1
Ελεύθερη Κατάδυση Η Τεχνική των Πρώτων 10 Μέτρων Ένας πλήρης οδηγός της τεχνικής του 1ου επιπέδου ελεύθερης κατάδυσης
Γιάννης Δετοράκης
2
Εκδότης – Συγγραφέας: Γιάννης Δετοράκης ISBN: 978-960-92757-5-0 Επιμέλεια Έκδοσης: Δώρα Παπαδοπούλου – Δετοράκη Υποβρύχιες Φωτογραφίες, Εικόνες, Σκίτσα: Γιάννης Δετοράκης Copyright ©: Γιάννης Δετοράκης, 2015
3
Αφιερωμένο στους χίλιους – τόσους ελεύθερους δύτες που είχα την τιμή να με επιλέξουν για δάσκαλό τους στην κατάδυση και στο μοναδικό, αξέχαστο, χαμόγελό τους όταν κατάφεραν για πρώτη φορά να αγγίξουν με άπνοια τον βυθό των 10 μέτρων…
4
Περιεχόμενα: Πρόλογος Η Μεταμόρφωση σε Homo apneist Εισαγωγή Ο Ορισμός της Ελεύθερης Κατάδυσης: “Το άνευ πνοής καταδύεσθε εστί φιλοσοφείν!” Κεφάλαιο 1 Τοποθέτηση του Εξοπλισμού, Ντύσιμο, Προετοιμασία και Είσοδος στο Νερό 1. Τοποθέτηση του εξοπλισμού: το ντύσιμο στην ακτή ή στο σκάφος 1.1. Ο βασικός κανόνας στο ντύσιμο: Η ίδια πάντοτε σειρά ντυσίματος 1.2. Όταν ανοίξει ο σάκος του υλικού 1.3. Η προετοιμασία του πλωτήρα 1.4. Το ντύσιμο με τη στολή 1.5. Τοποθέτηση του μαχαιριού στο πόδι 1.6. Τοποθέτηση της ζώνης με τα μολύβια 1.7. Τοποθέτηση των πτερυγίων 1.8. Τοποθέτηση της μάσκας
2. Η Είσοδος στο νερό 2.1. Η επιλογή του σημείου εισόδου από την ακτή 2.2. Η τεχνική, ο τρόπος εισόδου από την ακτή 2.3. Η τεχνική, ο τρόπος εισόδου από το φουσκωτό σκάφος 2.4. Τελικές ρυθμίσεις μετά την είσοδο στο νερό, στην επιφάνεια
Κεφάλαιο 2 Χειρισμοί στην Επιφάνεια της Θάλασσας 1. Η προσαρμογή των αισθήσεων και η αλλαγή της αντίληψης μέσα στο νερό 1.1. Ο ήχος και η ακοή υποβρυχίως 1.2. Το φως και τα χρώματα στο νερό 1.3. Η όραση στο νερό
2. Η Τεχνική της Επιφανειακής Κολύμβησης 2.1. Οι βασικοί κανόνες της τεχνικής 2.2. “Τοποθέτηση” του σώματος στην κολύμβηση 2.3. Οι κινήσεις της κολύμβησης 2.4. Ο ρυθμός κίνησης στην επιφάνεια 2.5. Ο ρυθμός αναπνοής στην επιφάνεια 2.6. “Αντιμέτωποι” με την επιφάνεια: Οι δυσκολίες της επιφάνειας
Κεφάλαιο 3 Η Ρύθμιση της Πλευστότητας 5
1. Το φαινόμενο της πλευστότητας και οι φυσικοί νόμοι της 2. Μία πρώτη ρύθμιση της πλευστότητας στην επιφάνεια 3. Η ρύθμιση της πλευστότητας πριν από κάθε κατάδυση: ο κανόνας των δύο τρίτων του βάθους κατάδυσης 3.1. Οι τεχνικές εντοπισμού του βάθους ουδέτερης πλευστότητας 3.2. Οι ρυθμίσεις των βαρών στη ζώνη και τα “αποσπώμενα” ή “γρήγορα” βάρη 3.3. Οι “ζώνες” σταθερής πλευστότητας στα μεγαλύτερα βάθη
Κεφάλαιο 4 Η Τεχνική της Κατάδυσης: Ο Τρόπος Εκτέλεσης Μίας Ελεύθερης Κατάδυσης Βήμα Προς Βήμα 1. Η Προετοιμασία για άπνοια 1.1. Η στάση χαλάρωσης του σώματος πριν τη κατάδυση (Η τοποθέτηση του σώματος στην επιφάνεια) 1.2. Η σωματική προετοιμασία (Χαλάρωση) 1.3. Η πνευματική και ψυχολογική προετοιμασία (Αυτοσυγκέντρωση) 1.4. Ο τρόπος αναπνοής στην προετοιμασία 1.5. Οι τελευταίες αναπνοές – Η τελική βαθιά εισπνοή
2. Οι κινήσεις της φάσης κατάδυσης: 2.1. Η πρώτη κίνηση της κατάδυσης: Το βγάλσιμο του αναπνευστήρα. 2.2. Η εγκατάλειψη της επιφάνειας: Το “σπάσιμο” της μέσης και το γλίστρημα στην κάθετη θέση βύθισης κάτω από την επιφάνεια. 1. Η βουτιά με το κεφάλι και τα χέρια μπροστά και το λύγισμα της μέσης 2. Η κίνηση των ποδιών και των πτερυγίων στο λύγισμα της μέσης 3. Η υποβοήθηση του “γλιστρήματος” με μια “απλωτή” των χεριών.
3. Ο τρόπος κίνησης των πτερυγίων σε όλη την διαδρομή, από την επιφάνεια μέχρι το βυθό. 3.1. Η πρώτη δυνατή πεδιλιά της βύθισης του σώματος κάτω από την επιφάνεια 3.2. Οι πρώτες κινήσεις της κατάδυσης κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας 3.3. Οι κινήσεις των πτερυγίων στα “μεσόνερα”, έως το βάθος ουδέτερης πλευστότητας 3.4. Οι κινήσεις των πτερυγίων στην τελική ζώνη αρνητικής πλευστότητας, έως τον βυθό
4. Οι εξισώσεις της πίεσης στα αυτιά, από την επιφάνεια μέχρι το βυθό. 4.1. Οι τεχνικές των εξισώσεων της πίεσης στα αυτιά με την πίεση του περιβάλλοντος: 1. Η μέθοδος Βαλσάλβα (Valsalva) 2. Η μέθοδος Φρένζελ (Frenzel) 3. Η μέθοδος “Κουστώ” (Κίνηση του σαγονιού) 4. Η μέθοδος εξίσωσης με το διάφραγμα 4.2. Οι κινήσεις των εξισώσεων της πίεσης στα αυτιά, στη φάση κατάδυσης: 4.3. Ασκήσεις εξοικείωσης με τις μεθόδους εξίσωσης της πίεσης στα αυτιά έξω από το νερό 1. Άσκηση για τον χειρισμό Βαλσάλβα (Valsalva) 2. Άσκηση για τον χειρισμό Φρένζελ (Frenzel) 3. Άσκηση για τον χειρισμό Κουστώ
6
4. Άσκηση για τις ευσταχιανές (Για χειρισμό Βαλσάλβα και Κουστώ)
5. Η εξίσωση της πίεσης του αέρα μέσα στη μάσκα. 6. Η θέση του κεφαλιού στην υδροδυναμική γραμμή του σώματος στην φάση κατάδυσης. 7. Η χρήση του πλωτήρα και του σχοινιού στη φάση της κατάδυσης 7.1. Η χρήση του σχοινιού σαν υποβοήθηση στις εξισώσεις με χειρισμό Valsalva και Frenzel
8. Οι κινήσεις της φάσης ανάδυσης: 8.1. Το «ξεκόλλημα» από τον βυθό - Οι δύο πρώτες πεδιλιές για ανάδυση. 8.2. Η κίνηση των πτερυγίων στην ανάδυση έως την επιφάνεια. 8.3. Μία έξυπνη κίνηση εξοικονόμησης οξυγόνου στην ανάδυση: αναρρόφηση από την μύτη του διογκούμενου αέρα μέσα στην μάσκα. 8.4. Οι τελικές κινήσεις πριν την επιφάνεια. 8.5. Το άδειασμα του αναπνευστήρα κάτω από την επιφάνεια : η πρώτη “ψεύτικη” (μικρή) εκπνοή. 8.6. Το τελικό βήμα της ανάδυσης: οριζοντίωση σε θέση χαλάρωσης στην επιφάνεια. 8.7. Το σήμα του “ΟΚ” προς το ζευγάρι 8.8. Οι πρώτες αναπνοές μετά την ανάδυση: το κρίσιμο πρώτο λεπτό της αναπνοής 8.9. Το τελικό σήμα “ΟΚ” προς το ζευγάρι μετά το ένα λεπτό αναπνοής
Κεφάλαιο 5 Το Συντροφικό Σύστημα στην Ελεύθερη Κατάδυση 1. Η τεχνική της συντροφικής ελεύθερης κατάδυσης 2. Η τεχνική της παροχής ασφάλειας σε μία ελεύθερη κατάδυση του ζευγαριού στο συντροφικό σύστημα 3. Η υποβρύχια συνεννόηση με σήματα
Κεφάλαιο 6 Το “Πλάνο της Βουτιάς” - Ο Σχεδιασμός μίας Ελεύθερης Κατάδυσης 1. Το πλάνο κάθε κατάδυσης 1.1. Η θέση στην επιφάνεια 1.2. Ο σκοπός της κατάδυσης – Η επιλογή της τεχνικής
2. Οι κανόνες εφαρμογής του πλάνου κατάδυσης 3. Τα οφέλη μιας καλοσχεδιασμένης ελεύθερης κατάδυσης 4. Το δεκάλεπτο διάλειμμα επαναφοράς του οργανισμού ανάμεσα στις καταδύσεις 5. Το πλάνο της κατάδυσης και η παρακολούθηση των κρίσιμων παραγόντων της άπνοιας
Κεφάλαιο 7 Η Οργάνωση Μίας Ημερήσιας Σειράς Ελεύθερων Καταδύσεων 1. Η προθέρμανση μέσα στο νερό 1.1. Βήμα 1ο: Αργή επιφανειακή κολύμβηση ο
1.2. Βήμα 2 : Συντηρητικές καταδύσεις
7
1.3. Η διάρκεια της προθέρμανσης
2. Η δεύτερη φάση του πλάνου εξόρμησης: Οι “μεγαλύτερες” καταδύσεις της ημέρας 3. Η τρίτη φάση του πλάνου: Μία σειρά από πιο “συντηρητικές” καταδύσεις σε μικρότερα βάθη 4. Καταδύσεις χωρίς ημερήσιο πλάνο: Ο δρόμος προς την πρόωρη εξάντληση ή την υποξία
Κεφάλαιο 8 Επικίνδυνα Περιστατικά στην Ελεύθερη Κατάδυση: Προβλήματα που Εμποδίζουν ή Καθυστερούν την Ανάδυση 1. Τι είναι επικίνδυνο περιστατικό στην ελεύθερη κατάδυση; 2. Οι τρεις απλοί κανόνες – μέτρα ασφάλειας 3. Επικίνδυνα περιστατικά 3.1. Υποξικός δύτης 3.2. Περαστικό σκάφος - προπέλες στην επιφάνεια 3.3. Μπλέξιμο στον βυθό 1. Μπλέξιμο στο βυθό με το κορδόνι ή την πετονιά της σκαλωμένης στο βυθό βέργας του ψαροτούφεκου στο υποβρύχιο ψάρεμα. 2. Μπλέξιμο στο βυθό με το σχοινί του πλωτήρα 3. Μπλέξιμο στο βυθό με σκαλωμένο παραγάδι ή με δίχτυα 3.4. Απώλεια πτερυγίου ή σπάσιμο μιας λεπίδας 3.5. Νερά στην μάσκα 3.6. Κράμπα στην αρχή της ανάδυσης
8
Πρόλογος Η ιδέα ενός βιβλίου οδηγού της τεχνικής της ελεύθερης κατάδυσης προέκυψε από το 1995, μετά την ολοκλήρωση μίας σειράς άρθρων που είχα δημοσιεύσει στα καταδυτικά περιοδικά της εποχής εκείνης. Σαν εκπαιδευτής αυτοδυτών από το 1990 και αθλητής δεκάδων πρωταθλημάτων υποβρυχίου ψαρέματος επί χρόνια σε όλη την Ελλάδα, αλλά κυρίως σαν ένας πολύ έμπειρος πλέον ελεύθερος δύτης και μάλιστα στα πιο απαιτητικά και πολύωρα μεσοπέλαγα και βαθιά υποβρύχια ψαρέματα, είχα πλέον άποψη για την τεχνική της ελεύθερης κατάδυσης. Και σαν βιολόγος με πολλά χρόνια έρευνας στην καταδυτική φυσιολογία, γνώριζα από πρώτο χέρι τις πιο σύγχρονες εξελίξεις στην φυσιολογία της άπνοιας. Είχε προηγηθεί το 1988, 1989 και 1990 η υλοποίηση μια πρωτοποριακής ιδέας μου να οργανώσω σεμινάρια αποκλειστικά για την ελεύθερη κατάδυση, την τεχνική της, τη φυσιολογία, τον εξοπλισμό κλπ, στο σύλλογο “Γλαύκο”, στην Αθήνα, που ήμουν πολλά χρόνια γραμματέας στο διοικητικό του Συμβούλιο. Ο διαχωρισμός τότε της ελεύθερης κατάδυσης από το υποβρύχιο ψάρεμα ήταν πολύ τολμηρή ιδέα για την εποχή και μάλιστα μέσα σε ένα σύλλογο ψαροτουφεκάδων. Και όμως είχε εξαιρετική επιτυχία σαν ιδέα και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα 27 χρόνια αργότερα! Το επόμενο βήμα έπρεπε να είναι ένα βιβλίο για την ελεύθερη. Έτσι ξεκίνησε μία συγγραφή η οποία κρατάει ήδη είκοσι χρόνια! Και η ιδέα ενός “μικρού” εγχειρίδιου για την ελεύθερη κατέληξε να είναι κάθε κεφάλαιο και ένα ολόκληρο ξεχωριστό βιβλίο: Η εισαγωγή του βιβλίου έγινε το βιβλίο για την ιστορία του Στάθη Χατζή και των σφουγγαράδων της καµπανελόπετρας, ένα βιβλίο που άλλαξε τον χώρο της ελεύθερης κατάδυσης στην Ευρώπη, μετά το 1996, επαναφέροντας εκατό χρόνια μετά την κατάδυση με την αρχέγονη ελληνική τεχνική της κατάδυσης με την καμπανελόπετρα. Το κεφάλαιο της φυσιολογίας έγινε ένα ολοκληρωμένο βιβλίο το 2001 και μία μοναδική ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια της φυσιολογίας το 2010 στην επανέκδοσή του σαν ψηφιακό βιβλίο. Το κεφάλαιο του εξοπλισμού έγινε και αυτό ολοκληρωμένο ψηφιακό βιβλίο το 2014. Και η τεχνική της ελεύθερης; Εκεί δίσταζα να κλείσω τα κείμενά μου και να τα δημοσιεύσω παρόλο που θα είχα και πάλι ένα από τα πρώτα βιβλία στον κόσμο που θα τολμούσε να ασχοληθεί με το θέμα. Αισθανόμουν ότι κάτι έλειπε σε εμένα προσωπικά σαν εμπειρία και υποσυνείδητα περίμενα να το αποκτήσω πριν τολμήσω την έκδοση του βιβλίου: Ήταν η εκπαιδευτική εμπειρία, η διαπίστωση στην πράξη του τρόπου διδασκαλίας και εκμάθησης της τεχνικής μέσα στο νερό, από τους ερασιτέχνες δύτες, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, η σειρά που πρέπει να βάλεις στην εκμάθηση για να έχει επιτυχία, τα βήματα και οι ασκήσεις που επιταχύνουν την μεταδοτικότητα και την αφομοίωση από τον κόσμο, όσων γνώσεων προσπαθεί να μεταφέρει ο εκπαιδευτής. Το 1995 ήμασταν οι πρώτοι στην Ελλάδα, τρεις φίλοι, εγώ, ο Θεόδωρος Βουρακίδης και ο Γιώργος Ευστρατίου, που τολμήσαμε να φτιάξουμε μαζί σχολείο ελεύθερης κατάδυσης για νέους δύτες, στο καταδυτικό κέντρο τότε του Ευστρατίου στην Αθήνα. Η ανταπόκριση όμως από τον κόσμο που ζητούσε μόνο οδηγίες για το υποβρύχιο ψάρεμα, ήταν πολύ μικρή τότε και το εγχείρημα το εγκαταλείψαμε σύντομα. Μέχρι το 2000, ωστόσο, μεγάλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί στην Ευρώπη, όπως ο CMAS, διεθνείς σύλλογοι όπως ο AIDA και νέοι οργανισμοί για την ελεύθερη κατάδυση, όπως ο Apnea Academy στην Ιταλία, ανακοίνωσαν παρόμοια προγράμματα εκπαίδευσης για την ελεύθερη και έβγαλαν τους πρώτους εκπαιδευτές τους, διαφημίζοντας πλέον την εκπαίδευση στα 3 επίπεδα της ερασιτεχνικής ελεύθερης κατάδυσης. 9
Ομάδες αποφοίτων ελεύθερων δυτών 2004 – 2015, των προγραμμάτων Free Diver, Advanced Free Diver και Master Free Diver PADI, που σχεδίασε και εκπαιδεύει ο συγγραφέας στο καταδυτικό του κέντρο στην Αθήνα. 10
Έτσι το 2001, ιδρύοντας το δικό μου καταδυτικό κέντρο στην Αθήνα, ξεκίνησα αμέσως την εκπαίδευση ελεύθερων δυτών στα 3 επίπεδα της CMAS τότε, με μεγάλη πλέον ανταπόκριση από τον κόσμο, καθώς ήμασταν τώρα σε μία τελείως διαφορετική εποχή σε σχέση με το 1990 και το 1995. Το 2004 το βιβλίο της τεχνικής αντί να εκδοθεί πάλι έγινε κάτι άλλο: τρία προγράμματα εκπαίδευσης δικού μου σχεδιασμού, μέσα από την πρακτική εμπειρία στην εκπαίδευση και γνώσεων φυσιολογίας και τεχνικής που δεν τις είχαν αναπτύξει όσο θα ήθελα οι άλλοι διεθνείς Οργανισμοί εκπαίδευσης τότε. Τα προγράμματα εγκρίθηκαν πανηγυρικά από τον Οργανισμό PADI, όπου τα κατέθεσα και είχα πλέον την άδεια και την αναγνώριση να τα διδάσκω σε παγκόσμια αποκλειστικότητα, σαν εκπαιδευτής, με τα δικά τους διπλώματα. Αυτό που ακολούθησε τα επόμενα 10 χρόνια ήταν μια πανδαισία συμμετοχής εκατοντάδων νέων ανθρώπων στην εκπαίδευση της τεχνικής, όπως την είχα σχεδιάσει σε μια βήμα προς βήμα τέλεια εκμάθηση. Η ιδέα του βιβλίου γέννησε πολλούς θησαυρούς, είχε ωριμάσει όμως η στιγμή όλη αυτή η πρακτική εμπειρία με εκατοντάδες ελεύθερους δύτες που είχαν μάθει από τα χέρια μου να βουτάνε στα 10, τα 20 και τα 30 μέτρα με άπνοια, να γίνει και ένας γραπτός οδηγός εκμάθησης της τεχνικής της ελεύθερης κατάδυσης. Αν κάτι αισθανόμουνα ότι μου έλειπε πριν από είκοσι χρόνια, τώρα πλέον το διέθετα σε άφθονα αποθέματα: ήταν η πραγματική πείρα μέσα στο νερό με κόσμο που δεν ήξερε τι είναι η στολή κατάδυσης όταν ερχόταν και σε μία βδομάδα καταδυόταν άνετα στα 10 μέτρα σχολιάζοντας πόσο εύκολη είναι τελικά η ελεύθερη κατάδυση! Και φυσικά δεν είναι καθόλου εύκολη η ελεύθερη κατάδυση. Η ικανοποίηση όμως να το ακούς είναι μεγάλη όταν εσύ έχεις σχεδιάσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης και όταν εσύ ήσουν ο εκπαιδευτής που κατάφερε να αναπτύξει σε άριστο ελεύθερο δύτη ένα άνθρωπο, που δεν είχε κάνει ούτε εξίσωση μέχρι χθες! Όπως επίσης είναι ανεκτίμητη η στιγμή, γνώριμη σε κάθε δάσκαλο και εκπαιδευτή, που ο μαθητής σου πετυχαίνει για πρώτη φορά να κατακτήσει ένα βάθος, για να επιστρέψει με ένα γνήσιο χαμόγελο βαθιάς χαράς και ικανοποίησης για το κατόρθωμά του. Αυτό αποτελεί τελικά και τον στόχο αυτού του βιβλίου: να συνοδέψει τον νέο δύτη στη θάλασσα και να τον βοηθήσει βήμα προς βήμα να φτιάξει μία άριστη τεχνική και να πετύχει νέες επιδόσεις στην ελεύθερη κατάδυση, χαρίζοντας ένα χαμόγελο επιτυχίας! Ένα βιβλίο δεν μπορεί φυσικά να αντικαταστήσει την εκπαίδευση και ένα ολόκληρο πρόγραμμα εκμάθησης των καταδύσεων. Σήμερα ωστόσο η εποχή μας διαθέτει ωραία προγράμματα εκπαίδευσης και πολύ καλούς εκπαιδευτές, αλλά κανένα αξιόλογο βιβλίο – πλήρη οδηγό εκμάθησης της τεχνικής της ελεύθερης και αυτό το μεγάλο κενό ελπίζω και θέλω να πιστεύω ότι βοηθάω να κλείσει σήμερα, σαν συγγραφέας, με την έκδοση ενός μοναδικού βιβλίου για τον καινούργιο ελεύθερο δύτη.
11
Η αυτοσυγκέντρωση είναι η πνευματική χαλάρωση που χρειάζεται ο ελεύθερος δύτης πριν την άπνοια. Μετά την σωματική χαλάρωση μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνική της “ενόρασης της βουτιάς του”, για αυτοσυγκέντρωση, προβάλλοντας στην σκέψη του ολόκληρη την κατάδυσή του, έτσι όπως θα ήθελε να γίνει, με ιδανικό τρόπο εκτέλεσης, σε όλες της τις λεπτομέρειες. Προσπαθούμε να μην το παρακάνουμε σε μεγάλο όγκο εισπνοής και εκπνοής, αφού αυτό θα θεωρηθεί υπεραερισμός και δεν επιτρέπεται για την ασφάλεια του δύτη. Αντίστοιχα και οι μικρές σε όγκο αναπνοές είναι επικίνδυνες γιατί οδηγούν στη παρακράτηση διοξειδίου του άνθρακα (υπερκαπνία), με αποτελέσματα όπως το λαχάνιασμα, την εξάντληση και τις κράμπες. Πολλοί ξεχνιούνται πάνω στη χαλάρωση και κάνουν κατά λάθος άπνοια, κρατώντας τελείως την αναπνοή τους!. Χρειάζεται επομένως να προσέχουμε την αναπνοή μας, καθώς αφήνουμε όλο το υπόλοιπο σώμα να χαλαρώσει και μπαίνουμε σε αυτοσυγκέντρωση: η αναπνοή μας δεν πρέπει να καταλήξει τόσο βαθιά ώστε να είναι υπεραερισμός, αλλά ούτε και λιγότερη και πιο αραιή και ρηχή από το κανονικό.
1.5. Οι τελευταίες αναπνοές – Η τελική βαθιά εισπνοή Στο τέλος της προετοιμασίας που είναι και η τελική φάση πριν την άπνοια, εντοπίζουμε όλη την προσοχή μας στην αναπνοή: γίνονται δύο με τρεις (το πολύ) βαθιές εισπνοές και εκπνοές με τον κανονικό ρυθμό (την κανονική “ταχύτητα”) αναπνοής και κρατάμε μία τελική βαθιά εισπνοή μπαίνοντας σε άπνοια! Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή εδώ για να μην καταλήξουμε σε υπεραερισμό κάνοντας περισσότερες βαθιές αναπνοές. Ο στόχος με τις δύο – τρεις βαθιές αναπνοές είναι να “κινητοποιήσει” ο δύτης το καταδυτικό αντανακλαστικό, “ξυπνώντας” την ελαστική επαναφορά του θώρακα για την κατάδυση (αυτόματη εξίσωση) και όχι να αποβάλει διοξείδιο ή να πάρει κι άλλο οξυγόνο αφού αυτά βρίσκονται σε τέλεια επίπεδα με την χαλάρωση που μόλις προηγήθηκε. 56
Η αναπνοή στη διάρκεια της προετοιμασίας για άπνοια ελέγχεται από το δύτη ώστε να παραμένει μια αναπνοή ηρεμίας, με φυσιολογικό ρυθμό και όγκο εισπνοών και εκπνοών. Αναπνέοντας από τον αναπνευστήρα με το στόμα έχουμε την τάση να κάνουμε λίγο πιο “βαθιές” αναπνοές από το φυσιολογικό. Είναι κάτι που το επιτρέπουμε αρκεί να μην μεγαλώσει ακόμη περισσότερο το βάθος της αναπνοής σκόπιμα ή και ακούσια, από τον δύτη. 57
Πράγματι με τις αναπνοές χτυπάμε ένα είδος συναγερμού στο σώμα ότι πρόκειται να ξεκινήσει μία ελεύθερη κατάδυση, είναι πολλά αυτά που το ίδιο το σώμα μας έχει συνηθίσει να εκτελεί στην κατάδυση και μετά τα επαναλαμβάνει σε κάθε μας κατάδυση (καταδυτική ανταπόκριση του οργανισμού). Ο χαρακτηρισμός “βαθιά εισπνοή” για τον νέο δύτη σημαίνει μια γεμάτη σε όγκο αλλά όχι μέγιστη εισπνοή, ένα 70% δηλαδή από αυτό που θα χαρακτήριζε ως μέγιστη εισπνοή. Ο έμπειρος ελεύθερος δύτης γνωρίζει πολύ πιο αναλυτικά την δομή της αναπνοής του και αυτό τον τρόπο αναπνοής θα τον χαρακτήριζε ως “υψηλή θωρακική” αναπνοή, δηλαδή μια εύκολη μεγάλου όγκου αναπνοή που στην πράξη αποτελεί το ένα τρίτο μια πλήρους αναπνοής (ένα τρίτο είναι η διαφραγματική, ένα τρίτο η πλευρική και ένα τρίτο η υψηλή θωρακική). Σε επόμενα επίπεδα γνώσης της ελεύθερης κατάδυσης και οι αναπνοές πριν την άπνοια γίνονται με πολύ μεγαλύτερη “τεχνική” ακρίβεια, που δεν απασχολεί προς το παρόν τον αρχάριο ελεύθερο δύτη. Έχει φτάσει επιτέλους η πολυπόθητη στιγμή της τελικής βαθιάς εισπνοής πριν την άπνοια. Είναι η δεύτερη ή τρίτη βαθιά ανάσα που θα πάρουμε: αυτή την ποσότητα καθαρού αέρα όμως θα την κρατήσουμε στους πνεύμονες, γλιστρώντας προσεκτικά μέσα στο μπλε...
Η αναπνοή στο τέλος της προετοιμασίας: γίνονται δύο με τρεις (το πολύ) βαθιές εισπνοές και εκπνοές με τον κανονικό ρυθμό (με την κανονική “ταχύτητα”) αναπνοής και κρατάμε μία τελική βαθιά εισπνοή μπαίνοντας σε άπνοια! 58
2. Οι κινήσεις της φάσης κατάδυσης: 2.1. Η πρώτη κίνηση της κατάδυσης: Το βγάλσιμο του αναπνευστήρα. Η πρώτη κίνηση της κατάδυσης γίνεται συντονισμένα στο τέλος της βαθιάς εισπνοής: Το ένα χέρι απομακρύνει τον αναπνευστήρα από το στόμα αφήνοντας το επιστόμιό του ελεύθερο στο πλάι του προσώπου. Με αυτή την κίνηση ο ελεύθερος δύτης έχει τελειώσει με την επιφάνεια και μπορεί πλέον να την αφήσει πίσω του! Ο αναπνευστήρας πρέπει να βγει ώστε να είναι ευκολότερη η εξίσωση της πίεσης στα αυτιά (με κλειστό το στόμα, χωρίς τον αναπνευστήρα, διευκολύνεται και ο χειρισμός Valsalva και η φυσική μέθοδος ή χειρισμός “Κουστώ”). Παράλληλα ισχύει ένας γενικός κανόνας ασφάλειας σύμφωνα με τον οποίο όταν βρισκόμαστε σε κατάδυση με άπνοια δεν κρατάμε τον αναπνευστήρα στο στόμα: ένας διασώστης θα δυσκολευτεί να αφαιρέσει τον αναπνευστήρα από το στόμα ενός λιπόθυμου από υποξία δύτη όταν τον στηρίζει στην επιφάνεια και ίσως εκείνος να “εισπνεύσει” νερά μέσα από τον αναπνευστήρα, αν συνέλθει και κάνει εισπνοή απότομα.
2.2. Η εγκατάλειψη της επιφάνειας: Το “σπάσιμο” της μέσης και το γλίστρημα στην κάθετη θέση βύθισης κάτω από την επιφάνεια. Η "ώρα μηδέν" της ελεύθερης κατάδυσης είναι εκείνη η χρονική στιγμή στην οποία ο ελεύθερος δύτης είναι καθ' όλα έτοιμος στην επιφάνεια να ξεκινήσει μια βουτιά. Οι κινήσεις που προβλέπονται σ' αυτό το σημείο αφορούν ουσιαστικά το πρώτο βήμα της κατάδυσης: την εγκατάλειψη της επιφάνειας. Οι κινήσεις εγκατάλειψης της επιφάνειας έχουν στόχο το βύθισμα του σώματος μέσα στο νερό σε κάθετη θέση (με το κεφάλι φυσικά προς το βυθό), ώστε να είναι δυνατές οι πρώτες δύο - τρεις κινήσεις των πτερυγίων και να αρχίσει η κατάδυση προς τον βυθό. Πρόκειται για τις κινήσεις που θα "αποδεσμεύσουν" το σώμα του δύτη από την μέγιστη άνωση της επιφάνειας και θα τον φέρουν σε κάθετη θέση, σε πορεία κατάδυσης δηλαδή μέσα στις τρεις πλέον διαστάσεις της υδάτινης μάζας. Πολλοί και ειδικά οι αρχάριοι ελεύθεροι δύτες θεωρούν αυτό το βήμα σαν ότι το πιο απλό έχει η τεχνική της ελεύθερης, κάτι που εν τέλει όλοι μπορούν να το εκτελέσουν λιγότερο ή περισσότερο τελειοποιημένα και επομένως δεν χρειάζεται να δώσει κανείς ιδιαίτερη σημασία! Η άποψη αυτή αποδεικνύει απλώς την άγνοια που έχει ο πολύς κόσμος για την ελεύθερη κατάδυση. Στη πραγματικότητα ελάχιστοι ελεύθεροι δύτες (εκτός των πολύ έμπειρων) εκτελούν σωστά το πρώτο βήμα της κατάδυσης. Παράλληλα, οι κινήσεις της πρώτης αυτής φάσης είναι οι πιο επίμονες και οι πιο απαιτητικές σε έργο (κατανάλωση ενέργειας - οξυγόνου), όλης σχεδόν της βουτιάς. Αιτία είναι η πολύ θετική πλευστότητα του δύτη στην επιφάνεια, που αντιστέκεται στη βύθισή του. Αν από μόνη της η πρώτη φάση κατάδυσης είναι τόσο "ενεργοβόρα" και απαιτητική για τον δύτη, είναι ευνόητες οι επιπλέον απώλειες (σε απόθεμα δυνάμεων, άπνοιας κλπ.) εφόσον οι κινήσεις εγκατάλειψης της επιφάνειας δεν εκτελεστούν με τον ιδανικό τρόπο. Φυσικά, το "κόστος" της λανθασμένης εκκίνησης μίας βουτιάς θα γίνει αντιληπτό πολύ αργότερα, στη διάρκεια της άπνοιας (μειωμένη άπνοια) ή στην αδυναμία προσέγγισης του επιθυμητού βάθους. 1. Η Βουτιά με το κεφάλι και τα χέρια μπροστά και το λύγισμα της μέσης Με την τελική εισπνοή, το ένα χέρι απομακρύνει το επιστόμιο του αναπνευστήρα από το στόμα και αμέσως μετά ο ελεύθερος δύτης βυθίζει το μισό του σώμα στο νερό με ένα χαρακτηριστικό "σπάσιμο" 59
της μέσης, σε γωνία 90 μοιρών. Στη κίνηση αυτή (κάτω από τη μέση) το υπόλοιπο σώμα έως τα πτερύγια βρίσκεται ακόμα στην επιφάνεια αμετακίνητο. Η επιτυχία της κίνησης εξασφαλίζεται με μία γυμνασμένη ομάδα κοιλιακών μυών. Υπάρχουν όμως και μικρά μυστικά που διευκολύνουν αυτή τη κίνηση και "ξεκουράζουν" τους κοιλιακούς μύες, ιδιαίτερα στις συχνές καταδύσεις. Στην πράξη λοιπόν όλη η κίνηση "κατευθύνεται" από το κεφάλι και τα τεντωμένα προς το βυθό χέρια. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν το κεφάλι "βουτάει" προς τα κάτω πρώτο οπότε στο έργο της κίνησης συμμετέχουν ουσιαστικά ομάδες μυών του λαιμού, των ώμων και της ωμοπλάτης. Το βάρος του κεφαλιού αλλά και των χεριών (αν "κρεμαστούν" μπροστά και προς τον βυθό) βοηθούν ιδιαίτερα στο δίπλωμα του σώματος. Ακολουθούν βέβαια οι κοιλιακές ομάδες μυών που ολοκληρώνουν το δίπλωμα των 90 μοιρών στη μέση του δύτη. Με αυτό τον τρόπο οι κοιλιακοί "ταλαιπωρούνται" λιγότερο στο λύγισμα της μέσης, αλλά και όλη η κίνηση γίνεται πιο αρμονική, σαν απαλό γλίστρημα, μέσα στη μάζα του νερού. Το λύγισμα της μέσης διευκολύνεται όταν είναι σωστά τοποθετημένη στη μέση η ζώνη με τα βάρη. Κατ' αρχήν τα βάρη πρέπει να είναι σωστά "ζυγισμένα" στον ιμάντα, δηλαδή τοποθετημένα αντιδιαμετρικά και με αραιό τρόπο, όχι π.χ. συγκεντρωμένα μόνο στη πλάτη. Η ζώνη με τα βάρη θα πρέπει να βρίσκεται αρκετά χαμηλά, στη μέση, στο ύψος του άνω μέρους της λεκάνης και όχι στο ύψος των κοιλιακών μυών, ψηλότερα, καθώς εκεί θα κουράζει, στο λύγισμα και θα παρεμποδίζει στη ευκολία που απαιτεί αυτή η κίνηση. 2. Η κίνηση των ποδιών και των πτερυγίων στο λύγισμα της μέσης Η κίνηση του “σπασίματος της μέσης” διευκολύνεται (την στιγμή ακριβώς που λυγίζει η μέση) με μια μικρή πεδιλιά προς τα εμπρός με τα πτερύγια, τα οποία αμέσως μετά “φρενάρουν” ελαφρά με τις λεπίδες τους, βοηθώντας το δύτη να επιταχύνει τη κίνηση των χεριών και του κεφαλιού προς το βυθό. Μετά το σπάσιμο της μέσης η αδράνεια της βύθισης του κεφαλιού προς το βυθό είναι τόσο δυνατή ώστε παρασύρει και το υπόλοιπο σώμα από τη μέση και κάτω να ακολουθήσει και να βυθιστεί ευθυγραμμιζόμενο με την κάθετη βύθιση προς το βυθό. Αν όλα πάνε καλά στο γλίστρημα αυτό τότε ο ελεύθερος δύτης θα έχει φέρει το σώμα του κάθετο κάτω από την επιφάνεια με τα πόδια και τα πτερύγια να βυθίζονται τελευταία. Έτσι το επόμενο βήμα (που ακολουθεί φυσικά στιγμιαία) είναι μία δυνατή κίνηση των πτερυγίων ώστε να βυθιστεί εντελώς το σώμα και να βρεθεί στον επιθυμητό κάθετο άξονα της κατάδυσης προς τον βυθό. Τα πόδια ακολουθούν δηλαδή σχεδόν διαγώνια στην αρχή το βυθιζόμενο σώμα χωρίς να ξενερίσουν καθόλου από την επιφάνεια. Απλώς βυθίζονται πίσω από τον κορμό του σώματος ενώ είναι χαλαρά και δεν κινούνται. Με αυτή την κίνηση ο ελεύθερος δύτης εξαφανίζεται στην κυριολεξία γλιστρώντας κάτω από την επιφάνεια. Μόνο οι άκρες των λεπίδων των πτερυγίων σηκώνονται ελαφρά έξω από το νερό δηλώνοντας την κάθετη θέση που παίρνει αμέσως σχεδόν ο δύτης κάτω από την επιφάνεια. Χέρια και πόδια μένουν ακίνητα και χαλαρά και βοηθούν μόνο με το βάρος τους. Για τον παρατηρητή συμβαίνει το παράξενο ο δύτης να έχει βουτήξει σε άξονα που είναι δύο με τρία μέτρα πιο μπροστά και όχι ακριβώς κάτω από το σημείο που χαλάρωνε στην επιφάνεια. Σας θυμίζει κάτι μήπως αυτή η εικόνα κατάδυσης; Πρόκειται φυσικά για τον τρόπο που βουτάνε τα θαλάσσια θηλαστικά, διαγράφοντας ένα μικρό ημικύκλιο για να έρθουν σε κάθετη θέση προς τον βυθό, κάτω από την επιφάνεια. 60
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 1: Η πρώτη κίνηση της κατάδυσης: το βγάλσιμο του αναπνευστήρα. Το ένα χέρι είναι έτοιμο στον αναπνευστήρα και αμέσως μετά την τελική βαθιά εισπνοή, απομακρύνει τον αναπνευστήρα από το στόμα. 61
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 2: Το “σπάσιμο της μέσης” για βουτιά, ξεκινάει τα χέρια να σημαδεύουν το βυθό με το κεφάλι έτοιμο για μία απότομη και δυνατή κίνηση. 62
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 3: Ένα μικρό μυστικό στο σπάσιμο της μέσης είναι το ταυτόχρονο “φρενάρισμα” που κάνει ο δύτης με τα πτερύγια, στρίβοντας λίγο προς τα εμπρός τις λεπίδες τους, ώστε το σώμα να μην φύγει προς τα εμπρός αλλά να ακολουθήσει κάθετα το κεφάλι προς το βυθό.
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 4: Το κεφάλι και τα χέρια μπροστά, στην κίνηση της βύθισης με το βάρος τους δημιουργούν αρκετή αδράνεια για να παρασύρουν και το υπόλοιπο σώμα τελικά να βυθιστεί. Με τα πτερύγια απλώς φρενάρουμε και εμποδίζουμε το σώμα να γλιστρήσει μπροστά. 63
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 5: Το “σπάσιμο της μέσης” είναι η πιο απότομη και δυνατή κίνηση της κατάδυσης και χρειάζεται πολύ εξάσκηση ώστε να συνηθίσει ο δύτης να πετυχαίνει το κάθετο κατέβασμα βάζοντας την σωστή δόση δύναμης, όση χρειάζεται δηλαδή για να φεύγει το κεφάλι κάθετα προς το βυθό. 64
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 6: Το σώμα του δύτη συνεχίζει να λυγίζει στη μέση μέχρι να φτάσει να σχηματίζει γωνία 90 μοιρών με τα πόδια στην επιφάνεια. 65
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 7: Στο λύγισμα των 90 μοιρών η αδράνεια από την βύθιση του πάνω μέρους του σώματος θα παρασύρει τώρα και το υπόλοιπο σώμα να ακολουθήσει και να βυθιστεί κάθετα προς το βυθό. 66
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 8: με τη βύθιση και των ποδιών κάτω από την επιφάνεια το γλίστρημα από την επιφάνεια έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Το στοίχημα τώρα είναι αν έδωσε αρκετή φόρα ο δύτης, αν έβαλε αρκετή δύναμη δηλαδή στην κίνηση, ώστε να συνεχιστεί λίγο ακόμα η βύθιση και να βυθιστούν και οι λεπίδες των πτερυγίων κάτω από την επιφάνεια. 67
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 9: Αν όλα πάνε καλά ο δύτης θα έχει πετύχει μία τέλεια κάθετη βύθιση προς το βυθό και το επόμενο βήμα είναι να αφήσει το σώμα να γλιστρήσει λίγο ακόμα για να βυθιστούν και οι λεπίδες κάτω από την επιφάνεια, αφού ακόμα με τις λεπίδες εκτός θέσης δεν μπορεί να γίνει πεδιλιά. 68
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 10: Μόλις η βύθιση του κάθετου πλέον σώματος πάει να σταματήσει ο ελεύθερος δύτης κάνει την πρώτη πεδιλιά με τα πτερύγια, ακόμα και αν οι λεπίδες είναι ακόμα μισοβυθισμένες. 69
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 11: Αν το σπάσιμο της μέσης γίνει αρκετά δυνατά το σώμα του δύτη θα γλιστρήσει κάθετα και θα βρεθούν και οι λεπίδες των πτερυγίων κάτω από την επιφάνεια. Αυτό είναι το ιδανικό στυλ επιτυχημένης βουτιάς γιατί ο δύτης θα κερδίσει και ένα - δύο μέτρα ακόμα γλιστρήματος προς το βυθό και γενικά θα αρχίσει πιο ήρεμα τις πεδιλιές του, έχοντας πλέον ξεφύγει από την ισχυρή άνωση της επιφάνειας. Πρόκειται βέβαια για ένα ιδανικό σπάσιμο της μέσης που θα χρειαστεί εκατοντάδες προπονήσεις του αρχάριου δύτη για να το πετυχαίνει σταθερά σε κάθε κατάδυση. 70
Η βουτιά σε καρέ – καρέ στιγμιότυπα: καρέ 12: Η πρώτη κίνηση των πτερυγίων: οι λεπίδες εδώ δέχονται το μέγιστο φορτίο δύναμης όλης της βουτιάς, καθώς έχουμε τη μέγιστη άνωση και για να την ξεπεράσει ο δύτης χρειάζεται να δώσει όσο μεγαλύτερη ώθηση μπορεί με την πρώτη πεδιλιά. 71
Με αυτή την κίνηση αφ' ενός βυθίζονται τελείως αθόρυβα και απαρατήρητα (ξενερίζει λίγο η ουρά τους) και αφ' ετέρου αποκτούν επιτάχυνση προς τον βυθό, έχοντας ήδη λίγη ταχύτητα, πριν δώσουν ώθηση με το ουραίο πτερύγιο. Κανένα θηλαστικό δεν καταδύεται γυρνώντας καθέτως στην επιφάνεια. Όλα βουτάνε λίγο μπροστά τους για να βυθιστούν. Το ίδιο σχεδόν ισχύει για τον έμπειρο ελεύθερο δύτη. Έχουμε όλοι ακούσει (οι πιο ικανοί για τον εαυτό τους) ότι "αυτός βουτάει σαν δελφίνι", από τον κόσμο που παρακολουθεί στην επιφάνεια, όταν χρησιμοποιείται αυτή η τεχνική. Το “σπάσιμο της μέσης” και το γλίστρημα του σώματος σε κάθετη βύθιση είναι μια κίνηση που βελτιώνεται στην τεχνική της με κάθε κατάδυση. Η μεγάλη εμπειρία θα οδηγήσει τελικά έναν ελεύθερο ου ου δύτη (2 και 3 επιπέδου γνώσεων) σε μια αριστοτεχνική αρχή της κατάδυσης όπου με το “γλίστρημα” θα βυθίζεται και μερικά μέτρα κάθετα στο νερό, πριν ακόμα κάνει την πρώτη πεδιλιά του για την κατάδυση. 3. Η υποβοήθηση του “γλιστρήματος” με μια “απλωτή” των χεριών. Ο νέος ελεύθερος δύτης είναι πιθανό να δυσκολευτεί στην αρχή να πετύχει μία αξιοπρεπή βύθιση του σώματος με το λύγισμα της μέσης και να έχει πρόβλημα στην βύθιση των πτερυγίων ώστε να κάνει την πρώτη πεδιλιά βύθισης κάτω από την επιφάνεια. Ας μην ξεχνάμε ότι για να βυθιστούν τουλάχιστον μέχρι τη μέση οι λεπίδες των πτερυγίων θα πρέπει ο δύτης να έχει πετύχει μόνο με το σπάσιμο της μέσης μία κάθετη βύθιση πάνω από δύο μέτρα βάθος! Ο καινούργιος ελεύθερος δύτης δεν το καταφέρνει αυτό εύκολα μόνο με το σπάσιμο της μέσης και με την ώθηση του κεφαλιού προς το βυθό. Χρειάζεται μια πρόσθετη μικρή βοήθεια για να ξεπεράσει την πανίσχυρη άνωση της επιφάνειας. Ένας εύκολος τρόπος να ενισχύσει κανείς τη βύθιση, πριν τον ξαναπετάξει η άνωση στην επιφάνεια, είναι η “απλωτή” με τα χέρια. Σε αυτή την τεχνική ο δύτης μόλις λυγίσει τη μέση του διαγράφει με τα χέρια του ένα μεγάλο ημικύκλιο φέρνοντάς τα πίσω τελικά σε θέση χαλάρωσης. Με την δύναμη ώθησης που δίνουν στιγμιαία τα χέρια, το σώμα βυθίζεται πολύ πιο εύκολα και σε μεγαλύτερο βάθος επιτρέποντας έτσι στον δύτη να ξεκινήσει μετά με μια πρώτη πεδιλιά βύθισης έχοντας πετύχει να βυθιστούν και οι λεπίδες των πτερυγίων κάτω από την επιφάνεια. Η κίνηση της απλωτής με τα χέρια πρέπει να εγκαταλειφτεί αργότερα, όταν το άτομο θα έχει καταφέρει ένα καλύτερο γλίστρημα με το σπάσιμο της μέσης, γιατί καταναλώνει αρκετό έργο μειώνοντας την άπνοια. Επίσης τα χέρια του ελεύθερου δύτη είναι προτιμότερο να μένουν τεντωμένα προς το βυθό δίνοντας υδροδυναμικό σχήμα στο σώμα και φυσικά χωρίς να καταναλώνουν ενέργεια και οξυγόνο. Αυτό βέβαια αφού ξεπεράσει ο αρχάριος δύτης τις δυσκολίες του γλιστρήματος από την επιφάνεια μετά από εκατοντάδες ελεύθερες καταδύσεις στο ενεργητικό του. Ο καινούργιος δύτης μπορεί να χρησιμοποιεί την απλωτή κίνηση των χεριών στο διάστημα των πρώτων του καταδύσεων. Όταν διαπιστώσει ότι σταδιακά έχει βελτιωθεί το ξεκίνημα της βουτιάς του και το σπάσιμο της μέσης έχει γίνει πιο αποδοτικό σε ώθηση βύθισης, μπορεί σταδιακά να δοκιμάζει κάποιες τουλάχιστον καταδύσεις του χωρίς την απλωτή κίνηση των χεριών. Πολύ σύντομα θα διαπιστώσει ότι δεν θα την χρειάζεται πλέον. Με την βελτίωση του σπασίματος της μέσης το ξεκίνημα της βουτιάς δεν θα χρειάζεται πλέον την απλωτή των χεριών για να βυθιστεί ολόκληρο το σώμα κάτω από την επιφάνεια. Είναι λοιπόν καθαρά θέμα χρόνου και ειδικότερα θέμα αριθμού καταδύσεων να εγκαταλείψει ως περιττή αυτή την κίνηση ο δύτης μετά την πρώτη περίοδο δυσκολιών στο ξεκίνημα της βουτιάς κόντρα στην μέγιστη άνωση της επιφάνειας. 72