Bossen, parken en natuurreservaten in Wallonie by Camping Spa d'Or

n e k r a p , n e Boss n e t a v r e s e r r u en natu

walloniĂŤ. omringt je met warmte. www.wallonie-toerisme.be

Inhoud Woord vooraf door minister Lutgen

De Waalse Bossen KAART : Bossen en natuurparken in Wallonië OP WANDEL IN DE BOSSEN Saint-Hubert Wandeling Wandeling in Sivry-Rance en Seraing (Luik)

6-7 8-9 10-11 12-13 14-15

DE FAUNA VAN ONZE BOSSEN Wandeling & Toegankelijkheid : Ottignies-LLN Een boswandeling in de musea… De Houtroutes

16-17 18-19 20 21

BOS, CULTUUR en FOLKLORE LEGENDEWANDELING: Laforêt (Vresse-sur-Semois) en Habay-la-Neuve (Parc Naturel Haute-Sûre Forêt d’Anlier) De Grote-Routepaden en le RAVeL

22-23

24-25 26-27

Parken en natuurreservaten KAART : ‘Maisons du Tourisme’ in Wallonië De ‘Maisons du Tourisme’ Overnachten in Wallonie : de themagïtes

28-29 30-31 32-33 34-35

DE BESCHERMDE GEBIEDEN Natagora

36-37 38-39

DE WaalseNATUURPARKEN Wandeling Hoge Venen Wandeling Natuurparken van de Plaines de l’Escaut en het Pays des Collines Evenementen 2007 Partners en organisaties Adressen

40-45 46-47

-3-

48-49 52 54-55 56

‘20 07, Bossen Parken , Natuu rreser v en aten in Wa een in llonië’ is itiatief va n ‘At trac tions Touris me’ en et het ‘Of fi Promo ce de tion du Touris me Wallon de de Bru ie et xe dat to lles’, t k wa m s t a n d de hulp dank zij Waals van het e G ew est .

Woord vooraf

Domein

van Ha

n © OP

T / JL Fl

émal.

at vooral rt van Wallonië besta -reser vaten… De kaa en n rke rpa uu nat n, ling en Bosse rkt zich door afwisse uurlijk erfgoed kenme nat s On n. kke t vle uit groene het land helemaal nie ssen in het zuiden van bo de n ijke gel Zo . t verscheidenheid dt u soorten die u nie In de Hoge Venen vin n. me Na cie vin pro el trekt, op de bossen van de Henegouwen op wand -Brabant. En als u in als Wa in n ffe en. tre aan zult fs op de oude mijnberg uw weg kruisen … zel n me fbo loo ral r voo dan zullen sbestanden en natuu de 19e eeuw zijn de bo ds sin ar ma x, ado natuur Het lijkt een par maar, want bossen en toegenomen. Gelukkig t zijn geen He gebieden voortdurend st. In alle opzichten. dom uit van ons Gewe rijk de ken ma n ate reserv n tot ons. en’. Ze leven en spreke ‘braakliggende grond tonen zich Ze zijn goed beheerd, hun rol onschatbaar. een natuurlijk Voor ons leefmilieu is ze zijn ersiteit en bovendien div bio de r voo s oir uitzonderlijke reserv storing. jd tegen de klimaatver instrument bij de stri r heel wat mensen. een inkomensbron voo is ut Ho ? eld rbe voo ecologisch Een ander s realiseren dat het een genomen sinds we on enschappen. Het belang is nog toe eig che lijke technologis baar en met opmerke zijn nooit materiaal is, vernieuw r. odems voor cultuu Ze en zijn ook voedingsb vat ser rre uu nat ers… en n Bosse schilders, musici, schrijv allerlei kunstenaars, van n ere pir ins het t me gestopt heerlijken. en magische kant ver ische troef. die hun mysterieuze ze belangrijkste toerist k e groene activa oo on levenskwaliteit Ten slotte vormen dez een st te bieden heeft: eeld van wat ons Gewe nb eve het is r ing voor uu nat De eidenheid, een uitnodig gelijke niet kent, versch zijn die ing gev enz. fom en een lee fraaie landschappen rust, de ontdekking van ht, luc de on gez en een hap frisse jaar te maken dat slist om van 2007 een en te eren, heb ik be de hele Om al deze rijkdomm gesteund wordt door risme. Het initiatief, dat toe en gro aan is ijd gew roep naar de natuur! Wallonië, is een heuse ekken toeristische sec tor van natuur laten (her)ontd den houdt, zal u die han in g daa van u die De brochure n. rijkdom zult waardere igd dat u die groene en ik ben ervan overtu

Opme rking: wij he het ve bben d rz eg van dez amelen van de geg rootste zorg e broch evens bestee aansp en aan rakelijk ure. Wij ku d aan nn de red worde wijzig actie ingen n gest en evenwel die na eld vo n ie we u aa t dien p or eve n om vó la n tu at svin gegev ele ór uw den ens uit deze b vertrek na te . Daarom ra rochure den g nog st aan of de eeds a ctueel zijn.

w w w.w allonie 2

0 07.be

-4-

Benoît LUTGEN, ilieu e, Platteland en Leefm minister voor Toerism

-5-

De Waalse bossen

www.wallonie2007.be

-6-

-7-

Bossen en natuurparken in Wallonië Burdinale Méhaigne

Hautes Fagnes Eifel

IË DE NATUURPARKEN VAN WALLON thes. 1. Le Parc Naturel des Deux Our ndo.be Tel. : +32 (0)61/26.79.0 0 - ww w.p ûre et de 2. Le Parc Naturel de la Haute-S 3/45.74.77 (0)6 +32 : Tel. lier. la Forêt d’An ww w.parcnaturel.be es - Eifel. 3. Le Parc Naturel Hautes Fagn Tel.: +32 (0)8 0/44 .03.09 ww w.natuurparkcentrum.be 4. Le Parc Naturel des Hauts-Pays. nhp.be Tel.: +32 (0)65/46.09.38 - ww w.p Collines. 5. Le Parc Naturel du Pays des Tel.: +32 (0)68/54 .46.0 0 ww w.pays-des-collines.be l’Escaut. 6. L e Parc Naturel des Plaines de Tel.: +32 (0)69/77.98.10 ww w.plainesdelescaut.be l’Attert. 7. Le Parc Naturel de la Vallée de Tel.: +32 (0)63/22 .78.55 ww w.aupaysdelatter t.be la 8. Le Parc Naturel des Vallées de e. aign Méh la de et inale Burd Tel.: +32 (0)85/71.28.92 ww w.burdinale -mehaigne.be

w w w.wallonie2007.be

eton. 9. L e Parc Naturel Viroin-Herm nvh.be Tel.: +32 (0)60/39.17.9 0 - ww w.p

-8-

-9-

Op wandel in de bossen... Nog niet zo lang geleden werd bijna uitsluitend het economische nut van de bossen in ogenschouw genomen. Het was pas vanaf de jaren 1960 dat de gedachte zich verspreidde om het bos ook als recreatiemiddel in te schakelen. We moeten nog wachten tot 1971 vooraleer ook de sociale rol van het bos in de kijker komt. Toen werd het ook een plaats waar iedereen zich kon ontspannen en herbronnen.

geen enkel verbodsteken (barrière of bord) aanwezig is. Enkel het betreden van de wegen en paden is toegestaan.

In de openbare bossen wordt sinds 1972 een onthaalinfrastructuur voor het publiek aangelegd. In de privébossen hangt dat af van het initiatief van de eigenaar. Naast de bossen in de stadsomgeving (10% van het totaal), waar de sociale functie zeer belangrijk is, werd op 82 plaatsen, samen goed voor 65 hectare, uitrusting voorzien voor het onthaal van het publiek. Ook didactische paden en musea zagen het daglicht.

• De gewone boswegen (iets bredere openbare weg, niet geschikt voor gemotoriseerd verkeer, waar twee personen gemakkelijk naast elkaar kunnen wandelen) zijn toegankelijk voor voetgangers, fietsers, skiërs en ruiters.

Het verkeer in de bossen De toegang tot de bossen verloopt in functie van een duurzame ontwikkeling, met de bedoeling het ecosysteem in stand te houden. De opzet is wandelaars te laten profiteren van dit bevoorrecht milieu en er tegelijk voor te zorgen dat dit milieu niet verstoord wordt. Dat is een van de redenen waarom gevraagd wordt de honden aan de leiband te houden. De toegangsregels voor de bossen gelden voor alle Waalse bossen, zowel publiek als privé. Doorgaans mag men ze betreden wanneer duidelijk blijkt dat er verkeer is en wanneer

- 10 -

Er zijn drie soorten wegen omschreven en elk van hen geeft toegang aan een bepaalde categorie gebruikers. • De paden (smalle openbaar toegankelijke wegen waar geen twee personen naast elkaar kunnen lopen) zijn enkel toegankelijk voor voetgangers.

• De verkeerswegen (openbare weg die geschikt is voor gemotoriseerd verkeer, doorgaans met beton- of asfaltbedekking of geplaveid) zijn ook toegankelijk voor motorvoertuigen. Er zijn nochtans enkele uitzonderingstoestanden waarbij men de wegen mag verlaten. Dat is bijvoorbeeld mogelijk voor bepaalde oog sten, maar er is voorafgaandelijk een toestemming vereist van de eigenaars (Waalse Gewest, gemeente, provincie, privé-eigenaar…). Op bepaalde tijdstippen kunnen de bossen gesloten worden voor het publiek, zoals wanneer zich een gevaar zou voordoen (jacht, brand, werken…). Deze sluitingen worden aangekondigd met rode affiches waarop de reden van de sluiting staat vermeld.

www.wallonie2007.be

Bewegwijzering De eenvoudigste en vaak meest interessante manier om in bossen te wandelen, is het volgen van de bestaande bewegwijzering. Zij laat u de mooiste plekjes ontdekken en geeft tegelijk interessante informatie. In 2007 zullen nieuwe wegwijzers aangebracht worden, die het de wandelaars gemakkelijker moeten maken.

Er bestaan ook andere bewegwijzerde trajecten, op gemeentelijk vlak of internationaal, waaronder de GR (Grandes Randonnées of Grote-Routepaden) de bekendste zijn. Buiten de wegen zijn nog andere onthaalstructuren aanwezig, zoals de zogenaamde ‘aires’. Dat zijn bewegwijzerde open plekken, bestemd voor voetgangers, om tijdelijk de wagen te parkeren of voor bepaalde recreatieve activiteiten.

Info : http://enforet.wallonie.be

Code van de Wandelaar 1. B LIJF OP DE WEGEN EN PADEN DIE BESTEMD ZIJN VOOR HET VERKEER , zo verstoort u het evenwicht niet tussen het plantenen dierenrijk. Gebruik de bewegw ijzerde parcours om onze bossen te verkennen. 2. HET GEMOTORISEERDE VERKEER is uitsluitend beperkt tot de open verkeerswegen. De wandelaars genieten van de sereniteit in de bossen. Vermijd te schreeuwen of lawaai te maken dat de dieren zou kunn en verstoren. 3. HOUD DE HONDEN AAN DE LEIB AND. Uw trouwe gezel zou broe dsels kunnen verstoren of dieren doen opschrikken 4. VERMIJD BOMEN TE BESCHAD IGEN. Beperk uw plukneigingen, vooral wanneer het om beschermde soorten gaat. 5. STEEK GEEN VUUR AAN: het

brandgevaar is groter dan u denk t.

6. KAMPEREN IN DE BOSSEN IS NIET

TOEGESTAAN. Er zijn zeker kampeer terreinen in de omgeving. 7. WEES VOORZICHTIG TIJDENS DE JACHTPERIODE, RESPECTEER DE VERBODSTEKENS: ze zijn geplaatst voor uw veilighei d. 8. NEEM UW AFVAL MEE. Het bos moet netjes blijven en er ook nog leuk uitzien nadat u gepasseerd bent. 9. OOK DE RIVIEREN ZITTEN VOL

LEVEN. Vermijd ze te verontreinige n.

- 11 -

Saint-Hubertwandeling • Promenade des Abanages (parcours nr. 3) 9,8 km – duur 3 u. – Groene rechthoek. • Promenade de Bilaude (parcours nr. 4) 20 km – Blauwe rechthoek. Toegang via de rijksweg N 89, afrijden aan km 49 ‘Centre national de vol à voile’. Neem de richting tegengesteld aan het zweefvliegcentrum en ga 1,2 km tot aan de T. Parkeer uw wagen in deze omgeving. Er staat een bord dat het vertrekpunt aanduidt.

• Luxemburgse provinciale musea Fourneau Saint-Michel (Saint-Hubert). Voor een ontdekking van de bossen en het plattelandsleven in Wallonië. Tel.: +32 (0)84/21.08.90 - www.fourneausaintmichel.be Te voet - moeilijk

Bezoek het openluchtmuseum van le Fourneau Saint-Michel zoals u het nog nooit zag: vijf boswegen werden speciaal aangelegd en voorzien van interactieve en informatieve borden. Voor gezinnen, kinderen en volwassenen. Wandeling van 1.30 u. Van 1 maart tot 30 november 2007. Teksten in het Frans, Nederlands en Engels.

Vertrekpunt: ‘Sapin Fi’. De ‘Promenade des Abanages’ volgt een volledig bosparcours en doorkruist een zeer interessant milieu, zowel wat betreft boslandschappen als biologische diversiteit. In het begin kijkt het traject neer op de vallei van de Doneuse. Zowel de bodem als de hellingen van de vallei hebben gedeeltes met een zeer vochtige ondergrond. U komt vervolgens in een uitgedund beukenbos. Bij het afdalen naar de vallei ziet u de hellingen van de vallei van de Masblette. Het parcours brengt u nadien naar een plateau met naaldbomen om terug te keren naar uw vertrekpunt.

Wezens van hout Deze tentoonstelling is opgezet als een initiatieparcours rond de relatie tussen mens en boom. De bezoeker keert terug naar de bron. Hij ervaart de banden die hij heeft met bomen op onverwachte plaatsen waar hij moet luisteren, kijken, ruiken en voelen. Hij zal begrijpen dat bomen hem niet alleen een grondstof bezorgen, maar dat ze ook de sleutel zijn naar heel wat emoties en schatten.

Info: ‘30 itinéraires remarquables de Wallonie’, beschikbaar op de website: http://enforet.wallonie.be

Van 1 maart tot 30 november 2007. Expositie aangevuld met een educatief dossier. Teksten vertaald in het Nederlands en Engels (op een document).

TIPS VOOR EEN BEZOEK :

In partnerschap met het restaurant ‘Al Pèle’: ‘Menu du bûcheron’.

De Musea van le Fourneau Saint-Michel Het museum in het bos: ontdekkingsparcours buiten de platgetreden paden…

- 12 -

Info : www.alpele.be

• Musée en Piconrue (Bastogne) Ardense legenden. Een tentoonstelling die zich toespitst op bekende Ardense heiligen (Saint-Hubert...) en op bospersonages die de legenden bevolken (feeën, weerwolven, kabouters…), een alternatieve benadering van het bos om de sacrale en mysterieuze kant ervan te ontdekken. Van maart tot november (FR). Tel.: +32 (0)61/21.56.14 – www.bastogne.be/piconrue Info : Maisons du tourisme du Pays de Bastogne (Bastogne) Tel.: +32 (0)61/21.27.11 – www.paysdebastogne.be

Maison du Tourisme du Pays de Saint-Hubert (Saint-Hubert) Tel.: +32 (0)61/61.30.10 – www.saint-hubert-tourisme.be

Maison du Tourisme du Pays de Marche et de Nassogne (Marche-en-Famenne) Tel.: +32 (0)84/34.53.27 www.maisontourisme.nassogne.marche.be

191 km – 6 De ‘Route des Forêts’–

des circuits – of de ‘Route

Saveurs ardennaises’

n en platteland, door Een route tussen bosse ief. den van een bosmass berg en dal, in het mid listen obi om aut en ers motorrijd Een route voor fietsers, het pictogrammen) in een roadbook (plan + . ns (Engels op aanvraag) Fra het en ds Nederlan het van g nin ken een ver Een uitnodiging voor gne – t, het Land van Nasso Land van Saint-Huber g kin ma nis ken ne. Een en het Land van Bastog Marche-en-Famenne uur en de legendes. nat de , iten lite cia spe met het erfgoed, de Sûre (86 km). sluit op de Route de la nsport en Een netwerk dat aan ingen, met bagagetra cht carte vanaf 2 overna pings. cam op of es gît , Een arrangement à la in gastenkamers, hotels gen tin ach ern Ov r. nt-Hubert, de fietsverhuu stadjes en dorpjes: Sai ud, via een snoer van wo e rche-en-Famenne ens Ma Ard en; het tein or fon 191 km do e, het dorp van de 7 enn Aw ht; jac glaufpistes; de lan van lt; Champlon en zijn Europese hoofdstad nt-Monon en de veetee Sai de stad van t, van on rp ram do Lib het al; e, Lav en Nassogn van de Ourthe en de n leie val de in n rpe Sainte-Ode en de do risme (FBC). het paard. tion Belge de cyclotou end is door de Fédéra erk k oo dat uit l circ asb t Permanen ée – GTA Belgique Maison de la Randonn ou e rism Tou du ns Info: Maiso 02 – contact@gta.be Tel. : +32 (0)61/68.88. ure.be tes: www.europavent rou Andere toeristische

- 13 -

Wandeling in Sivry-Rance Toegang via de rijksweg N 53 BeaumontChimay. Volg de aanduiding ‘Forêt domaniale’, parking aan de Ry de Fromont, vertrekpunt voor deze wandeling. Er zijn 3 afstanden mogelijk: 2,8 km: gele rechthoek; 5 km: rode driehoek; 11,5 km (duur 3.30 u.): blauwe driehoek. Het staatsbos van Rance zit verweven in een woudmassief van meer dan 1000 hectare, dat zich uitstrekt ten noorden en ten westen van het dorp Rance. Vertrek aan de onthaalplek (barbecue) met parkings, vijvers en kinderspelen. Het parcours loopt grotendeels door de bossen. Het laat u kennismaken met de diversiteit van de boomsoorten. U volgt eerst de voormalige spoorlijn 109, een toekomstige ‘RAVeL’. Nadien keert u terug naar het vertrekpunt langs de Ry de Fromont, een charmant beekje dat stroomopwaarts van de vijvers ontspringt.

Info : ‘30 itinéraires remarquables de Wallonie’ beschikbaar op de website : http://enforet.wallonie.be Info : Office du Tourisme de Sivry-Rance Tel.: +32 (0)60/45.57.93 Maison du Tourisme de la Botte du Hainaut (Chimay) Tel.: +32 (0)60/21.98.84 www.botteduhainaut.com

- 14 -

Te voet, te paard, per fiets

In het staatsbos van Rance : het eco-pedagogische pad van het bos van Bruyère. Een wandeling waarbij u het bosleven en de bosgerelateerde praktijken ontdekt. Het pad is lusvormig en ongeveer 2,5 km lang. Het vertrekt aan de onthaalplek en toont u: • ongeveer 80 houtsoorten; • een reeks informatieve borden die u vertellen over de interventie van de mens in het bos, de evolutie van het bosmassief, de rol van (de overheidsinstelling) Division Nature et Forêts en de aanpak van de bossen; • 40 nestkastjes voor 15 vogelsoorten; • het ‘natuurbehoud in een bosmilieu’.

Wandeling Seraing (Luik) Toegang via de route du Condroz. Aan het kruispunt van Plainevaux volgt u de rijksweg N 683 naar Seraing. Na 2 km draait u linksaf in de richting van het Hôpital de l’Abbaye. Het vertrekpunt ligt aan de rand van het bos, waar de wegen uit Rotheux en Boncelles samenkomen (rotonde). Parkeerplaats. Circuitbord (4,5 km) aan de ingang van het bos van la Vecquée. Volg de blauwe rechthoeken. Een wandeling voor een eerste kennismaking met het bos. Door de korte afstand en de eenvoudige weg zeer geschikt voor kinderen. Hoewel de naam Seraing grijze beelden, vuur en cokes oproept, blijkt de stad een groen plaatje te zijn van 1200 ha, van de

Te voet - gemakkelijk

bossen van la Vecquée tot deze van SaintJean. Deze wandeling doet u snel de grote stad vergeten. Stilte is hier koning. De groene reuzen – eiken en beuken – vergezellen u langs het hele parcours. Een ideale gezinswandeling, die ook voor kinderwagens toegankelijk is. De wegen zijn breed en recht en het woord ‘dreef’ komt hier volop tot zijn recht.

Info : ‘Het bos, met volle teugen’ brochure (NL) van de Fédération du Tourisme de la Province de Liège: Tel.: +32 (0)4/237.95.26 – www.ftpl.be, beschikbaar bij alle Maisons du Tourisme van de provincie Luik.

Deze wandeling kunt u volgen in alle seizoenen.

Voor een bezoek met een natuurgids: Espace nature de la Botte du Hainaut (Sivry) Bewustmaking en uitleg over het bosmilieu. Voor groepen van minimaal 15 personen (FR), op afspraak. Tel. : +32 (0)60/45.56.84

TIPS VOOR EEN BEZOEK : Salamandertoren (Beaumont) Site van les Polis: de natuurlijke rijkdommen, de biodiversiteit. Expositie van mei tot september (FR en NL). Tel. : +32 (0)71/58.81.91

TIPS VOOR EEN BEZOEK : Aquarium Muséum de l’Université de Liège (Liège) De schatten van het natuurlijke erfgoed. Tel.: +32 (0)4/366.50.93 Info : Maison du Tourisme du Pays de Liège (Liège) Tel.: +32 (0)4/237.92.92 www.prov-liege.be/tourisme

Sart Tilman

Sart Tilman een k vormen de bossen van Op de hoogtes rond Lui het uitgestrekte in erd ank ver en bied. Ze zitt schitterend wandelge zich uitstekend en len t dezelfde naam en universitaire domein me elijke onderzoekers. denten en wetenschapp voor het werk van stu dooraderen het ijzerde paden en wegen Verschillende bewegw natuurreservaat, het Sart Tilman en ook universitaire domein van ontstaan uit de loofbos omvat. Dat is dat hoofdzakelijk een rs Santé’ groeperen ntie een hakbos. De ‘Se vroegere exploitatie van n. Het pad ‘Sentier ere ord bev t tac eerste con wandelingen die een ecten belichten asp nde tions die verschille Nature’ verbindt 30 sta haalt het ver tte slo Ten ra. flo na en de van de geologie, de fau van het nis ede chi toriques’ over de ges ‘Circuit des Bornes his de op ling vul aan Als n. eeuwe gebied, vanaf de middel het ‘Musée en een bezoek brengen aan vandaag wandelingen kunt u ook telt m seu mu cht nlu ope an. Het uurlijke Plein Air’ van Sart Tilm nat de in zijn n die geïntegreerd ein. meer dan 103 sculpture dom ire sita ver uni het ing van en architecturale omgev 0 2.2 6.2 /36 (0)4 +32 Info : Tel.:

- 15 -

De fauna van onze bossen

Elke plantensoort heeft zijn eigen dierlijke bevolking en die varieert met de groei. Hoe complexer de plantenstructuur, hoe groter de diversiteit. Enkele voorbeelden van typische bossoorten:

• bij de vogels vinden we de zwarte ooievaar, de wespendief, de zwarte en rode wouw, het hazelhoen, de ruigpootuil, de zwarte specht, de middelste bonte specht en de grijskopspecht. Sommige soorten profiteren overigens van de aanwezigheid van ingevoerde naaldbomen, zoals de ransuil, de kruisbek, de sperwer, het goudhaantje, de notenkraker…

• In hun natuurlijk milieu, tijdens een wandeling met een gespecialiseerde gids. Verschillende verenigingen organiseren dergelijke wandelingen. I nfo : Maisons du Tourisme of Natuurcentra. • Men kan ze ook bekijken in de dierenen wildparken waar ze in halve vrijheid leven.

Het bos en de bosranden vormen vaak een toevluchtsoord en een plek om te broeden voor vogels die niet uitsluitend in bossen voorkomen.

De Waalse bossen zijn nog nooit zo rijk geweest aan wild (herten, reeën, damherten, moeflons, everzwijnen…). Dat bewijzen de cijfers van de laatste twintig jaar. Men heeft vastgesteld dat de wildpopulatie op 20 jaar tijd met meer dan 50% is toegenomen. Die evolutie bezorgt heel wat bosexploitanten kopzorgen. Het wild zorgt immers voor schade aan de bomen (wrijven en ontschorsen) en vermindert de mogelijkheden van natuurlijke regeneratie en diversificatie. Er zijn beheersplannen opgesteld om de populatie in toom te houden. Overbevolking zou immers het ecologische evenwicht van het bos verstoren.

-16 -

www.wallonie2007.be

Wildpark (Han-sur-Lesse)

Tel.: +32 (0)84/37.72.12 – www.gro tte-de-han.be Burlen van de herten in het park : 21, 22, 23 en 28, 29 en 30 september 2007

Dierenpark van La Reid ( Theux)

Tel.: +32 (0)87/ 54.10.75 – www.par canimalier.net

Wildpark (Saint-Hubert)

Tel.: +32 (0)61/25.68.17 – www.sthu bert.be

Wildpark (La Roche-en-Ardenne)

Tel.: +32 (0)84/36.77.36 – www.la-r oche-tourisme.com

Crête des Cer fs (Bouillon)

Tel.: +32 (0)61/46.71.53

Het grote wild

Wilde kat - Han © OPT / JL Flémal.

• bij de zoogdieren is de marter overal aanwezig in de Ardennen en de Gaume; de wilde kat heeft het zuidoosten van het land gekoloniseerd vanaf de jaren 1950; de hazelmuis komt dan weer uitsluitend in de bossen voor.

Er zijn twee manieren om de bosdieren te observeren.

Park Chlorophylle (Dochamps) Recreatiebos

Tentoonstellingen 2007 :

Een originele kennismaking met de boswereld via een pad met spelen en ontdekkingen.

‘De biodiversiteit in de bossen’ van 01/05 tot 29/06 ‘Het korhoen’ van 03/09 tot 30/10 In samenwerking met de ‘Direction générale des ressources Naturelles et de l’Environnement’ van het Waalse Gewest.

Park Chlorophylle © Parc Chlorophylle

De ecosystemen van onze bossen vormen een belangrijk reservoir voor de biologische diversiteit. Als we ons beperken tot de verscheidenheid van de soorten, dan stellen we vast dat van de 167 vogels, 60 zoogdieren, 7 reptielen en 14 amfibieën, er 119 soorten voorkomen in de bossen en met name 75 vogels, 32 zoogdieren, 4 reptielen en 8 amfibieën.

Het observeren van dieren

Info : Tel.: +32 (0)84/37.87.74 www.parcchlorophylle.com

- 17 -

Wandeling Ottignies Louvain-la-Neuve

Toegankelijke wandeling in het Provinciaal Domein van het Bois des Rêves

Te voet - gemakkelijk

Toegankelijkheid van natuursites voor personen met beperkte mobiliteit Natuurtoegankelijkheid dige inventaris op te stellen van de mogelijkheden van deze sites. In feite is de opzet tweeledig, want waar een rolstoel kan passeren, kan ook een kinderwagen passeren. En als een gids uitleg geeft voor slechthorenden, dan luisteren ook anderen mee…

Het Bois des Rêves bestaat vooral uit beboste zones met loof- en naaldbomen, die de resten omringen van een heide, een vochtige zone met een groot biologisch belang. Het domein kan men ontdekken via verschillende thema’s, al dan niet becommentarieerd door een natuurgids.

Bois de s

Rêves

/ JL Flé

mal.

Bois des Rêves ©

Info :

Ministère de la Région wallonne Division de la Nature et des Forêts Avenue Prince de Liège 15 – 5100 NAMUR (Jambes) Tel.: +32 (0)81/33.58.13 – Fax : +32 (0)81/33.58.22 http://mrw.wallonie.be/dgrne/dnf/dcnev/acces_nature

- 18 -

Het parcours is ongeveer 3,8 km lang. Duur zonder stoppen ± 1 uur (het hele jaar open). Begeleiding is noodzakelijk om enkele lichte hellingen te overbruggen. Wegen en paden zijn begaanbaar zonder beperkingen.

Beschrijving

OPT / JL Flémal.

Op initiatief van het Ministerie van het Waalse Gewest (Direction Générale des Ressources Naturelles et de l’Environnement) werd een originele werkgroep opgericht. Het doel is alle middelen aanwenden om de toegang tot natuurgebieden te vergemakkelijken voor gehandicapten, de sites beter te bewegwijzeren en ontvankelijker te maken en een volle-

Toegang via de N 4 - afrit N 233 (richting Bruyères) of via de N 25 (afrit Bois des Rêves). Het vertrekpunt bevindt zich aan de parking van het Domaine provincial du Bois des Rêves. Van daaruit is het 130 meter naar de ingang van het domein (en het cafetaria/onthaal met aangepast sanitair).

Vertrekpunt is het onthaalpaviljoen. Wandel langs de vijver (noordelijke kant) naar de brug van le Fortin. Volg de Ry-Angon langs de chemin du Lac. Aan het kruispunt neemt u de chemin des Massettes. Volg opnieuw de chemin du Lac naar de brug van le Martin. Ga verder langs de chemin du Lac en aan het kruispunt neemt u links de chemin des Pouillots. Ga verder langs de sentier des Molignies en

de chavée des Roitelets (indrukwekkend uitzicht). Aan de kruising neemt u de chemin des Sarts en nadien rechts de sentier de l’Arbre cassé (hellend pad over ± 30 meter). Aan het volgende kruispunt neemt u de chavée de la Sablière (hellend pad over ± 60 m) naar de brug van les Biches. Volg de sentier de la Baronne niet, want op het einde wacht u een trap! Ga rechts naar de brug van le Fortin en neem de zuidelijke kant van de vijver om terug te keren naar het cafetaria en het onthaalpaviljoen.

Opmerking over de toegankelijkheid Deze tocht werd gemaakt met een elektrische rolstoel met goede banden en bij droog weer. Over heel Wallonië bestaan nog tientallen andere wandelingen die toegankelijk zijn voor minder mobiele mensen. Domaine Provincial du Bois des Rêves Allée du Bois des Rêves 1 – 1340 Ottignies Louvain-la-Neuve Tel.: +32 (0)10/41.60.72 www.brabantwallon.be boisdesreves@skynet.be Handi-Rando asbl Tel. & fax: +32 (0)2/460.68.26 www.handi-rando.com

Info : Maison du Tourisme des Ardennes brabançonnes (Nivelles) Tel.: +32 (0)10/23.03.52 - www.mtab.be

- 19 -

Een boswandeling in de musea… Musées et Société en Wallonie Neem deel aan de rally die georganiseerd wordt door de musea die lid zijn van de vzw ‘Musées et Société en Wallonie’ en win een van de vele prijzen (weekend in een gîte, plattelandsmaaltijden…). De deelnemers zijn herkenbaar aan de logo Info : Musées et Société en Wallonie asbl Rue du Moulin de Meuse 4B – 5000 Namur Tel.: +32 (0)81/22.96.46 – Fax : +32 (0)81/42.00.59 maisondesmusees@msw.be – www.msw.be – www.lesmuseesenwallonie.be

Enkele voorbeelden: Kasteel van Lavaux-Sainte-Anne (Lavaux-Sainte-Anne)

Museum en bibliotheek van de Fijnproeverij (Hermalle-sous-Huy)

Museum van de natuur. Tel.: +32 (0)84/38.83.62 www.chateau-lavaux.com

Wandeling ‘nature gourmande’ en ‘ferme castrale’. Tel.: +32 (0)85/31.42.86 – www.gastronomica.be

Archeopark van Malagne la Gallo-romaine (Rochefort)

Silexmuseum (Eben Emael)

De bijdrage van het bos op een Gallo-Romeinse bouwwerf. Tel.: +32 (0)84/22.21.03 – www.malagne.be

Euro Space Center (Transinne) Ruimtewandeling tussen bossen en velden met sculpturen. Tel.: +32 (0)61/65.64.65 www.eurospacecenter.be

Museum van de klokken en de beiaard (Tellin) Hout en klokkengieten. Tel.: +32 (0)84/36.60.07 – www.tellin.be

Tentoonstelling van fantastische kunst ‘Au fil du temps’. Tel.: +32 (0)4/286.92.70 www.musee-du-silex.be

Regionaal museum voor archeologie en geschiedenis (Visé) Hout op reis (van 18 mei tot 17 juni). Tel.: +32 (0)4/374.85.63 www.museedevise.be/musee/

Prehistosite van Ramioul (Flémalle) Pijl en boog. Tel.: +32 (0)4/275.49.75 – www.ramioul.org

Les Flocons (Ittre)

Museum en ruïnes van de burcht van Logne (Vieuxville-Ferrières)

Wegslepen van hout uit de bossen met trekpaarden. Tel.: +32 (0)497/70.46.68

Het bos in het dagelijkse leven tijdens de middeleeuwen. Tel.: +32 (0)86/21.20.33 – www.palogne.be

- 20 -

De Houtroutes ‘De Houtroutes’ is een didactisch en vernieuwend toeristisch concept dat het hele jaar door kan ontdekt worden. Het nieuwe project richt zich tot iedereen (groot publiek, scholen, senioren, groepen…) maar elkeen volgt zijn eigen ritme. Wat bieden de Houtroutes? Een honderdtal toeristische sites, meer dan 65 ondernemingen die actief zijn in de houtsector en die u kunt bezoeken, tientallen realisaties in hout… kortom een zeer verscheiden waaier van ludieke, pedagogische, ontspannende feestelijke en artistieke activiteiten. Om het u gemakkelijk te maken, zijn de activiteiten opgesplitst in 5 thema’s:

• ‘Bos, Natuur en Ontdekkingen’ groepeert alle activiteiten die u bewust maken van de natuur, de bossen en andere natuurelementen. • ‘Bos, Cultuur en Legendes’ bevat de activiteiten die het bos belichten doorheen kennis, droom en emotie. • ‘Bos, Ontspanning en Sport’ groepeert de activiteiten die in een natuuromgeving lichaam en geest herbronnen. • ‘Hout, Ondernemingen en Ambachten’ is de verzamelnaam voor alle activiteiten die betrekking hebben op het commerciële aspect en de beroepen van de houtsector. • ‘Hout, Gebouwen en Architectuur’ groepeert ten slotte de activiteiten die de rol van het hout in de bouwsector benadrukken.

Info : volledige brochure over de Houtroutes : Valbois, rue de la Converserie 44 – 6870 Saint-Hubert Tel.: +32 (0)61/29.30.88 – c.bughin@valbois.org

of op de website www.lesroutesdubois.be. Daar kunt u:

• uw eigen Houtroute samenstellen in functie van de activiteiten die u interesseren;

• u laten verleiden door een dagprogramma dat beantwoordt aan uw profiel;

• de activiteiten per gemeente opzoeken.

Elk jaar vindt een weekendevenement plaats met honderden activiteiten rond het bos.

- 21 -

Bos, cultuur en folklore

naars uitgenodigd van wie de projecten geselecteerd werden. Het is een evenement met ontmoetingen, debatten en feestelijkheden, waarbij artistieke creatie versmelt met groen toerisme.

OPT / JL Fléma Maredret ©

Een dag met verbazingwekkende ontdekkingen en gevarieerde activiteiten

JL Flémal. Assesse © OPT /

Begin uw uitstap in het Musée du Bois et de la vie rurale in Maredret (ambachtendorp in de schilderachtige vallei van de Molignée, op 1 km van Maredsous). Dit museum van het bos en het plattelandsleven toont 1800 voorwerpen en 72 boomsoorten uit de streek. Het heeft vier afdelingen. In een eerste afdeling ontdekt de bezoeker wortels met vreemde vormen, verschillende werktuigen en inlandse boomsoorten. Een tweede bevat oude machines, een derde handelt over thema’s en beroepen. De

laatste stelt voorwerpen uit het dagelijkse leven voor. Dit eerste bezoek laat u kennismaken met oude beroepen en al het potentieel van hout. Vervolgens is het tijd voor een hap frisse lucht en een duik in de natuur en daarvoor gaat u wandelen in het Bois didactique de Courrière. Dit didactische bos met zijn vele boomsoorten, drie bewegwijzerde wandelingen en twee vaste barbecues, is het hele jaar gratis toegankelijk. De drie circuits van respectievelijk 30, 40 en 60 minuten laten een natuurbenadering op uw eigen tempo toe. Na deze didactische wandeling stellen wij voor om ongewone, houten artistieke voorwerpen op te zoeken in volle natuur. Daarvoor moet u naar les sentiers d’art en paysage. Deze kunstpaden in het landschap zijn het hele jaar gratis toegankelijk in de Naamse Condroz. 24 wandellussen (van 5 tot 15 km) laten bezoekers kunstwerken in de natuur zien (waarvan de helft in hout). De eerste helft van mei (la fête de mai) worden de kunste-

- 22 -

Tel.: +32 (0)82/69.90.62 - www.alafontaine.be

Bois didactique de Courrière (Assesse) Tel.: +32 (0)83/66.85.78 - www.assesse.be

Les sentiers d’art en paysage (la fête de mai) (Gesves) Tel.: +32 (0)81/58.15.91 - www.lafetedemai.be

Trek er eens een dagje op uit om wat cultuur en folklore op te snuiven die een band hebben met ons belangrijkste natuurerfgoed: het bos.

Musée du Bois et de la vie rurale (Anhée)

Info : Maison du Tourisme de la Haute-Meuse dinantaise (Dinant) Tel.: +32 (0)82/22.28.70 - www.dinant-tourisme.be

Maison du Tourisme du Pays de Namur (Namur) Tel.: +32 (0)81/24.64.49 - www.pays-de-namur.be

cuit Voorbeeld van een cir La Route de l’Évasion (To

eristische operator) Subthema : Provincie / Streek : Contact : E-mail :

Namen Place Communale 6 5537 Anhée

sbroeck (082/698618) Mevr. Laurence Vanhae @publilink.be laurence.vanhaesbroeck www.anhee.be

de Molignée, lderachtige vallei van actieve manier de schi een op dek ont ars en mountain it : dela vite nen wan Beschrijving van de acti parcours van 8 km kun t. Langs een lusvormig natuur. bied oste den beb jkhe een in geli n mo pele erdom die heel wat s verkennen en zich ond adij par izon. ds hor aar de t ech aan zich af bikers zich uitleven, een gigantische linde tekent raal van bomen en een hed kat een ijst verr Halverwege jaar. dag. Toegankelijk: het hele elijks behalve op woens van het bosmuseum: dag end met uitzondering rlop doo n: age gsd nin Ope 18.30 u. tot 12 u. en van 14 tot museum is open van 10 Openingsuren: het bos seum. bezoek aan het bosmu voor kinderen Prijs: gratis behalve het voor volwassenen, € 1 museum bedraagt € 2 bos het tot g gan toe n: de Informatie voor groepe n. kracht, en € 1,50 voor groepe gisch dossier voor de leer bosmuseum met pedago het in y in hout). rall : igen olen ktu sch wer r voo bos of Specifieke activiteiten jaar lager (thema’s: het lingen, vanaf het eerste leer de r voo lad enb interactief vrag bois’ in Maredret. ndeling: het ‘Musée du Vertrekpunt van de wa

www.wallonie2007.be

- 23 -

Wandeling Parc naturel Haute-Sûre Forêt d’Anlier

Legendewandeling:

Wandeling Vresse-sur-Semois (Laforêt)

Het Legendecircuit in het Parc naturel Haute-Sûre Forêt d’Anlier

Te voet - gemakkelijk

Zoals de naam al aangeeft, doorkruist de grillige Semois het grondgebied van de gemeente. De rivier is een godsgeschenk voor hengelaars en kajakkers. Ze kronkelt sierlijk tussen talloze heuvels. Maar deze koningin van de Ardense waterlopen mag u de omliggende natuur niet doen vergeten. Het is een opmerkelijk en gevarieerd gebied waarin meer dan 400 km bewegwijzerde wandelpaden kringelen. Vlakbij klampt het dorp Laforêt zich vast aan de heuvelhellingen die de Semois omsluiten. Het is lid van de vereniging van Mooiste Dorpen van Wallonië en fascineert vanwege zijn stoere huizen in leisteen met muren als burchtwallen. Het is een van de zeldzame plaatsjes in de zuidelijke Ardennen die het typisch karakter bewaarde van de dorpen uit vroegere tijden. Het mag ook uitpakken met de laatste brug in vlechtwerk van de vallei. Deze schilderachtige brug wordt enkel in de zomer opgebouwd. Het brugdek bestaat uit

Legendewan deling - Pépé Crochet © F Rousseau

De Naamse Ardennen liggen in het hart van het massief van Croix-Scaille, waar ook de Millenniumtoren verrijst. Hij is 60 m hoog en werd gebouwd met hout uit de streek. Hier ontrolt zich een zee van groen waarin zich een dertigtal schilderachtige dorpjes verbergen. U vindt ze in de valleien van de Semois en de Houille en op de omliggende hoogvlakte. Het is in deze zuidelijke Ardennen dat u de gemeente Vresse-sur-Semois aantreft.

gevlochten eikentakken. Ze rusten op houten schragen die in de rivierbeding staan.

Legendewandeling Het waren de marionettenspeelsters S. Collard en F. Pierret die in 1992 het initiatief namen voor de legendewandeling. Dit parcours van 2 km begint in het ‘Atelier Pinocchio’ midden in het dorp Laforêt, met het fresco van de ‘Chasseur sauvage’, gerealiseerd door Maurice Mergny. Dit tochtje neemt ongeveer een uur in beslag en voert u langs keipaden en boswegen. De wandeling is toegankelijk voor rolstoelgebruikers en kinderwagens. Onderweg ontmoet u legendarische figuren zoals de ‘Dame Blanche’ en de ‘Verbouc’, kabouters en weerwolven. Op het einde komt u aan de ‘Mawhotte’, waar een picknickplaats is aangelegd.

Info : Maison du Tourisme de l’Ardenne namuroise (Vresse-sur-Semois) Tel.: +32 (0)61/29.28.27 - www.ardenne-namuroise.be

- 24 -

Verken het natuurpark met als invalshoek de legenden die ermee verbonden zijn. Ze zijn talrijk en mysterieus en maken deel uit van het folkloristische erfgoed van deze uitgestrekte grensoverschrijdende streek. De wandeling brengt een hele reeks denkbeeldige personages te berde: feeën en dwergen, weerwolven en tovenaars – goede en slechte – op plaatsen die een stempel dragen van geloof en bijgeloof en die getekend zijn door de Romeinse kolonisatie, de middeleeuwen, de excessen van de barok of het meer recente romantisme.

Met de auto

Goed en slecht, fantasie en werkelijkheid duiken telkens weer op in deze legenden. Zij vormen uw rode draad door deze dichte bossen, waar geheimzinnige bronnen, weerzinwekkende weerwolven en guitige kabouters de toon aangeven. Het circuit kunt u in beide richtingen en naar eigen wens volgen. Het heeft enkel de bedoeling u de soms hoogst ongewone plekjes van het natuurpark te tonen. De 19 legendesites zijn verdeeld over een grote grensoverschrijdende lus.

Habay-la-Neuve - de laatste markiezin van Pont d’Oye (site 17)

ge met Habay-la-Neuve verbindt en Men kan zich geen mooiere route indenken dan deze die Martelan om het kasteel van Pont d’Oye aanloop nde schittere een ook is Het trekt. Anlier van bos het die door te ontdekken. ns links de rijksweg N 87 Wanneer u Habay binnenkomt, rijdt u rechtdoor en neemt u vervolge du Pont d’Oye’. ‘Château richting links, naar u draait in de richting van Heinster t. Na 2 km Het bord over de binnen. omein kasteeld het ga en staan parking e openbar de Laat uw wagen op geschiedenis van de u fresco nd schittere een onthult legende staat recht voor u. Onder het portaal regio. de in ie integrat zijn en plaats deze jn tussen de Ardennen en de Habay betekent meer dan een kasteel… Op deze plek ligt de scheidsli van de karakters van deze 2 regio’s. eien ineenvlo het uit ook rijkdom en charme zijn put Habay Gaume. in een grandioze en ongerepte Aan de ene kant is er het dichte woud met talloze paden en wegen Gaume met haar dorpjes en beekjes natuur. Aan de andere kant is er de zacht golvende vlakte van de is de keuze enorm, zowel voor die omgord zijn met bomen. Met zoveel variatie in de landschappen wandelingen als trektochten. en trekt dwars door het bos van Het Grote-Routepad ‘Ardennen-Eifel’ verbindt Martelange met Habay van Pont d’Oye. Men kan vijvers de aan tot bron de Anlier. Het volgt daarbij de loop van de Rulles, van de la Tannerie en Pont d’Oye, Parc het sites: legende 2 tussen beleven dag rlijke uitzonde een hier dus (16 km). met als extraatje een voettocht door het prachtige bos van Anlier

Info : Le Parc naturel de la Haute-Sûre et de la Forêt d’Anlier (Martelange) Tel.: +32 (0)63/45.74.77 – www.parcnaturel.be Maisons du Tourisme du Pays d’Arlon (Arlon) Tel.: +32 (0)63/21.94.54 – www.arlon-tourisme.be Maisons du Tourisme du Pays de Bastogne (Bastogne) Tel.: +32 (0)61/21.27.11 – www.paysdebastogne.be Maisons du Tourisme du Pays de la Forêt d’Anlier (Neufchâteau) Tel.: +32 (0)61/27.50.88 – www.foret-anlier-tourisme.be

- 25 -

De Grote-Routepaden

Volg de RAVeL !

‘Les sentiers de Grande Randonnée’ – de Waalse tegenhanger van de Grote-Routepaden, zijn permanente routes die bewegwijzerd zijn met witte en rode streepjes. Ze zijn uitsluitend bestemd voor voetgangers. De trajecten zijn opgenomen in een topogids (te koop in sportwinkels, VVV-kantoren…), die u wegwijs maakt in afstanden en bezienswaardigheden onderweg. De gids toont ook het parcours van de GR’s op de overeenkomstige NGI-kaarten. Op het terrein zijn de wit-rode wegmarkeringen uw gids. Het netwerk van 3.500 km paden dooradert alle streken van Wallonië en voert u naar de mooiste en meest ongerepte plekjes.

De RAVeL is een wegennetwerk dat is voorbehouden voor ‘trage’ en dus niet-gemotoriseerde weggebruikers, zoals voetgangers, rolstoelgebruikers, fietsers, skaters en ruiters (als het pad breed genoeg is).

spoorlijnen (treinen en trams) die aangepast werden. Het RAVeL-netwerk biedt heel wat wandelen fietsplezier en ruimte voor ontmoetingen en ontdekkingen.

De RAVeL is een autonoom netwerk dat eigen paden heeft, weg van de verkeerswegen.

De grote RAVeL-trajecten (1, 2, 3 en 4) zijn opgenomen in gidsen die het parcours (kaarten en plattegronden) en de bezienswaardigheden beschrijven.

Het bestaat vooral uit jaagpaden langs rivieren, aangevuld met beddingen van voormalige

Info : De Grote-Routepaden vzw 3.500 km bewegwijzerde paden in Wallonië en Brussel. Tel. & fax: + 32 (0)70/22.30.23 - www.grsentiers.org

Bruxelles Brussel RAVeL 4

Blegny - Mine ‘De biotoop van de mijnberg’

top Wandeling van een kilometer langs didactische panelen die u naar de sen. audiogid e Viertalig (55m). brengt ine van de slakkenberg van Blegny-M .be gnymine www.ble – NL 2 387.43.3 Tel.: +32 (0)4/387.43.33 FR

RAVeL 4

1 Rixensart 2 Roux – Courcelles 3 Flénu – Cuesmes 1 Flénu – Frameries

Le Bois du Cazier (Marcinelle) ‘Ontdekkingswandeling - fauna en flora’. Drie mijnbergen die u alleen of met een gids kunt verkennen (van maart tot november, op reservering). Op de hoogste top (250 m) krijgt u een weergaloos panorama van de hele streek. Tel.: +32 (0)71/88.08.56 – www.leboisducazier.be

Het Pass en zijn mijnberg (Site du Crachet – Frameries/Mons) Exploreer het fabelachtige ecosysteem van de mijnberg in gezelschap van een animator van het Pass of alleen met een Visiopass en beleef een boeiende ‘hightechwandeling’. Een beklimming in een ongewone natuur die u 70 meter hoog brengt. Tel.: +32 (0)65/61.21.60 – www.pass.be

- 26 -

Mons 3

Wavre Waremme

5 Olloy-sur-Viroin 1 Oignies-en-Thiérache 6 Houyet – Jemelle 7 Bastogne – Wiltz 8 Sainte-Cécile – Muno

Ethe – Croix Rouge

Eupen

Liège

Nivelles

Verviers Charleroi

Huy

Namur

Durbuy

Thuin Philippeville

RAVeL 3 4 Chimay

Dinant 6

Marche-en-Famenne

Rochefort 5 RAVeL 2

Bastogne 7

4 Chimay – Froidchapelle

9 Saint-Léger – Châtillon

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

Ath Soignies

Le sentier des terrils (Het mijnbergpad, nieuw in 2007)

H. Barbara, patroonheilige van de Het mijnbergpad of de GR 412 (ter herinnering aan 4/12, de dag van de ijzering). De eindpunten zijn bewegw neerde (gedepo pad ijzerd mijnwerkers) is een wit-rood bewegw 300 km werd uitgebreid met nog van route De oosten. het in r Trembleu Blegny en westen het in Bernissart lijk voor het publiek en kan zowel toeganke dag elke is eens 9 wandellussen van enkele kilometers. De route gse trektocht. Er zijn topogidsen meerdaa een voor als uren enkele van g wandelin gebruikt worden voor een den. voorzien met een beschrijving van de routes en de bezienswaardighe

Tournai

RAVeL 5

RAVeL 3

Mouscron RAVeL 1

RAVeL 1

RAVeL 2

Neufchâteau Bouillon 8

Arlon Virton

Info : Ministère de l’Équipement et des Transports Tel.: +32 (0)81/ 77.20.86 - Fax : +32 (0)81/ 77.35.22 http://ravel.wallonie.be

- 27 -

Parken en natuurreservaten

www.wallonie2007.be

- 28 -

- 29 -

‘Maisons du Tourisme’ in Wallonië

Provincie Henegouwen

Provincie Waals-Brabant

1. Maison du Tourisme de la Région de

2. Maison du Tourisme du Tournaisis

Mons

3. Maison du Tourisme du Parc des Canaux et Châteaux 4. Maison du Tourisme de la Picardie 5. Maison du Tourisme de la Botte du Hainaut 6. Maison du Tourisme du Pays de Charlero i 7. Maison du Tourisme du Val de Sambre et de Thudinie

19. Maison du Tourisme de Waterloo 20. Maison du Tourisme du Roman Païs

21. Maison du Tourisme des Ardennes Brabanç onnes 22. Maison du Tourisme de la Hesbaye brabançonne 23. Maison du Tourisme du Pays de Villers en Brabant wallon

Provincie Namen 24. Maison du Tourisme de la Haute-M euse dinantaise 25. Maison du Tourisme du Pays de Namur

Provincie Luik 8. Maison du Tourisme du Pays de Vesdre 9. Maison du Tourisme des Cantons de l'Est 10. Maison du Tourisme d'Ourthe-Amblè ve 11. Maison du Tourisme du Pays des Sources 12. Maison du Tourisme Hesbaye-Meuse 13. Maison du Tourisme des Thermes et Coteaux

14. Maison du Tourisme du Pays de Herve 15. Maison du Tourisme du Pays de Liège

16. Maison du Tourisme de Huy-Meuse-Con

droz

17. Maison du Tourisme des Vallées de la Burdinale et de la Mehaigne 18. Maison du Tourisme de la Basse-Meuse

- 30 -

26. Maison du Tourisme du Val de Lesse Beauraing-Houyet-Rochefort 27. Maison du Tourisme Sambre-Orneau 28. Maison du Tourisme de l'Ardenne namuro ise 29. Maison du Tourisme des Vallées des Eaux Vives 30. Maison du Tourisme Condroz-Famenn e

Provincie Luxemburg 31. Maison du Tourisme du Pays de Bastogn e 32. Maison du Tourisme de la Gaume 33. Maison du Tourisme d'Ourthe et Aisne 34. Maison du Tourisme du Pays d'Houff alize-La Roche-en-Ardenne 35. Maison du Tourisme du Pays du Val de Salm et des Sources de l'Ourthe 36. Maison du Tourisme du Pays de Saint-Hu bert 37. Maison du Tourisme du Pays de la Semois entre Ardenne et Gaume 38. Maison du Tourisme du Pays de Marche et de Nassogne 39. Maison du Tourisme de la Haute Lesse 40. Maison du Tourisme du Pays d'Arlon 41. Maison du Tourisme de la Forêt d'Anlier 42. Maison du Tourisme du Pays de Bouillon

w w w.wallonie2007.be

- 31 -

De ‘Maisons du Tourisme’

Provincie Waals-Brabant 19. Maison du Tourisme de Waterloo – Tel.: 02/352.09.10 - www.waterloo-tourisme.be 20. Maison du Tourisme des Ardennes brabançonnes – Tel.: 010/23.03.52 - www.mtab.be

De opdracht van een Maison du Tourisme is drieledig. Het zorgt voor het onthaal van toeristen, geeft informatie over de streek die onder zijn bevoegdheid valt en ondersteunt de toeristische activiteiten in dat gebied. U vindt hun verschillende activiteiten in verband met het themajaar op de website: www.wallonie2007.be

Provincie Henegouwen 1. Maison du Tourisme de la Région de Mons – Tel.: 065/33.55.80 – www.paysdemons.be 2. Maison du Tourisme du Tournaisis – Tel.: 069/35.42.85 – www.tournaisis.be 3. Maison du Tourisme du Parc des Canaux et Châteaux – Tel.: 064/26.15.00 www.parcdescanauxetchateaux.be

21. Maison du Tourisme du Roman Païs – Tel.: 067/22.04.44 – www.tourisme-roman-pais.be 22. Maison du Tourisme de la Hesbaye brabançonne – Tel.: 010/22.91.15 – www.mthb.be 23. Maison du Tourisme du Pays de Villers en Brabant wallon – Tel.: 071/87.98.98 www.paysdevillers-tourisme.be

Provincie Namen 24. Maison du Tourisme de la Haute-Meuse dinantaise – Tel.: 082/22.28.70 - www.dinant-tourisme.be 25. Maison du Tourisme du Pays de Namur – Tel.: 081/24.64.49 - www.pays-de-namur.be 26. Maison du Tourisme du Val de Lesse – Tel.: 084/34.51.72 - www.valdelesse.be 27. Maison du Tourisme Sambre-Orneau – Tel.: 081/62.69.66 - www.sambre-orneau.com

4. Maison du Tourisme de la Picardie – Tel.: 056/86.03.70 – www.mouscron.be

28. Maison du Tourisme de l’Ardenne namuroise – Tel.: 061/29.28.27 - www.ardenne-namuroise.be

5. Maison du Tourisme de la Botte du Hainaut – Tel.: 060/21.98.84 – www.botteduhainaut.com

29. Maison du Tourisme des Vallées des Eaux Vives – Tel.: 060/34.01.44 - www.valleesdeseauxvives.be

6. Maison du Tourisme Val de Sambre et Thudinie – Tel.: 071/59.54.54 www.valdesambre-thudinie.be

30. Maison du Tourisme Condroz-Famenne – Tel.: 086/40.19.22 - www.valleesdessaveurs.be

7. Maison du Tourisme du Pays de Charleroi – Tel.: 071/86.14.14 – www.paysdecharleroi.be

Provincie Luxemburg 31. Maison du Tourisme du Pays de Bastogne – Tel.: 061/21.27.11 – www.paysdebastogne.be

Provincie Luik

32. Maison du Tourisme du Pays de Gaume – Tel.: 063/57.89.04 – www.soleildegaume.com

8. Maison du Tourisme du Pays de Vesdre – Tel.: 087/30.79.26 – www.paysdevesdre.be

33. Maison du Tourisme du Pays d’Ourthe et Aisne – Tel.: 086/21.30.81 – www.ourthe-et-aisne.be

9. Maison du Tourisme des Cantons de l’Est – Tel.: 080/33.02.50 – www.cantons-de-lest.be

34. Maison du Tourisme du Pays d’Houffalize - La Roche-en-Ardenne – Tel.: 084/36.77.36 www.coeurdelardenne.be

10. Maison du Tourisme du Pays d’Ourthe-Amblève – Tel.: 04/384.35.44 – www.ourthe-ambleve.be 11. Maison du Tourisme du Pays des Sources – Tel.: 087/79.53.53 – www.pays-des-sources.be 12. Maison du Tourisme « Hesbaye et Meuse » – Tel.: 085/21.21.71 www.tourisme-hesbaye-meuse.be 13. Maison du Tourisme des Thermes et Coteaux – Tel.: 04/361.56.30 – www.thermesetcoteaux.be 14. Maison du Tourisme du Pays de Liège – Tel.: 04/237.92.92 – www.prov-liege.be/tourisme 15. Maison du Tourisme du Pays de Herve – Tel.: 087/69.36.70 – www.paysdeherve.be 16. Maison du Tourisme du Pays de Huy / Meuse / Condroz – Tel.: 085/21.29.15 www.pays-de-huy.be 17. Maison du Tourisme des Vallées de la Burdinale et de la Mehaigne – Tel.: 085/25.16.96 www.burdinalemehaigne.be 18. Maison du Tourisme de la Basse-Meuse – Tel.: 04/374.85.55 – www.basse-meuse.be

35. Maison du Tourisme du Pays du Val de Salm et des Sources de l’Ourthe – Tel.: 080/21.50.52 www.vielsalm-gouvy.org 36. Maison du Tourisme du Pays de Saint-Hubert – Tel.: 061/61.30.10 – www.saint-hubert-tourisme.be 37. Maison du Tourisme du Pays de la Semois entre Ardenne et Gaume – Tel.: 061/31.12.29 www.semois-tourisme.be 38. Maison du Tourisme du Pays de Marche et Nassogne – Tel.: 084/34.53.27 www.maisontourisme.nassogne.marche.be 39. Maison du Tourisme du Pays de la Haute-Lesse – Tel.: 061/65.66.99 – www.haute-lesse-tourisme.be 40. Maison du Tourisme du Pays d’Arlon – Tel.: 063/21.94.54 – www.arlon-tourisme.be 41. Maison du Tourisme du Pays de la Forêt d’Anlier – Tel.: 061/27.50.88 www.foret-anlier-tourisme.be 42. Maison du Tourisme du Pays de Bouillon – Tel.: 061/46.52.11 www.bouillon-tourisme.be

www.wallonie2007.be - 32 -

- 33 -

Overnachten in Wallonië

• De Bionatuurgîte of -gastenkamer Dit soort logies vindt u altijd in een boerderij waar aan biologische landbouw wordt gedaan of die minstens exploitatiemethodes hanteert die ‘het milieu respecteren’.

De themagîtes en -gastenkamers

De voorgestelde activiteiten hebben betrekking op deze vorm van landbouw en haar kwaliteitsproducten.

Bent u liefhebber van een verblijf in een landelijke gîte (vakantiehuisje) of gastenkamer en wilt u plattelandstoerisme op een andere manier beleven, dan geven we u afspraak in een themagîte of -gastenkamer.

De Hengelgîtes of -gastenkamers

De themagîtes of -gastenkamers voldoen aan de voorwaarden om een speciaal label te krijgen in functie van de activiteiten of de speciale infrastructuur die ze aanbieden. Er worden drie thema’s voorgesteld: ‘Natuur’, ‘Hengelen’ en ‘Paardrijden’. Sommige activiteiten dienen op voorhand gereserveerd en worden georganiseerd volgens de beschikbaarheid van de eigenaar. Voor sommige activiteiten of toegang tot een bepaalde infrastructuur dient betaald te worden. Een contact met de eigenaar beantwoordt al uw vragen.

De Natuurverblijven Deze logies stellen een groen toerisme voor, met respect voor het milieu en de ongerepte natuur. Ze bestaan onder 3 vormen:

• De Pandagîte of -gastenkamer Dit concept werd uitgewerkt door het WWF in samenwerking met de verenigingen voor streektoerisme. Het gaat hier om een karak-

- 34 -

tervol logies in een streek die bekend staat voor haar natuurlijke schoonheid en voor de inspanningen die men doet voor het behoud van die natuur. Het pand werd gebouwd, gerenoveerd of ingericht met natuurlijke materialen. Bovendien is de eigenaar van een Panda-gîte of -gastenkamer iemand die bekommerd is om het milieu (hij sorteert afval, gaat zuinig om met energie…). Hij is ook een natuurkenner, vaak zelfs natuurgids en praat met enthousiasme over ‘zijn’ streek. Zijn gasten krijgen materiaal om te observeren en aangepaste informatie (verrekijker, gidsen…).

• De Natuurontdekkingsgîte of -gastenkamer Is altijd gelegen in een bevoorrechte streek met een gevarieerde natuurlijke rijkdom, waar men respect heeft voor het leefmilieu. De huurder kan kiezen uit verschillende activiteiten om de omliggende natuur te verkennen. De gastheer stelt minstens drie ontdekkingsactiviteiten voor, waaronder minstens een van hem persoonlijk. De overige kunnen georganiseerd zijn door lokale instellingen of bijvoorbeeld een natuurgids.

www.wallonie2007.be

Deze logeeradressen bevinden zich altijd in de nabijheid van rivieren, vijvers of meren met een bevoorrechte natuur. De eigenaar stelt diverse hengelformules voor, zowel wat methodes als plaatsen betreft. Hij kan ook zijn gasten raad geven over de mogelijkheden, het soort vissen, het materiaal, het aas en de reglementering.

Voor meer informatie kunt u rech tstreeks de eigenaar-verhuurder contacteren of uw oor te luister leggen bij een van volg ende verenigingen:

Accueil Champêtre en Wallonie

Chaussée de Namur 47 - 5030 Gem bloux Tel.: +32 (0)81/60.00.60 - Fax : +32 (0)81/60.04.46 www.accueilchampetre.be accueilchampetre@fwa.be

Gîtes de Wallonie

Avenue Prince de Liège 1 – 5100 Namur Tel.: +32 (0)81/31.18.00 – Fax : +32 (0)81/31.02.00 www.gitesdewallonie.be gitesdewallonie@skynet.be

BELSUD réservation

Rue Saint-Bernard 30 – 1060 Brux elles Tel.: +32 (0)2/504.02.80 – Fax : +32 (0)2/514.53.35 belsud@opt.be – www.belsud.b e

De Ruitergîtes of -gastenkamers De huurder vindt er de infrastructuur om zijn paard onder te brengen, in de weide of in een box. Soms bestaat de mogelijkheid om paarden te huren. De eigenaar stelt activiteiten voor in functie van zijn infrastructuur en uitrusting, zoals initiaties (in de manege of in de natuur), uitstapjes of langere tochten (op kaart of vergezeld), en dat in functie van een vastgelegde kalender of op aanvraag van de klant.

www.giteatheme.be

- 35 -

De beschermde gebieden: natuurparken, natuurreservaten…

lonië onschatbare aat en de landschappen heeft Wal Dankzij de diversiteit van het klim waardevolle erfgoed. menselijke activiteit drukt op dat natuurlijke rijkdommen. Maar de te voeren op het gebied beslist om een ambitieuze politiek Daarom heeft het Waalse Gewest k bepaalde, natuurlijke pelij hap ensc coherent geheel van wet van natuurbehoud. De opzet is een ier zullen soorten en eren en te beschermen. Op die man en seminatuurlijke milieus te beh uit te voeren, werden aard blijven. Om deze strategie variëteiten voor de toekomst bew omschrijving genieten ze n geroepen. Al naargelang hun beschermde gebieden in het leve herming. van verschillende vormen van besc ept van het ‘ecologisch vandaag gebaseerd op het conc De politiek van natuurbehoud is lange termijn verzekeren op oud beh van biotopen die het netwerk’. Het gaat om het geheel isatie werd een coherente de natuurlijke milieus. Voor de real van de verschillende soorten en ten gebieden: structuur opgezet met drie soor ritair zijn groot biologisch belang die prio • De ‘centrale gebieden’ met een voor het natuurbehoud. bel r de menselijke activiteit compati • De ‘ontwikkelingsgebieden waa it. rsite dive che ogis biol re blijft met het behoud van een zeke zich de verschillende soorten toelaten • De ‘verbindingsgebieden’ die en toelaten. ling isse uitw he etisc gen die en te verplaatsen in het landschap

DE BESCHERMDE GEBIEDEN Het zijn afgebakende natuurlijke of seminatuurlijke gebieden die onder een beschermend beheer vallen om hun biologische waarde te behouden. Er bestaan 9 verschillende soorten beschermde gebieden in het Waalse Gewest.

1. Natuurpark Officieel is een natuurpark een ‘landelijk gebied van minstens 5.000 hectare als aaneengesloten geheel, met een groot biologisch en geografisch belang, dat onderworpen is aan maatregelen om het milieu te beschermen, in harmonie met de verwachtingen van de bevolking en de economische en sociale ontwikkeling van het gebied’. Het Natuurpark houdt zowel rekening met de natuur als met de mens. Men vindt er natuur

- 36 -

en natuurreservaten, maar ook wegen, dorpen en (kleine) stadjes, landbouwexploitaties, industrie … een hele waaier van economische en sociale activiteiten. De rol van het natuurpark bestaat erin het erfgoed te beschermen (natuur, cultuur, gebouwen) en tegelijk het welzijn van de bevolking en economische ontwikkeling na te streven. Het regime van bescherming is anders dan voor andere beschermde gebieden, in die zin dat er geen rechtstreekse beschermingsmaatregelen zijn voorzien, maar dat enkel een beheersplan is opgemaakt. Er zijn 9 natuurparken in Wallonië die samen 19% van het grondgebied vormen (zie kaart pagina 8-9).

2-3. Erkend en domaniaal natuurreservaat Ze worden hetzij aan zichzelf overgelaten, hetzij beheerd. Hun beschermingsstatuut is

www.wallonie2007.be

het meest strikte en er is heel wat verboden. Zelfs het voetgangersverkeer is strikt gereglementeerd. Er kunnen toegankelijke zones worden aangelegd. Ook de openbare wegen blijven toegankelijk. Het domaniale natuurreservaat van de Hoge Venen – 4500 hectare groot – is er een mooi voorbeeld van.

4. Bosreservaat Dit is een bos of bosgedeelte dat beschermd wordt om de inlandse ecosystemen te vrijwaren. De bescherming is minder strikt, bosuitbating en jacht zijn toegelaten. Op het gebied van verkeer geldt de reglementering die toepasselijk is voor alle bossen en wouden.

5-6. Vochtige zones en onderaardse ruimten met biologisch belang Hier gaat het om moerassen, venen en grotten waarvan het ecologisch en wetenschappelijk belang officieel erkend is. De specifieke ecosystemen worden beschermd door een reeks verbodsreglementen. In de vochtige zones is het verkeer niet speciaal gereglementeerd. De openbare wegen blijven sowieso toegankelijk. In de grotten daarentegen gelden bijzondere voorschriften. Bepaalde personen of activiteiten kunnen geweerd worden.

7. NATURA 2000 NATURA 2000 is een coherent Europees netwerk, dat is samengesteld uit speciale en beschermde gebieden, die werden opgegeven door de landen van de Europese Unie. In

Wallonië beoogt de organisatie het onderhoud of het herstel van woongebieden van dieren en groeiplaatsen van planten. Het beschermingsstatuut is variabel, in functie van de ecologische vereisten van de woon- en groeiplaatsen. De selectie van de gebieden gebeurt aan de hand van louter wetenschappelijke criteria. Het geheel van dit net beslaat 13% van het Waalse grondgebied.

8. (Als natuurmonument) Beschermde site Dergelijke site of gebied is het werk van de natuur of het gecombineerde werk van mens en natuur, dat voldoende kenmerken en homogeniteit vertoont om topografisch afgelijnd te worden. Het doel is niet de bescherming van de natuur maar de plaats ‘in goede staat’ te behouden. Het moet over een erfgoed gaan dat een wetenschappelijk, esthetisch of historisch belang heeft. Het kan over prestigieuze locaties gaan maar ook over landschappen.

9. Groene zones, natuurzones en ecologische verbindingszones •D e ‘groene zone’ is een gebied waar het natuurlijk milieu wordt onderhouden en beschermd en waar de natuur kan regenereren. Deze zone draagt bij tot de landschapsvorm. •D e ‘natuurzone’ slaat op plaatsen met grote biologische waarde of een habitat met bedreigde soorten. •D e ecologische verbindingszone is een overgangsgebied tussen de biotopen van plantenen dierensoorten.

Info : MINISTÈRE DE LA RÉGION WALLONNE Division de la nature et des Forêts (DNF) Direction des ressources forestières Avenue Prince de Liège 15 – 5100 Jambes (NAMUR) Groen nummer: 0800-1-1901 Tel.: +32 (0)81/33.50.50 - Fax : +32 (0)81/33.58.33 DNF.DGRNE@mrw.wallonie.be - http://environnement.wallonie.be

- 37 -

Natagora Natagora is een vereniging voor natuur

te redden die met uitsterven zijn bedreigd en creëert natuurreservaten om de teloorgang van de biodiversiteit tegen te gaan. Natagora beschermt vandaag meer dan 3700 hectare natuur, verdeeld over 150 reservaten.

Onze natuurreservaten

Natuurwandeling

Ze onderneemt onder meer acties om soorten

bescherming die actief is in Wallonië en Brussel.

Heel wat natuurreservaten zijn toegankelijk voor het publiek. Sommige hebben vrije toegang via de wegen, andere een beperkte toegankelijkheid. Een klein aantal is ontoegankelijk omdat ze zeldzame soorten herbergen en de bescherming van het milieu voorrang krijgt. Elk weekend organiseert Natagora er rondleidingen. U kunt ook kennismaken met deze reservaten in mei, ter gelegenheid van de opendeurdag La Nature en Fête. Ook worden ‘chantiers nature’ georganiseerd voor het behoud van bedreigde stukjes natuur. Wenst u meer te vernemen over de agenda, de toegankelijkheid van een reservaat en de activiteiten die er worden gehouden, neem dan contact op met Natagora. Info : Natagora Rue du Wisconsin 3 - 5000 Namur Tel.: +32 (0)81/83.05.70 – www.natagora.be

Eekhoorn © OPT / JL

Bureau in Brussel: Koninklijke Prinsstraat 25 – 1050 Brussel Tel./Fax : +32 (0)2/245.55.00

ureau in Luik: Aves – rue Fusch 3 - 4000 Liège B Tel.: +32 (0)4/250.95.90

Flémal.

TIPS VOOR EEN BEZOEK : De Meren van Eau d’Heure (Boussu-lez-Walcourt) Tel.: +32 (0)71/50.92.92 – www.lacsdeleaudheure.be

De Aquascoop van Vir

elles

hectare en groene oase van 140 De Aquascoop is een d van de vijver ran de scentrum aan een natuurontdekking ersiteit en de imay. Vanwege de div van Virelles, vlakbij Ch men er dieren en planten die zeldzaamheid van de uurreservaat. nat ied beschermd als aantreft, werd het geb m. Observatie tea isch door een dynam U wordt er onthaald era’s met ‘live’‘onder water’ en cam posten, een passage nemen, tig in ogenschouw te oekers toe om alles rus bez en nd wijze ize der du len de spe en beelden lat ve ruimte leert men ren. In een interactie film sto ver een te r en r uu uu nat nat de de zonder een andere kijk op in de bomen geeft u vages’, rug sau pb bes loo ‘Au een de bij, er s iet t not least zijn seizoenen. En last bu toont u de vijver in alle vaart met een kano… op er vijv de heel vroeg waarbij u ‘s ochtends quascope.be (0)60/21.13.63 - www.a 6461 Virelles - Tel.: +32 Info: rue du Lac, 42 -

- 38 -

- 39 -

Parc naturel de la Haute-Sûre et de la Forêt d’Anlier (Martelange)

Het park ligt in het hart van de Ardennen en bestaat vooral uit plateaus waar aan landbouw wordt gedaan en valleien waarvan de steile hellingen bezaaid zijn met bossen. De oostelijke en de westelijke Ourthe ontmoeten er elkaar, vlakbij de beroemde site van le Hérou (Engreux). De Ourthe kronkelt dan verder noordwaarts en tekent schitterende meanders uit in het landschap.

T / JL Flémal.

Info : Tel.: +32 (0)61/26.79.00 - www.pndo.be

TIPS VOOR EEN BEZOEK :

rdenne © OP

Houtopia, een kinderwereld (Houffalize) Tel.: +32 (0)61/28.92.05 – www.houtopia.be

Roche-en-A

Ruïnes van de feodale burcht (La Roche-en-Ardenne)

Kasteel La

Tel.: +32 (0)84/36.77.36 www.la-roche-tourisme.com

Stuwdam en Meren (Nisramont) Tel.: +32 (0)84/43.30.95 www.luxembourgtourisme.be

Champimont (Sainte-Ode)

Domein van Hottemme (Barvaux) Groen en multifunctioneel openbaar domein. Tel.: +32 (0)86/21.30.11

‘Natuur en wandelingen’ Brochure uitgaven door de Toeristische Federatie van Belgisch Luxemburg.

- 40 -

TIPS VOOR EEN BEZOEK: Animalaine (Bastogne) Tel. : +32 (0)61/21.75.08 – www.animalaine.com

Bastogne Historical Center en Memorial (Bastogne) Tel. : +32 (0)61/21.14.13 www.bastognehistoricalcenter.be

Parc naturel Hautes Fagnes - Eiffel (Robertville) Het oudste van België, verdeeld over zes natuurgebieden waarvan vier in Wallonië. In het noordwesten strekt zich het ‘Avant-Pays Fagnard’ uit (de aanloop naar de venen) beheerst door bossen en veeteelt (melkkoeien).

De aanpalende Hoge Venen zijn uniek in Europa. In het zuiden is er nog de Hoge Eifel met zijn beboste heuvels en de schilderachtige vallei van de Our.

Info : Tel.: +32 (0)80/44.03.09 - www.natuurparkcentrum.be

De wereld van de paddenstoel en zijn relatie met de mens. Pedagogische animaties (FR en NL). Tel.: +32 (0)61/68.81.18 www.sainte-ode.be

Tel.: +32 (0)84/41.10.11 www.luxembourg-tourisme.be

Info : Tel.: +32 (0)63/45.74.77 - www.parcnaturel.be OPT / Jeanmart

Parc naturel des Deux-Ourthes (Houffalize)

reliëf en een stukje Lotharingen. Vanwege die diversiteit vindt men er vochtige zones, graslanden op kiezelondergrond, loofbossen, heidegronden, mergelgroeven en conische depressies…

Memorial Bastogne ©

De Waalse natuurparken

Het park strekt zich uit rond het bassin van de Haute-Sûre en het bosmassief van Anlier. Het bestaat uit grote plateaus waar aan landbouw wordt gedaan, het bassin van de Sûre met zijn valleien vol naaldbomen en opvallend

n © OPT / JL

Hoge Vene

Flémal.

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

Nationaal Papiermuseum (Malmedy)

Natuurcentrum van Botrange Maison du Parc naturel (Robertville)

Ambachtelijke fabricatie van papier op basis van houtpasta.

Tel.: +32 (0)80/44.03.00 www.centrenaturebotrange.be

Tel.: +32 (0)80/33.70.58 – www.malmedy.be

Railbike van de Hoge Venen (Elsenborn)

(Her)ontdekking van onze bossen en hun interactie met de mens.

Tel.: +32 (0)80/68.58.90 – www.railbike.be

Tel.: +32 (0)87/77.63.00 - www.berinzenne.be

Abdij van Stavelot (Stavelot)

Museum van de Kuurstad (Spa)

Tel.: +32 (0)80/88.08.78 www.abbayedestavelot.be

De ‘Jolités’ van Spa (fraaie houten voorwerpen), de evolutie van de ambachtelijke houtbewerking in Spa, van de 17e eeuw tot vandaag.

Huis van het Water (Verviers) Tel. : +32 (0)87/30.14.33 – www.aqualaine.be

Museum van de Natuur en het Bos (Spa)

Van maart tot november (FR en NL). Tel.: +32 (0)87/77.44.86

- 41 -

Parc naturel des Hauts-Pays (Honnelles) Beslaat een deel van het gebied met de waterscheidingslijn tussen de Schelde en de Maas. Ondanks de naam is de streek nergens hoger dan 200 m. De naam ‘Hauts-Pays’ vond zijn oorsprong in het hoogteverschil met de Frans-

Parc naturel du Pays des Collines (Ellezelles)

Belgische grens waar de Haine kabbelt op een hoogte van amper 16 meter. De benaming wordt nog kracht bijgezet door de morfologie van de streek die van het Ardense type is.

Golvingen, smaken en folklore in de achtertuin van Doornik. De heksen van Ellezelles zijn trouwe ambassadrices en producenten en ambachtslui de trots van de streek. Dit groene juweel kenmerkt zich door een heuvelachtig

Info : Tel.: +32 (0)65/46.09.38 - www.pnhp.be

landschap en beboste hellingen. Het ziet er enigszins uit als een wallenlandschap vanwege de vele hagen en de rijen knotwilgen en populieren.

Info : Tel.: +32 (0)68/54.46.00 - www.pays-des-collines.be

TIPS VOOR EEN BEZOEK : Grand Hornu (Hornu) Tel.: +32 (0)65/65.21.21 – www.grand-hornu.be De Gobert

Museum voor Hedendaagse Kunst MAC’s (Hornu)

MAC’s © OPT P.

Pedagogische animaties rond de beboste mijnheuvel rechtover le Grand-Hornu. Tel.: +32 (0)65/65.21.21 – www.mac-s.be

PT / JL Fl

émal.

Museum van natuurlijke historie (Mons) Pedagogische animaties over de dieren van het bos.

Koninklijk museum van Mariemont (Morlanwelz) Rondleiding in het bos van het Domein van Mariemont. Tel.: +32 (0)64/21.21.93 www.musee-mariemont.be

T / JL Flémal.

Sprookjes en legendes uit Roemenië, waar het bos een belangrijke plaats inneemt in de mondelinge overlevering. Expositie van 22 juni tot 2 september in het kader van de biënnale van hedendaagse kunst ART TOUR.

Hôpital Notre-Dame à la Rose (Lessines)

Maison du Pays des Collines (Ellezelles)

Tel.: +32 (0)68/33.24.03 www.notredamealarose.com

Tel.: +32 (0)68/54.46.00 www.pays-des-collines.be

Maison du sucre (Frasne-lez-Buissenal)

Ecomusée du Pays des Collines (La Hamaide)

Tel.: +32 (0)69/54.53.26 www.maisondusucre.be

Tel.: +32 (0)68/64.51.55 www.ellezelles.be/ecomuse2.htm

Mahymobiles (Leuze-en-Hainaut)

Gallo-Romeins Museum (Ath)

Tel.: +32 (0)69/35.45.45 - www.mahymobiles.be

Kasteel van Attre (Attre) Tel.: +32 (0)68/45.44.60

Boten in eik volgens Keltische traditie. Rondleidingen (FR en NL). Tel.: +32 (0)68/26.92.33 www.ath.be/espace-gallo-romain.html

Park Paradisio (Brugelette) Tel.: +32 (0)68/25.08.50 – www.paradisio.be

Tel.: +32 (0)65/40.11.40

Museum Ianchelevici (La Louvière)

Tel.: +32 (0)64/28.25.30 www.lalouvière.be/musee/accueil_musee.htm

www.wallonie2007.be - 42 -

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

Parc naturel des Plaines de l’Escaut (Bon-Secours) Dit vlakke land tussen Doornik, Bergen en Rijsel bestaat grotendeels uit bossen en vochtige zones. Het lijkt wel een doolhof van waterloopjes, doorspekt met landen tuinbouw-

gronden. Het leunt tegen de Franse grens aan en vormt daar samen met het regionaal natuurpark Scarpe-Escaut het grensoverschrijdende natuurpark van Henegouwen.

Info : Tel.: +32(0)69/77.98.10 - www.plainesdelescaut.be

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

Marionettencentrum (Doornik)

Maison du Parc naturel des Plaines de l’Escaut (Bon-Secours)

Tel.: +32 (0)69/88.91.40

Tel.: +32 (0)69/77.98.10 www.plainesdelescaut.be

L’Amusette Museum voor kinderen (Mesvin) Natuuranimaties. Tel.: +32 (0)65/33.82.33 www.ful.ac.be/hotes/amusette

- 43 -

Parc naturel de la Vallée de l’Attert (Attert) De oppervlakte van dit park valt samen met deze van de gemeente Attert. Het ligt halverwege Aarlen en Martelange en beslaat een scharnierzone tussen het uitgestrekte woud van Anlier op Ardense bodem en de beroemde

cuesta’s (asymmetrische heuvels) van de landstreek Lotharingen. Dat is ook de reden voor de grote diversiteit van het natuurlijke milieu.

Parc naturel Viroin-Hermeton (Nismes) Het park bevat tal van natuurreservaten met een submediterrane flora en fauna. Het omsluit twee zeer verschillende geografische regio’s: de Calestienne (een lange kalkzoom) en de

Ardennen. Het grondgebied heeft archeologische resten uit zowat alle tijdperken: prehistorie, oudheid, de periode van de Merovingers en de Karolingers, de middeleeuwen…

Info : Tel.: +32(0)63/22.78.55 - www.aupaysdelattert.be Info : Tel.: +32(0)60/39.17.90 - www.pnvh.be

TIPS VOOR EEN BEZOEK: Gaspar Museum (Aarlon)

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

Tel.: +32 (0)63/60.06.54

Stoomtrein van de 3 valleien (Treignes)

Archeologisch Museum (Aarlon)

Tel.: +32 (0)60/31.24.40 www.users.skynet.be/cfv3v

Tel.: +32 (0)82/67.83.48 www.gambrinus-drivers-museum.be

Arthur Masson-museum (Treignes)

Malgré-Tout-museum Park van de prehistorie (Treignes)

Tel.: +32 (0)63/22.61.92 – www.ial.be

Tel.: +32 (0)60/39.15.00 – www.espacemasson.be

Cavernes de l’Abîme (grot) (Couvin)

T / JL Flémal.

Tel.: +32 (0)60/31.19.54 – www.abime.be

Neptunusgrotten (Couvin)

Gambrinus Drivers Museum (Romedenne)

Prehistorische planten en bomen van Wallonië. Tel.: +32 (0)60/39.02.43 www.users.skynet.be/cedarc

Ecomuseum van de streek van de Viroin (Treignes)

Tel.: +32 (0)60/31.19.54 www.grottesneptune.be

Brouwerij van de Venen (Mariembourg) Tel.: +32 (0)60/31.15.70 – www.fagnes.com

Over mensen en paarden. Het afvoeren van omgehakte bomen. Tel.: +32 (0)60/39.96.24 www.ulb.ac.be/musees

Parc naturel des Vallées de la Burdinale et de la Méhaigne (Burdinne) Een park in het hart van Wallonië. De rivieren waaraan het zijn naam ontleent, vormen twee valleien met mooie landschappen en dorpen, kastelen en historische boerderijen. Hier ligt de ontmoetingsplaats van de plateaus

van Haspengouw en het achterland van de Maas. Men vindt er ecosystemen van bossen, vochtige zones, weiden en uitgestrekte landbouwgronden.

Info : Tel.: +32 (0)85/71.28.92 www.burdinale-mehaigne.be

TIPS VOOR EEN BEZOEK: De Meesters van het Vuur (Amay) Tel.: +32 (0)85/24.04.17

Kasteel van Jehay (Amay) Tel.: +32 (0)85/82.44.00

- 44 -

or Een nieuw project vo

een natuurpark in Wa

als-Brabant

Dyle’ Het ‘Parc Naturel de larekt verschillende gemeentes in het

rk van de Dijle’ bet Het project ‘natuurpa ied bestaat uit grote Waals-Brabant. Het geb cie vin pro de van n noordooste met beboste valleien. ronden, afgezoomd wg ou db lan en den weidelan nners. aandacht van natuurke kken steeds meer de van biotopen toe ie rat Heel wat plaatsen tre ene reg een vochtige zones laat en ers vijv van zullen verbaasd d en ou Het beh te verdwijnen. Toerist op het punt stonden en jar ele enk r voo d. die bij de hoofdsta die er heerst, zo dicht zijn vanwege de rust c de la Dyle Info : Les Amis du Par ou Tel.: +32 (0)10/86.29.76 dyle.pdf es/ /fil .be http://www.aves

EK : TIPS VOOR EEN BEZO

rs-la-Ville) Abdij van Villers (Ville Tel. : +32 (0)71/88.09.8

0 – ww w.villers.be

- 45 -

Per fiets: ‘De grote oversteek van de Venen’

Wandeling Hoge Venen

Met de auto, per fiets, te voet

Drie manieren om het ‘Pays Fauve’ van de Hoge Venen te verkennen: Met de auto: ‘De route van de Venen en de Meren’ (143 km) Malmedy is het vertrekpunt van deze route in de grensstreek van België. Net voor Bévercé (op een hoogte van 500 m) begint het parcours te kronkelen en te klimmen en krijgt u enkele haarspeldbochten te verwerken. Weldra bereikt u het wetenschappelijk station MontRigi. Bij het kruispunt ziet u een onthaal- en informatiecentrum, waar u tal van publicaties vindt over wandelen in de Venen. Vanwege de ligging en de hoogte zijn er in de Venen wandelen skimogelijkheden (vooral lang laufen) te over. Met een totale oppervlakte van ongeveer 4.100 ha zijn de Hoge Venen het grootste natuurreservaat van België. De venen en de heide zijn er strikt beschermd. U arriveert aan de Baraque Michel (675 m). Het Hertogenwald, dat aan het noordwesten van de Venen grenst, is het grootste staatsbos van

Te voet: ‘De Venen van Polleur’ Een gedroomde wandeling om uw kinderen te laten kennismaken met het veenmilieu. Deze wandeling verloopt grotendeels op knuppelpaden, in het hart van het reservaat.

België. Het bestaat vooral uit sparren, maar telt ook enkele loofbossen. Aan de stuwdam van de Gileppe is het leuk om rond het meer te wandelen of te fietsen. De route trekt nu naar het charmante en gastvrije Eupen. Na een bezoek rijdt u verder in de richting van Monschau. De stuwdam van Eupen (van de Vesder) ligt maar op een paar kilometer van de stad. Aan weerszijden van de weg toont het landschap loofbomen en dennen. Na ongeveer 9 km bereikt de weg Elsenborn en de stuwdam van Robertville. Vervolgensgaat het naar Nidrum, een aardig dorpje op een plateau dat afhelt naar de Warche en Bütgenbach met zijn befaamde meer. Na het Steinbachkruispunt komt u in de prachtige vallei van de Amblève, waar een punt wordt gezet achter het specifieke venenlandschap. De streek tussen Deidenberg en Montenau telt heel wat bewegwijzerde wandelroutes. Born en Falise brengen u terug naar Malmedy.

Ze is 2,5 km en voorzien van didactische borden. Wandelen met de kinderwagen is mogelijk. Een kleine variante naar de Pont de Bosfagne verlengt het parcours met 2 km. Vertrek aan Mont Rigi.

Van het Natuurcentrum van Botrange tot het Maison Ternell doorkruist u per fiets het meest ongerepte landschap van België. Vertrekpunt is de parking van het Natuurcen trum van Botrange. Rechtover de baan begint de route. De tocht van 16,5 km voert u naar het Maison Ternell. Hij kan dagvullend zijn, want bij de terugkeer wacht u een lange stijgende weg. Het is raadzaam een terreinfiets te gebrui ken, want sommige delen van het parcours zijn bezaaid met stenen of bedekt met modder. Net voorbij het Natuurcentrum van Botrange leidt een baan naar de rijksweg die u over steekt. Dit is het traject dat naar het dak van België leidt. Voorbij het dorp Sourbrodt, is de Pont de Bosfagne het vertrekpunt voor een resem wandeltochten. U komt in een uit gestrekt landschap waar de eenzaamheid zich laat voelen. Na een heuvel dringt u het beschermd gebied binnen, waar rechts de

‘Fagne wallonne’ verbroedert met de ‘Fagne de Cléfaye’. Verderop daalt u af naar het wed van Herzogenhügel en komt in een heel ongewoon landschap terecht. Zo ver u kunt kijken, ziet u een veenlandschap, dat omgord is met bossen. Nog verder, in de vallei, ziet u de Helle. Na de oversteek van het wed, gaat de route de hoogte in en kijkt neer op de rivier. U doorkruist een deel van het Herto genwald en bereikt zo het Maison de la forêt Ternell. Daar bieden zich twee moge lijkheden aan: hetzij de route voortzetten (40 km in totaal), hetzij terugkeren langs dezelfde weg.

TIPS VOOR EEN BEZOEK: Maison Ternell Museum van de bosfauna (Eupen) Fauna en flora van onze streek. Tel.: +32 (0)87/55.23.13 - www.ternell.be

Info : ‘En route !’ en ‘Echappées à bicyclettes…’, brochures (NL) van de Toeristische Federatie van de Provincie Luik: Tel.: +32 (0)4/237.95.26 www.ftpl.be, beschikbaar bij alle Maisons du Tourisme van de provincie Luik. Maison du Tourisme des Cantons de l’Est (Malmedy) Tel.: +32 (0)80/33.02.50 – www.cantons-de-lest.be

Botrange Het Natuurcentrum van

die over alle activiteiten trange informeert u Bo hele jaar van het um t ntr rich rce um tuu Het Na kte. Het Natuurcentr vla og ho de op met de n en rde pp georganiseerd wo rondleidingen, uitsta iviteiten in: tochten, act r het e naa nd k ille zoe sch ‘Op ver f en: door zel elling bezoek permanente tentoonst atig tijdelijke elm reg n rde wo fiets… U kunt er een er en ’ de Euregio Maas-Rijn verloren landschap van et. gez w ou get exposities op het – 4950 Robertville Route de Botrange 131 29 – Fax : +32/(0)80/44.44. Tel.: +32/(0)80/44.03.00 aturebotrange.be ren ent w.c trange.be – ww info@centrenaturebo

- 46 -

- 47 -

Wandeling Parc naturel des Plaines de l’Escaut

Met de mountainbike

Boscircuit van Beloeil De mening van de trekker

TIPS VOOR EEN BEZOEK:

De drie circuits – van 10, 15 en 20 km – zijn toegankelijk voor iedereen. Ze doorkruisen hoofdzakelijk bosgebieden met enkele onderbrekingen langs het kanaal en de ‘Mer de Sable’. Een gevarieerd parcours dat ideaal is voor de mountainbike.

Het kasteel van Beloeil

Wandelaars kunnen, na reservatie, de onthaalpaviljoenen gebruiken. Ze beschikken over een barbecue en een speelweide voor kinderen.

Folkloremuseum ‘Léon Maes’ (Mouscron)

Het domein van de prinsen de Ligne heeft prachtige tuinen, waar lanen van haagbeuk, waterpartijen en ‘groene salons’ u uitnodigen voor een wandeling. Het kasteel werd door brand vernield in 1900 en werd herbouwd in klassieke stijl. Het bevat oude meubelen, schilderijen en een prachtige bibliotheek. Tel.: +32 (0)69/68.94.26

Laat ons hout vasthouden: beroepen en voorwerpen die een band hebben met de folklore van Moeskroen. Tel.: +32 (0)56/86.04.66 – www.mouscron.be/musee

Wandeling Parc naturel du Pays des Collines

Te voet

Kluisbergen - Mont de l’Enclus, tussen Orroir en Ruien aan de taalgrens De mening van de trekker U merkt snel dat het Kluisbos een trek pleister is voor recreatie en wandeltochten. Tijdens deze wandeling speelt u haasjeover met de taalgrenslijn. De hele tijd stapt u tussen 2 dorpen, twee provincies, twee talen en twee gewesten! Nu eens wandelt u in de bossen, dan weer over veldwegen. Vergeet uw fototoestel niet want hier bent u omringd door zeer aantrekkelijke landschap pen. Voorzie goede stapschoenen, de streek is relatief heuvelachtig.

Op ontdekking La Mer de Sable De zogenaamde zandzee bevindt zich in het onverdeelde bos van Stambruges. Wandelaars vinden er rustige paden, ontvangs tpaviljoenen en een fitnessparcou een visrijke vijver van 40 hectare. rs. Het gebied was ooit Zandafzettingen vulden hem lang kwam een veenachtige heide. Van zaam op en in de plaats daag is deze plek zeer geliefd bij uitzonderlijke of zeldzame plan natuurkenners die er ten, insecten en vogels komen observeren. La Fontaine bouillante Dit geologische fenomeen is het resultaat van een scheur in de aard e waardoor het water borrelend naar de oppervlakte spui t. De legende verhaalt dat een prin voorbijkwam, in de waterplas viel ses hier per koets en er door verzwolgen werd. Sind sdien verschijnt het rijtuig elk jaar opnieuw aan de oppervla kte, om middernacht op Goede Vrijdag, en naar verluidt wordt de nachtelijke stilte dan doo rbroken door het knallen van de zweep van de koetsier. De kapel van Erconpuch In de nabijheid van de Mer de Sabl e staat een kapel gewijd aan Onz Struik en in de omgeving daarvan e-Lieve-Vrouw van de een valse acacia. Sommige stree kbewoners komen daar nog steeds kleren of een verband aan hangen in de hoop op gene zing. Een bijgeloof dat nog tamelijk levendig is in de prov incie Henegouwen. L’Ottée des fées De legende wil dat de huisvrou wen van Stambruges op deze plaa ts, bij het vallen van de avond, hun vuile was en voedsel kwamen neerleggen. ’s Nachts kwamen de feeën de kleren wassen en strijken en de huisvrou wen haalden ze ’s morgens wee r op.

- 48 -

Op ontdekking

en die in alle et wandelpad s zich met een lus (Kluisbos) dooraderd m bo is t he en t en oi Bois de l’Enc to uk al uit be n komen bestaat voor ie dagen er aa oo m de ls Het Kluisbos A n kronkelen. shyacinten. windrichtinge tapijt van bo w au bl ig ht prac een sportieve de l’Enclus) neurs (Mont rekpunt voor ngrijkste rt on ve nd le Ra ea s id de t n en de bela La Maison centrum is he edenis van de trektochte r ed co le de ek al ng na aa rhout s. De geschi driedimensio Dit met cede alles is origineel en ys des Colline … n Pa t ee en rd he in n bo ht va ie lic at ontdekking . en worden be eke documenten, inform ie te voorzien kunt bezoek van informat ten en specifi plekjes die u ar ijk el Ka . og m rm he goed f sc met interactie wandelaars en fietsers zo om voorhanden 56 2 (0)69/64.16. Info : Tel.: +3

Info : Maison du Tourisme du Tournaisis (Tournai)

Tel.: +32 (0)69/35.42.85 – www.tournaisis.be

- 49 -

De Cadeaucheque

Logis van België

Business hotels Groepen Seminars

Hotels op de ‘Route des Saveurs’ Gastronomisch verblijf Streekproducten

Een leuk verwenidee !

Bedrijven: U wilt uw beste medewerkers belonen? Particulieren: U wilt uw vrienden, familie en geliefden verwennen? U bent op zoek naar een cadeau-idee? Doe hen gewoon een maaltijd of een verblijf cadeau uit de Logis van België.

Activiteiten Fitness Paardrijden Fietsen Kajak Golf Trektochten Hengelen

U bepaalt zelf het bedrag van uw cadeaucheque (cheques van 15, 50 of 100 €) en wij drukken een of meer cadeaucheques op naam van de personen van uw keuze. De cheques zijn geldig in alle hotel-restaurants van Logis van België. Bestelbon Bedrijf/Naam ..........................................................................................................................

Om onze gids 2007 te ontvangen Naam en voornaam . .............................................................. Adres...................................................................................... Postcode ............ Gemeente..................................................

Land...............................................................................

Adres...................................................................................................................................... Postcode ............. Gemeente................................................................................................

Tel............................ E-mail...................................................................................... Ja, ik bestel............. cadeaucheque(s) voor een eenheidsbedrag van 15 € xxxxxxxxxxx............. cadeaucheque(s) voor een eenheidsbedrag van 50 € xxxxxxxxxxx............. cadeaucheque(s) voor een eenheidsbedrag van 100 € Totaalbedrag over te schrijven op rekening van Logis van België vzw DEXIA Bank: 068-2179672-12

beurs van Landbouw

Libramont

ut 30 juli. en rond ho 27, 28 , 29 en teiten met es van activi ti ra l. st eu on Dem in Palis m 1 augustus ibramont.co op 31 juli en fo@foiredel in – 04 4. .0 1/23 Tel.: +32 (0)6 m libramont.co de re oi .f w ww

Flémal.

26 augustus Tel.: +32 (0)83/65 .64.41 info@fetedubois. be

2008

ale dagen Internation ur t en de natu van de jach rt e b in Saint-Hu

ember 1 en 2 sept 1/61.30.10 Tel.: +32 (0)6 sme.be ri ou -t hubert info@sainturisme.be to ter ub -h w w w.saint

Week van de bo om

Parken, Tuinen en Bomen in Wallonië

in Walloni

ë November 20 07 Dag van de boom (zaterdag) en ‘Een Toerist , ee n Boom’ (weeke nd) Info : ht tp://mrw.w allonie.be/dgrne/d nf/semarbre

Vaak eeuwenoud en spectaculair van vorm en afmeting. Soms bespijkerd volgens een oud volksgeloof. Bomen maken inherent deel uit van de Waalse folklore en het landschap. Ze staan mooi te wezen in parken en tuinen of zijn productief in boomgaarden en boomkwekerijen. Onze bomen zullen u hoe dan ook in vervoering brengen door hun schoonheid en hoogstaande houtkwaliteit.

Meer info op de site: www.wallonie2008.be vanaf einde 2007. - 52 -

Partners en organisaties

Bossen Staatsbossen

Toerisme

Ministère de la région wallonne Direction générale des Ressources naturelles et de l’Environnement

WAALSE GEWEST

Division de la Nature et des Forêts (DNF)

Het Waalse Ministerie voor Landbouw, Platteland, Leefmilieu en Toerisme

Direction des Ressources forestières Avenue Prince de Liège 15 – 5100 Jambes (Namur)

Office de promotion du tourisme de Wallonie et de Bruxelles (OPT)

Groen nummer: 0800-1-1901

INFO TOERISME : Tel.: 070/221.021 (0,17€/min.) – Fax : +32(0) 2/513.04.75

www.wallonie.be

Info@opt.be – www.belgie-toerisme.be Postadres : Sint-Bernardusstraat 30 – 1060 Brussel

Privébossen Société Royale Forestière de Belgique

Commissariat Général au Tourisme (CGT)

Galerie du Centre, bloc 2, 6ème étage – 1000 BRUXELLES

Place de la Wallonie 1- 5100 Jambes (Namur)

Tel.: +32 (0)2/223.09.01 – Fax : +32 (0)2/223.01.45

Tel.: +32 (0)81/33.27.20 – Fax : +32 (0)81/33.27.37

formation@srfb-kbbm.be

mrw.wallonie.be/dgee/cgt/

Attractions et Tourisme asbl C/o Grottes de Han – Rue Lamotte 2 – 5580 Han-sur-Lesse

Natuurparken en natuurreservaten

Tel.: +32 (0)84/37.77.32 – Fax : +32 (0)84/37.77.12

Ministère de la région wallonne

att.tourisme@attractions-et-tourisme.be – www.attractions-et-tourisme.be

Direction générale des Ressources naturelles et de l’Environnement Division de la Nature et des Forêts (DNF)

Musees et Société en Wallonie asbl

Direction de la Nature

Rue du Moulin de Meuse 4B – 5000 Namur

Avenue Prince de Liège 15 – 5100 Jambes (Namur)

Tel.: +32 (0)81/22.96.46 – Fax : +32 (0)81/42.00.59

Groen nummer: 0800-1-1901

maisondesmusees@msw.be – www.msw.be – www.lesmuseesenwallonie.be

www.wallonie.be

Les routes du bois Valbois – rue de la Converserie 44 – 6870 Saint-Hubert Tel.: +32 (0)61/29.30.88 – c.bughin@valbois.org – www.lesroutesdubois.be

NATAGORA asbl Rue du Wisconsin 3 - 5000 Namur Tel.: +32 (0)81/83.05.70 – Fax : +32 (0)81/83.05.71 – www.natagora.be Bureau in Brussel: Rue du Prince Royal, 25 - 1050 Bruxelles Tel. & Fax : +32 (0)2/245.55.00 Bureau in Luik: Aves – Rue Fusch 3 – 4000 Liège Tel.: +32 (0)4/250.95.90 – Fax : +32 (0)4/222.16.89

- 54 -

- 55 -

tion du Tourisme De bureaus van het Office de Promo itenland: de Wallonie et de Bruxelles in het bu

BELGIË Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles (OPT) INFO TOERISME: Tel.: 070/221.021 (€ 0,17/min.) – Fax: +32 (0)2/513.04.75 Info@opt.be – www.belgie-toerisme.be Postadres: Sint-Bernardusstraat 30 – 1060 Brussel

NEDERLAND Belgisch Verkeersbureau Wallonië & Brussel Postbus 2324 NL-2002 CH Haarlem Tel.: 0900/20.20.107 (0,45 €/min.) Fax: +31 (0)23 534 20 50 Antwoordapparaat voor standaardpakketten brochures : +31 (0)23/534.44.34 E-mail: belgisch.verkeersbureau@wxs.nl – www.belgie-toerisme.be

Concept: Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles / Attractions et Tourisme. Verantwoordelijke uitgever: Viviane Jacobs – Realisatie : Philippe Bernard – Prepress : tagora.trade publishing Logo : RIBS – Cover: © JL Flémal – D/2006/9186/7 Met de steun van het Waalse Gewest.