De Futurist

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

De Futurist Maart 2017 - Jaargang 44 - Nummer 381

44e Jaargang nr. 381, Maart 2017 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de Afdeling Psychologie, Universiteit van Amsterdam w: spiegeloog.tumblr.com

REC-G Kamer -1.10 Nieuwe Achtergracht 129B 1018 WT Amsterdam t: 020 - 525 67 58 Postbus 15934 1001 NK Amsterdam e: spiegeloog-fmg@uva.nl

Hoofd-/Eindredactie Emma Laura Schouten & Vincent Siderius.

Vadertje Tijd ‘Blijf niet stilstaan bij het verleden, droom niet van de toekomst, maar concentreer je geest op het huidige moment’, aldus Boeddha. Het advies klinkt in eerste instantie wijs, en past bovendien helemaal in de huidige maatschappij waarin het yoga-, meditatie- en mindfulnesscursussen regent; een beetje moderne mens maakt in zijn drukke bestaan tijd om bewust in het heden te leven. Toch lijkt er iets in Boeddha’s wijsheid wat te valt betwisten (we bevinden ons nu wellicht op gevaarlijk terrein, maar toch). Dat het niet zinvol is stil te staan bij het verleden is logisch; het verleden ligt achter ons, en zelfs als we er niet blij mee zijn kunnen we het met geen mogelijkheid veranderen. Maar waarom zouden mensen niet mogen dromen van de toekomst? Immers, veel van wat we in het heden doen heeft invloed op onze toekomst, en dromen van die toekomst kan het heden soms net wat dragelijker maken. Blokken voor een tentamen kan vervelend zijn, maar als je voor je ziet hoe je straks die negen in ontvangst neemt, kan je er weer even tegenaan.

Onze redactieleden doken voor dit nummer ook in de toekomst; Maaike en Alissa bezochten waarzegger een om (niet) te horen wat de toekomst voor hen in petto heeft, Wolter speculeert over toekomstige DSM-diagnoses, April onderzocht hoe we kunnen overleven in de tegenwoordige prestatiemaatschappij, Jelmer bekeek waar de angst voor verandering vandaan komt, en Vincent schreef over het verbreken van wereldrecords in de sport.

De toekomst fascineert de mens, en zal dat waarschijnlijk altijd blijven doen: sorry Boeddha. Misschien moet de stoffige personificatie van tijd, Vadertje Tijd, aangepast worden aan dit menselijke gegeven. We geven hem een make-over: de oude man met lange baard en een zandloper als attribuut verwijst vooral naar het verleden, dus we geven hem een hip kapsel en een technologische gadget als attribuut. En dan noemen we hem De Futurist. Het verleden is verboden terrein, maar dromen over de toekomst, dat mag. Alleen misschien niet tijdens je yogales.

Emma Laura en Vincent

Redactie Wolter de Boer, Jelmer Hoogland, Alissa Kerklingh, Maaike Posthuma, April te Spenke.

Aan dit nummer werkten mee Denny Borsboom, Maarten Marsman, Florian Wanders, Eftychia Stamkou.

Cover Dixit (Bordspel), Franck Dion (Illustratie), Jean-Louis Roubira (Designer), Libellud (Editor).

Fotografie Wolter de Boer, Alissa Kerklingh, Vincent Siderius.

Illustraties Sven Eichholtz (sveneichholtz@hotmail.com), Chitra Mohanlal.

Met dank aan Léa Moinet (contactpersoon Libellud).

Opmaak en vormgeving Emma Laura Schouten & Vincent Siderius.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

13

5 Kijken in de Toekomst

16

Tabula Rasa

Futuristische Geestesziekte

De populistische revolutie

De DSM van de toekomst

Redactie 4 De Wie zijn wij?

je dat...?

15 Wist Futuristische weetjes

24 Vooruitgangst Bang voor progressie

Toren 8 Ivoren Voorspellend vermogen

Kamers 19 Op Maarten Marsman

26 VSPA Agenda van maart

9 Toekomstpsychologie Vooruitblik door Victor

overleef ik...

20 Hoe De prestatiemaatschappij?

Mededelingen 27 Activiteiten voor studenten

voorstellen...

22 Even Stichting Bootvluchteling

Wandelgang 30 De ‘Wat wilde je worden toen je

Op bezoek bij een waarzegger

Lamme

Verbreken 10 Wereldrecords Wat is de beste manier?

Rondvraag 14 De Stamkou aan Wanders

Like ons op Facebook

in de brugklas zat?’

Obscura 23 Camera The Space Between Us

Lees ons op tumblr

32 Bacchus De toekomst van vroeger

Universiteit van Amsterdam

De Redactie

Spiegeloog

4

Wolter de Boer 22 jaar Bachelor, Propedeuse

Jelmer Hoogland 19 jaar Bachelor, Propedeuse

Alissa Kerklingh 22 jaar Bachelor, Derde jaar

Maaike Posthuma 26 jaar BSc, Klinische Psychologie

Maart 2017 Emma Laura Schouten 22 jaar Master, Neerlandistiek: Redacteur/Editor

April te Spenke 22 jaar Bachelor, Sociale Psychologie

Vincent Siderius 25 jaar Master, Sport- & Prestatiepsychologie en Arbeids- & Organisatiepsychologie

Jouw naam hier?

Hou je van schrijven? Mail naar spiegeloog-fmg@uva.nl en word redactielid!

Kijken in de Toekomst Een bezoek aan de waarzegger

Na het horen van het thema van deze editie raakten we nieuwsgierig. Wij wilden wel eens onze toekomst laten voorspellen. Niet door een charlatan die gratis op een festival staat, maar door een ‘professional’. We vroegen de waarzegger hoe het toch met die toekomst van ons gesteld was.

elen van jullie, vooral tweedejaars, zullen bekend zijn met het artikel van Bem (2011), waarin hij meende het bestaan van precognitie te hebben aangetoond, oftewel de vaardigheid om dingen te weten vóórdat ze gebeuren. Alhoewel het artikel op methodologische gronden onderuit is gehaald door onze eigen afdeling Methodenleer (Wagenmakers, Wetzels, Borsboom, & Van der Maas, 2011) toont het wel aan dat de mens altijd interesse heeft voor het bovennatuurlijke en graag bewijzen voor het bestaan hiervan voor wil vinden. Wij besloten op zoek te gaan naar een waarzegger en onze toekomst te laten voorspellen. Een gezamenlijke sessie leerde ons veel over onszelf en elkaar – maar misschien nog wel het meeste over hem.

later kaarten getrokken worden, pak ik voortdurend kaarten met bloemen of kruiden erop. In Brams’ woorden ben ik een elfje dat in de stad woont en nog op zoek is naar een plek waar ze zich echt thuis voelt. Hij vergelijkt mijn zoektocht naar een plek om te wonen met de zoektocht naar ‘de beste koffie’. Wanneer je als mens een plek hebt gevonden waar de koffie het lekkerst is, wil je daar blijven. Ik luister het allemaal aan. Hij zit niet erg ver naast de werkelijkheid; van jongs af aan wil ik graag ergens wonen waar er meer natuur is dan in Amsterdam. Of hij dit echt kan lezen door naar mijn energie te kijken of door mij te beoordelen op mijn kleding (ik heb een groen jurkje aan en een ketting met pinda’s erin om) is mij niet duidelijk. Hij slaat geen spijkers met koppen en zegt vooralsnog niks concreets.

Alissa Bram gaat verder: ik zou een sterke vrouw zijn die niet Wanneer ik ga zitten op de stoel tegenover de waarzegdoor de maatschappij gevormd is. Tegelijkertijd voelt hij ger, Bram, vraagt hij mij als eerste wat ik studeer. Als ik ook een soort krachteloosheid bij mij. Dat komt omdat zeg dat het psychologie is, antwoordt hij: ‘Dat dacht ik al!’. ik mijn gevoelens niet in Dat was een inkoppertje acties om zet en daar is voor hem. Het gesprek begint met Bram die veel te winnen volgens vertelt dat het ‘systeem hem. Dan haalt hij een - Hij bleef Patricia Paay en haar zeer onverwacht een van de wereld’ zal versekstape maar aanhalen verhaal aan uit de actuaanderen, dat het op dit liteit: het uitgelekte filmmoment eigenlijk niet meer werkt. Ook weet pje van Patricia Paay.

Hoe zij durft om na het hij dat dit nieuwe sysincident haar gezicht in de media te laten zien is volgens teem over negentig jaar af zal zijn, en dat zowel Maaike hem een voorbeeld van iemand die zichzelf durft te zijn. als ik mee zullen helpen met deze veranderingen. Wat dit Wat ik hiermee moet weet ik niet zo goed, ik hoop niet precies betekent laat hij in het midden. dat dit voorbeeld op andere raakvlakken met mij te maken heeft, dus ik knik maar en laat hem verder praten.

De rest van mijn sessie rust op de vraag die ik mocht stellen. Ik twijfel nogal over mijn studiekeuze en vraag mij Als de sessie voorbij is, realiseer ik me dat ik eigenlijk alleen vaak af wat ik anders zou kunnen doen dan deze opleiding maar ja heb zitten knikken. Ik ben mee gegaan in zijn voorvolgen. Deze vraag leg ik aan Bram voor en dan begint spellingen en ben niet kritisch geweest. Zeker als iemand een twintig minuten lange lezing van mijn energie. Wat ik jou een compliment geeft ben je geneigd om hem te gelovooral zou missen in mijn leven is de natuur. Ook wanneer

5 Maart 2017

V

Spiegeloog

Tekst: Alissa Kerklingh en Maaike Posthuma

ven. Gelukkig was Maaike ook mee, die een stuk sceptischer in de wereld van het bovennatuurlijke staat dan ik.

Ik denk niet dat ik ooit nog naar een waarzegger zal gaan, maar misschien kan ik toch een paar levenswijsheden die Bram heeft gezegd meenemen in het dagelijks leven.

Maaike Sceptisch is misschien een understatement voor mijn houding: ik had dan wel toegezegd om mee te gaan, veel positieve verwachtingen had ik er niet van. Natuurlijk was ik benieuwd, en slechts een tikkeltje onrustig dankzij de vele mensen die mij verzekerden dat ik sowieso een klein beetje van zijn verhaal zou gaan geloven. Gelukkig stortte zijn geloofwaardigheid de allereerste seconden al als een kaar-

Spiegeloog

6 Maart 2017

Illustratie: Chitra Mohanlal

tenhuis in elkaar. ‘Dat dacht ik al’ als reactie op wat we in het dagelijks leven doen is in geen geval een goed idee, zelfs niet als je het daadwerkelijk hebt voorspeld. Een halfuur lang geeft hij Alissa mooie woorden, doordrenkt van spirituele termen en adviezen (lees: géén voorspellingen), en dan ben ik aan de beurt.

De grote mond die ik voor het consult had, was even weg: in hoeverre kon ik deze man ontmaskeren zonder hem geïrriteerd of beschaamd achter te laten? Eerder schemerde in zijn verhaal door dat hij vond dat monogamie slechts een cultureel concept was waar eigenlijk niemand gelukkig van wordt. Ik mompelde een vragend verhaal waarmee ik probeerde in te haken op dat betoog. Na een

alles willen sturen, zo ook in je leven.’ Ik wilde schreeuwen van ongeloof, maar besloot me nog even in te houden.

Telkens als hij een door mij gekozen kaart bekeek, viel er een lange stilte. Ik bestudeerde hem op deze momenten goed: hij was doodstil, keek voor een aantal lange seconden alleen naar de afbeelding op de kaart en na een zacht, alwetend lachje startte hij zijn betoog. De inhoud daarvan was irrelevant, maar het leek alsof hij tijd nam om de cognitieve dissonantie in zijn eigen hoofd (‘Wat voor verhaal zal ik hier eens van maken?’) op te lossen. Ik weerhield mezelf de laatste minuten van meerdere keren gapen en bleef beleefd lachen, maar dacht: what a fraud. Had ik al gezegd dat ik sceptisch was?

Spiegeloog

7 Maart 2017

‘Oh, dat dachten we al’ seconde of dertig luisterde ik, en naar later bleek Alissa We drinken koffie na afloop, met gemixte gevoelens. Had ook, niet meer naar de inhoud van zijn verhaal. Ik was hard die man nu wel of niet wat nuttigs gezegd? Het blijft vreemd bezig hem te ontcijferen en zijn techniek aan het achterhadat hij Alissa’s natuurliefde aanduidde voordat zij hem daarlen. Welke gesprekstrucjes gebruikte hij nu? Hoe zou hij over had verteld, maar misschien is die man simpelweg goed zich uit deze vraag redden? Hoe kon hij zo overtuigd deze in het herkennen van typen mensen, of houden álle psyverhalen houden? chologiestudenten gewoon enorm van natuur. Misschien

is het concept van waarzeggen wel niet wat we denken en Hij maakte opmerkelijk gebruik van zinnetjes in de trant gaat het juist meer om het inspelen op het onderbuikgevoel van ‘Zoals ik net ook al zei, ...’, om de suggestie te wekken van mensen. Misschien is het doel van zo’n waarzegger om dat zijn verhaal een logische lijn bevatte. Daarnaast bleef een beroep te doen op mensen hun emoties en zwakke hij, zelfs na de belofte het niet meer te doen, Patricia Paay plekken, door alle mogelijke open deuren in te trappen op haar sekstape maar aanhalen. Dat zou ons waarschijnlijk een zo vaag, zweverig en algemeen mogelijke manier. Misiets moeten leren, maar de toekomstvoorspelling bleef schien gaan mensen wel achterwege. Ik begon naar zo’n persoon om na te denken over het in algemene bewoordinsoort mensen dat hier gen een soort steun te dwepend vandaan komt Het regende spreuken die op vinden en daarmee de – blijkbaar waren zelfs Xenos-placemats te vinden zijn kracht om door te gaan, BN’ers weg van hem. waarbij de waarzegWat voor type mens ben ger zelf in ieder geval je, als je dit als nuttig nooit verantwoordelijk tijdverdrijf beschouwt? kan worden gesteld voor de toekomstige gebeurtenissen.

Ten eerste moet het je flink ontbreken aan een rationele Misschien zijn wij wel gewoon te nuchter voor dit soort gedachtengang, gezien de redenering van deze man binnen ongein. Dus voor een bezoekje aan een waarzegger heb een seconde te ontkrachten is. Daarnaast moet je wanhopig je een flinke dosis fantasie nodig en onthoud daarbij: niet en naïef genoeg zijn om een man als hem te geloven, die goed, geld níet terug. << uitspraken over jouw leven doet zonder ook maar enigszins concreet te worden of zelfs maar een poging tot voorspelling te doen. Bovendien moet je ook nog eens een enorm Bram is niet de echte naam van de waarzegger, deze is zwak hebben voor spreuken die massaal op Xenos-placegefingeerd om privacyredenen. mats worden gedrukt (‘volg je hart’ en ‘wees in contact met wie je bent’) en niet afhaken wanneer deze naar jou gericht zijn. Gedurende ons hemelse consult regende het dit soort Bronnen uitspraken, wat zijn geloofwaardigheid wat mij betreft niet - Bem, D. J. (2011). Feeling the future: experimental evidence for anoten goede kwam. malous retroactive influences on cognition and affect. Journal of Perso nality and Social Psychology, 100(3), 407-425.

Tot slot was het tijd om kaarten te trekken. Wat me opviel: - Wagenmakers, E., Wetzels, R., Borsboom, D., van der Maas, H. L. eerder liet hij Alissa vier keer kiezen uit stapeltjes grote J. (2011). Why psychologists must change the way they analyze their kaarten, bij mij koos hij drie keer voor grote en twee keer data: the case of psi: comment on Bem (2011). Journal of Personality voor kleine kaarten. Ik vroeg hem waarom en zijn antand Social Psychology, 100(3), 426-432. woord luidde: ‘Geen reden, ik volg gewoon. Je moet niet

Ivoren Toren Voorspellend vermogen

D

Spiegeloog

8

e geschiedenis van de wetenschap kun je zien als een gestage ontwikkeling van voorspellingstechnieken.

De wetten van Newton, bijvoorbeeld, ontlenen hun nut grotendeels aan het feit dat je ze kunt gebruiken om te voorspellen waar een afgeschoten projectiel neerkomt of hoe sterk een brug moet zijn om niet in te storten. Om die reden zijn natuurwetten in de wetenschapsfilosofie wel beschouwd als ‘inference tickets’ – predictieve systemen die mensen in staat stellen hun inferenties op orde te krijgen, zodat ze het gedrag van fysische systemen kunnen doorrekenen. Er is zelfs een stroming op dit idee gebaseerd: het instrumentalisme. Het centrale idee van die stroming is dat wetenschappelijke theorieën voorspellingsinstrumenten zijn die ons grip geven op de wereld om ons heen.

Natuurkundige voorspellingen van het type Newton hebben meestal betrekking op systemen die beschreven kunnen worden met een klein aantal eenvoudige wetmatigheden; denk aan het zonnestelsel of een kernreactie. De toename in ons voorspellend vermogen is echter niet beperkt gebleven tot zulke systemen. Ook zoiets chaotisch als het weer is nu bijvoorbeeld vele malen beter te voorspellen dan enkele decennia geleden. Hier spreekt

Maart 2017

men wel van een ‘stille revolutie’, omdat deze verbetering niet primair te danken is aan een nieuwe wetenschappelijke theorie, maar aan de gestage toename van de capaciteit en rekensnelheid van computers.

Dat is ook het geval bij de nieuwste generatie succesvolle psychologische voorspellingen, die we hebben zien ontstaan sinds de opkomst van het internet, zoals het vermogen van Amazon om te voorspellen welke boeken ik wil hebben. Net als bij het weer zijn deze voorspellingen niet gebaseerd op een doorbraak in de psychologie, maar op toegenomen beschikbaarheid van data en capaciteit van computers. Hoewel de statistische modellen die daarbij gebruikt worden vele malen efficiënter worden geschat dan pakweg twintig jaar geleden, zijn zelfs die modellen niet echt nieuw. Meestal gaat het om slimme uitbreidingen van de regressierekening, die ons al ruim een eeuw ter beschikking staat.

De psychologie staat er op dat vlak bepaald niet slecht voor. De eerste regressievergelijkingen werden eind negentiende eeuw opgesteld door Francis Galton, die psychologische eigenschappen van kinderen, zoals intelligentie, wilde voorspellen uit die van hun ouders. Ook de neurale netwerken die Google Deepmind in staat hebben gesteld om de wereldkampioen Go te verslaan komen rechtstreeks uit de psychologie; die zijn terug te voeren op het revolutionaire werk van Donald Hebb, de uitvinder van neurale netwerken, en bekend van de these dat ‘what fires together, wires together’. In de jaren 70 en 80 werden zulke neurale netwerken sterk doorontwikkeld door mathematisch psychologen en cognitiewetenschappers, totdat ze uiteindelijk (vrijwel ontdaan van hun psychologische inhoud) werden ingelijfd in de statistiek, waar ze nu gebruikt worden om klikgedrag op internet te voorspellen en hierop te anticiperen.

Ondanks die fantastische technieken worden we nog altijd verrast door financiële crises, oorlogen, en technologische doorbraken. De vraag is natuurlijk of dat zo blijft. In de sciencefictionboeken van Isaac Asimov treedt een geleerde op die een model van de menselijke geschiedenis heeft gemaakt dat duizenden jaren vooruit voorspelt, inclusief oorlogen, epidemieën, en economische crises. Hoewel ik zelf niet denk dat dat kan, ontwikkelt het voorspellend vermogen van de menselijke soort zich zo ontzagwekkend snel dat eigenlijk niet in te schatten is waar dat ophoudt. De toename in het menselijk voorspellend vermogen maakt het paradoxaal genoeg heel moeilijk de toekomst te voorspellen.

Denny Borsboom

Toekomstpsychologie Een vooruitblik door Victor Lamme

De geschiedenis van de wetenschap is doorspekt met toevallige en geplande vondsten die onze levens enorm hebben veranderd. Wat kunnen we verwachten van de toekomst van de wetenschap? In een nieuwe collegereeks onderzoekt de UvA de toekomst van elf verschillende disciplines. Victor Lamme trapt de reeks af.

orige maand is er een nieuw vak begonnen aan de UvA, georganiseerd door het Instituut voor Interdisciplinaire Studies (IIS): The Next Big Thing. Door kopstukken uit elf verschillende disciplines wordt voorspeld wat de grote nieuwe doorbraak in zijn of haar vakgebied is. Naar de visie van het IIS wordt er uiteraard ook gepoogd om vak overkoepelende perspectieven te bieden en zo aan studenten – en NRC Handelsblad-lezers die ook deel mogen nemen aan het vak – duidelijk te maken dat de ene tak van wetenschap niet zonder de andere kan.

Victor Lamme is professor in de psychologie aan de UvA en bestiert daarnaast zijn eigen neuromarketingbureau. Hij doet onderzoek naar verschijnselen als bewustzijn, vrije wil en aandacht en maakt daarbij veelvuldig gebruik van de fMRI-scanner. Zijn hoogleraarstitel aan de UvA nam hij in ontvangst met een oratie die de naam ‘Weg met de psychologie’ droeg. De boodschap van Lamme is dat we de menselijke geest pas helemaal zullen begrijpen op het moment dat we de hersenen van voor tot achter doorgrond hebben. Juist daarom is het bijzonder dat Lamme gevraagd werd om te komen vertellen over wat hij denkt dat de grote nieuwe doorbraak in ‘zijn’ vakgebied, de psychologie, is.

Lamme vertelde over wat hij denkt dat de volgende grote doorbraak in de psychologie is. Hij ging in op bewustzijn, waar hij de afgelopen jaren uitgebreid onderzoek naar heeft gedaan. Volgens hem komt bewustzijn neer op hetgeen wat we bewust kunnen waarnemen. Bewustzijn betekent in die zin dat ik me er, tijdens het schrijven van dit stuk, bewust van ben dat er een computer voor mijn neus staat en er een nieuwe letter op het beeldscherm verschijnt bij iedere toets die ik indruk. Met verschillende onderzoeken heeft hij aangetoond dat er een soort tussenvorm van bewustzijn is.

Tussen ergens niet bewust van zijn en ergens wel bewust van zijn zit een schemergebied, waarin je niet kunt rapporteren dat je je bewust bent van iets, maar waarin je hersenen iets al wel hebben ‘waargenomen’. Je brein reageert dus eerder op een visuele stimulus dan dat jijzelf je bewust bent van die

stimulus.

Lamme wil verschijnselen ‘reduceren naar de essentie’, zoals hij in het korte interview voorafgaand aan zijn college aangeeft. Met bewustzijn doet hij dat door de betekenis daarvan te beschrijven als dat wat we kunnen zien en rapporteren. Hij toont dus aan dat onze hersenen al eerder een registratie maken dan wijzelf. Het bewustzijn dat wijzelf ervaren ontstaat daarna pas, en is eigenlijk een bijproduct van onze hersenen die al vele malen eerder doorhebben wat er aan de hand is.

Bewustzijn in deze formulering wordt door Lamme dus vooral gedefinieerd als zaken die van buitenaf tot ons komen. In de definitie van bewustzijn maakt Lamme geen ruimte voor het hebben van een besef van jezelf, van je emoties en je gedachten. Door bewustzijn te ontdoen van alle interne aspecten zoals ‘het gevoel van zelf ’ wordt het eenvoudiger te reduceren en het is daarmee ook eenvoudiger empirisch te onderzoeken, maar is wat er dan uiteindelijk gemeten wordt nog wel bewustzijn?

Voor veel psychologen blijft het de vraag of een volledige ontdekking van de hersenen alle geheimen van de menselijke geest zullen blootleggen. De neurowetenschap is er nog niet in geslaagd om ook de interne verklaringen van bewustzijn te verklaren, terwijl deze interne aspecten juist van groot belang zijn voor het proberen te begrijpen en te verklaren van de menselijke psyche. Of de neurowetenschap ooit in een sluitende verklaring voor dit soort fenomenen gaat voorzien blijft vooralsnog de vraag, al heeft Lamme daar goede hoop in. Op de laatste vraag van de organisator van The Next Big Thing reageert hij dan ook: ‘De toekomst van de psychologie? Neurowetenschap.’

Wij bleven een beetje onbevredigd achter.

9 Maart 2017

V

Spiegeloog

Tekst: Wolter de Boer

Stel je voor, een Wereldrecord Sinds men is begonnen met het bijhouden van records zijn atleten obsessief bezig deze te verbreken. Hierbij zijn ze standvastig opzoek naar de heilige graal: allemaal willen ze weten hoe ze de snelste, de sterkste of de beste kunnen zijn. Atleten zijn in staat elke manoeuvre te gebruiken die in het boekje staat. Of zelfs eentje die er niet in staat.

Tekst: Vincent Siderius

Spiegeloog

10

H

ij staat op het startblok van het zwembad. De topjes van zijn vingers krullen om de onderkant van de springplank en zorgen ervoor dat er spanning op zijn hele lijf komt te staan. Vier jaar geleden werd hij vierde, zowel op de 100 als op de 200 meter vrije slag van de Olympische Spelen in Atlanta, Verenigde Staten. Vandaag is de herkansing, hij is er klaar voor.

kunnen maken tussen winst of verlies, hij het risico van een blessure zou accepteren.

Maart 2017

Hij werkte het idee om met gestrekte hand aan te tikken uit door het te visualiseren. Visualisatie is het zo levendig mogelijk voorstellen van een bepaalde situatie (Smith, Wright, Allsopp, & Westhead, 2007). Dit omvat alle zintuigen. Hoe ziet het eruit om met je hand recht vooruit aan te tikken? Hoe voelt je arm? Je hand? Je vingers? In welke emotionele staat De 22-jarige Pieter van den Hoogenband weet dat zijn zit je op het moment dat je dit gaat doen? Wat hoor je? En, directe tegenstander altijd sneller van het startblok komt, en wat proef je? Door bijna elk zintuig – onder water ruiken zo ook deze keer. Bij het boven water komen ligt hij al een is erg lastig – in staat van halve lengte achter en paraatheid te brengen, en dat blijft zo tot het keermentaal te ervaren hoe punt. Het einde komt het is om deze beweging dichter- en dichterbij en - Hij onderhandelde over een gouden uit te voeren voordat je Van den Hoogenband medaille met zijn vinger als onderpand - hem daadwerkelijk uitmaakt de achterstand voert, breng je een soort mondjesmaat kleiner. spoor aan in je hersenen Als zijn versnelling nu dat de beweging uiteindeniet komt valt hij weer lijk vergemakkelijkt. Wanneer Van den Hoogenband dit niet buiten de boot. Het publiek houdt zijn adem in. Van den uitvoerig had bedacht en gevisualiseerd, was het aantikken Hoogenband komt naast zijn tegenstander, strekt zijn arm op deze manier nooit een optie geweest. Het zou namelijk met zijn hand recht vooruit zodat hij als eerst met zijn nagels nooit in zijn hoofd zijn opgekomen. Nu was het er al. Hij de plank aantikt, en breekt zijn vinger (Kuiler, 2017). had het spoor zorgzaam aangelegd om het tot uiting te laten komen op het moment dat het voor hem nodig was. En hij Naast een gebroken vinger levert de race Van den Hoogenwerd er olympisch kampioen mee. band ook een gouden medaille op. Een medaille die nooit voor hem zou zijn geweest als hij er geen gebroken vinger Een atleet staat elke dag op met de gedachte hoe hij zichvoor over had gehad. Doorgaans tikken zwemmers de plank zelf vandaag weer een beetje beter kan maken dan gisteren. aan met hun vingertoppen; daarbij houden ze hun pols licht Maar naast het feit dat atleten zichzélf over de afgelopen gebogen zodat het gewricht de klap op kan vangen door decennia systematisch hebben verbeterd, zijn innovatie in mee te veren, want anders blesseren ze zichzelf. De gebogen de sport, technologie, en de afstemming van een specifieke pols zorgt er alleen wel voor dat je net drie of vier centimeter later aantikt, wat misschien een paar honderdsten van lichaamsbouw per sport voor een groot deel verantwoordelijk voor de huidige records, en dus ook voor het verbreeen seconde scheelt. Van tevoren had Van den Hoogenband ken hiervan (Epstein, 2014). Als er wordt gekeken naar de bedacht dat, mocht hij ooit in de situatie terecht komen dat geschiedenis van het wereldrecord op de 100 meter vrije slag een paar honderdsten van een seconde het verschil zouden

Illustratie: Sven Eichholtz

bij zwemmen zijn er drie momenten waarbij het in korte tijd gemiddeld gewicht voor elke sport ideaal was, maar op den flink aangescherpt werd. In 1956 werd bij het keerpunt voor duur veranderde dat. Iemand die 30 centimeter groter is dan het eerst de koprol onder water geïntroduceerd, daarvoor een ander kan gewoonweg makkelijker een basketbal dunken. draaiden de zwemmers gewoon om: innovatie. De volgende Lengte is dus een voordelige eigenschap bij basketbal. Elke abrupte daling kwam door het installeren van afvoerputsport heeft in dit licht een ideaal lichaam dat de sport het ten langs de kant van het zwembad. Hiervoor ketste het best uit kan voeren. Dit heeft ervoor gezorgd dat atleten water terug vanaf de rand en zorgde er daarmee voor dat met een perfect lichaam voor een bepaalde sport veel vaker de zwemmers continu deze sport uitoefenen een klein beetje tegen de (Epstein, 2014). stroming in zwommen: Daarnaast begint een technologie. De laat- Een vijfde van de Amerikanen die groter specifieke lichaamsbouw ste grootschalige daling bijna een voorwaarde te zijn dan 2.13 meter speelt in de NBA kwam door de – inmidworden voor sporters dels weer afgeschafte die mee willen dingen – haaienpakken, die het om de knikkers. Als gehele lichaam bedekten je bijvoorbeeld een en ervoor zorgden dat het lichaam van de zwemmer hoger in Amerikaan kent die langer is dan 2.13 meter is de kans dat het water kwam te drijven. Dit betekende minder weerstand hij in de NBA (National Basketbal Association) speelt zeventien en dus meer snelheid: ook technologie (Epstein, 2014). procent. Dit is absurd hoog en betekent dat bijna een vijfde van de Amerikanen die groter zijn dan 2.13 meter in de NBA Daarnaast heeft de afstemming van een specifieke speelt. Bij zwemmen is het ideaal als je een groot en breed lichaamsbouw per sport er gedurende de afgelopen eeuw bovenlichaam hebt met korte benen. Dit zorgt voor meer voor gezorgd dat er steeds weer een klein hapje van de voorwaartse stuwkracht. Hardlopers daarentegen hebben wereldrecords werd afgesnoept. Sommige lichamen zijn baat bij een kort bovenlijf en lange dunne benen. Het lijf is nou eenmaal erg geschikt om een bepaalde sport mee te alleen maar extra gewicht dat gedurende de rit meegezeuld beoefenen en andere niet. Aan het begin van de vorige moet worden en de lange dunne benen kunnen makkelijker eeuw was de consensus dat een gemiddelde lengte en een de warmte kwijt die opgewekt wordt door de verslonden

kilometers. Het verschil in lengte tussen Michael Phelps (de Australische zwemmer met de meeste olympische medailles ooit) en Hicham El Guerrouj (de wereldrecordhouder op de mijl, dit is 1609 meter) is 18 centimeter, maar ze hebben dezelfde broekmaat.

Spiegeloog

12

Professionele atleten krijgen dus vanuit allerlei hoeken hulp om dat felbegeerde record op hun naam te schrijven. Ze surfen mee met de golf van technologische ontwikkelingen, kunnen afkijken bij atleten met baanbrekende ideeën over de uitvoering van hun sport, en in de mal van hun gebied van expertise zitten hun lichamen waarschijnlijk als gegoten.

Dit maakt de rol van de atleet zelf natuurlijk niet overbodig.

Alleen als ze het absolute uiterste uit deze gespecialiseerde lichamen weten te persen, komen ze in aanmerking voor de bijbehorende beloning. Het fysiek (en ook de techniek en tactiek) van de atleet moet dus continue worden uitgedaagd.

Maar misschien het belangrijkste facet dat nodig is om een record te verbreken, zit in het hoofd van de atleet zelf.

Gelooft hij dat hij het record kan verbreken? Of belangrijker misschien, dat het record überhaupt verbroken kan worden door de mens? Als de atleet diep vanbinnen zeker weet dat het onmenselijk en dus onmogelijk is, gaat hij nooit zijn eigen grenzen zodanig verleggen dat dit punt bereikt wordt.

Maart 2017

Pieter van den Hoogenband brak een vinger, maar geen record. Ondertussen werd hij wel voor het eerst in zijn carrière olympisch kampioen. Het feit dat Van den Hoogenband heeft nagedacht over een situatie als deze, waarbij hij onderhandelt over een gouden medaille met zijn vinger als onderpand, betekent dat hij geloofde dat hij de kwaliteiten had om binnen een paar honderdsten van een seconde van de overwinning te komen. En vervolgens bedacht hij een truc waarmee hij op zo’n moment ook nog eens kon winnen.

Het bekendste voorbeeld van het verleggen van het geloof van een letterlijk onmenselijke prestatie is de four-minute mile (“Four-minute mile”, 2017). Dit is het lopen van één mijl binnen vier minuten. In de jaren veertig werd het record op vier minuten en één seconde gezet. Wetenschappers waren er toen zeker van dat de fysiologie van de mens, met al zijn fragiele pezen en spieren, het niet aan zou kunnen om de mijl binnen de vier minuten te lopen (Frazier, 2010). Dit record stond voor bijna tien jaar als een huis, tot in 1954 geneeskundestudent Roger Bannister er drie minuten en 59 seconden over deed om de mijl te complementeren (Frazier, 2010). De hele wereld zag op dat moment dat het wél mogelijk was. Er was nu geen sprake meer van wel of niet geloven of het kan. Het kan, liet Roger Bannister zien. Dit is een van de redenen dat er vandaag de dag meer dan 1300 atleten zijn gedocumenteerd die deze prestatie ook hebben geleverd. Omdat het geloof er is. Het is geen onneembare horde meer.

Maar vóór zijn memorabele race had Roger Bannister geen bewijs dat het lopen van de mijl menselijk mogelijk was. Hoe

is het hem dan toch gelukt om deze prestatie te leveren?

Door veelvuldig gebruik van visualisatie overtuigde Roger Bannister zijn hersenen en lichaam ervan dat het wel degelijk mogelijk was om deze onmenselijke prestatie te leveren (Frazier, 2010). En toen doorbrak hij de barrière. <<

Bronnen

- Epstein, D. (2014). Ted: Ideas Worth Spreading. Opgehaald op 11 februari 2017 van https://www.ted.com/talks/david_epstein_are_ athletes_really_getting_faster_better_stronger/transcript?language=e n#t-163293/.

- Frazier, M. (2010). Opgehaald op 11 februari 2017 van http:// www.nomeatathlete.com/4-minute-mile-certainty/.

- “Four-minute mile” (2017). Wikipedia. Opgehaald op 11 februari 2017 van https://en.wikipedia.org/wiki/Four-minute_mile/.

- Kuiler, M. (2017). Opgehaald op 11 februari 2017 van http:// www.rtvkrimpenerwaard.com/web/nieuws/pieter-hoogenband-gastop-schoonhovens-college/.

- Smith, D., Wright, C., Allsopp, A., & Westhead, H. (2007). It’s all in the mind: PETTLEP-based imagery and sports performance.

Journal of Applied Sport Psychology, 19(1), 80-92.

Tabula Rasa Tekst: Jelmer Hoogland

Wansink het begrip populisme en laat hij op toegankelijke wijze zien wat populisme in de praktijk betekent en hoe je het kunt herkennen.

Een volledige analyse van het populisme is niet af met alleen voorbeelden en toont niet aan dat het een duurzaam verschijnsel is dat zich al langer ontwikkelt in de maatschappij. Daarom behandelt Wansink in het tweede deel van het boek andere factoren die van invloed zijn op het voortleven en ontstaan van populisme. Historische, sociaal-culturele en economische facetten komen uitgebreid voorbij, maar het wordt niet duidelijk wat voor invloed ze nu precies hebben op de ontwikkeling van het populisme. Ook de conclusie vat niet overtuigend samen welke cocktail precies het populisme tot een blijvend verschijnsel zou maken.

Misschien wil Wansink de lezer zelf laten nadenken over hoe alle factoren zich tot elkaar verhouden, maar duidelijker wordt het er hierdoor niet op.

Waar Wansink met behulp van onderzoeken en citaten van politicologen, historici, economen en onderzoekers een goed onderbouwd boek schrijft – wat zeker boeit als je interesse hebt in het verschijnsel populisme – mist de samenhang in het tweede deel van het boek. Een samenvatting of conclusie waarin duidelijk wordt hoe populisme zich nu permanent manifesteert in het maatschappelijke veld was wenselijk geweest. Desondanks is het een interessant boek, dat je wél wegwijs maakt in ontwikkelingen in de maatschappij die zouden kunnen leiden tot populisme.

Hoe deze ontwikkelingen precies samenhangen was nog interessant geweest om te lezen, maar dat ‘het spook’ nog een tijdje zal rondzweven in de wereld is wel duidelijk.

Dit boek is voor €19,99 te verkrijgen bij boekhandel of site.

13 Maart 2017

W

aar de klassieke volkspartijen in de politiek – ook wel de gevestigde orde genoemd – steken laten vallen, springen de populisten in om dat gat op te vullen om zich vervolgens af te zetten tegen het politieke establishment.

Maar waar Wansink, redacteur en commentator bij de Volkskrant, in De erfenis van Fortuyn nog betoogde dat ‘het spook van het populisme’ maar tijdelijk in Europa rond zou zweven en na verloop van tijd het Europese continent wel weer uit zou vliegen, stelt hij in zijn nieuwe boek De populistische revolutie dat er achter die populistische bewegingen, waarvan LPF-leider Pim Fortuyn een van de initiators was, zich een ‘ontwikkeling van veel langere adem afspeelt’.

In essentie is populisme een beweging die zich kenmerkt door de volgende boodschap uit te dragen: ‘De politiek is van ons, het soevereine volk heeft het recht op directe zeggenschap over het beleid. Maar we worden van de macht uitgesloten door corrupte politici en de elite die onze belangen verraadt, onze opvattingen negeert en ons met minachting bejegent.’

Na deze omschrijving laat Wansink de lezer uitgebreid voorbeelden zien van populistische bewegingen en stromingen. En dat zijn er meer dan je denkt. Van opstandige boeren die zich vlak voor de Eerste Wereldoorlog verenigden in de People’s Party tot de Brexit en van Donald Trump tot Pegida: een Duitse beweging die vreedzaam protesteert tegen het immigratiebeleid van Angela Merkel; Wansink laat hiermee zien dat zulke voorbeelden terug te voeren zijn op de denk- en handelswijze van populisten.

Populisme is volgens Wansink niet iets van de laatste tijd is en de kans bestaat dat dit een blijvende stroming in de politiek is. De voorwaarden waaronder populisme kan ontstaan zet hij helder uiteen en met de vele voorbeelden die hij in de eerste helft van het boek geeft, verlevendigt

Spiegeloog

De Populistische Revolutie van Hans Wansink

De R ndvraag Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

De vraag van Eftychia Stamkou (Sociale Psychologie) Dear Florian,

Spiegeloog

14

At school there are often different clusters of kids that show a consistent pattern of behaviour. Two of the most prominent ones are the ‘cool kids’ and the ‘nerds’. Do you think it’s true that ‘cool kids’ often have more influence over ‘nerds’? And if so, what can we do to increase the influence of the ‘nerds’?

Eftyicha

Het antwoord van Florian Wanders (Arbeids- & Organisatiepsychologie)

Maart 2017

Students who violate school norms show that they do not care about potential reprimands from teachers, which makes them appear powerful in the eyes of their peers (Van Kleef, Homan, Finkenauer, Gündemir, & Stamkou, 2011).

Yet, while students who violate school norms likely appear powerful, whether they are also voluntarily granted influence from fellow students is another question (Van Kleef, Homan, Finkenauer, Blaker, & Heerdink, 2012).

Here is where our recently proposed framework of norms operating at multiple nested levels is informative: cool kids appear powerful because they show that they do not care about reprimands from teachers when they violate overarching norms of their school (Van Kleef, Wanders, Stamkou, & Homan, 2015). However, in contrast to outright bullies or nerds, cool kids typically also abide by local norms of their peers and thus signal loyalty to fellow students. This combination of apparent power and loyalty is what makes cool kids influential among fellow students and explains why cool kids are more influential than nerds who appear neither powerful nor loyal.

Our framework suggests two primary options for shifting influence from cool kids to nerds. First, we can reduce the extent to which cool kids appear loyal if teachers align school and group norms: aligned norms mean that violations of school norms are also interpreted as violations of group norms. For example, if teachers instill curiosity in

their students and make them eager to learn, disruptions of the teacher from a cool kid would also be seen as disruption by fellow students. Cool kids thus no longer appear loyal to peers, while nerds now do appear loyal.

Second, we can reduce the extent to which cool kids appear powerful. By going against school rules, cool kids demonstrate that they do not care about reprimands from teachers. However, cool kids will only appear powerful if they indeed do not need to care about reprimands from teachers. If, however, teachers are consequent in reprimanding transgressions, cool kids no longer appear as though they are immune to reprimands from teachers, which reduces the extent to which they are perceived as powerful.

Bronnen

- Van Kleef, G. A., Homan, A. C., Finkenauer, C., Blaker, N. M., & Heerdink, M. W. (2012). Prosocial norm violations fuel power affordance. Journal of Experimental Social Psychology, 48, 937-942.

- Van Kleef, G. A., Homan, A. C., Finkenauer, C., Gündemir, S., & Stamkou, E. (2011). Breaking the rules to rise to power: How norm violators gain power in the eyes of others. Social Psychological and Personality Science, 2, 500-507.

- Van Kleef, G. A., Wanders, F., Stamkou, E., & Homan, A. C. (2015). The social dynamics of breaking the rules: Antecedents and consequences of norm-violating behavior. Current Opinion in Psychology, 6, 25-31.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Lisa Wijsen (Psychologische Methodenleer) Dear Lisa, UvA’s bachelor and master programs in psychology mainly prepare students for empirical research, clinical advice, or consulting. However, there are other fields in psychology that can help further our understanding of the subject. How does, for example, a historical approach help us understand psychology?

Florian

?

Wist je dat...

Tekst: Maaike Posthuma

...diezelfde Elon Musk een hyperloop-wedstrijd in het leven heeft geroepen, die studenten aan de Technische Universiteit in Delft dit jaar hebben gewonnen? De hyperloop is een zeer snel transportsysteem in een luchtdrukbuis, en dertig Delftse studenten hebben in januari met hun exemplaar, waar ze anderhalf jaar aan hebben gewerkt, gewonnen van achtentwintig andere teams. Deze hyperloop is 4,5 meter lang, één meter hoog, weegt 149 kilo en haalde tijdens de wedstrijd op een afstand van 1,2 kilometer een snelheid van 93 kilometer per uur. Er is geen prijs voor de studenten die gewonnen hebben, maar de technologie van de hyperloop heeft hiermee weer een hele boost gekregen.

...Elon Musk hard aan het proberen is de wereld volledig over te laten gaan op zonne-energie? Deze ingenieur, ondernemer en eigenaar van Tesla heeft in Nevada, Verenigde Staten een zogenaamde ‘gigafabriek’ laten bouwen voor het produceren van duurzame accu’s en elektrische auto’s. De Nederlandse regering wil Tesla overhalen om ook zo’n fabriek naar Nederland te halen. Dan zouden er nog maar 98 gigafabrieken nodig zijn om de hele wereld te kunnen voorzien van duurzame energie.

15

Maart 2017

...het boek van George Orwell, 1984, plotseling weer een bestseller is? Deze roman over een dystopische toekomst waar kritisch denken wordt onderdrukt door een totalitaire regering is sinds begin dit jaar weer enorm in trek.

Vanaf het moment dat Kellyanne Conway, adviseur van Donald Trump, een interview gaf bij het Amerikaanse programma Meet the Press en de ‘alternatieve feiten’ van perschef Sean Spicer verdedigde, begon de verkoop in de VS al licht te stijgen en deze is sindsdien in groei. Zelfs in het buitenland is de interesse voor het boek gegroeid: de verkoopcijfers in Groot-Brittanië en Australië waren twintig procent hoger dan vorig jaar rond deze tijd.

...survivalism een stroming is van een aantal superrijke mensen die zich voorbereiden op doemscenario’s, zoals natuurrampen of een verstoring in de (geo)politieke of maatschappelijke orde? Ze noemen zichzelf preppers, en sommigen bezitten een groot stuk (afgelegen) land met een bunker, een aantal motoren, geweren en voldoende voedsel en water voor een aantal maanden. Dit zijn geen verwarde, rare eenlingen, maar succesvolle zakenmannen zoals de oprichter van Reddit, Steve Huffman. Hij identificeert zich als prepper en zegt dat er nog een heleboel anderen in Silicon Valley rondlopen. Ze schijnen zelfs te vergaderen over onderwerpen als noodscenario’s, plekken op aarde die beschermd zijn tegen klimaatverandering en tweede paspoorten.

Spiegeloog

...de honderdjarige Amerikaan Jacques Fresco zichzelf ‘futurist’ noemt? Hij begon als tiener al met het tekenen van ontwerpen bij een vliegtuigmaatschappij. Dit was de basis voor zijn leven vol dromen over nieuwe technologieën, infrastructuren, zelfbesturende auto’s en drijvende steden. Zijn landgoed in Venus, Florida, Verenigde Staten bestaat uit twee grote koepels vol modelvliegtuigen en kanaalgraafmachines om het water uit de stijgende oceanen naar onbewoond woestijngebied te pompen. Ondanks dat Silicon Valley de technologiewereld domineert, komt er steeds meer belangstelling voor Jacques Fresco’s modelmaatschappij, the Venus Project: een maatschappij die niet op geld, maar op technologie draait.

Futuristische Geestesziekte De DSM van de toekomst

Met elke nieuwe editie die er van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) verschijnt worden er weer nieuwe stoornissen aan het boek toegevoegd. Met de richtlijnen zoals die er nu in staan lijkt het alsof ieder individu wel een of meerdere mentale stoornissen onder de leden heeft. Welke nieuwe stoornissen zouden er in de DSM van de toekomst opgenomen zijn?

Tekst: Wolter de Boer

Spiegeloog

16

I

Maart 2017

velen ook een nadelige kant heeft. Wanneer je ’s avonds je n 2015 was bijna achttien procent van de inwoners van hoofd weer uit de wolken moet laten zakken om het te rusten de Verenigde Staten gediagnosticeerd met een mentale te leggen, wordt de slaap soms uren weggehouden door de stoornis (National Institute of Mental Health, 2016) en in constante gedachte aan de nieuwe grote liefde. Ook krijgen Nederland zijn de cijfers ongeveer vergelijkbaar (Veerbeek, mensen die verliefd zijn vaak geen hap door hun keel. Om Knispel, & Nuijen, 2015). Ondanks de vele kritiek die er over productiviteit nog niet te spreken: verliefden ontwikkevanuit de psychiatrie zelf geleverd wordt op de nieuwste len misschien een mildere blik op de wereld, maar hun roosversie van de DSM, blijft het boek nog steeds de gouden kleurige gedachten drijven de aandacht met grote regelmaat maatstaf in de psychiatrie en klinische psychologie (Franweg van de dagelijkse activiteiten waar ze zich aan zouden ces, 2013; Van Os, 2014). Hoewel het aantal stoornissen moeten onderwerpen. Waar de persoon van je dromen je ’s in de nieuwste versie gedaald is ten opzichte van de versie nachts uit je slaap houdt, zorgt hij of zij er overdag voor dat daarvoor, bevat de DSM alsnog drie keer meer stoornissen geen zinnig stuk infordan de eerste versie uit matie je mentale wereld 1992 (GGZtotaal, 2017). bereikt.

Problematiek Goede diagnostiek en met het slaapritme, vereen daarop aansluitende - Verliefd overlapt met stoorde eetlust en een behandeling zorgen verschillende stoornissen sterke vermindering van voor een verlichting van het dagelijks functioneveel lijden, maar in somren: gecombineerd lijken mige gevallen lijkt het deze criteria al redelijk wel alsof elk gedrag dat op een serieuze DSM-diagnose. niet overeenkomt met een gemeten gemiddelde het stempel

Hanna Bervoets (2014) verkent het idee van ver‘pathologisch’ verdient. Ik ging op zoek naar drie mogelijke liefdheid als stoornis uitgebreid in haar roman Efter. In een mentale ziektebeelden van de toekomst. toekomst waarin enkel nog eigenzinnige figuren die niet met de tijd mee willen gebruik maken van ouderwetse iPhones Verliefdheid wordt niet-beantwoorde verliefdheid geclassificeerd als Love Velen stellen dat verliefdheid bij de grootste geneugten van Addiciton Disorder (LAD). Er is een ware industrie opgetuigd het leven hoort. Wie eenmaal met zijn hoofd in de wolken om patiënten die kampen met deze stoornis te diagnostiloopt, ziet niet alleen zijn of haar subject van begering in ceren en te behandelen. Een ondernemende vrouw die als een uiterst positief daglicht, maar generaliseert die blik vaak een van de eersten is genezen van de stoornis richt een luxe ook naar andere zaken dan de persoon in kwestie. Collega’s kliniek op waarin meisjes met LAD worden behandeld. De en medestudenten van iemand die verliefd is ontvangen behandeling bestaat uit een uitgebreid arsenaal aan groepsveel meer complimenten van diegene dan ze gewend zijn en individuele therapieën, sport en andere therapeutische en bovendien worden hun dagen ineens opgesierd met vroactiviteiten. Ook de farmaceutische industrie blijft niet lang lijk gefluit. De verliefde gedraagt zich vele malen vriendelijbuitenstaander van de nieuwe classificatie; met neurobioloker dan op basis van eerder gedrag van hem verwacht zou gisch onderbouwde argumenten wordt in de loop van het worden. boek het eerste experimentele medicament tegen verliefd Anderen benadrukken echter dat verliefdheid voor

Spiegeloog

17 Maart 2017

studieprestaties te verbeteren al een gebruikelijke zaak te heid, Efter, getest op de patiëntes in de kliniek. Met alle zijn geworden en ook in Nederland lijkt het steeds normaler desastreuze gevolgen van dien. om een pil te slikken die helpt om betere studieprestaties

Een verhaal als dit mag dystopisch in de oren klinvoor elkaar te boksen (NOS op 3, 2015). Anekdotes afkomken, maar liefde wordt in de wetenschap al bestudeerd op stig uit Amerika laten zien dat studenten steeds sneller hun een manier die sterk aan Efter doet denken. Sandra Langeweg vinden naar een psychiater om een ADHD-diagnose te slag is een Nederlandse cognitief en biologisch psychologe, verkrijgen en zo beter te studeren (Schwarz, 2013). Zo zou gespecialiseerd in de liefde. Vanuit een verbazing over het het kunnen dat psychiaters en huisartsen op termijn steeds weinige dat bekend is van de fysiologische processen die ten meer onder druk komen te staan om de diagnose ADHD te grondslag liggen aan onze verliefde toestand heeft ze een stellen bij individuen, zodat die individuen beter tegemoet onderzoekslijn opgezet aan de Universiteit van Missouri in kunnen komen aan eisen die zijzelf en het onderwijs aan hen St. Louis, Verenigde Staten, waar ze de relatie tussen neustellen. rochemie en verliefdheid onderzoekt. In een artikel dat in

Het is niet ondenkbaar dat er naast ADHD een 2014 in NRC Handelsblad verschenen is, legt ze uit dat vergrotere druk op de psychiatrie komt om andere diagnoses liefdheid als toestand overlapt met verschillende stoorniste stellen die de efficiëntie van het individu vergroten. Zo is sen zoals obsessieve-compulsieve stoornis en verslaving. Op er bijvoorbeeld een relatief jonge psychische stoornis die in de vraag of we verliefdheid als een stoornis zouden moeten Amerika het licht heeft gezien: de Shift Work Sleep Disorder. zien antwoordt ze dan ook: ‘Nou, mensen die verliefd zijn, Simpel gezegd komt het erop neer dat mensen die onregelzijn best een beetje gek. Ze kunnen niet slapen, ze willen niet matige diensten werken zich overdag slaperig kunnen voelen eten. Het punt is dat mensen het vaak niet erg vinden dat ze (want de hele nacht gewerkt) en zich ’s nachts minder alert verliefd zijn. Maar iets is een stoornis als het nadelige gevolvoelen wanneer ze hun volgende shift moeten draaien (want gen heeft voor de persoon zelf en/of zijn omgeving. En dat de hele dag niet geslapen) (WebMD, 2017). Het ’s nachts niet is met verliefdheid wel een beetje zo. Als mensen zich niet kunnen slapen en overop hun studie of werk dag niet wakker kunnen kunnen concentreren...’ blijven lijken zo niet (De Bruin, 2014).

Dat verliefd- After Lunchbreak Inefficiency Disorder langer het gevolg van het werken van onregelmaheid een serieuze belemkan in de toekomstige DSM komen tige diensten, maar het mering voor het dagelijks gevolg van een stoornis. leven kan vormen is de In zijn essay De vermeesten van ons niet moeide samenleving stelde vreemd. De vraag of de filosoof Byung-Chul Han al dat we leven in wat hij een verliefdheid in de toekomst daarom gepathologiseerd moet prestatiesamenleving noemt (Han, 2014). Waar we vroeger worden, is er een die de psychologie en psychiatrie zichzelf geveld werden door bacteriën en virussen, zijn het tegenmoeten stellen. Met nieuwe onderzoekslijnen zoals de hierwoordig vooral ‘neuroziektes’ als depressie, ADHD en boven beschreven lijn moeten we misschien niet vreemd burn-out die ons de das om doen. Deze verstoringen ontopkijken als in de toekomst Love Addiction Disorder, of een staan door een teveel van het positieve: te veel werken of variant op deze diagnose, zijn intrede doet in de DSM. te veel leuke dingen in je vrije tijd plannen. Zo wordt de mens niet meer van buitenaf ziek gemaakt, maar maakt hij Inefficiëntie zichzelf ziek van binnenuit. Zo draagt hij zelf dus de verant‘Menselijk kapitaal’ is voor veel bedrijven het belangrijkste woordelijkheid voor de oorzaak van de ziekte, en daarmee productiemiddel in de eeuw van internet en informatie. De ook voor de oplossing ervan. spanningsboog van een gemiddeld menselijk wezen is maar

De wetenschap en farmaceutische industrie beperkt, net als zijn hoeveelheid energie en de reikwijdte van hebben op de meeste stoornissen een antwoord gevonden zijn interesses. Hoewel ondernemers en managers het soms in de vorm van therapie of medicatie. Het is belangrijk om liever anders zouden zien, is oneindig hard blijven werken ons bewust af te vragen wat we tot stoornis bombarderen aan taken die veel van een werknemer vergen onmogelijk, en dus ook waarvan we vinden dat het gecorrigeerd moet evenals het dag na dag uitvoeren van een baan die saai, sloworden. Zolang Shift Work Sleep Disorder gewoon een verpend, of saai én slopend is. stoord slaapritme door het draaien van nachtdiensten is, zou

Zoals twee edities eerder al beschreven in dit blad het een passende behandeling zijn om vaste dagelijkse dienkunnen amfetamine-achtige stoffen als Ritalin, Concerta of sten te draaien of op zoek te gaan naar ander werk. Door de Modafinil ons helpen om tijdelijk een grotere euforie en verklachten Shift Work Sleep Disorder te noemen stellen we dat binding met de taak waar we aan werken te bewerkstelligen de slechte aandachtspanne en slapeloosheid niet langer het (De Boer, 2016). Veel studenten gebruiken dit soort midgevolg zijn van onregelmatige diensten, maar een verstoring delen dan ook zonder prescriptie om een tijdelijke staking op zich. Een verstoring die behandeld kan worden om zo van lichaam en geest de kop in te drukken. In Amerika lijkt het individu weer naar ‘normaal’ te brengen. Wellicht brengt het gebruik van amfetamine-achtige stoffen om werk- en

de DSM van de toekomst ons een ‘inefficiëntie spectrum’, waarbinnen niet alleen Shift Work Sleep Disorder maar ook Loss of Interest Disorder en After Lunchbreak Inefficiency Disorder ondergebracht worden.

Spiegeloog

18 Maart 2017

Het private zelf Het leven van de hedendaagse westerse mens is doordrongen van individualiteit. Via Instagram delen we de restaurants, verre bestemmingen en feesten die we bezoeken en waarvan we vinden dat ze ons maken tot wie we zijn. Op LinkedIn tonen we tot in detail waar we in het verleden gewerkt hebben en waar we op professioneel gebied voor staan. Van elke sociale gelegenheid maken we een selfie, evenals van elke andere belevenis waarvan we denken dat die bovengemiddeld interessant is voor mensen uit onze directe digitale omgeving. Steeds meer gegevens ruilen we in voor het gemak en de genoegens die het wereldwijde web ons te bieden hebben. Waar eindigt onze drang naar transparantie?

Dave Eggers (2013) laat in zijn roman The Circle zien hoe een wereld eruit zou kunnen zien waarin transparantie als waarde hoog in de menselijke rangorde staat. Mae Holland wordt aangenomen bij The Circle, een bedrijf dat zo ongeveer lijkt op wat Facebook, Google en Twitter zouden zijn na een fusie. The Circle streeft ernaar om alles in de wereld openbaar en deelbaar te maken. Het ultieme uitgangspunt is een volledig transparant leven van iedere burger, opdat ‘de cirkel’ compleet wordt. Het bedrijf lanceert constant nieuwe softwarepakketten en technologische producten om dit ultieme doel te bereiken. Mae Holland is uiteindelijk een van de eersten om zo’n nieuw product, een soort bodycam, uit te testen. Iedereen kan constant live meekijken met wat er gebeurt in haar leven. Uiteindelijk maakt een serie nare gebeurtenissen duidelijk aan de lezer waarom volledige transparantie niet per se iets nastrevenswaardigs is en zelfs kan uitmonden in een drama.

Voor bedrijven en werkgevers is totale transparantie een handig uitgangspunt om effectief werknemers aan te kunnen nemen, visies te kunnen bepalen en te kunnen adverteren. Een beetje privacy is echter noodzakelijk voor een mens. In de persoonlijke leefsfeer, waarin niemand zomaar binnendringt of meekijkt, kan een mens even bijkomen zonder zich druk te hoeven maken over de indruk die een ander van hem krijgt. De korte momenten van totale privacy zijn wellicht de enige momenten waarop een mens even helemaal zichzelf kan zijn. Korte momenten die van groot belang zijn om te ontdekken wie je bent en die je dus helpen om je identiteit verder vorm te geven.

Omwille van veiligheid en zakelijke belangen lijkt het erop dat de afgelopen jaren privacy een steeds schaarser goed is geworden. Het delen van vele hoofdzaken en details uit het persoonlijke leven is een kenmerkende dagelijkse bezigheid voor veel jonge mensen. Een student zonder Facebookprofiel is nog steeds een unicum. Wie tegen meer transparantie omwille van veiligheid of plezier is, heeft misschien wel iets te verbergen. En wie iets te verbergen heeft is moeilijk te vertrouwen. Dus zou het zomaar kunnen dat

Generalistische Ondoorzichtigheidsstoornis opgenomen wordt in het toekomstige handboek van de psychiatrie.

De DSM van de toekomst Het van gestoord naar normaal willen brengen is een menselijke drijfveer waar het hele gezondheidsstelsel en een enorme aangrenzende industrie op gebouwd zijn. Het uitbannen van ieder lijden dat het menselijk leven rijk is zorgt vaak ook voor een vervlakking van de grote hoogten tot waar mensen kunnen stijgen. De mooiste kunst komt voort uit de meest ontregelde geesten, de beste ideeën kunnen ontstaan uit momenten van complete verveling en in de diepste wanhoop weten mensen zichzelf weer helemaal opnieuw uit te vinden. Laten we in de gaten houden dat we die grote hoogtes niet naar de grond trekken wanneer we de dalen proberen te normaliseren. Naar verwachting zal de nieuwe DSM in 2030 het licht zien (GGZtotaal, 2017). Tot die tijd is het aan de psychiatrie en de psychologie om de geestesziekten van de toekomst vorm te geven. <<

Bronnen

- Bervoets, H. (2014). Efter. Amsterdam: Atlas Contact.

- De Boer, W. (2016). Smartdrugs en studie: maken pillen ons slimmer? Spiegeloog, 5-7.

- De Bruin, E. (2014). De ziekte die verliefdheid heet. Opgehaald op 2 februari 2017 van https://www.nrc.nl/nieuws/2014/08/30/ de-ziekte-die-verliefdheid-heet-1413546-a1244973/.

- Eggers, D. (2013). The Circle. Londen: Hamish Hamilton.

- Frances, A. (2013). Terug naar normaal. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.

- GGZtotaal. (2017). DSM 5. Opgehaald op 2 februari 2017 van http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89824/pagina/dsm_5. html/.

- Han, B. (2014). De vermoeide samenleving. Amsterdam: Van Gennep.

- National Institute of Mental Health. (2016). Any Mental Illness (AMI) Among U.S. Adults. Opgehaald op 22 februari 2017 van https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/prevalence/any-mentalillness-ami-among-us-adults.shtml/.

- NOS op 3. (2015). 1 op 10 studenten weleens aan concentratiedoping. Opgehaald op 2 februari 2017 van http://nos.nl/op3/ artikel/2029272-1-op-10-studenten-weleens-aan-concentratiedoping. html/.

- Schwarz, A. (2013). Drowned in a Stream of Prescriptions. Opgehaald op 22 februari 2017 van http://www.nytimes. com/2013/02/03/us/concerns-about-adhd-practices-and-amphetamine-addiction.html/.

- Van Os, J. (2014). De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz. Leusden: Diagnosis Uitgevers.

- Veerbeek, M., Knispel, A., & Nuijen, J. (2015). GGZ in tabellen 2013 - 2014. Utrecht: Trimbos-instituut.

- WebMD. (2017). Shift Work Sleep Disorder. Opgehaald op 22 februari 2017 van http://www.webmd.com/sleep-disorders/guide/ shift-work-sleep-disorder-topic-overview/.

Op Kamers

Maarten Marsman - Gebouw G 0.32 Tekst & Foto’s: Alissa Kerklingh

Maarten Marsman is universitair docent bij de programmagroep Methodenleer. Hij doet onderzoek naar Bayesiaanse statistiek, psychometrie, onderwijskundig meten en is daarnaast betrokken bij de ontwikkeling van het statistische programma JASP (jasp-stats.org).

Star Wars-mok

Spiegeloog

‘Deze mok heb ik van een promovendus gekregen toen de Psychologiefaculteit nog in de Diamantbeurs gevestigd was. Ik zat daar in wat we de “Bayesianenkamer” noemden, omdat er geen frequentist te bekennen was. Ik begeleidde iemands onderzoek, en die vond deze mok passend voor mij. Het figuurje dat op de mok is afgebeeld is the Emperor van Star Wars. Waarom de mok passend was voor mij weet ik eerlijk gezegd niet, misschien was het wel de Bayesiaanse “force”: “come to the dark side, we have cookies”.’

Proefschrift

‘Er is geen toekomst zonder het verleden. Dit is het proefschrift van mijn promotor, Cees Glas. Ik heb er veel in gegrasduind en gebruik het zelfs nog steeds voor projecten waar ik op dit moment mee bezig ben. Het grappige is dat de inhoud actueel blijft, ook al komt het proefschrift uit 1989. Het taalgebruik is opvallend genoeg eigenlijk ook niet veel veranderd. Toen later een omslag voor mijn eigen proefschrif moest kiezen, heb ik voor dezelfde blauwe kleur gekozen als het proefschrift van mijn promotor.’

Whiteboard

‘Bij veel gesprekken die ik heb met studenten of met collega’s eindigen we uiteindelijk voor het whiteboard. Door ideeën in formules om te zetten scherp je je gedachten, en een whiteboard is daarvoor een ideaal communicatiemiddel: je ziet verbanden helder voor je. Vaak zijn er sporen van verschillende gesprekken terug te vinden op het whiteboard, meestal gaat het dan om ideeën voor nieuwe richtingen binnen mijn onderzoek. Hoewel mijn kamergenoot Maria Bolsinova ook gebruikmaakt van het whiteboard, maak ik er het meest gebruik van.’

Maart 2017

19

Hoe overleef ik...

De prestatiemaatschappij?

Ik mis de tijden waarin ik mezelf kon terugtrekken met een boek zonder dat ik dertig nieuwe berichten had als ik weer op mijn mobiel keek. Of de tijden waarin Francine Oomen mij in haar boeken vertelde hoe ik verschillende delen van mijn leven kon doorkomen. Zij hielp mij met thema's als liefde, vriendschap, school en ouders, maar waar is Francine Oomen nu ik probeer te overleven in deze prestatiemaatschappij?

Tekst: April te Spenke

Spiegeloog

20

T

Maart 2017

tiebronnen. Ik betrap mezelf er ook op dat ik bij het maken egenwoordig is het leven van de jongvolwassene een van grotere opdrachten tussendoor steeds kleine taken volsoort cyclus waarin iedereen elkaar bezighoudt. De breng. Het enige waar het mij dan eigenlijk aan ontbreekt is term ‘druk’ is tegenwoordig niet alleen een term om aan discipline. Niet per se de discipline om door te gaan en mijn te geven dat je veel te doen hebt, maar het is tevens een taken af te maken, maar de discipline om te stoppen waar statussymbool geworden om aan te geven dat je belangrijk ik mee bezig ben en even rust te nemen. De werkdruk en genoeg bent om überhaupt veel te doen te hebben. Je zou productiviteit is nu eenmaal hoger en zal alleen nog maar kunnen zeggen dat ‘druk-zijn’ een positieve term is gewortoenemen. Wat ik hiermee probeer te zeggen is dat het niet den. Wanneer je zelf geen plannen hebt gemaakt, worden ze gaat over hoe je de werkdruk en informatieoverbelasting wel voor je gemaakt, en als je denkt vrij te zijn, komt er altijd vermindert – want dit is nu eenmaal zo en in de toekomst wel iets kleins tussendoor. Zo krijg je elk uur wel een nieuw zal dit niet snel afnemen – maar dat het gaat over hoe jij kan WhatsAppbericht, een nieuwe Facebooktag of Snap binnen. overleven in deze drukte van de groeiende productiviteit en Natuurlijk heb je altijd de vrijheid om hier niet op te reaprestatiemaatschappij. geren, maar stel nou dat Een strategie voor het dit keer écht heel het aankunnen van deze belangrijk is of dat het prestatiemaatschappij zelfs een uitnodiging is - Druk-zijn is tegenwoordig een gaat namelijk helemaal om die vrije uren op te statussymbool niet over meer doen, vullen? Er is een dusmaar juist over bewust danige informatieoverminder doen. Vroeger belasting in de huidige was het tussendoortje maatschappij dat we nog een korte pauze waarin je even de tijd en rust nam om kunnen spreken van overprikkeling. Deze overprikkeling tot jezelf te komen, maar tegenwoordig is een tussendoorkomt niet alleen door een teveel aan informatie, maar ook tje een kleine taak volbrengen tussen het werken aan een door de stress die deze informatie met zich mee kan brengrote taak door. Deze kleine taken lijken op zich niet veel gen. Dit kan leiden tot chronische stress en aan langdurige energie te kosten, maar op den duur breekt het je op. Dit overbelasting, wat weer kan resulteren in een burn-out. In kan gelinkt worden aan multitasken, hetgeen waarbij je de 2014 hadden ruim 16,6 procent van de werknemers tussen ene taak onderbreekt om aan een andere taak te beginnen. de 25 en 35 jaar last van burn-outklachten (Centraal Bureau De voordelen van multitasken zijn dat elke kleine taak, ook voor de Statistiek, 2015). al is het het beantwoorden van een WhatsAppbericht, een

Het is nou eenmaal een feit dat we leven in een potentiële beloning met zich meebrengt. Bijvoorbeeld in de wereld waar alles continu beter, sneller en efficiënter moet vorm van een afleiding van je grotere taak en het voelen van en waar werkgevers een hogere productiviteit van hun rust of juist de ervaring dat je door het beantwoorden van werknemers verwachten. Dat is wat past in de hedendaagse een foto op Snapchat een taak volbracht denkt te hebben. Je maatschappij en dat is waar we ons op moeten richten voor zou denken dat multitasken op deze manier eigenlijk goed de toekomst: een hogere productiviteit en een toenemende voor je is. Recentelijk onderzoek stelt echter het tegenoverwerkdruk. Het lijkt steeds normaler te worden om je focus gestelde. Mensen die werden geïnstrueerd om te multitasken te kunnen wisselen tussen verschillende taken en informa-

Bronnen

- Amabile, T.M., Mueller, J.S., Simpson, W.B., Hadley, C.N., Kramer, S.J., & Fleming, L. (2002). Time pressure and creativity in organizations: A longitudinal field study. College of Information Sciences an Technology, 7, 198 205.

- Buser, T., & Peter, N. (2011). Multitasking: Productivity effects and gender differences. Tinbergen Institute, 3, 1- 15.

- Centraal Bureau voor de Statistiek. (2015). CBS en TNO: Een op de zeven werknemers heeft burn-out klachten. Geraadpleegd op 20 februari 2017, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2015/47/ cbs-en-tno-een-op-de- zeven-werknemers-heeft-burn-outklachten - Lazaro, N. (2010). Brein@work. Houten: Bon Stafleu van Loghum.

Spiegeloog

verminderd. Dat is eigenlijk vrij logisch omdat creatief denken beter gaat als je je focust op een enkel aspect, want dan kun je het brein de tijd geven om connecties te maken en nieuwe ideeën te genereren. Wanneer je een grote taak probeert op te lossen en tussendoor nog even snel een e-mail of Facebooktag beantwoordt, zul je minder snel een cruciale connectie leggen omdat je jezelf er simpelweg geen tijd voor geeft.

Het is, denk ik, niet mogelijk om volledig voorbereid te zijn op de prestatiegerichte toekomst in de zin van dat je geen grip hebt op de snelheid waarin dingen gaan en zullen blijven gaan. Je moet je daarom richten op hoe je strategieën toepast zodat je op jouw eigen manier kan meebewegen in deze prestatiemaatschappij en wereld van toenemende werkdruk.

Dus wordt de werkdruk te hoog of merk je dat je druk bent om puur het druk-zijn en niet omdat je er echt belang bij hebt of energie uithaalt, neem dan een tussendoortje.

Zorg ervoor dat je even de tijd en rust neemt voor jezelf. Dit kan je invullen met mindfulness, minder multitasking in de zin van minder afwisseling van grote en kleine taken of juist puur even niets doen om de informatie die je hebt opgenomen te verwerken. Wie weet ervaar je hierdoor veel minder stress en is dat jouw antwoord op de vraag: Hoe overleef ik de prestatiemaatschappij? <<

21 Maart 2017

voerden de taken slechter uit dan de mensen die de taken opeenvolgend deden. Daarnaast bleek dat mensen die vrij hun eigen schema mochten organiseren significant slechter presteerden (Buser & Peter, 2011). Multitasken is dus niet beter voor de productiviteit.

Bij het afwisselen van twee taken moet ons brein de cognitieve regels van de oude taak vervangen door de cognitieve regels van de nieuwe taak. Dit neemt tijd in beslag, wat de productiviteit weer vermindert. Hierdoor wordt de werkdruk voor de oude taak verhoogd. Een hogere werkdruk zal daarbij alleen maar meer stress oproepen. Je zou kunnen zeggen dat multitasken een vermomde versie is van uitstelgedrag en ik denk dat iedereen wel weet dat uitstellen en tijdnood kunnen zorgen voor veel stress.

Mocht het zo zijn dat je niet anders kan dan af en toe wisselen van grote taak naar kleine taak, dan is het misschien handig om achteraf een copingstrategie toe te passen in de vorm van mindfulness. Het hebben van stress kan namelijk zorgen voor een leer of presteerblokkade.

Mindfulness zou kunnen helpen om prestaties en effectief gedrag te stimuleren (Lazaro, 2010). Met mindfulness kan je het brein in rustiger vaarwater proberen te krijgen, waardoor je daarna weer ruimte hebt om je bezig te houden met de cognitieve regels van de grote taak waar je mee bezig was. Daarnaast kan het je helpen om op een bewuste manier bezig te zijn met fysieke ervaringen, gevoelens en gedachten, waardoor je focus en aandacht hebt voor de taak waar je mee bezig bent. Het kan namelijk heel fijn zijn om je even bewust te zijn van de werkdruk en de voor je liggende taken, zodat je vervolgens efficiënter te werk kan gaan.

Nog een reden waarom mindfulness of een tussendoortje goed is, is omdat te veel blootstelling aan informatie ons creatief denken vermindert. In een onderzoek van Amabile en collega’s (2002) kwam naar voren dat het creatieve denken van mensen hoger is wanneer zij zich focussen op één grote taak gedurende een dagdeel.

Wanneer mensen veel uiteenlopende taken hebben op een dag – denk aan vergaderingen, discussies online of offline en andere activiteiten – dan is hun creatief denkvermogen

Even Voorstellen...

Stichting Bootvluchteling

H

Spiegeloog

22 Maart 2017

Het is druk. De wachtkamer, die bestaat uit opelijk is het geen probleem dat we je direct een enkele krukjes in het grind, zit vol en mijn collega deelt de nachtdienst in Moria hebben gegeven, we hebben op patiënten in naar ernst van hun klachten. Mijn eerste patiënt dit moment een tekort aan artsen,’ las ik op het dienstroosis een huilend Syrisch meisje van dertien jaar met keelpijn ter vlak voor mijn vertrek naar het Griekse eiland Lesbos. en koorts. De negentienjarige Hussam uit Irak helpt met Mijn zomervakantie midden in de vluchtelingencrisis doorde taalbarrière, zoals brengen: klinkt als een hij bijna elke avond goed idee toch? Eendoet. Zonder vertalers maal geland word ik warm onthaald door - We zijn vooral op zoek naar Perzisch of zoals hij kan ik weinig.

Die nacht volgen vele andere vrijwilligers van Arabisch sprekende vrijwilligers patiënten met klachten de medische en psychovan kiespijn of hoesten, sociale teams van Stichting Bootvluchteling. De tot paniekaanvallen en zelfverminking. medisch coördinator uit Ik behandel met medicatie uit onze kast en bel voor een kleine vreugdekreten bij het zien van de 45 kilo aan medicatie die ik met hulp van vrienden en familie mee heb kunnen zwangere vrouw met ruim bloedverlies een ambulance, maar voornamelijk probeer ik te luisteren en gerust te stellen. Het nemen. helpt hoop ik een klein beetje.

Afgelopen jaar verdronken ruim vijfduizend

Na een paar uur ‘slaap’ op de behandeltafel zie ik mensen in een poging Europa te bereiken, een triest record het kamp voor het eerst in het licht. Het bizarre aanzicht waar niemand op hoopte. Alleen al in Griekenland kwamen van de gigantische rij voor het ontbijt staat op mijn netvlies in 2016 meer dan 170.000 nieuwkomers aan. Ter vergelijgebrand. Omdat ik snak naar cafeïne lopen we na onze king: dat is ongeveer het aantal inwoners van Nijmegen. dienst naar de food trucks buiten het kamp. De vluchtelingen Enkele duizenden vluchtelingen en migranten zitten vast in laden hier hun telefoons op en ik koop er sterke Griekse verschillende kampen op het anders idyllische Lesbos. ijskoffie. Doordat ik betaal met mijn eigen munteenheid Moria is een van de meest beruchte vluchtelingenkampen van Europa. Het is al donker als ik de hoge hekken met word ik eraan herinnerd dat deze ellende zich plaatsvindt prikkeldraad en schijnwerpers voor het eerst zie. Samen met in mijn eigen achtertuin en dat blijft moeilijk te geloven. Ik twee collega’s groeten we de norse politieagenten en betrebeschouw de aanwezigheid en de keuzes die deze mensen maken als een gegeven en ik maak mijzelf niet wijs dat ik den het terrein. We passeren vele stoffige tentjes voordat structureel kan bijdragen aan hun toekomst. Wel kan ik ik onderaan de heuvel ons woonwagen-achtige kliniekje zie bijdragen aan het recht om als mens behandeld te worden en staan. zo nodig medische hulp bieden, ongeacht achtergrond.

Stichting Bootvluchteling biedt medische en psychosociale hulp in de hotspots Lesbos en Samos en met een boot op de Middellandse zee. Deze noodhulp is afhankelijk van donaties en vrijwilligers met verschillende (ook niet-medische) achtergronden. Vooral aan Perzisch of Arabisch sprekende vrijwilligers is op dit moment een tekort. Wil je doneren of je opgeven als vrijwilliger?

Kijk op Bootvluchteling.nl voor meer informatie. Of volg hen op Facebook (Stichting Bootvluchteling) of Twitter (@bootvlucht).

Saskia Spoor, Arts Internationale Gezondheidszorg & Tropengeneeskunde.

Camera Obscura Tekst: April te Spenke

lijdt aan een ‘vergroot hart’, dat hij wanhopig probeert op te vullen door te ontsnappen en op zoek te gaan naar Tulsa zodat zij samen Gardners vader kunnen opsporen.

Tijdens het kijken van de film voelt het alsof de filmmakers het hele Mars-idee hebben gebruikt om een semi-romantisch verhaal te vertellen over twee tieners die op zoek zijn naar een thuis, en ondertussen dankzij elkaar de aarde leren waarderen. Je merkt dat de film veel probeert te zijn, maar het lukt gewoon niet om alle ideeën over Mars, het liefdesverhaal en de personages van Tulsa en Gardner uit te diepen. Naar mijn mening hebben de makers te veel willen betrekken in de film, met als gevolg dat de film oppervlakkig wordt. Ook het feit dat je aan het begin meteen kan voorspellen wie betrokken is bij de grote plottwist van de film is jammer.

Wat The Space Between Us wel goed doet, is dat je meer waardering krijgt voor de schoonheid van de aarde, mede doordat de naïeve Gardner aan iedereen vraagt: ‘What do you like most about Earth?’ Ook alle reacties van Gardner op aardse, normale voorwerpen en wezens brengt luchtigheid en humor met zich mee. Daarnaast zijn de acteerprestaties hoog en zorgen ze ervoor dat de film interessant blijft om naar te kijken. Deze film is zeker niet verkeerd om gezien te hebben, maar laat je niet verleiden door het woord ‘space’ in de titel. Het leven op Mars wordt namelijk niet echt uitgediept, maar mocht je houden van zoetsappigheid, dan kan het geen kwaad om te zien hoe het regisseur Peter Chelsom gelukt is om een romantische komedie in een nieuw jasje te steken.

Regie: Peter Chelsom Deze film is nu te zien in de bioscoop.

23 Maart 2017

M

ars is een planeet die klaar is om op geleefd te worden,’ stelt Dr. Nathaniel Shephard (Gary Oldman) tijdens een persconferentie vlak voordat de Magellan 61 met zes astronauten vertrekt om een nieuwe kolonie te stichten op Mars, genaamd East Texas. Het klinkt als een idee voor de verre toekomst, maar het is al dichterbij dan men denkt.

Zo lijkt Dr. Shephard een soort filmversie van Elon Musk (PayPal, Tesla) die onlangs een persconferentie heeft gehouden over SpaceX en het plan om de eerste bemande vlucht naar Mars te realiseren in 2022.

Na de persconferentie begint voor hoofdastronaute Sarah Elliot (Janet Montgomery) en vijf andere astronauten een zeven maanden durende reis naar Mars. Onderweg komt zij erachter dat zij zwanger is en dus zat er niets anders op dan te bevallen op Mars. Nog geen seconde nadat Gardner (Asa Butterfield) wordt geboren krijgt Sarah een hartstilstand en komt ze te overlijden. De betrokken partijen bij East Texas en NASA besluiten dat de mensen op aarde niets over dit schandaal te weten mogen komen en houden Gardner geclassificeerd. Hierna versnelt de tijd en begint het verhaal van de zestienjarige Gardner die de wens heeft om terug te reizen naar de aarde.

Ten eerste om uit te vinden wie zijn vader is, en ten tweede om een bezoek te brengen aan Tulsa (Brittany Robertson), een meisje dat hij heeft ontmoet via internet.

De reis naar de aarde blijkt echter niet zo gemakkelijk omdat Gardners lichaam niet is opgewassen tegen de aardse zwaartekracht. Hij kan alleen naar de aarde als hij daar in quarantaine wordt geplaatst zodat zijn gezondheid gemonitord kan worden. Zijn hart kan namelijk niet goed genoeg pompen op aarde en hij zal een vergoot hart krijgen, waardoor hij risico loopt op plotselinge hartdood. De wetenschappers weten alleen niet dat Gardner al in figuurlijke zin

Spiegeloog

The Space Between Us

Vooruitgangst Dat de wereld zo langzamerhand in het teken staat van vooruitgang en vernieuwing is voor velen niet raar meer. Hoe daarmee om te gaan is echter wel een punt van discussie. Brengt voortgang ons op allerlei gebieden alleen maar voordelen of heeft het ook een keerzijde? Is er een zekere angst voor al die ontwikkeling en progressie?

Tekst: Jelmer Hoogland

Spiegeloog

24

B

Maart 2017

aankijkt, herken je vast kenmerken van het conservatisme eter, sneller en efficiënter. Het zijn begrippen die bijna of progressivisme. Vaak lijkt het meer uitzondering dan niet los gezien kunnen worden van het verschijnsel regel dat ouderen vooruitgang snappen (denk aan bekendwaar ze praktisch aan toebehoren: vooruitgang. Vooruitheid met internet), terwijl jongeren zich met alle gemak gang is op haar beurt een fenomeen dat zich de afgelopen een weg weten te banen in technologische ontwikkelinjaren steeds sneller ontvouwd heeft in onze maatschapgen. Misschien is het ook te wijten aan een generatiekloof pij. Ter illustratie: rond 1975 werd er nog met man en die een grote rol speelt, maar desondanks een bijzondere macht gewerkt aan kleinere processoren zodat computers tegenstelling. niet meer de omvang van een gemiddeld McDonald’s filiaal besloegen, en een dikke dertig jaar later gaf Steve Jobs Dat ouderen niet de enigen zijn die het vooruitgangsdengeboorte aan een van de eerste smartphones. Zo snel kan ken niet lijken te begrijpen en te steunen, zie je ook terug het gaan. Vooruitgang gaat steeds sneller en lijkt haast niet in bijvoorbeeld de psychologie. Behavioristen, die lange te stoppen, maar is dat altijd goed en nodig of is er ook tijd niks van de fysioloeen zekere keerzijde aan gie van de mens moesten de toegenomen ontwikweten, werden ten tijde kelingsdrang die de kop van de opkomst van de op lijkt te steken? En is - Is verandering altijd een bittere computer ook wel even verandering wel altijd noodzaak? verrast met het nieuws een bittere noodzaak? dat er zoiets in aantocht was als een elektrofysioOf hij nu politiek gekleurd is of niet, vaak logisch meetinstrument heeft de mens wel een idee over wat goed is zoals het is, en (Verstraten, 2016). Vaak duurt het dan even voordat men bijdraait en het nut van nieuwe ontwikkelingen, zoals een over wat beter kan. Oftewel, dat wat hem betreft behouden nieuw meetinstrument, gaat inzien, maar soms blijft men kan blijven en hetgeen er eigenlijk veranderd zou moeten ook hardnekkig ontkennen. Zo bleef Skinner tot zijn dood worden. Daarbij gaat het, als het even kan, eerst om veranderingen in het eigen leven, en daarna om veranderingen aan toe een trouw aanhanger van het behaviorisme. in de maatschappij. Als je puur en alleen op die denkbeelden een politiek etiket zou plakken kom je uit op de groeNieuwe ontwikkelingen lijken lang niet altijd begrepen of gesteund te worden. Dit lijkt te gelden voor ouderen, maar pen die zichzelf conservatief noemen en degenen die zich ook gerenommeerde wetenschappers zoals Skinner wilden meer als progressief zien. Respectievelijk stromingen die niet hun oude denkwijzen en handelswijzen opzij zetten vóór behoud van de status quo zijn (“Conservatisme”, om aan de slag te gaan met nieuwe technologie of voor2017) of voor vooruitgang staan (“Progressivisme”, 2017). uitstrevende ontwikkelingen. Dat ligt misschien niet eens aan het feit dat iemand conservatief of progressief is ingeVaak heeft een mens wel bepaalde trekken van een van steld, maar kan wellicht ook verklaard worden door een deze stromingen. Nu is het niet zo dat je iemand een constukje gewenning. Eerst zien dan geloven, luidt het credo, servatief of progressief mens kunt noemen, maar in de en zo is het misschien ook wel voor vooruitgang. manier waarop hij of zij tegen een dreigende verandering

Spiegeloog

25 Maart 2017

verbaasd op als er robots rondlopen die door middel van Dat terwijl de ontwikkelingen in bijvoorbeeld de technolokunstmatige intelligentie nog amper van een echte mens te gische sector ons heel wat gebracht hebben de afgelopen onderscheiden zijn. jaren. De eerder genoemde smartphone en de ontwikkeling van de computer zijn schoolvoorbeelden van wat vooruitBepalen of vooruitgang wenselijk en nodig is, is lastig. Je gang nu echt voor de mens heeft betekend en nog steeds hebt rekening te houden met opvattingen van mensen ten doet. Zonder dergelijke ontwikkelingen hadden tal van opzichte van progressie, gebieden in zowel werkmaar de voor- en nadeals privésfeer er heel len van nieuwe ontwikanders uitgezien wat kelingen dienen ook betreft communicatie, efficiëntie en snelheid.

- Eerst zien, dan geloven, luidt het credo - goed in kaart gebracht te worden. Dat terwijl de revolutie van de Ook voortschrijdend vooruitgang nog even inzicht in de staat van zal aanhouden, of we onze aarde heeft ons dat nu willen of niet. Wie weet dreigt een doemscenario en doen realiseren dat door middel van vooruitgang de mogenemen technologische ontwikkelingen ons over in de toelijkheid tot behoud van de aardbol, namelijk door middel komst. Het kan ook zo maar zijn dat de 24-uurseconomie van duurzame energie, een stapje dichterbij is. Immers is de standaard wordt en dat we hand in hand leren leven met er voor de ontwikkeling van duurzame energieopwekkers robots. Wie zal het zeggen? Een combinatie tussen proeen zekere mate van technologische kennis en vooruitgang gressivisme en conservatisme lijkt mij een goed idee. Veel nodig. ontwikkelingen maken ons leven vele malen gemakkelijker, maar een beetje conservatisme om de status quo in stand te Beter, sneller en efficiënter; het hoeft niet altijd. Met de houden lijkt mij ook niet verkeerd. Een gulden middenweg juiste dosis nuance kun je tot de eerlijke conclusie komen dus. Hopelijk vermijden we op die manier angst voor té dat het niet altijd zo vanzelfsprekend is dat je als mens telveel vooruitgang. kens maar de drang hebt om vooruit te willen. ‘Vroeger was alles beter’-uitspraken van ouderen lijken zich te doen gelden als je de huidige maatschappij eens kritisch bekijkt Bronnen en ziet wat ook de nadelen van het streven naar meer ont- Berger, L. (2017). Hoe de mens een batterij werd (en de economie wikkeling en vooruitgang zijn. ons tot opladen dwingt). Opgehaald op 10 februari 2017 van https:// decorrespondent.nl/6043/hoe-de-mens-een-batterij-werd-en-de-econoVerschijnselen als werkstress, een burn-out of klachten mie-ons-tot-opladen-dwingt/201346717-edb06845/. over werk lijken een teken aan de wand te zijn om te besef- “Conservatisme.” (2017). Wikipedia. Opgehaald op 13 februari fen dat doordraven wat betreft vooruitgang ook daadwer2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Conservatisme/ kelijk risico’s met zich meebrengt. Het zijn verschijnselen - “Progressivisme.” (2017). Wikipedia. Opgehaald op 13 februari die evenwel de afgelopen jaren zijn toegenomen in Neder2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Progressivisme/. land (Berger, 2017). En om eerlijk te zijn dragen tal van - Rijksoverheid, 2016. Rijksoverheid stimuleert duurzame energie. ontwikkelingen die tegenwoordig op de markt worden Opgehaald op 20 februari 2017 van https://www.rijksoverheid.nl/ gebracht niet per se bij aan puur nuttige vooruitgang. Een onderwerpen/duurzame-energie/inhoud/meer-duurzame-energie-inov-chipkaart in je hand zorgt wel voor efficiëntie, maar is de-toekomst/. het écht nodig? Door de 24-uurseconomie is het ook nor- Verstraten, F. (2016). De wil en de wetenschappelijke vooruitgang. maal geworden om de hele dag een opgeladen telefoon op Opgehaald op 11 februari 2017 van https://www.google.nl/url?sa=t zak te hebben voor het geval je nodig bent op het werk. &rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwjGst Dat is de andere kant van de medaille, die aantoont dat fkqIvSAhUJmBoKHf24BPgQFggaMAA&url=http%3A%2F% vooruitgang ook randverschijnselen met zich meebrengt 2Fdspace.library.uu.nl%2Fbitstream%2Fhandle%2F1874%2F31 die niet louter positief zijn. Vooruitgang heeft, zo lijkt het, 7229%2Fbrein.pdf%3Fsequence%3D1&usg=AFQjCNER757Z ook een prijs. sTldk8D6zWQkxhVzPvhu3g&sig2=_IbKaDdhwHo9pBgHJlI9A&bvm=bv.146786187,d.d2s/.

Het ‘bigger, stronger, faster’-principe heeft ons veel gebracht, en doet dat in wezen nog steeds. Om de zoveel dagen vind je op de techpagina van NU.nl wel weer een artikel waarin een nieuwe technologische ontwikkeling wordt beschreven. Het gaat snel, sneller, snelst met de vooruitgang. De overheid van Nederland wil over enkele tientallen jaren volledig op duurzame energie te draaien (Rijksoverheid, 2016) en we kijken misschien niet meer

Mededelingen Mededelingen voor nummer 382 kunnen tot 7 maart 2017 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redactie

Woensdag 15 maart vanaf 7:30 Woensdag 8 maart van 18:00 tot 22:00

Gratis toegang

Vers voor de Pers: Journalisten van de toekomst

Ons eigen evenement! Samen met de redacties van Medium en Cul organiseren we een evenement voor studenten die interesse hebben in de journalistiek. Van 18:00 uur tot 20:30 staan er workshops op het programma, waarin jij de basisvaardigheden kunt leren die jij nodig hebt om je eerste stappen in de journalistieke wereld te kunnen zetten.

Tijdens het tweede deel van de avond nemen Alexander Klöpping (Blendle) en Ernst-Jan Pfauth (De Correspondent) je mee in een interactief gesprek over innovatie in de media en journalistiek. Meld je aan via het Facebookevenement: ‘Vers voor de Pers: journalisten van de toekomst’. Hier is ook de locatie te vinden.

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Arthur van Schendelstraat 650 3511 MJ Utrecht Website: www.psynip.nl.

Gratis toegang

Stemlokaal CREA

Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen is CREA officiëel stemlokaal! Je kunt dus gewoon op Roeterseiland stemmen! Even tussen colleges door, na je repetitie of voor de biertjes, wanneer je wilt! Je hoeft dus niet meer te kiezen waar je gaat stemmen, alleen nog op wie...

07.30 - 21.00: stemlokaal geopend 20.00 - 01.00: uitslagen op groot scherm in het CREA café, met hapjes en biertjes voor maar €1,90.

Locatie: CREA muziekzaal

Pakhuis de Zwijger is een unieke culturele organisatie die sinds de deuren in 2006 werden geopend is uitgegroeid tot hét onafhankelijke platform van en voor de stad Amsterdam en haar inwoners.

Adres: Piet Heinkade 179 1019 HC Amsterdam.

Website: www.dezwijger.nl.

27 Maart 2017

CREA is het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. CREA organiseert onder andere cursussen, workshops, voorstellingen en lezingen.

Adres: Nieuwe Achtergracht 170 1018 WV Amsterdam Inlichtingen: 020 5251400. Website: www.crea.uva.nl.

Spiegeloog

behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 382 komt half april uit.

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102 1015 CV Amsterdam.

Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl.

Maandag 13 maart vanaf 19:30

Spiegeloog

28

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam.

Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl.

Donderdag 28 maart vanaf 20:00

€15,-

Maart 2017

Alles Flex? Over (on)zekerheid

Onzekerheid is de nieuwe zekerheid. Hoe benut je de mogelijkheden van flexibiliteit en vrijheid? En waar ligt de grens? Tijdens deze bloeiklas verkennen we de krachten achter de vloeibare samenleving en onderzoeken we de gevolgen op onze identiteit en werklust. Hoe komen we tot nieuwe zekerheid?

Wanneer je werkt, hop je waarschijnlijk van het ene tijdelijke contract naar de volgende klus, terwijl je mogelijk ook nog een wereldreis overweegt. En is er überhaupt nog een student die niet werkt naast zijn studie? Voor jongeren zijn de kansen en mogelijkheden oneindig, en de afwisseling is gegarandeerd. Maar dit vraagt wel om assertiviteit, zelfverzekerdheid en bovenal flexibiliteit. De vraag is hoeveel onzekerheid jij kan verdragen. Heeft de 'flexmens' toekomst?

Spiegeloog is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega's geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons via spiegeloog-fmg@uva.nl

€10,-

Stadsleven: Als de olie op is

Hoe wonen, werken en verplaatsen we ons in een stad die niet langer afhankelijk is van olie, gas en kolen?

Onze steden moeten worden verlost van de verslaving aan fossiele brandstoffen. De mogelijkheden daartoe worden steeds groter: het aantal groene initiatieven van zowel particulieren als bedrijven neemt toe. Maar de PostFossil City gaat veel verder. Net zoals de auto het aanblik van de stad in het verleden ingrijpend heeft veranderd, zal het afscheid van olie, gas en kolen weer een nieuwe transformatie teweeg brengen. Hoe ziet de stad eruit als de olie op is?

Dat is het onderwerp van de Post-Fossil City ontwerpwedstrijd én van de komende editie van Stadsleven.

Met o.a: - Peter Pelzer, mede-initiatiefnemer van de Urban Futures Studio, neemt ons mee op een verbeeldingsreis door deze nieuwe stad. Hoe wonen, werken en verplaatsen we ons in een stad die niet langer afhankelijk is van olie, gas en kolen?

- We krijgen bright new ideas van finalisten van de PostFossil City Contest. Kunstenaars, architecten, urbanisten, fotografen, filmmakers geven hun fantasie de vrije loop over de stad na de olie.

- Volgens Pallas Agterberg, strategisch directeur van netwerkbeheerder Alliander, is een groene stad niet automatisch een sociale stad. Als de welgestelde huishoudens zelfvoorzienend worden, komen de kosten voor het onderhouden van het elektranet bij de armen terecht.

- Onze vaste partner EYE toont rondom dit onderwerp weer speciale fragmenten uit hun archieven.

Maart 2017

29

Spiegeloog

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Wolter de Boer & Alissa Kerklingh

We hadden vroeger allemaal wel een idee over wat we later wilden worden. De een wilde dierenarts worden, de ander politieman. Maar zijn deze dromen later ook werkelijkheid geworden? Spiegeloog vroeg voorbijgangers: ‘Wat wilde je worden toen je in de brugklas zat en is die droom uitgekomen?’

Spiegeloog

Sherif: ‘When I was younger, I wanted to be an archeologist because I had seen the movie Jurassic Park. That didn’t work out though. Now I’ve got my bachelor’s degree in economics and I’m doing a master’s degree in entrepreneurship and innovation. I am also focusing on writing. I’m trying to write about philosophical and theoretical subjects.’

30 Maart 2017

Lennart: ‘Toen ik jong was wilde ik een sportmakelaar worden, en wat ik nu doe zit daar niet ver vandaan. Ik ben bezig met een bachelor in bedrijfskunde en heb stage gelopen in de branche van sportmarketing. Je zou dus kunnen zeggen dat ik op weg ben naar het beroep dat ik van jongs af aan wilde worden.’

Mina: ‘Toen ik in de brugklas zat wilde ik chirurg en piloot worden. Ik zag deze twee beroepen samenkomen in de organisatie Artsen zonder Grenzen. Toch is het niet zo gelopen. Ik heb mijn bachelor rechten gehaald en, in een verkort traject, ook de bachelor filosofie. Nu ben ik bezig met mijn master internationale betrekkingen.’

Tomas: ‘Vroeger wilde ik dierenarts worden, maar mijn familie vond dat ik daar te slim voor was. Eigenlijk interesseerde de leuke dingen met dieren mij alleen, niet de vervelende dingen die een dierenarts eigenlijk de hele dag moet doen. Uiteindelijk liet ik dat plan dan ook varen; mijn bachelordiploma psychologie is sinds kort binnen en ik ben nu begonnen aan mijn master sociologie.’

Page: ‘When I was younger I really wanted to be a marine biologist. I was really into sharks and whales, they fascinated me. I pictured myself studying the sea and everything in it. At the moment, I completed my bachelor’s degree in history and I’m doing my master’s degree in heritage and memory studies. So my wish to be a marine biologist faded a little bit.’

Josien: ‘Ik wilde vroeger dierenarts worden. Eigenlijk om de simpele reden dat een vriendin van mij dat ook wilde. Toen ik erachter kwam dat je vooral met zielige dieren bezig bent en er alleen moet zijn als er iets mis gaat, had ik niet meer de behoefte om dit als beroep uit te oefenen. Ik ben nu bezig met iets totaal anders, namelijk een bachelor economie.’

Spiegeloog

Atma Jyoti: ‘When I was younger I listened a lot to Eminem, so the only thing I wanted to be when I grew up was a rapper. At a given moment I realized that I did not really possess the relevant skills and, more importantly, that it would not be a very realistic career path.

Now I’m doing economics and business. Way more realistic.’

Benji: ‘Ik wilde piloot worden. Dat was dé grote droom, ik vond dat super vet. Mijn oom was ook piloot en het zag er in mijn hoofd gruwelijk uit. Later kwam ik erachter dat je eigenlijk meer een veredelde buschauffeur bent, omdat je altijd op commerciële lijnen moet vliegen en dus passagiers veilig van A naar B moet brengen. Nu studeer ik business administration en internationale betrekkingen. Piloot zit er dus niet meer in.’

Hannah: ‘When I was twelve, I wanted to be a governor or something boring like that. I guess I picked it up somewhere because I have had that dream since I was very little. Now I’m doing my bachelor’s degree in politics, so I guess my dream is coming true. If I’m actually going be a governor I don’t know yet, but it looks like I’m heading in that direction.’

31

Maart 2017

Melek: ‘Toen ik in de brugklas zat, wilde ik modeontwerpster worden. Dat kwam voornamelijk omdat mijn zus bij de H&M werkte. Nadat ik mijn vmbo-diploma had behaald ben ik doorgestroomd naar de havo. Hierna heb ik ook nog mijn vwo diploma gehaald. Op het vwo word je niet gestimuleerd om te kijken naar praktische opleidingen, dus ben ik hierna begonnen aan een opleiding politicologie. Ik ben wel eens naar een open dag van een mode-opleiding geweest, maar ben uiteindelijk daar nooit iets mee gaan doen.’

Bacchus De Toekomst van Vroeger

D

e wijk waarin ik ben opgegroeid had meer dan genoeg faciliteiten om ons als kinderen te vermaken. Een grote speeltuin met zandbakken, klimrekken en stelten, een schoolplein met steps, skeelers en nog meer klimrekken. De wijkvereniging deed ook voldoende voor ons plezier: gethematiseerde spelletjesweekenden, inclusief nachtspellen, waarzeggers en nep-achtervolgingen.

Ons wijkgebouw heette De Toekomst en eens in de maand vond daar de vrijdagavonddisco plaats.

Die disco vonden we als zesde, zevende en achtste groepers maar al te interessant. ‘Ga je ook naar De Toekomst vanavond?’, ‘het was super leuk in De Toekomst’ en ‘ik heb zin in De Toekomst’ waren geen zeldzame uitspraken. De Toekomst was voor mij een leuke avond aan het einde van de week, vol zorgeloos plezier en basisschooldrama in de gangen en toiletten. De Toekomst was onschuldig.

Toen het leven op de middelbare school begon, kreeg het woord ‘toekomst’ een andere betekenis. Al gauw moest ik leren voor toetsweken en overhoringen, en was ik bezig met het samenstellen van mijn vakkenpakket. Hoewel dit laatste toentertijd voor mij toch vooral betekende wie mijn klasgenoten in de vierde zouden worden, kwam langzaamaan het besef dat er een toekomst voor mij lag waar ik over na moest gaan denken.

Van m’n klasgenoten hoorde ik steeds meer over de horrors van een numerus fixus, decentrale selecties en andere toelatingsprogramma’s. Ikzelf had nog geen idee welke kant ik op wilde, terwijl mijn vakkenpakket me al een aantal studierichtingen had afgenomen. Aan die toekomst van mij werd steeds meer gewicht gehangen en ik verlangde terug naar die vroegere vrijdagavonden van zorgeloosheid.

Eenmaal op de universiteit werd er nog een schepje bovenop gedaan: nu werd ik geacht exact te weten wat ik wilde met mijn toekomst.

Van alle kanten regende het ambitieuze studie-

genoten; hoge cijfers, commissies, bestuursjaren en extra studiepunten. De toekomst werd een obsessie, gekleurd door egoïstische angst: ik wilde het allerbeste, vooral voor mezelf. Constant werd er geïnformeerd naar mijn wensen voor de toekomst: docenten, werkgroepbegeleiders, studieadviseurs en ooms en tantes verzuimden nooit te vragen wat ik nu eigenlijk écht wilde en hoe ik van plan was dit te gaan bereiken. De toekomst werd zo langzamerhand een last op mijn schouders.

Gedurende die eerste studieperiode begon mijn Facebook-nieuwsoverzicht zich te vullen met een ander soort last: oorlogen, aanslagen, natuurrampen, mensenrechtenschendingen. De egoïstische zorgen over mijn eigen levensloop begonnen zich langzaamaan te transformeren naar meer globale, maatschappelijke zorgen. Ik gaf niet alleen meer om mijn eigen toekomstige hachje, maar ook steeds meer om die van anderen en van de wereld op zich. Gedachten om te demonstreren voor de meeste basale menselijke rechten kwamen plotseling op, waardoor ik me realiseerde: de toekomst zoals ik haar kende, was niet meer zo vanzelfsprekend.

‘Zin in de toekomst’ is dus niet een zin die ik vandaag de dag nog zo gauw zou zeggen. Vroeger wel, maar ze baarde me toen geen zorgen. Nu dat wel het geval is, neigt mijn toekomstvisie dan ook helemaal om te slaan: de wereld is gedoemd en het is wachten totdat de eerste rampen zich voltrekken. Toch blijft er iets knagen: helemaal overgaan op pessimisme kan toch niet goed zijn? Kunnen we niet wat meer van dat kinderlijke optimisme van vroeger gebruiken? Misschien moet ik terug naar af en maar gewoon hardop durven uitspreken: ik heb zin in de toekomst. Niet enorm veel zin, maar wel een beetje. Een soort van zin in de toekomst.

Maaike Posthuma