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก ที่ประทับแรม เสด็จขึ้นประทับรถยนตพระที่นั่งฯ ออกจากศาลากลางจังหวัดพิษณุโลกไปยังจังหวัดสุโขทัย มีขาราชการทหาร ตํารวจและประชาชนเฝาสงเสด็จ ฯ เปนจํานวนมาก รถยนตพระทีน่ งั่ ถึงตําบลปากแคว อําเภอเมืองสุโขทัย ถนนลูกรังขรุขระมากรถยนตพระทีน่ งั่ กระเทือน จนทอไอเสียหลุด แลนตอไปไมได ตองหยุดซอม ทัง้ สองพระองคเสด็จลงจากรถยนตพระทีน่ งั่ ทรงประทับยืน ขึน้ พระกรด ทามกลางแดดทีร่ อ นระอุ มีราษฎรบริเวณนัน้ ตัง้ โตะหมูบ ชู ารับเสด็จ ฯ จึงไดมโี อกาสไดเฝาฯ ชืน่ ชม พระบารมีของทัง้ สองพระองคอยางใกลชดิ แลวจึงเสด็จพระราชดําเนินตอไปเพือ่ ทรงปฏิบตั พิ ระราชกรณียกิจ ทรงเยีย่ มราษฎรและทอดพระเนตรโบราณสถานในเขตอําเภอศรีสาํ โรง อําเภอสวรรคโลก อําเภอศรีสชั นาลัย แลวเสด็จพระราชดําเนินกลับไปประทับแรมที่ศาลากลางจังหวัดสุโขทัย วันอาทิตยที่ ๒ มีนาคม เวลา ๐๙.๐๐ น. เสด็จฯ ออกประทับมุขหนาศาลากลางจังหวัดสุโขทัยแลว เสด็จฯ ไปทอดพระเนตรโบราณสถานเมืองเกาสุโขทัย จนเวลา ๑๕.๐๐ น.เสด็จพระราชดําเนินตอไปยังจังหวัด ตาก ถนนทุรกันดารขรุขระมาก รถพระที่นั่งกระเทือนจนทอไอเสียชํารุดหลุด แลนตอไปไมได หยุดซอมเปน ครัง้ สอง ขณะเสด็จพระราชดําเนิน ถึง บานนํา้ ดิบ เขตติดตอจังหวัดสุโขทัยกับจังหวัดตากในทีส่ ดุ ตองเปลีย่ น รถพระที่นั่งใหม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จพระราชดําเนิน เยี่ยมราษฎรจังหวัดตาง ๆ ในภาคเหนือ ในระหวางวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ ถึง วันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๐๑ ที่ ท รงมี พ ระเมตตาคุ ณ เสด็ จ พระราชดํ า เนิ น ไปทรง เยี่ยมราษฎรในภาคเหนือ รวม ๑๐ จังหวัด ประกอบ ดวย จังหวัดพิษณุโลก วันที่ ๒๗ ถึง ๒๘ กุมภาพันธ จังหวัดสุโขทัย วันที่ ๑ มีนาคม จังหวัดตาก วันที่ ๒ มีนาคม จังหวัดเชียงใหม วันที่ ๔ ถึง ๘ มีนาคม จังหวัด ลําพูน วันที่ ๗ มีนาคม จังหวัดเชียงราย วันที่ ๑๐ ถึง ๑๒ มีนาคม จังหวัดลําปาง วันที่ ๑๓ ถึง ๑๔ มีนาคม จังหวัดแพร วันที่ ๑๕ ถึง ๑๖ มีนาคม จังหวัดนาน วันที่ ๑๖ มีนาคม และจังหวัดอุตรดิตถ เปนจังหวัด สุดทายที่เสด็จพระราชดําเนินประทับพระบาทไวใน วัน ที่ ๑๗ มีนาคม จึงเปนการสิ้นสุดพระราชกรณียกิจเสด็จ พระราชดําเนินทรงเยี่ยมราษฎรจังหวัดตาง ๆ ภาคเหนือ แลวจึงเสด็จพระราชดําเนินโดยขบวนรถไฟพระทีน่ งั่ จาก
36
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
จังหวัดอุตรดิตถกลับสูพระนคร ในวันที่ ๑๘ มีนาคม ๒๕๐๑ ซึ่งเปนการสิ้นสุดการเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยม ราษฎรภาคเหนือ ครัง้ แรกรวมเวลาทีเ่ สด็จฯทรงปฏิบตั พิ ระราชกรณียกิจดวยพระราชวิรยิ อุสาหะและขันติธรรม ทัง้ สิน้ ๑๙ วัน เสด็จพระราชดําเนินโดยรถไฟพระทีน่ งั่ เปนระยะทาง ๔๘๙ กิโลเมตร เสด็จพระราชดําเนินโดย รถยนตพระที่นั่ง เปนระยะทาง ๒,๒๕๗ กิโลเมตร ดวยพระเมตตาคุณ พระวิริยะอุตสาหะทรงอุทิศพระองค ตรากตรําพระวรกาย ทรงงานหนักดวย ขันติธรรม เปนที่ตั้ง เสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมประชาชนในจังหวัดพิษณุโลกและอีก ๙ จังหวัดในภาค เหนือดวยทรงรักและหวงใยพสกนิกร ที่จะทรงพระราชกรณียกิจอํานวย ประโยชนและความสุขแกอาณา ประชาราษฎร มิเคยขาด ทรงระลึก อยูในพระราชหฤทัย เสมอวา “ทุกข ของ ประชาชน คือ ทุกข ของ พระเจาแผนดิน” ทุกหนทุกแหงบนผืนแผนดินไทย ที่ รอยพระบาท ได ประทับลง ไดทรงขจัดทุกขยาก สรางความชุมชื่นแกชีวิตจิตใจ นําความผาสุข ประโยชนสุขของราษฎรใหบังเกิดขึ้นอยางแทจริง โดยมิได ทรงคํานึงถึงประโยชนสุขสวนพระองคเลย ดัง ทานผูหญิงสมโรจน สวัสดิกุล ณ อยุธยา ไดประพันธถวาย พระเกียรติคุณไววา ทุกลมหายพระทัยภูบดี คือประชาชี สุขทุกขรมเย็นเปนไฉน เฝาเสด็จเตร็ด ตลอดแหลงไทย บุกบั่นพงไพร โขดเขาหวยธารละหานหิน พรอมพระบรมวงศภูบดินทร ทุกพระองคทรงริน เสโทโดยเสด็จฦาสาย เยื่ยมเยือนพสกนิกรหมาย มลางทุกขใจกาย ใหเขาเหลาผูทุกขเข็ญ ”
สภาพรถยนตพระที่นั่งทอไอเสียหลุด จนตองเปลี่ยนรถยนตพระที่นั่งใหม ทรงฉายภาพพื้นถนนที่ขุรขระ ที่บานนํ้าดิบ
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
37
ปฐมรอยพระบาท พระบารมีปกเกลา ฯ ชาวพิษณุโลก วันพฤหัสบดีที่ ๒๗ กุมภาพันธ ๒๕๐๑ เวลาเชา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห วั และสมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินนี าถ ประทับ รถไฟพระที่นั่งเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรตามจังหวัดตางๆ ในภาคเหนือ เวลา ๐๖.๕๐ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีจิตรลดา เวลา ๐๘.๑๑ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งถึงสถานีอยุธยา พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให พลตํารวจเอก หลวงชาติตระการโกศล ปลัดกระทรวงมหาดไทย เบิก นายสุทัศน สิริสวย ผูวาราชการจังหวัด พระนครศรีอยุธยา นําขาราชการและราษฎรเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เวลา ๐๘.๑๖ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีอยุธยาถึงสถานีลพบุรีเมื่อเวลา ๐๙.๓๗ น. พระราชทานพระบรมราชวโรกาสใหปลัดกระทรวงมหาดไทยเบิก นายสันต เอกมหาชัย ผูวาราชการจังหวัด ลพบุรี นําขาราชการและราษฎรเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เวลา ๐๙.๔๒ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีลพบุรี ถึงสถานีนครสวรรคเมื่อเวลา ๑๒.๐๘ น. พระราชทานพระบรมราชวโรกาสใหปลัดกระทรวงมหาดไทยเบิก นายศิริ วรนารถ ผูวาราชการจังหวัด นครสวรรค นําขาราชการและราษฎรเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เวลา ๑๒.๑๑ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีนครสวรรค ถึงสถานีพิจิตรเมื่อเวลา ๑๔.๒๓ น. พระราชทานพระบรมราชวโรกาสใหปลัดกระทรวงมหาดไทยเบิก นายเยียน โพธิสุวรรณ ผูวาราชการจังหวัด พิจิตร นําขาราชการและราษฎรเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เวลา ๑๔.๒๒ น. ขบวนรถไฟพระที่นั่งออกจากสถานีพิจิตร ถึงสถานีพิษณุโลก เมื่อเวลา ๑๕.๑๕ น.
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงมีพระราชปฏิสันถารกับ สมเด็จพระเจาพี่นางเธอเจาฟา กัลยาณิวัฒนาฯ จอมพลถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรี ประธานสภาผูแทนราษฎร และคณะรัฐมนตรี ขาราชการชั้นผูใหญ เฝา ฯ สงเสด็จ ฯ ที่ สถานีรถไฟจิตรลดา
38
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ขบวนรถไฟพระที่นั่ง ถึงสถานีพิษณุโลก เมื่อเวลา ๑๕.๑๕ น. รวมระยะทาง กรุงเทพฯ ถึงพิษณุโลก ๓๘๙.๒๘ กิโลเมตร
นักเรียนฝกหัดครู และ นักเรียนการชางหญิงพิษณุโลก เฝาฯ รับเสด็จ ฯ ณ หนาสถานีรถไฟพิษณุโลก
นักเรียนโรงเรียนเฉลิมขวัญสตรี ( พ.ล. ๒ ) และประชาชนชาวจังหวัดพิษณุโลก เฝา ฯ รับเสด็จ ฯ
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
39
พลตํารวจเอก หลวงชาติตระการโกศล ปลัดกระทรวงมหาดไทย กราบบังคมทูลพระกรุณา เบิก นายพวง สุวรรณรัฐ รักษาการผูวาราชการจังหวัดพิษณุโลก ทูลเกลา ฯ ถวาย พระแสงราชศัสตราประจําจังหวัดพิษณุโลก ปฐมรอยพระบาท ที่ สถานีรถไฟพิษณุโลก วันพฤหัสบดี ที่ ๒๗ กุมภาพันธ ๒๕๐๑
รถยนตพระที่นั่ง เคลื่อนออกจากหนาสถานีรถไฟพิษณุโลก ไปตามถนนนเรศวร ถึง สามแยกหนา ทาเรือเขียว หรือ หนาสถานีตาํ รวจเกา (แยกสะพานเอกาทศรถ ปจจุบนั ) เลีย้ วขวาไปตามถนนพุทธบูชา ผาน หนาที่วาการอําเภอเมืองพิษณุโลก (เกา ปจจุบันสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดพิษณุโลก) โรงเรียนเฉลิม ขวัญสตรี โรงเรียนอนุบาลพิษณุโลก (ปจจุบัน สํานักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพิษณุโลก เขต ๑) เจดียเกายอด วัดราชบูรณะ เชิงสะพานนเรศวร (สะพานดํา) สูวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
40
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
เสด็จฯ ทรงนมัสการพระพุทธชินราช ครั้งปฐม รถยนตพระที่นั่ง ถึง หนาวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จลงจากรถยนตพระที่นั่ง หนา ศาลาเทพเยนทร ที่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๕ เสด็จฯประทับเรือพายขามฟากจากทานํ้ามณฑลพิศณุโลก มาขึ้นที่ศาลาทานํ้า หนาวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหารในการเสด็จประพาสมณฑลฝายเหนือ ในป พุทธศักราช ๒๔๔๔
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จถึง วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร ทรงจุดธูปเทียนเครื่องสักการบูชา พระพุทธชินราช พระสงฆทรงสมณศักดิ์ เจริญ ชัยมงคลคาถาถวาย วันพฤหัสบดีที่ ๒๗ กุมภาพันธ พุทธศักราช ๒๕๐๑
41
42
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
เสด็จฯ เยี่ยมราษฎรชาวจังหวัดพิษณุโลก ครั้งปฐม พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนิน ทรงเยี่ยมราษฎรชาวจังหวัดพิษณุโลก ครั้งปฐม ณ พลับพลาทอง สนามหนาศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก วันพฤหัสบดีที่ ๒๗ กุมภาพันธ พุทธศักราช ๒๕๐๑
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
43
เวลา ๑๖.๔๑ น. พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ ลงพลับพลาทองหนาศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก พระราชทานพระราชวโรกาสให ผูวาราชการจังหวัดพิษณุโลก และชาวจังหวัดพิษณุโลกเฝาทูลละอองธุลีพระบาท
44
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
นายพวง สุวรรณรัฐ กราบบังคมทูลพระกรุณานําขาราชการและราษฎรจังหวัดพิษณุโลก เฝาทูลละอองธุลีพระบาท
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
45
46
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดําเนินลงจากพลับพลาทอง ทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝาทูลละอองธุลีพระบาท ที่สนามหนาศาลากลางจังหวัดพิษณุโลก
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
47
48
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
ราษฎรชาวจังหวัดพิษณุโลกทยอยขามสะพานนเรศวร เพื่อมาเฝาฯ รับเสด็จฯ กันอยางเนืองแนน (สะพานนเรศวร สราง พ.ศ.๒๔๗๓ เสร็จ พ.ศ. ๒๔๗๕ ตอมอคอนกรีตเสริมเหล็ก คานเหล็ก พื้นปูไม นิยมเรียกสะพานดํา)
ชาวจังหวัดพิษณุโลก และ ศาสนิกชนทุกศาสนาในจังหวัดพิษณุโลก เฝารับเสด็จพระราชดําเนิน
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
49
50
พระบารมีปกเกลาฯ ชาวพิษณุโลก
นายพล ศรีสมวงษ รานศรีอักษรและผูมีกลองถายรูปในสมัยนั้น ทูลเกลาฯ ถวายพระพุทธชินราช ใบเสมา ตลับนากบุหนาทองคํา และ นายเนียม สุขแกว รานแสงรัตนตรัย อดีตเลขาธิการพุทธสมาคม จังหวัดพิษณุโลก ทูลเกลา ฯ ถวายพระเครื่องเกา
ราษฎรชาวจังหวัดพิษณุโลก นําผามาปูลาดรองพระบาททั้งสองพระองคเพื่อนําไปบูชา
ราษฎรชาวจังหวัดพิษณุโลกทูลเกลา ฯ ถวายพระพุทธรูปบูชา และ สิ่งของที่มีคาแด ทั้งสองพระองค