Υποβρύχια Φωτογραφία Ο Μικρόκοσμος του Βυθού στη Μάνη Μια Εκπληκτική Συλλογή Macro – Φωτογραφίας της Υποβρύχιας Ζωής στους Τοίχους των πιο Άγριων Βυθών του Αιγαίου: της Λακωνικής Μάνης
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ
1
στις γυναίκες της ζωής μου τη Δώρα και τις κόρες μας, τη Μαίρη και την Ελένη
2
Υποβρύχια Φωτογραφία Ο Μικρόκοσμος του Βυθού στην Μάνη Μια Εκπληκτική Συλλογή Macro – Φωτογραφίας της Υποβρύχιας Ζωής στους Τοίχους των πιο Άγριων Βυθών του Αιγαίου: της Λακωνικής Μάνης
Γιάννης Δετοράκης
Εκδότης – Συγγραφέας: Γιάννης Δετοράκης ISBN: 978-960-931335-3 Επιμέλεια Έκδοσης: Δώρα Παπαδοπούλου – Δετοράκη Υποβρύχιες Φωτογραφίες: Γιάννης Δετοράκης Copyright ©: Γιάννης Δετοράκης, 2015
3
Εισαγωγή Την Άνοιξη του 1986, πρωτοετής φοιτητής της βιολογίας τότε, αντίκρισα για πρώτη φορά τους φοβερούς τοίχους του ποδιού της Λακωνικής Μάνης να βυθίζονται προς τον νότο, σχίζοντας το πέλαγος των Κυθήρων. Η μανία της εξερεύνησης αυτού του μοναδικού τόπου, που μας κέρδισε αμέσως, δεν πέρασε ποτέ, αντίθετα μας οδήγησε μέσα από την ωμή αγριότητα των νερών της και την απόλυτη κυριαρχία των σκληρών φυσικών νόμων της θάλασσας, που κυριαρχούν εδώ και δεν συγχωρούν κανένα λάθος, να εξελιχθούμε γρήγορα σε δυνατούς ελεύθερους δύτες με εκπληκτική φυσική κατάσταση και εξαιρετικές επιδόσεις. Εδώ επιβιώνεις μόνο αν σεβαστείς τους κανόνες της θάλασσας, του άγριου φυσικού χώρου και φυσικά της ίδιας της κατάδυσης. Ο τόπος αυτός μας ωρίμασε γρήγορα και μας επέτρεψε να γίνουμε οι καλύτεροι, (δηλαδή οι πιο πειθαρχημένοι στους φυσικούς κανόνες) αυτοδύτες και να απολαμβάνουμε καταδύσεις απίστευτης ομορφιάς στα νερά του. Στην Μάνη η κατάδυση γίνεται κάτω από την σκιά μεγάλων πέτρινων μεσαιωνικών πύργων, μπροστά σε πέτρινα σπίτια των βράχων, ξεχασμένα από τον χρόνο ή κάτω από κάθετους τοίχους γρανίτη εκατοντάδων μέτρων ύψους, που στέκονται σαν απομεινάρια μιας απίστευτης γεωλογικής μάχης. Στην ακτογραμμή υπάρχουν μόνο τοίχοι και βράχοι παντού, ενώ η προσέγγιση στη θάλασσα ακόμα και στα φαινομενικά ομαλά, πιο επίπεδα, σημεία των ακτών είναι αδύνατη, καθώς ο βράχος έχει χαρακωθεί από τα κύματα και η όλη του η επιφάνεια του είναι σαν σειρές από κοφτερές λεπίδες. Ακόμα και για να βγεις από το νερό πρέπει να κολυμπήσεις μίλια ολόκληρα μέχρι να βρεις ένα φυσικό κολπίσκο που να προσφέρει ασφαλή έξοδο.
Ο τόπος: Η επιλογή των βυθών της Λακωνικής Μάνης Η ακτογραμμή ολόκληρου του «ποδιού» της Λακωνικής Μάνης είναι παντού ένας βραχώδης γκρεμός με κολπίσκους, σπηλαιώσεις, πεσμένους ογκόλιθους και κάθετους τοίχους, ένας πραγματικός καταδυτικός παράδεισος που σε προκαλεί να βρεθείς κάτω από την επιφάνεια: στα δυτικά από το Λιμένι και τον Δυρό, το Άρτζι, το ακρωτήριο Μέζαπο, τον Γερολιμένα, τα Άλυκα, ως και το ακρωτήριο Ταίναρο στο νότο και στα ανατολικά το Πόρτο Κάγιο, το Εξωνύμφιο, ο Κότρωνας ως και το Σκουτάρι και τους κάβους πριν το Γύθειο στα βορειοανατολικά…
4
5
Η υποβρύχια ζωή της Μάνης, αντίθετα με την μονότονη αφιλόξενη πέτρα της ξηράς, έχει εκπληκτική ποικιλομορφία. Στον βυθό η πέτρινη επιφάνεια προσφέρει το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη κάθε είδους ζωής. Μακριά από την ρύπανση των πόλεων και τα μολυσμένα ποτάμια από τα χημικά της γεωργίας και με βάθη χιλιάδων μέτρων τριγύρω στο πέλαγος, τα νερά εδώ δεν θα μπορούσαν να είναι πιο καθαρά και πιο πλούσια σε ζωή. Το μεσαίο πόδι της Πελοποννήσου, η Λακωνική Μάνη, είναι το σταυροδρόμι δύο θαλασσών: εδώ ανακατεύονται τα νερά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους. Έτσι και οι συνθήκες της θάλασσας και το κλίμα είναι μια ανάμιξη των δύο θαλασσών υποστηρίζοντας μία ποικιλομορφία κάθε θαλάσσιας ζωής από το Αιγαίο και το Ιόνιο. Ο πλούτος της θάλασσας της Μάνης σε μεγάλα ψάρια εκμηδενίστηκε με τα χρόνια από την αφόρητη υπεραλίευση και την ανεξέλεγκτη παράνομη αλιεία (δυναμίτης, ψάρεμα με συσκευές αέρα, κλπ), που συνεχίζονται και σήμερα. Ο βυθός που γνωρίσαμε πριν από 25 χρόνια με τους χιλιάδες ροφούς, τις σφυρίδες και τις στήρες, τα κοπάδια από σάλπες και κεφαλόπουλα στα ρηχά και από σαργούς και σηκιούς πιο βαθιά, τις συναγρίδες και τα μαγιάτικα, δεν υπάρχει πια. Μία εικόνα μόνο παραμένει αναλλοίωτη στον χρόνο στους βυθούς της Μάνης και διασώζεται σχεδόν ανέπαφη: ο μικρόκοσμος του βυθού, ανεπηρέαστος ακόμα από την υπεραλίευση των μεγάλων ψαριών. Τα μικρότερα είδη ψαριών, τα ζώα των βράχων και της άμμου, αστακοί, χταπόδια, κοράλλια, σπόγγοι, ασκίδια, αστερίες, ανεμώνες, μέδουσες, αλλά και είδη που τα βλέπουμε σαν «χλωρίδα», ακόμα κι αν δεν είναι, όπως αποικίες με υδρόζωα, κατακλύζουν κάθε σπιθαμή του βυθού σε έναν μόνιμο ανταγωνισμό μεταξύ τους για περισσότερο χώρο. Ανακατεμένα μαζί τους είναι δεκάδες είδη από φύκη σχηματίζοντας παχιά στρώματα πάνω στους βράχους και τους τοίχους σαν καφέ, κόκκινα και πράσινα λιβάδια. Όπου υπάρχει λίγη άμμος εξαπλώνονται ολόκληρα λιβάδια του φυτού της Ποσειδωνίας σχηματίζοντας ένα σκούρο πράσινο χαλί στο βυθό. Η εικόνα ολοκληρώνεται με κάποια μυστηριώδη πλαγκτονικά ζώα, διαφανή σαν από ζελατίνη, αλλά με σπουδαίο οικολογικό ρόλο, σε μία φαινομενική αιώρηση από την επιφάνεια ως τα μεγάλα βάθη.
6
Η επιλογή των θεμάτων: γιατί ο μικρόκοσμος; Η μακρο - φωτογράφηση των θαλάσσιων οργανισμών αποτελεί μια πρόκληση για τον υποβρύχιο φωτογράφο. Από την άλλη πλευρά είναι βέβαιο ότι ακόμα και το πιο ταπεινό μικροζωίφιο του βυθού, όπως ένας πάγουρος, εντυπωσιάζει στην πολύ κοντινή φωτογραφία του με τα έντονα χρώματα που αποκαλύπτονται και με το απόκοσμο σώμα του. Ο κόσμος του βυθού από κοντινή ματιά παραμένει άγνωστος και μυστηριώδης ακόμα και για τους δύτες που είναι πολύ πιο εξοικειωμένοι με την υδρόβια ζωή από τον απλό θεατή. Η λεπτομέρεια των εικόνων είναι εντυπωσιακή και πολλές φορές απορεί κανείς πως όλη αυτή η ομορφιά ξεφεύγει από το ανθρώπινο μάτι σε μια απλή κατάδυση. Ο φακός της μηχανής συλλαμβάνει δικαιολογημένα απίστευτες λεπτομέρειες τις οποίες ακόμα και ο ίδιος ο αυτοδύτης – φωτογράφος δεν έχει εκείνη την στιγμή το περιθώριο να τις προσέξει. Για αυτό η μακρο – φωτογράφιση είναι ένα μοναδικό ντοκουμέντο της υποβρύχιας ζωής και η ομορφιά των χρωμάτων και σχημάτων που αποκαλύπτει αποτελεί ένα μεθυστικό έργο τέχνης.
Οι τεχνικές κατάδυσης: το μυστικό της φωτογράφισης με ελεύθερη κατάδυση Οι υποβρύχιες φωτογραφίσεις έγιναν με ελεύθερη κατάδυση για βάθη έως 15 μέτρα και με αυτόνομη κατάδυση στα μεγαλύτερα βάθη. Η φωτογράφιση με άπνοια προσφέρει το εξαιρετικό πλεονέκτημα στον φωτογράφο να πλησιάζει και να φωτογραφίζει τα μικρά ζώα στην φυσική τους στάση, περνώντας απαρατήρητος, σε αντίθεση με το θόρυβο από τις φυσαλίδες της συσκευής του αυτοδύτη. Ένας δύτης που δεν διαθέτει την απαιτούμενη τεχνική και άπνοια της προσέγγισης του βυθού με ελεύθερη κατάδυση θα πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτόνομη αναπνευστική συσκευή κλειστού κυκλώματος (rebreather), που δεν αφήνει τις φυσαλίδες της εκπνοής να διαφεύγουν στο περιβάλλον, για να έχει τόσο καλά αποτελέσματα στην διατήρηση της φυσικής συμπεριφοράς των ζώων του βυθού στη διάρκεια της φωτογράφισης.
Η σειρά παρουσίασης των φωτογραφιών Στη φωτογραφική συλλογή η σειρά των φωτογραφιών είναι δεν είναι τελείως τυχαία: η προσπάθεια που έγινε ήταν να μπουν οι εικόνες του μικρόκοσμου όπως τις συναντάει ο δύτης – περιηγητής του βυθού της Μάνης, με πρώτα τα φύκη και τα ζώα των πολύ ρηχών νερών, από την ζώνη νερού που σπάνε τα κύματα, τις πρώτες σπηλιές των βράχων και γενικά τα πολύ φωτεινά ρηχά νερά. Ακολουθεί η μικροσκοπική χλωρίδα και πανίδα στα μεσαία βάθη από μερικά μέτρα έως 15 - 20 μέτρα και προς το τέλος οι εικόνες ειδών που αγαπούν τα πιο βαθιά νερά μετά τα 20 προς τα 30 – 40 μέτρα, όπως ακριβώς περιμένουμε ότι θα τα συναντούσαμε σε μια κατάδυση στα νερά της Μάνης.
Ο φωτογραφικός εξοπλισμός Χρησιμοποιήθηκαν τα συστήματα υποβρύχιας φωτογραφίας της Nikon: τo σύστημα της υποβρύχιας μηχανής Nikonos RS με τους φακούς Nikonos RS 50 mm και 28 mm και το υποβρύχιο φλας SB 104 Nikonos RS. Επίσης οι παλαιότερες φωτογραφίες της συλλογής τραβήχτηκαν με την μηχανή Nikonos V, με φακό 35 mm και τα συστήματα μετατροπής του σε 50 – 80 mm (close – up kits) και με το φλας Nikonos SB – 105. Χρησιμοποιήθηκαν σλάιτς 35 mm της Fuji, των 100 και 50 ASA (τα μοντέλα Provia, Sensia και Velvia).
7
Ο Μικρόκοσμος του Βυθού στην Μάνη
8
1-4. Κόκκινες ανεμώνες στον βράχο, στην οροφή μιας υποβρύχιας σπηλιάς, λίγα μόλις εκατοστά κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, με τα λεπτά πόδια τους να κρέμονται, χορεύοντας μέσα στο σκοτάδι…
9
10
11
12
5. Το χορευτικό βάδισμα του φωτοφοβικού οφίουρου… 13
6. Η παραλλαγή μιας πεταλίδας και το ατσάλινο κράτημα της στον λείο βράχο. 14
7. Αποικία από θυσανόποδα λίγο κάτω από την επιφάνεια.
15
16
9. Το «αυτί» της θάλασσας προχωράει ερευνώντας τον χώρο με τα οφθαλμίδια και τις κεραίες του… 17
10-11. Οι μικροσκοπικοί πάγουροι βαδίζουν επιφυλακτικά σέρνοντας το δανικό τους όστρακο… 18
19
Υποβρύχια Φωτογραφία Ο Μικρόκοσμος του Βυθού στην Μάνη Μια Εκπληκτική Συλλογή Macro – Φωτογραφίας της Υποβρύχιας Ζωής στους Τοίχους των πιο Άγριων Βυθών του Αιγαίου: της Λακωνικής Μάνης
Γιάννης Δετοράκης
169