100% Brussels, editie Brussel, Elsene

Page 1

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

Afgiftekantoor 1099 Brussel X Erkenningsnr.: P802053

TRIMESTRIEEL TIJDSCHRIFT • APR/MEI/JUNI AVR/MAI/JUIN 2018 • STAD BRUSSEL/ELSENE

ANS PERSOONS

KINDERBIJSLAG

>2

HANNELORE GOEMAN >6

KIEST VOOR OPEN STADSLIJST

OP MAAT VAN DE BRUSSELSE GEZINNEN

DE FANFA KIDS - WALLY EN DE TECHNISCH WERKLOZEN - BEATSFORBEACHES X DHAZED SOUL’ART - LARA HOPE & THE ARK-TONES - MARCV5 - N8N A PRINCE TRIBUTE

© BUSKER

01.05.18 ST-KATELIJNEPLEIN PLACE STE-CATHERINE


2

APRIL•MEI•JUNI 2018 STAD BRUSSEL•ELSENE

Neder-Over-Heembeek, een uniek stukje Brussel

ANS PERSOONS

Steeds minder

GEMEENTERAADSLID VOOR SP.A IN DE STAD BRUSSEL

In de vorige editie van 100% stond Laken in de kijker, nu is Neder-Over-Heembeek aan de beurt. Bert Anciaux en Matson Driesen, twee overtuigde Heembekenaars, staan stil bij de realisaties én de uitdagingen van dit uniek stukje Brussel. NEDER-OVER-HEEMBEEK n Momenteel

© SASKIA VANDERSTICHELE

wordt er nog hard gebouwd aan Lendrik. In de lente opent het nieuwe stekje van het gemeenschapscentrum, de bibliotheek en het lokaal dienstencentrum de deuren aan het Peter Benoitplein.

YES WE CAN

Senator Bert Anciaux (sp.a) ziet een droom in vervulling gaan. Een droom waar hij 20 jaar lang hard voor gevochten heeft: ‘De eerste stappen werden gezet toen ik Minister van Cultuur, Jeugd en Brussel was. Tien jaar later was alles rond: het geld, de partners, het akkoord met de Stad Brussel over het gebruik van het terrein. Ook moest er een lokaal dienstencentrum komen om onze oudere bewoners bij te staan.’

De kogel is door de kerk: sp.a komt in de Stad Brussel met een eigen lijst op. Omdat we principes belangrijker vinden dan postjes. Omdat we een glasheldere visie hebben op hoe deze stad anders georganiseerd en bestuurd moet worden. Eerlijk, voor mij is het een opluchting. Ik voel me bevrijd. Door alleen op te komen kunnen we de nadruk leggen op ons eigen verhaal, op inhoud. Wat een weelde om terug vrijuit te kunnen spreken! Bovendien is dit een opportuniteit om nieuw bloed aan te trekken, om de deuren open te gooien. Ik besef dat het vandaag donkere dagen zijn voor de Brusselse politiek en dat veel bewoners geneigd zijn om te zeggen dat het één pot nat is. Ik wil hen zeggen: keer de politiek niet de rug toe, maar help ons het roer om te gooien.

sp.a wil deze stad anders organiseren en besturen. Help ons het roer om te gooien

Ja, dit is een uitgestoken hand. We hebben u nodig. We willen een erg internationale, diverse en progressieve lijst vormen, met een programma dat investeert in mensen, in de bewoners. Een open stadslijst met Brusselaars met een sterke mening, maar zonder partij­kaart. De naam van de lijst staat nog niet vast. Je hoeft maar even naar buiten te kijken en je weet: het potentieel van de Brusselaars is eindeloos, hun veerkracht is dat niet. Het is frustrerend om te zien hoeveel kennis en kansen er onbenut worden gelaten. Vier jaar in het Schepencollege van de Stad heeft me veel inzicht gegeven in wat er anders moet. We draaien eindeloos in rondjes en gedurfde radicale hervormingen blijven uit. Terwijl dat net is wat deze stad nodig heeft, op vele vlakken. Ik geloof – ik hoop – dat we op een kantelpunt zitten. Ik voel veel strijdlust bij de Brusselaars om er tegenaan te gaan, om ons voorbij dat kantelpunt te duwen. Ik heb alvast enorm veel goesting om me 100% te smijten. Doet u mee?

Ans

PS: stuur me een mail op anspersoons@hotmail.com om verder te praten.

Laten we het Meudonpark doortrekken tot aan het kanaal, voor een stukje stad aan het water MATSON DRIESEN SECRETARIS SP.A STAD BRUSSEL Met Ado Icarus kreeg Heembeek een dynamisch lokaal dienstencentrum. In enkele jaren tijd groeide het uit tot een trekpleister in de wijk. De bouw van het nieuwe collectieve gebouw lag echter lange tijd stil, toen sp.a geen deel meer uitmaakte van de Brusselse meerderheid (in 20092014). In 2014, met de terugkeer van Pascal Smet in het College van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, kwam het project in een stroomversnelling. Na 20 jaar kan Bert Anciaux niet wachten tot hij eindelijk de deuren van Lendrik kan openen. Bert: ‘Een nieuw gebouw is één ding, maar uiteindelijk zijn het de mensen die naar deze plek verhuizen – personeel en bezoekers – die de nieuwbouw een hart en ziel zullen moeten geven. ‘Ik hoop dat het een centrum wordt van creativiteit, solidariteit en

vriendschap. Een thuis voor iedereen.’ Wat brengt de toekomst? Neder-Over-Heembeek is steeds minder dorp en steeds meer stad. Dat hoeft niet persé iets negatief te zijn. Alles hangt er van af hoe deze evolutie omkaderd wordt. Evenwicht (tussen lasten en lusten) en inspraak van bewoners zouden daarbij centraal moeten staan. En net daar loopt het mis. Als het gaat om de ‘lasten’ te dragen, dan weet het stadsbestuur van Brussel Heembeek te vinden: een verbrandingsoven, autokerkhof, chemische industrie, vliegtuigen... De dorpskern werd in een ijltempo volgebouwd. Maar de noodzakelijke investeringen in cultuur en openbaar vervoer bleven uit. Sociale werkers zijn er nauwelijks, al draagt Heembeek een groot deel van de sociale woningbouw. Het wordt tijd dat de stad nu ook volop investeert in de ‘lusten’. Matson Driesen, Heembekenaar: ‘Voor mij is het herwaarderen van historisch erfgoed zoals de prachtige Meudon-paviljoentjes een absolute prioriteit. Ik pleit er voor samen met Bert Anciaux het Meudonpark door te trekken tot aan het kanaal. Zo wordt Heembeek een stukje stad aan ‘t water, ideaal om te ontspannen, met een rijk aanbod aan watersport en -animatie.’ Veel gezinnen met kinderen trekken vandaag naar Laken. Maar ook Heembeek heeft veel te bieden: rust, een goede bakker en beenhouwer, veel groen en talrijke scholen. Beter openbaar vervoer én het behoud van het groene karakter zijn essentieel om de levenskwaliteit in Heembeek hoog te houden. Gemeenteraadslid Ans Persoons (sp.a): ‘Sinds ik kindjes heb, is la Ferme Nos Pilifs een van mijn lievelingsplekken in Brussel geworden. Ik denk dat we voor de toekomst van de Hoeve Den Bels in dezelfde richting moeten kijken. Maak er een participatief project van, met een belangrijk opleidingsluik. Opleiding in renovatie, in groenbeheer, voor jongeren, langdurig werklozen, nieuwkomers. Geef de bewoners, verenigingen en scholen de mogelijkheid om er hún plek van maken.’

Neder-OverHeembeek, de plus en plus une ville Neder-Over-Heembeek est en plein développement. De meilleurs transports publics et le maintien de verdure sont essentiels pour garder un niveau de qualité de vie élevé à Neder-Over-Heembeek. Au printemps, ouvrira Lendrik, un nouveau bâtiment pour le centre communautaire, la bibliothèque et le local du centre de services. Le sénateur Bert Anciaux (sp.a) et habitant de Neder-Over-Heembeek voit un rêve se concrétiser : « Les premières démarches ont été lancées lorsque j’étais Ministre de la Culture, de la jeunesse et de Bruxelles. Ce sont les gens - le personnel et les visiteurs - qui donneront une âme et un cœur à la nouvelle construction. J’espère que cela deviendra un centre de créativité, de solidarité et d’amitié. Une maison pour tous. »


3

AVRIL•MAI•JUIN 2018 VILLE DE BRUXELLES•IXELLES

© MIEKE VAN DESSEL

dorp, steeds meer stad

© YANNICK ROMAN

© HUB-ARCHITECTEN

n Neder-Over-Heembeek krijgt er een modern en multifunctioneel gebouw bij. Lendrik biedt onderdak aan het gemeenschapscentrum, het lokale dienstencentrum ADO Icarus en de Nederlandstalige bibliotheek. Links: de centrale ruimte van het gebouw heeft iets weg van een publiek plein, rechtsboven: de keuken, rechtsonder: de bibliotheek met leeszaal.

Betaalbare en kwaliteitsvolle ouderenzorg in De Overbron NEDER-OVER-HEEMBEEK n Enkele maanden

geleden deed de Pano-reportage over Vlaamse rusthuizen heel wat stof opwaaien. In tal van rusthuizen wordt bespaard op zorg om aandeelhouders hogere winsten te kunnen uitbetalen. Woonzorgcentrum De Overbron in Neder-Over-Heembeek toont dat het ook anders kan. Bert Anciaux is een van de initiatiefnemers en de drijvende kracht achter de Overbron: ‘Er was een grote nood aan betaalbare, Nederlandstalige rusthuizen in dit deel van Brussel. Steeds meer bewoners die zelf een jaartje ouder werden, spraken me daarop aan. Samen met enkele andere gemotiveerde Heembekenaars besloten we zelf een woonzorgcentrum op te richten.’ Hun droom werd snel werkelijkheid. De Overbron, een kleinschalig (44 bedden), kwaliteitsvol en betaalbaar woonzorgcentrum opende in 2003 de deuren. Begin 2017 kwam de nieuw-

In de Overbron staan de bewoners centraal. Elke euro is voor de werking en de bewoners, niet voor de aandeelhouders BERT ANCIAUX SENATOR VOOR SP.A EN HEEMBEKENAAR

bouw erbij: 14 éénpersoonskamers en 1 unieke tweepersoonskamer. Ook de nieuwbouw was snel volledig bewoond. In totaal herbergt De Overbron nu 59 bewoners. Het personeelsbestand ligt 40% boven de Vlaamse norm. Met een gemiddelde dagprijs van 51,09 euro is de Overbron een stuk goedkoper dan de meeste rusthuizen in Vlaanderen en Brussel. Bert Anciaux: ‘De bewoners staan hier centraal. Er gaat geen geld naar rijke aandeelhouders. Elke euro komt ten goede aan de werking. We werken hecht samen met Vlaamse verenigingen en scholen. De ploeg topmedewerkers staat klaar om de meest optimale zorg te bieden.’ sp.a strijdt voor betaalbare en kwaliteitsvolle zorg voor ouderen. Vaak zijn goede woonzorgcentra onbetaalbaar voor gewone mensen. Betaalbare topkwaliteit: de Overbron bewijst dat het kan.

De Overbron est top Le centre de soins résidentiels De Overbron prouve que prix abordable et qualité de soins peuvent aller de pair. De Overbron a été créé par Bert Anciaux conjointement avec quelques autres habitants de Neder-Over-Heembeek motivés. Le centre de soins résidentiels de petite taille (44 lits), de qualité et abordable, a ouvert ses portes en 2003. Une nouvelle construction a vu le jour début 2017 : 14 chambres individuelles et une chambre commune unique. Aujourd’hui, De Overbron héberge 59 résidents. L’effectif de personnel est 40 % supérieur à la norme flamande. Avec un prix moyen journalier de 51,09 euros, De Overbron est beaucoup moins cher que la plupart des maisons de repos en Flandre et à Bruxelles. Bert Anciaux : « Les résidents occupent une place centrale. Aucun argent n’est reversé à de riches actionnaires. Top qualité à prix abordable : De Overbron prouve que c’est possible. »


4

APRIL•MEI•JUNI 2018 STAD BRUSSEL•ELSENE

Wat doet sp.a voor het Nederlandstalig onderwijs in Stad Brussel en Elsene?

Het leven begint… op school BRUSSEL n De uitdagingen qua onder-

nestraat stootte, zag ik meteen het potentieel. Heel veel onderhandelingen later was iedereen overtuigd. De plannen zijn getekend: langs de straatkant komen bureaus voor directie en leerkrachten en daarboven woningen. De oude magazijnen achteraan worden afgebroken om plaats te maken voor de klasjes, refter, sportzaal en speelplaats. Dit jaar wordt de aannemer aangesteld en kunnen de werken starten. In september 2021 kunnen de eerste kindjes er starten.’

wijs in een jonge, diverse stad als Brussel zijn gigantisch: zorgen voor voldoende plek voor alle ketjes, van alle scholen topscholen maken en elke jongere de kans geven zijn talenten te ontwikkelen. Onderwijs is hét instrument om sociale mobiliteit te creëren, maar faalt daar jammerlijk. Achtergrond bepaalt de slaag- of faalkansen van kinderen, niet hun talenten. Onaanvaardbaar, vindt sp.a.

Nederlandstalige gemeenteschool De gemeente Elsene heeft een indrukwekkend aantal gemeentescholen. Het aanbod is erg divers: van buitengewoon onderwijs tot deeltijds kunstonderwijs en immersieonderwijs. Toch is er één grote lacune: er is geen enkele Nederlandstalige gemeenteschool in Elsene.

De Stad Brussel heeft meer dan 100 scholen. Dat maakt haar één van de grootste onderwijsmachten van het Gewest. Onderwijs is dan ook een zware post in het budget.

De vraag van ouders aan de gemeente om ook Nederlandstalig openbaar kleuter- en basisonderwijs te organiseren is terecht. Kinderen jonger dan twaalf zijn immers weinig mobiel. Ze kunnen zich niet autonoom in de stad verplaatsen. Ze moeten in de buurt naar school kunnen.

Het is tijd voor een Nederlandstalige gemeenteschool in Elsene, want de vraag is groot CC STEPHANE MIGNON

MAITE MORREN SCHEPEN VOOR SP.A IN ELSENE Er zijn scholen bij die hoog aangeschreven staan en een Franstalig elitepubliek aantrekken. Andere scholen staan onderaan de kwaliteitsladder, met een louter kansarm publiek. Er worden veel te weinig gedaan om die kloof weg te werken. Van oude magazijnen tot Zenneschool Hoewel er nog meer nodig is, heeft de Stad Brussel de afgelopen jaren meer dan ooit tevoren geïnvesteerd in Nederlandstalig onderwijs. Zo is er de uitbouw van de Mutsaardcampus in Neder-Over-Heembeek: nieuwe gebouwen voor de Konin-

n De gemeentelijke Franstalige Académie D’Ixelles op de site van Groupe scolaire de Etangs gin Astridschool en voor middelbare school Karel Buls. In totaal zal er plaats zijn voor 287 extra leerlingen.

scholen zouden soepeler verlopen. Ikzelf heb altijd getracht te wegen op het onderwijsbeleid van de stad.

Ans Persoons, voormalig schepen in Stad Brussel voor sp.a: ‘De schepen van Nederlandstalige Aangelegenheden is niet bevoegd voor Onderwijs. Dat is jammer. De contacten met leerkrachten en ouders in de Nederlandstalige stedelijke

Een dossier waar ik hard aan getrokken heb, is de Zenneschool: een gloednieuwe kleuter- en basisschool. Om een school te kunnen bouwen heb je een zeker aantal vierkante meter nodig. Toen ik op de grote industriële magazijnen in de Zen-

Maite Morren, schepen van Nederlandstalige Cultuur en Wijkleven te Elsene: ‘De bestaande basisscholen GO! Basisschool De Wimpel en de Vrije Basisschool Lutgardis zijn echte buurtscholen. Ik werk nauw met hen samen voor de Brede School. Zo maken we in die scholen een brede leeromgeving waar kinderen ook buiten de schooluren fijne en leerzame activiteiten bijwonen. Toch moet er een extra Nederlandstalige school bij komen. Het Nederlandstalig onderwijs is populair, ook bij anderstaligen. De bevolking van het Brussels Gewest blijft stijgen. Er staat druk op alle onderwijsnetten om aan de vraag te kunnen voldoen. Met sp.a Elsene gaan we 100% voor een Nederlandstalige gemeenteschool in onze gemeente. We hebben alvast de steun van onze Franstalige zusterpartij.’ Suggesties zijn welkom op elsene.spa@gmail.com

Hoe vangt Elsene 40.000 studenten op? ELSENE n Elsene heeft met de VUB en de

zinnen. Er moeten dus studentenkoten bijkomen.’

ULB twee universiteiten op haar grondgebied. Zo’n 40.000 studenten volgen er les. Dat zorgt voor leven in de brouwerij, maar ook voor heel wat uitdagingen op het vlak van huisvesting en mobiliteit alsook wat betreft het beheersen van mogelijke hinder (zoals geluidsoverlast). Er zijn ook voordelen voor Elsenaren. De nieuwe nachtbus 71 rijdt op donderdag tussen Elsene en De Brouckère voor de feestende studenten. Ook de gewone Elsenaars kunnen zo makkelijk heen en terug naar Brussel centrum ’s avonds laat. Joris Wagemakers, bestuurslid sp.a Elsene: ‘Het studentenleven is natuurlijk meer dan feesten. In de eerste plaats moet zo’n student ergens wonen. Het gebrek aan studentenkoten in Elsene maakt koten duurder, maar het zet ook druk op

Tekort studentenkoten zet ook de reguliere markt onder druk JORIS WAGEMAKERS BESTUURSLID SP.A ELSENE woningen op de reguliere markt. 34% van de studenten die een kamer nodig heeft, kiest voor samenhuizen. Meerdere studenten huren samen een huis en verdelen de kamers. Die woningen zijn niet meer beschikbaar voor gewone ge-

Ambassadeur Joris: ‘ Een andere uitdaging is om studenten meer te laten deelnemen aan het culturele leven in onze gemeente. Elke student zou een ambassadeur van Elsene en Brussel moeten zijn. Kern van de zaak: Elsene moet de juiste randvoorwaarden creëren zodat de universiteiten kunnen groeien. Want ze brengen een creatieve dynamiek op gang. Universiteiten zorgen voor tewerkstelling. Veel studenten blijven ‘plakken’ in de omgeving van de universiteit. Dat zijn positieve effecten.’ Aan het woonvraagstuk wordt gewerkt. Op het terrein van de oude kazernes van Elsene en Etterbeek komen er 600 studentenkoten bij en 200 gezinswoningen. Die zouden over 7 à 8 jaar beschikbaar moeten zijn.

Comment loger 40.000 étudiants à Ixelles? Quelque 40.000 étudiants suivent des cours à l’ULB et à la VUB. Cela entraîne de nombreux défis en matière de logement et de mobilité à Ixelles. Joris Wagemakers, sp.a Ixelles : « Tout d’abord, il faut que les étudiants puissent loger quelque part. La manque de kots d’étudiants met la pression sur les habitations sur le marché ordinaire. Il faut donc davantage de kots d’étudiants. Un autre défi est de faire participer davantage les étudiants à la vie culturelle dans notre commune. »


5

AVRIL•MAI•JUIN 2018 VILLE DE BRUXELLES•IXELLES

LYDIA DEVEEN (88): INSPIRERENDE VROUW, POLITICA, FEMINISTE, BRUSSELAAR

W

e ontmoeten Lydia in haar appartement in Elsene. Volgestouwd met boeken, kranten en kunstwerken. Het is Equal Pay Day. Ook in 2018 verdienen vrouwen nog altijd minder dan mannen voor hetzelfde werk. En daar protesteert de vrouwenbeweging Zij-kant tegen. Lydia Deveen: ‘Vroeger ging ik ook altijd naar die acties, maar ze staan al om acht uur aan het centraal station. Dat is te vroeg voor mij. Ik heb mijn slaap nodig. Maar ik sta natuurlijk achter de acties: eigenlijk zou het feminisme niet mogen bestaan. Het feit dat het bestaat, betekent dat we er nog altijd niet zijn.’

Lydia Deveen (88) : Femme inspirante, politicienne, féministe, Bruxelloise

MIJN BRUSSEL Lydia Deveen: ‘Ja ik ben Vlaming. Brusselse Vlaming. Ook al heb ik het liever over Nederlandstalige Brusselaar. Het woord Vlaming heeft in sommige Franstalige kringen een nationalistische bijklank, doet te veel denken aan het nationalistische discours van N-VA en Vlaams Belang.’

Het Frans van mijn ouders en grootouders was beter dan hun Nederlands, omdat ze in het Frans naar school waren gegaan Lydia Deveen heeft een hevige afkeer van nationalisme. Ze weet waar dat toe geleid heeft. Als kind maakte ze van dichtbij de Tweede Wereldoorlog mee. De honger, maar ook het verzet van haar vader. Hij was verantwoordelijk voor de geallieerde pers in Brabant. Af en toe mocht de jonge Lydia ook een illegaal pamflet smokkelen. Naar school bijvoorbeeld. Dan gaf ze haar schrift met een pamflet erin verstopt aan haar lerares. Toen ze het schrift terug kreeg, was het pamflet er uit. ‘Dat was goed terecht gekomen’, glimlacht ze. Als ze over haar Brussel begint, is ze niet te stuiten en maakt ze zich boos op Vlamingen die Brussel de rug toekeren. ‘Ik vind het fantastisch dat ik in het Kaaitheater Frans, Engels, Duits en

© JURGEN ROGIERS

Het feminisme heeft ze met de paplepel ingegoten gekregen. Lydia Deveen: ‘Mijn vader had twee oudere zussen. In die tijd mochten meisjes alleen maar voor onderwijzeres studeren, niet meer. En dus mocht mijn vader ook niet verder studeren. Iedereen gelijk voor de wet, vonden mijn grootouders. Mijn ouders waren trouwens blij dat ik een meisje was – ik ben enig kind. We woonden in Schaarbeek vlakbij een halte van tramlijn 94, die toen al naar de universiteit reed. Mijn moeder was blij dat we daar woonden, zo kon ik later gemakkelijk met de tram naar de universiteit. Ik was een jaar.’

Een huis vol geschiedenis Lydia Deveen wordt in juni 89, maar dat is haar niet aan te zien. ‘Ja, ik vergeet al wel eens wat’, geeft ze toe ‘en in januari lag ik in het UZ. Gevallen hier in mijn keuken. Evenwichtsproblemen, zei de dokter, maar dat is geen ziekte hé. Ik voel me goed.’ zelfs Italiaans hoor. Dat wij onze Vlaamse cultuur uitdragen. Als Vlamingen mij dan zeggen: ‘Ons geld moet niet dienen voor anderstaligen, dan word ik zo boos. Hier worden meer dan 200 verschillende talen gesproken. Ik hoop dat Brussel die veelzijdigheid blijft omarmen. Brusselaars zijn ruimdenkend, sommigen toch. Ik hoop dat dat zo blijft, want dat is een ongelooflijke rijkdom.’ FRANS EN NEDERLANDS ‘Ik ben tot het tweede studiejaar in het Frans naar school gegaan. Ik tel nog altijd in het Frans. Mijn ouders en grootouders waren bewuste Vlamingen, maar ze spraken beter Frans dan Nederlands, omdat ze al hun studies in het Frans deden. Dat kan je je nu niet meer voorstellen hé.’

En dan komt ze in Oostende, wil ze een koffie drinken op de dijk, vraagt de kelner: “Vous ne parlez pas Français”? “Probablement mieux que vous”, antwoordt ze. RODE LEEUWEN Kater Quinto komt op de schoot van Lydia liggen. Symbolischer kan dit beeld niet zijn. Deveen is medeoprichter van de Rode Leeuwen, de Brusselse Vlaamse afscheiding van de toen nog unitaristische BSP. Altijd in stijlvol rood gekleed. Met op haar schoot een weliswaar grijze kater die iets weg heeft van een leeuw. ‘Ik was vrij bescheiden vroeger, durfde mijn mond niet zo open te trekken als nu. Maar op een vergadering werd het mij echt te veel: mijn Franstalige

L’ancienne Secrétaire d’État et sénatrice pour le sp.a, Lydia Deveen habite à Ixelles, dans une maison qui respire l’art et la culture. Ce n’est pas étonnant, car elle fut également, pendant longtemps, professeure de l’histoire de l’Art à la VUB. Le féminisme, elle l’a appris dès son plus jeune âge. Lydia : « Mon père avait deux sœurs plus âgées. À cette époque, les filles pouvaient uniquement faire des études pour devenir enseignantes. Et mon père n’a pas pu non plus poursuivre ses études. Tout le monde est égal devant la loi, estimait mes grands-parents. Heureusement, une génération plus tard, j’ai peu faire des études. Mes parents habitaient à Schaerbeek, tout près de la ligne de tram 94, qui, à l’époque, circulait déjà vers l’université. Je suis une Bruxelloise flamande, mais je préfère dire une Bruxelloise néerlandophone. Mes parents et grands-parents étaient de véritables flamands, mais ils parlaient mieux français que néerlandais, car ils avaient été à l’école en français. Je suis fière des maisons de la culture flamandes à Bruxelles, mais j’ai un dégoût du nationalisme. Je sais où cela peut mener. En tant qu’enfant, j’ai vécu la deuxième Guerre mondiale de près. Aujourd’hui, on parle plus de 200 langues différentes à Bruxelles. J’espère que Bruxelles continuera à soutenir la diversité. C’est une richesse. »

collega’s hadden zoveel commentaar op de Vlamingen dat ik het woord vroeg. Ik heb toen de Vlamingen in het Frans verdedigd. Nadien kwam Marc Galle me verwijten dat ik geen Nederlands gesproken had. “Ja”, heb ik geantwoord, “maar jij hebt helemaal niets gezegd. Ik wilde dat ze me zouden verstaan” (schaterlacht).’ We schrijven maart 1968. Lydia Deveen krijgt tegen alle verwachtingen in de eerste plaats op de lijst van De Rode Leeuwen – wat was de vrouw van de gedoodverfde kandidaat boos op haar – en begint haar politieke carrière. Ze wordt later staatssecretaris in de regering Martens I en senator. Dat combineert ze met haar job als professor kunstgeschiedenis aan de VUB. KUNST Het huis van Lydia Deveen ademt kunst en cultuur. Overal hangen schilderijen. ‘Mijn vader was kunstschilder. Ik teken zelf ook, schetsen. Van haar zoon en dochter (‘die is ondertussen met pensioen’, lacht ze) mag ze geen kunstwerken en boeken meer kopen. ‘Voor mijn boekenkast staan kartonnen dozen die niet meer in de kast kunnen. Maar ik kan het niet laten. Onlangs heb ik nog een boek van Tom Lanoye gekocht. Ik vind dat een heel goede schrijver. Er wordt de laatste tijd veel over Claus gesproken omdat hij dit jaar tien jaar dood is – hij was van mijn jaar – maar ik hou niet zo van zijn proza. Te barok. Ik hou veel meer van zijn gedichten.’


6

APRIL•MEI•JUNI 2018 STAD BRUSSEL•ELSENE

JOHN CROMBEZ

HANNELORE GOEMAN

VOORZITTER SP.A

NIET VOOR ENKELEN, VOOR IEDEREEN W

BRUSSELS PARLEMENTSLID VOOR SP.A

BRUSSEL KLEURT KINDERBIJSLAG SOCIALER D

e Brusselse Regering keurde op 28 maart haar eigen systeem voor de nieuwe kinderbijslag goed. Het systeem voorziet een basisbedrag van 150 euro per maand voor elk kind geboren na 1 januari 2020. Dat is een lager basisbedrag dan in Vlaanderen en Wallonië, omdat Brussel er resoluut voor kiest méér te investeren in sociale toeslagen.

e leven in spannende tijden. Oude zekerheden verdwijnen, nieuwe kansen dienen zich aan. Elke keer dat de geschiedenis alle kanten uit kan, zijn het socialisten die ervoor zorgen dat het de goede kant uit gaat. Niet voor enkelen, maar voor iedereen.

Daarmee lossen we de ambitie in die mijn partij – met Pascal Smet als bevoegd minister – zich van bij het begin van de onderhandelingen had gesteld: een kinderbijslag uitwerken op maat van de Brusselse realiteit die vooral gezinnen die het moeilijk hebben een extra duw in de rug zou geven.

De technologie verandert razendsnel onze manier van leven. Online bestel je een wasmachine die de dag zelf geleverd wordt. Die vooruitgang is fantastisch. Ze maakt het leven makkelijker. Maar is het fantastisch voor iedereen? Dat er een Deliveroo-fietser ons een maaltijd aan huis bezorgt, is geweldig. Maar als die jonge gast met een auto botst, is die auto beter verzekerd dan hij.

En dat is nodig. Zo heeft 47% van de Brusselse gezinnen met twee kinderen een inkomen van minder dan € 31.000 bruto per jaar. Voor éénoudergezinnen liggen de percentages nog hoger: maar liefst 78% van de alleenstaande ouders met twee kinderen heeft een inkomen van minder dan € 31.000 bruto.

Als je alles zomaar laat gebeuren, staan we elke dag langer in file, ademen onze kinderen elke dag meer vuile lucht in

De armoede in Brussel is breder en dieper dan in de rest van het land. sp.a heeft altijd gepleit voor een kinderbijslag die daarop inspeelt. Met extra aandacht voor gezinnen in armoede, voor alleenstaande ouders, maar ook voor de groeiende groep werkende armen in onze stad die met hun loon steeds vaker moeilijk rondkomen op het einde van de maand. Voor gezinnen met een laag inkomen betekenen de sociale toeslagen die wij voorzien in de kinderbijslag een wereld van verschil. Koken kost geld, maar kinderen opvoeden kost nog meer.

Robotisering en digitalisering zullen bestaande jobs doen verdwijnen en andere doen ontstaan. Maar als het betekent dat rijkdom en macht in nog minder handen dreigen terecht te komen, dan is het aan socialisten ervoor te zorgen dat iedereen wint bij die vooruitgang. Want vanzelf zal het niet gebeuren.

Uit onderzoek blijkt dat deze mensen de kinderbijslag écht nodig hebben om hun kinderen op te voeden: voor een deftige

EXTRA TOELAGE TOT

maandelijks voor elk Brussels kind geboren na 1 januari 2020

per kind voor gezinnen met een bruto inkomen lager dan €31.000 per jaar

€150 €120 maaltijd aan het begin en het einde van de dag, een warm onderkomen, materiaal om naar school te gaan, buitenschoolse activiteiten om hun aandacht te prikkelen en hun taalvaardigheid te ontwikkelen. Kortom, om kinderen kansen in het leven, op de arbeidsmarkt en in

álle éénoudergezinnen. Alle simulaties op langere termijn tonen het: alle gezinnen met een lager inkomen en alleenstaanden gaan er met onze kinderbijslag op vooruit. Het zijn de rijkste gezinnen met drie of meer kinderen die een beetje verliezen.

Alle gezinnen met een lager inkomen en alleenstaande ouders gaan er met onze kinderbijslag op vooruit

En dat is natuurlijk een duidelijke, politieke keuze. Een keuze voor meer solidariteit. sp.a heeft altijd gezegd de kinderbijslag te willen inzetten in de strijd tegen kinderarmoede en het beschikbare budget dus beter te herverdelen: meer voor arme gezinnen, minder voor de rijke. En dus kan ik alleen maar concluderen: Brussel doet beter. Want alle mooie beloften van de Vlaamse regering ten spijt, schiet het nieuwe Vlaamse kinderbijslagsysteem volledig tekort in de strijd tegen armoede. Misschien hoeft dat niet verbazen, aangezien de ploeg van Geert Bourgeois ook op alle andere fronten de strijd tegen armoede lijkt te staken.

onze samenleving te geven. Deze sociale toeslagen zijn dan ook een investering in de strijd tegen generatiearmoede, in kinderen en in onze gedeelde toekomst in onze stad. Herverdeling Daarom vinden wij dat de nieuwe, Brusselse kinderbijslag de juiste accenten legt: niet alleen gaat 75% van de Brusselse gezinnen er met dit systeem van kinderbijslag op vooruit, 25% houdt wat ze hebben, maar vooral – en dat is voor ons cruciaal – álle gezinnen met een inkomen onder de €31.000 per jaar en

Hier in Brussel kiezen we wél voor een kinderbijslag die het verschil maakt voor mensen die vandaag amper rondkomen en die dat extra geld écht nodig hebben om hun kinderen deftig te kunnen opvoeden. En dat is ook de schuld van de sossen.

FOUAD ONTVANGT HANDELAARS UIT DE DIVERSITEIT n Op 14 maart ontving Fouad Ahidar, Brussels Parlementslid voor sp.a, ondernemers van buitenlandse origine in het parlement. Eerder ontving hij een grote groep handelaars uit de Pakistaanse gemeenschap.

Als je alles zomaar laat gebeuren, staan we elke dag langer in file, ademen onze kinderen elke dag meer vuile lucht in. Dan is het tijd om in te grijpen. Een beleid dat extra investeert in openbaar vervoer waardoor iedereen vlot op zijn bestemming geraakt, zonder daarvoor per se een auto te moeten hebben. Zodat iedereen gezonder kan leven.

RV

Alle mensen die Vlaanderen en Brussel vormgeven en zorgen voor vooruitgang, hebben nood aan nieuwe zekerheden. Vooruitgang en sociale bescherming gaan samen. Het ene zonder het andere gaat niet. Nieuwe gelijkheid en nieuwe bescherming in nieuwe tijden. Dat is precies wat mensen van socialisten verwachten. Dat is precies wat mijn partij ook gaat doen. Nieuw socialisme.

BASISBEDRAG VAN

Wat zijn de dagelijkse moeilijkheden van Brusselse ondernemers? Hoe kan het Brussels Gewest ondernemers helpen? Fouad Ahidar (sp.a) : ‘Elke dag ontmoet ik zelfstandigen die me aanspreken over hun onderneming. Deze handelaars weten meestal heel goed hoe ze hun klanten moeten be­ dienen, maar niet waar ze zelf terecht kunnen voor steun voor hun zaak. Daarom organiseer ik deze bijeenkomsten in het Brussels Parlement. Ik wil een antwoord bieden op zoveel mogelijk vragen en vooral naar de mensen luisteren.’


7

AVRIL•MAI•JUIN 2018 VILLE DE BRUXELLES•IXELLES

Frans- en Nederlandstalige leerkrachten uitwisselen voor taalles

Leen eens een taalleerkracht BRUSSEL n Onlangs trok een aan-

Prêtez un professeur de langue

tal Brusselse schepenen voor het Franstalig onderwijs aan de alarmbel: Franstalige scholen vinden geen leraars Nederlands. Ook in het Nederlandstalig onderwijs is er een probleem met het Frans. Afgestudeerde Nederlandstalige leraren kennen niet genoeg Frans om er les in te geven. De tijd is rijp voor uitwisseling zodat Franstalige leerkrachten les geven in de Nederlandstalige school uit de buurt en omgekeerd. Zo krijgt iedereen les van een ‘native speaker’.

© REPORTERS

Tien jaar geleden probeerde Jef Van Damme (sp.a) dit systeem in te voeren in de Nederlandstalige gemeentescholen in Molenbeek, toen hij er schepen was. Maar het had geen succes. Er was te weinig interesse langs Franstalige kant. Nu is het probleem nog nijpender.

Les écoles francophones ne trouvent pas de professeurs de néerlandais. Il y a également un problème avec le français dans l’enseignement néerlandophone. Le moment est venu de procéder à un échange de professeurs, estime Jef Van Damme, député bruxellois pour le sp.a. Afin que des professeurs francophones donnent cours dans les écoles néerlandophones du quartier et vice-versa. Ainsi, tout le monde peut suivre les cours d’un « native speaker ». Jef : « Il y a dix ans, j’ai essayé d’instaurer ce système lorsque j’étais échevin à Molenbeek. Mais il y avait trop peu d’intérêt du côté francophone. Mais les choses ont changé. De nombreuses écoles néerlandophones bruxelloises ont une école francophone voisine. C’est pratique et cela constitue un atout de Bruxelles.

n Film still uit de bekroonde Nederlandse documentaire ‘De kinderen van juf Kiet’ uit 2017. Waarom vinden zowel Frans- als Nederlandstalige scholen zo moeilijk leerkrachten om de andere taal te onderwijzen? Er zijn toch genoeg native speakers? Zo simpel is het niet. Veel hangt af van de onderwijsreglementering. Bijvoorbeeld: leerkrachten Frans in Nederlandstalige scholen moeten voldoende Nederlands kunnen om te worden aangeworven. Een Nederlandstalige school mag niet zomaar een Franstalige aanwerven. Maar uitwisseling kan wel. De tijd is rijp om dat systematisch te doen. Het voordeel van Brussel Jef Van Damme: ‘Veel Brusselse Nederlandstalige scholen hebben vaak een Franstalige buur die dezelfde site deelt of vlak naast de school ligt. Dat voordeel heeft alleen Brussel. Praktisch is het wel.

Juf Annemie en meester Olivier (*) hebben dat al lang begrepen. Zij is lerares in het derde leerjaar van de Vier Winden, een Nederlandstalige

Nederlandstalige zuster- en broederscholen? De leerkrachten van de ene school geven dan (taal)les in de andere school. Het voordeel is dat de leerlingen les krijgen van ‘native speakers’ en dat de leerkrachten toch in hun eigen school en taalnet blijven werken. Een quick win. Er zijn geen administratieve obstakels. Iedereen wint er bij. En zeker de kinderen.

lingsproject opgestart, met de steun van hun directies. Elke week gaat Annemie in de klas van Olivier Nederlands geven. Ondertussen geeft Oli-

Nederlandstalige scholen hebben vaak een Franstalige buur vlakbij. Dat is praktisch als je leerkrachten gaat uitwisselen JEF VAN DAMME

We moeten blijven inzetten op twee- of meertaligheid. Het is een must voor kinderen die opgroeien in deze stad. Als je een job zoekt, is één van de eerste voorwaarden dat je tweetalig bent. Maar er is meer. Als je elkaars taal spreekt, begrijp je elkaar beter en kan je je beter inleven in de andere.

BRUSSELS PARLEMENTSLID VOOR SP.A Brusselse basisschool. Hij geeft les in de vlakbijgelegen Franstalige school Sainte Ursule. De twee scholen liggen vlakbij elkaar, de leerlingen gebruiken dezelfde ingang. En toch spraken ze elkaars taal niet meer. Annemie en Olivier hebben een uniek uitwisse-

vier Franse les aan de leerlingen van Annemie. Quick win Waarom het voorbeeld van Juf Annemie en meester Olivier niet volgen met uitwisselingen tussen Franstalige en

(*) Annemie en Olivier zijn fictieve namen.

Park & Ride CERIA/COOVI in de maak werken aan de nieuwe overstapparking CERIA/COOVI in Anderlecht. Dankzij de overstapparking zullen Brusselaars en pendelaars makkelijk hun auto kunnen achterlaten en overstappen op het openbaar vervoer. Pascal Smet, Brussels Minister van Mobiliteit en Openbare Werken (sp.a): ‘Je moet mensen een alternatief bieden als je wil vermijden dat ze met hun wagen in het centrum van de stad rijden. Er rijden gewoon te veel auto’s rond in de stad. Met overstapparkings in de rand haal je de autodrukte in de stad naar beneden. In het buitenland heeft deze aanpak zijn nut al bewezen.’ Vlotte connectie Voor een succesvolle overstapparking is een vlotte connectie met het metro- of tramnetwerk cruciaal. Dat is in Anderlecht in orde want metrostation Coovi is vlakbij. Daarenboven krijgt de omgeving van de parking een volledig nieuw gezicht. De Park & Ride in Anderlecht zal plaats bieden aan 1.200 wagens, 150 deelvoertuigen en 270 fietsen. Eind 2018 zal hij klaar zijn.

Stad voor mensen Pascal Smet: ‘De overstapparking zal de mobiliteit en de luchtkwaliteit in heel Brussel verbeteren. Het aantal wagens in het gewest moet gewoon naar beneden. De overstapparkings in combinatie met snel en goed openbaar vervoer zijn een deel van de oplossing. Maar ook in centrum Brussel zijn we aan de slag. Daar wordt 12 kilometer afgescheiden fietspad aangelegd over de hele lengte van de Kleine Ring. Van een stad voor auto’s naar een stad voor mensen. De tijd waarin stadplanners de auto vrij baan gaven, is voorbij.’

Park & Ride CERIA/COOVI Fin janvier, les travaux au nouveau parking de dissuasion CERIA/COOVI ont commencé à Anderlecht. Grâce à ce parking de dissuasion, les Bruxellois et navetteurs pourront laisser facilement leur voiture au profit des transports publics; Pascal Smet, Ministre bruxellois de la Mobilité et des Travaux publics (sp.a) : « Vous devez offrir des alternatives si vous voulez éviter que les personnes entrent dans le centre-ville avec leur voiture. Il y a tout simplement trop de voitures en ville. Grâce à des parkings de dissuasion en périphérie, on diminue la pression automobile. »

In concreto Op termijn wil de Brusselse Regering 8.000 parkeerplaatsen creëren op overstapparkings in de rand van de stad. Zo worden er bijvoorbeeld ook nog parkings gepland in Kraainem, Stalle en aan Esplanade. De overstapparking Ceria/Coovi zal worden beheerd door het gewestelijk parkeeragentschap Parking.Brussels, met een voordelig tarief voor wie parkeren en openbaar vervoer combineert. parkandride.brussels

© DDS+DIDIER

ANDERLECHT n Eind januari begonnen de

n De overstapparking wordt een nieuwe en aantrekkelijke toegangspoort voor de stad.

Le Park & Ride d’Anderlecht offrira 1.200 places pour des voitures, 150 pour des véhicules partagés et 270 pour des vélos. À terme, le Gouvernement bruxellois entend créer 8.000 emplacements de parking sur d’autres parkings de dissuasion en périphérie de la ville, comme à Crainhem, Stalle et à l’Esplanade.


8

APRIL•MEI•JUNI 2018 STAD BRUSSEL•ELSENE

AGENDA

100%  BRUSSELEIR

30.04.18 BEURSSCHOUWBURG

FILIP FRANSEN

VOLTA – NACHT VAN DE TOEKOMST Tiende editie van het multidisciplinair urban arts-evenement met muziekoptredens van Sons of Kemet, De Beren Gieren en SCHNTZL. De solo danseperformance ‘From Molenbeek with love’ van Yassin Mrabtifi, faalverhalen door Lisette Ma Neza, Nele Van den Broeck, Dirk Draulans en Hannelore Goeman. In de voetgangerszone staat het podium van 100% talent, wedstrijd voor Brussel ‘Urban Talent’. Inkom zilveren zaal (muziek): 12 euro Inkom gouden zaal (dans): 12 euro Organisatie: Curieus Brussel 19 uur

© JURGEN ROGIERS

01.05.18 SINT-KATELIJNEPLEIN

Besparen op voedselkilometers valt in de smaak Filip Fransen, kwajongen uit de Kempen, begon schoolmoe aan een klassieke koksopleiding en studeerde daarna milieumanagement. Vandaag combineert hij beide vaardigheden in zijn duurzaam cateringberijf Witlov. De liefde bracht hem elf jaar geleden naar Brussel. Hij woont sinds 2017 in Jette. Filip: ‘Ik studeerde in Antwerpen maar zakte vaak af naar Brussel om uit te gaan. Ik kom nog altijd graag in de bruine kroegen van het centrum, zoals Café Central of de Daringman. Al blijft er niet veel tijd over

als je in de horeca werkt. Mijn collega’s en ik verzorgen catering voor evenementen, ambachtelijk, met ingrediënten van het seizoen. Neem nu bladerdeeg, dat is erg arbeidsinitensief. Je kunt deeg klaargemaakt kopen en afbakken. Maar wij doen alles zelf. Van a tot z. En bovendien van het veld tot op het bord. We koken seizoensgebonden. Dat betekent dan ook een beperkt menu, zelfs als het gaat om een buffet voor een trouwfeest. Maar het valt in de smaak. Voedsel legt heel wat kilometers af voor het op

je bord komt. Om op die kilometers te besparen, kopen we verse producten uit de nabije omgeving. Voor groenten en vlees

Nergens is het eetaanbod zo lekker, verscheiden en voordelig als in Brussel doen we beroep op land- en tuinbouwbedrijven uit de Vlaamse Rand. Want landbouwers heb je niet in Brussel. Er zijn geen akkers. Er wordt wel volop gebrouwen. Die Brusselse biertjes zijn erg lekker.

Brussel heeft de beste eetcultuur van het land. Een bijzonder en vernieuwend restaurant, dat wordt in Gent of Antwerpen snel een hype. Maar het kan niet tippen aan het rijke aanbod van Brussel. Hier gebeurt zo veel tegelijk. Vernieuwende keuken, toffe concepten, sjieke restaurants tot klassieke brasserieën, Brussel heeft het allemaal. Nergens is het aanbod zo lekker en verscheiden. Hier krijg je waar voor je geld. Omdat Brussel congresstad is met veel grote evenementen is er altijd veel werk voor cateraars. Mij krijg je hier niet meer weg.’

I LOVE MAY Feest van de arbeid, met brunch en stadsfestival. Ontbijt van sp.a en Curieus Evere in Everna, Sint-Vincentiusstraat 30, 8:30 tot 11 uur. Prijs: 10 euro (7 euro voor kinderen jonger dan 12). Brunch en speeches, Randstad, Hoveniersstraat in Molenbeek vanaf 11 uur. Vanaf 14 uur optredens met De Fanfa kids, Wally en de technisch werklozen, Beats for Beaches X Dhazed, Soul’Art, Lare Hope, Marcus, N8N a Prince tribute

13.06.18 ZUIDSTRAAT 111 OVER UW PENSIOEN Avond rond pensioenen, organisatie: sp.a Stad Brussel, Molenbeek, Elsene en Schaarbeek op initiatief van parlementslid Hannelore Goeman. Gastsprekers: Karin Temmerman (sp.a kamerlid ), Miranda Ulens (ABVV, Nederlandstalige opvolgster Rudy De Leeuw) en Estelle Ceulemans (ABVV– Brussel). Socialistische mutualiteit, Zuidstraat 111, Brussel 19:30 uur

100% BRUSSELS

WHAT’S IN A NAME? H

et oostelijk ringspoor, dat het Noordstation via de vallei van de Maalbeek met het toenmalige station Leopoldswijk (nu Brussel-Luxemburg) en verder met Namen en Luxemburg verbindt, werd in 1902 oostwaarts verschoven. Daarnaast besloot de gemeente Schaarbeek de spoorlijn te overwelven. Op deze overwelving werd in 1919 een nieuwe residentiële laan aangelegd, die de kromming van de spoorwegbocht volgt. En deze nieuwe laan ontleende haar naam aan een

STRAATNAMEN WORDEN NIET LUKRAAK GEKOZEN. VAAK ZIT ER EEN HELE GESCHIEDENIS ACHTER. GRAAG LICHTEN WE DE BETEKENIS VAN EEN BRUSSELSE STRAATNAAM TOE.

nieuw fenomeen in 1919: het algemeen stemrecht.

de ontluikende socialistische beweging uit het parlement en de gemeenteraden te België kende bij de onafhouden. De Belgische Werkhankelijkheid liedenpartij in 1830 een ijverde echter AVENUE DU cijnskiesrecht. steeds meer SUFFRAGE UNIVERSEL met Enkel wie nakracht voor ALGEMEEN STEMRECHT een algemeen tionale belasLAAN tingen betaalde enkelvoudig mocht stemmen. stemrecht. In de In 1893 werd dit systeem nasleep van Wereldoorlog I en vervangen door een algemeen uit schrik voor het revolutiomeervoudig stemrecht, waarnaire klimaat dat in Rusland bij vermogenden meer stemen Duitsland was ontstaan, men kregen. De bedoeling van werd deze eis in 1918 ingeliberalen en katholieken was willigd.

Echt ‘algemeen’ was het stemrecht waarnaar de Algemeen Stemrechtlaan was genoemd, overigens nog niet. Pas in 1948 mochten ook vrouwen hun stem uitbrengen. Voor niet-Belgen was het wachten tot 2006 om mee te mogen stemmen over het beleid van hun gemeenten. Voor het Brussels Gewest mogen zij niet mee stemmen, hoewel er steeds meer stemmen opgaan om ook voor de gewestverkiezingen een echt algemeen stemrecht in te voeren.

is een trimestriële uitgave van sp.a Brussel une édition trimestriëlle de sp.a Bruxelles Verantwoordelijke uitgever - Editeur responsable sp.a Brussel - Suzy Bleys, Grasmarkt 105/37 1000 Brussel Werkten mee aan dit nummer - Collaborateurs Ans Persoons, Bart De Troy, Bert Anciaux, Christophe De Grom, Dirk Moors, Fahim De Leener, Jan Schaerlaekens, Jurgen Rogiers, Kate Degeyter, Katelijne Goris, Lander Piccart, Matson Driesen, Mieke Van Dessel, Stéphane Matten, Valérie Mertens, e.a. Contact Wil u reageren op een artikel uit deze publicatie? Wil u deze uitgave niet meer ontvangen? Of wil u lid worden van sp.a? Voulez-vous réagir à cet article? Vous ne voulez plus recevoir cette édition? Ou voulez-vous devenir membre du sp.a? sp.a Brussel Grasmarkt 105/37 1000 Brussel 100procentbrussels@s-p-a.be 02 549 66 55

www.s-p-a.be


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.