Hedonisme

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

November 2017 - Jaargang 45 - Nummer 385

45e Jaargang nr. 385, november 2017 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de Afdeling Psychologie, Universiteit van Amsterdam w: spiegeloog.tumblr.com

REC-G Kamer -1.10 Nieuwe Achtergracht 129B 1018 WT Amsterdam t: 020 - 525 67 58 Postbus 15934 1001 NK Amsterdam e: spiegeloog-fmg@uva.nl

Hoofd-/Eindredactie Wolter de Boer & Maaike Posthuma.

Redactie Wolter de Boer, Maaike Posthuma, Floris Roelofs, David Voss.

Proost!

N

ummer driehonderdvijfentachtig. Spiegeloog heeft inmiddels net zo veel nummers uitgebracht als het aantal jaren dat de Universiteit van Amsterdam oud is. In plaats van onszelf onder het mom van dit verse jubileum in een hedonistische staat van zijn te storten, besloten we het feestgedruis te laten voor wat het was en het hedonisme zélf eens goed te bestuderen.

Dat leverde ons een verrassend veelzijdige benadering van het hedendaagse begrip van genot op. Wolter plaatste de huidige tijdsgeest eens goed in perspectief door terug te blikken op de hoogtijdagen van de hippies in de jaren 60 en de muzikale revolutie van de housemuziek in de jaren 80. Het moge duidelijk worden dat drugs een aanzienlijke rol speelden bij deze minirevoluties. En misschien is een derde Summer of Love nu alweer in opmars.

Onze nieuwste aanwinst David stroopte direct zijn mouwen op en vroeg studenten op Roeterseiland het hemd van het lijf over hun persoonlijke guilty pleasures. Hij liet het daarbij niet na om aan de hoofdredactie op te biechten dat zijn eigen remedie voor een slechte dag Heel Holland Bakt is.

Voor Op Kamers liepen we even binnen bij dé genotsdeskundige van onze faculteit: Seksuologie-docent Mark Spiering. Oud-medewerker van Ontwikkelingspsychologie Gilles de Hollander vroeg aan Sacha Epskamp van Psychologische Methodenleer een uitdagende maar erg interessante vraag, die de lezer zal prikkelen in de higher-pleasure-cortex van het brein.

Maaike dook in het multiculturele hedonisme en bestudeerde wereldwijd verschillende vormen van genot. Voor de rubriek Tabula Rasa las Wolter een boek over controleverlies, waaruit bleek dat het geen kwaad kan om wat beter te worden in het loslaten van controle. Maaike recenseerde een film over een dwalende dertiger die zich habitueel onderdompelt in genotsmiddelen, maar nauwelijks echt lijkt te genieten van het leven.

Oh, the troubles of being young and beautiful. Tot slot ontdekte Floris dat zelfs in een toeristisch paradijs aan de andere kant van de wereld niet iedereen aan genieten toekomt.

Genoeg verklapt — aan het lezen! Terwijl wij proosten op ons jubileum, rest ons niets meer dan jullie een bovennatuurlijke, hedonistische ervaring te wensen tijdens het lezen van dit blad.

Wolter en Maaike

Aan dit nummer werkten mee Denny Borsboom, Gilles de Hollander, Sacha Epskamp, Mark Spiering.

Cover Wolter de Boer, Maaike Posthuma.

Fotografie Maaike Posthuma, David Voss.

Illustraties Chitra Mohanlal, Sven Eichholtz (sveneichholtz@hotmail. com).

Opmaak en vormgeving Wolter de Boer & Maaike Posthuma.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

14

5 Een Tijd voor Drugs

Wat ons drugsgebruik over ons zegt

4

De Redactie Wie zijn wij?

18

Tabula Rasa

Verzot op Genot

De kunst van controleverlies

Heel de wereld geniet

12 Wandelgang Wat heb jij nodig om te

Toren 21 Ivoren Leuk

kunnen genieten?

5 9

Een Tijd voor Drugs Breekt er een nieuwe Summer of Love aan?

Camera Obscura Daphne

Rasa 14 Tabula De kunst van controleverlies door Jules Evans

15 VSPA Agenda van november

Rondvraag 10 De De Hollander aan Epskamp

16 Mededelingen Activiteiten voor studenten

Kamers 11 Op Mark Spiering

op Genot 18 Verzot Intercultureel hedonisme

Like ons op Facebook

je dat...?

22 Wist Feitjes over hedonisme

Lees ons op tumblr

24 Bacchus De glimlachende serveerster

Universiteit van Amsterdam

De Redactie

Wolter de Boer 23 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Maaike Posthuma 26 jaar Master, Wijsbegeerte en Antropologie

Spiegeloog

4 November 2017

Floris Roelofs 25 jaar Research Master

Jouw naam hier...

Hou je van schrijven? Mail naar spiegeloog-fmg@uva.nl en word redactielid!

David Voss 21 jaar Propedeuse en Politicologie, Tweede Jaar

...of hier?

Hou je van schrijven? Mail naar spiegeloog-fmg@uva.nl en word redactielid!

Een Tijd voor Drugs Wat ons drugsgebruik over ons zegt

Wie de afgelopen jaren de media goed in de gaten heeft gehouden, kan zomaar het gevoel krijgen dat jonge mensen voor zichzelf een hedonistisch tijdperk geschapen hebben waarin in overvloed naar narcotica gegrepen wordt. Klopt het dat de jonge mensen van nu vaker gebruikmaken van roesmiddelen? En wat zegt dat over onze generatie?

n 2014 laaide de eeuwigdurende drugsdiscussie weer op nadat er tijdens het Amsterdam Dance Event drie doden gevallen waren (waarvan is aangetoond dat er in ieder geval een te betreuren is door het gebruik van xtc) (Piersma, 2014). Zoals voor veel onderwerpen geldt, haalt drugsgebruik alleen de media als er iets mee misgaat. De Telegraaf kopte na het incident in 2014: ‘Pillengeneratie negeert gevaar’ (Wit, 2014). Wie die media een beetje in de gaten houdt, krijgt al snel het idee dat jonge mensen zich onbezonnen laten gaan in de nachtelijke uurtjes.

De hippiecultuur was toen op zijn hoogtepunt, en werd behalve door de monsterhit van Scott McKenzie (If you’re going to San Francisco/Be sure to wear some flowers in your hair) en een collectieve weerstand tegen de Vietnamoorlog begeleid door de nodige doses marihuana en lsd. De jonge babyboomers konden dus non-conformeren en hun geest verruimen tegelijkertijd. Blijkbaar een krachtig fundament voor een tegencultuur, aangezien de symboliek van het hippie-tijdperk nu nog steeds een belangrijke plaats heeft in onze populaire cultuur.

In de Summer of Love kwam een nieuwe tegencultuur tot bloei.

Een tegencultuur die tekeerging tegen alle gevestigde ordes en instanties, tegen de ideeën en idealen die de generaties voor de hippies juist zo zorgvuldig hadden geconstrueerd tot het burgerlijke bestaan dat op dat moment status quo verworden was. Timothy Leary (eerst psychologiedocent en onderzoeker aan Harvard, later voorman van de voorvechters van psychedelicagebruik) gaf de tagline aan Om te zien hoe drugs verband houden met de tijd waarin deze beweging met zijn fameuze woorden ‘turn on, tune ze gebruikt worden, zijn er twee periodes in de recente westerse geschiedenis in, drop out’, waarmee die onze speciale hij in wezen jonge mensen aanspoorde aandacht verdienen.

Beide periodes werden - De hippiecultuur werd begeleid door de om zich meer met geestverruimers achteraf bestempeld tot nodige doses marihuana en lsd ‘Summer of Love’ (dat de (lsd), en minder met geestvernietigers (werk, eerste Summer of Love politiek, economische middenin de winter viel systemen) bezig te mag bij zo’n vrolijke houden (Evans, 2017). Voor het ontwikkelen van een gebeurtenis niet deren) en beide periodes hebben een nieuwe tegencultuur moesten er alternatieven voor de sterke link met narcoticagebruik. alledaagse waarden geformuleerd kunnen worden. Om tot die nieuwe alternatieven te komen kwam het nieuwe De oudste geschriften waarin het gebruik van cannabis bewustzijn dat lsd met zich meebracht als geroepen. Een een rol heeft, dateren al van ongeveer vierduizend jaar drug die je bewust kan maken van gedachten en gevoelens voor Christus (Jellinek, 2015), maar een echt cultureel die je daarvoor niet naar boven kon halen, die je op een hoogtepunt heeft de drug recenter verworven in de eerste nieuwe en onbevooroordeelde manier naar de wereld laat Summer of Love die in 1967 ontstond in San Francisco.

Uit verschillende onderzoeken en drugsmonitoren blijkt inderdaad dat jongeren tot de demografische groep behoren die de meeste drugs gebruikt (zeker in Amsterdam) en bovendien lijkt het drugsgebruik ook licht te stijgen (Jellinek, 2016; Korf, 2016). Hoe verhoudt het drugsgebruik van de jongeren van nu zich tot de tijdsgeest?

5 November 2017

I

Spiegeloog

Tekst: Wolter de Boer

Spiegeloog

6 November 2017

Illustratie: Sven Eichholtz

Het lijkt erop dat er sinds de jaren 80 geen enorme Nieuwe housemuziek, afkomstig uit Chicago, zou de culturele verschuivingen in het drugsgebruik zijn wereld vanaf 1980 op zijn grondvesten doen schudden. voorgekomen. Xtc is, na cannabis, het populairste middel Onlosmakelijk verbonden met deze muziek, waarop uren waar feestgangers zich achtereen gedanst kon van bedienen, en wordt worden, was de relatief ieder jaar populairder. nieuwe drug xtc. Deze En hoewel lsd heeft drug deed vanaf 1986 Housemuziek werd gezien als drager gediend als brandstof zijn intrede op Ibiza en van waarden als gelijkheid en eenheid van een hele nieuwe in Londen, maar zou al subcultuur, heeft het snel daarna de wereld als partydrug nooit echt veroveren. Ondanks dat uit de marge kunnen de overheid de drug in treden. Tegenwoordig zijn de meeste gebruikers van lsd 1988 onder de Opiumwet liet vallen, zou Nederland de dan ook een kleine groep psychonauten (mensen die belangrijkste exporteur van zowel housemuziek als xtc experimenteren met verschillende drugs). Lsd en xtc zou je worden in Europa – en tot op de dag van vandaag heeft kunnen bestempelen als echte verruimers van bewustzijn.

Nederland zich daarin niet van haar troon laten stoten De afgelopen jaren kent deze een opvallende tegentrend: (Jellinek, 2015; Slot, 2013; Europol, 2016; Van Veen & Van de (hernieuwde) opkomst van middelen als ketamine en Terphoven, 2013; Wit, 2014). Xtc en housemuziek bleken GHB die je juist in een hele sterke roes of dissociatieve de perfecte combinatie voor een nieuwe Summer of Love. toestand kunnen werpen (Jellinek, 2015; Jellinek, 2017).

Hoewel housemuziek niet per se de soundtrack zou worden Ketamine was al bekend onder het grote publiek als van een nieuwe maatschappelijke revolutie à la de hippiebenarcosemiddel bij operaties. Toen bleek dat patiënten na weging, heersten op de dansvloeren idealen van zelfexpreseen operatie ook hallucinaties konden ervaren werden sie, gelijkheid en eenheid. Zo vormde de nieuwe lichting psychonauten snel nieuwsgierig en begonnen zij ermee te elektronische platen alsnog een nieuwe impuls voor het experimenteren. Wanneer je het vloeibare spul indroogt individu. In de rook van de nachtclubs mocht iedereen zijn tot poeder is het ook een stuk handzamer in het gebruik wie hij of zij wilde zijn, in het licht van de stroboscopen (het kan dan nasaal ingebracht worden, in plaats het te was iedereen gelijkwaardig. injecteren zoals bij operaties gebeurt) en sindsdien heeft het snel opmars gemaakt als partydrug. Het is nogal De energieke, vrolijke en liefhebbende werking die xtc moeilijk om in te schatten door hoeveel mensen het heeft op je gemoed heeft het middel de liefkozende bijnaam precies gebruikt wordt, en of er de afgelopen jaren een love drug opgeleverd. Wellicht omdat xtc makkelijker in het stijging heeft plaatsgevonden in het gebruik (Jellinek, gebruik is dan veel andere populaire drugs (een pil kun 2015; Trimbos Instituut, 2015). Drugsonderzoeken nemen je slikken in plaats van een lijntje snuiven) en bovendien voornamelijk vragenlijsten af onder gebruikers en mensen goedkoop is, is het nog steeds een erg populaire drug die veel uitgaan, dus het is waarschijnlijk dat de prevalentie onder jonge mensen. Er lijkt jaarlijks dan ook nog steeds van het drugsgebruik waarover gerapporteerd wordt een een stijging waarneembaar in het gebruik (Korf, 2016). stukje hoger ligt dan in de normale populatie. Maar het lijkt er wel op dat er onder de uitgaanders een lichte stijging in Toen in de jaren 60 de eerste Summer of Love plaatsvond populariteit van ketamine waarneembaar is. had de jonge generatie van toen de gezamenlijke overtuiging te moeten rebelleren tegen de status quo, een doel dat Je zou kunnen beargumenteren dat ketamine lijnrecht voornamelijk ingegeven was door een politieke grondslag. tegenover xtc en MDMA staat. Waar xtc vooral een drug Dat het non-conformisme destijds omlijst kon worden met is die je geest openstelt voor anderen, en je het gevoel kan de nodige geestverruimende middelen was mooi meegegeven oneindig veel liefde voor hen te koesteren, werpt nomen, en heeft misschien de kleine seksuele, sociale en ketamine je terug in een roes in je eigen binnenwereld. Van muzikale revoluties die op gang kwamen ook aangewak-

Spiegeloog

kerd. Het gegeven dat lsd en marihuana er bij de gebruiker voor zorgen dat gevestigde denkkaders even teloorgaan, zou een positieve bijdrage hebben kunnen leveren aan het ontwikkelen van een visie op hoe het wereldtoneel er na de Summer of Love uit had moeten zien. Het is moeilijker om de tweede Summer of Love in verband te brengen met een aantal minirevoluties, maar in ieder geval werd housemuziek gezien als drager van nieuwe belangrijke waarden: gelijkheid en eenheid. Op de dansvloer, en daarbuiten.

7 November 2017

kijken, komt goed van pas als je een groot tegenverhaal nodig hebt om de gevestigde orde mee omver te blazen.

Het gezamenlijk schoppen tegen alles wat burgerlijk, gevestigd en status quo was, was een van de belangrijkste drijfveren van de Summer of Love van ‘67. De tweede Summer of Love leek al meer doorspekt te zijn van individualistisch escapisme. Toch was er ook nog in die tweede periode, die plaatsvond in de jaren 80, een sterk gemeenschappelijk waardenpakket die de beweging voortstuwde.

een lage dosering word je lacherig en heb je een droomachtige ervaring. Bij een te hoge dosering legt het vooral lam, krijg je het gevoel niet te kunnen bewegen of dat delen van je lichaam niet aan jezelf toebehoren. In een lage dosering kan het fungeren als een leuke partydrug, maar in een hogere dosis wordt het een ‘dissociatief tripmiddel’: het middel scheidt lichaam en geest van elkaar. Voor welke ervaring je ook gaat, je zou ketamine kunnen typeren als een minder sociale drug dan xtc.

Spiegeloog

8

ziet hoe de westerse mensheid eindelijk gemobiliseerd kan worden om het klimaatprobleem aan te pakken. Of misschien schept een gelukzalige roes ruimte voor het bedenken van nieuwe gemeenschappelijke waarden, die een nieuwe Summer of Love kunnen dragen. De angst mag er zijn dat de ‘pillengeneratie gevaren negeert’, maar het negeren van de mogelijkheden kan net zo gevaarlijk zijn.

Wie weet wat de popularisering van een nieuw narcoticum kan losweken (Korf, 2016). <<

November 2017

Drugs lijken een groeiende populariteit te genieten onder Bronnen jonge mensen. Op de vraag of dat een risico vormt voor - Europol. (2016). EU Drug Markets Report 2016: In-depth Anade volksgezondheid wil ik hier niet al te uitgebreid ingaan lysis. Luxembourg: Publications Office of the European Union. (al is mijn persoonlijke overtuiging dat dat wel meevalt).

- Evans, J. (2017). The Art of Losing Control. Edinburgh: CanonHoewel het gebruik van drugs toe lijkt te nemen, wordt gate Books. de ervaring van het - Jellinek. (2015). Ketamine in cijfers. Opgehaald op drugsgebruik misschien 16 oktober 2017 van anders. Anders dan gevangen door een - Drugsgebruik wordt nu meer gemotiveerd https://www.jellinek.nl/ infor matie-over-alcoholgezamenlijk ideaal door een individualistische ervaring drugs/ketamine/ketamine(tegen de status quo in-cijfers/. schoppen in de jaren 60, - Jellinek. (2015). Wat is de een ervaring van eenheid geschiedenis van cannabis? in de jaren 80), wordt Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/vraagdrugsgebruik nu misschien meer gemotiveerd door een antwoord/wat-is-de-geschiedenis-van-cannabis/. eigen, individualistische ervaring. Of dat voortkomt uit de - Jellinek. (2015). Wat is de geschiedenis van drugs? Opgehaald op ‘ikkigheid’ van de individuen die de jonge generatie van nu vormen weet ik niet, maar het is in ieder geval voor de 10 oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/wathand liggend om de roes waar een pil of een snuif garant is-de-geschiedenis-van-drugs/. voor staat als een persoonlijke wens naar ontsnapping op - Jellinek. (2015). Wat is de geschiedenis van XTC? Opgehaald op 16 te vatten. Maar dat is misschien ook wat te makkelijk. oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/informatie-over-alcoholdrugs/xtc-mdma/xtc-basisinfo/wat-is-de-geschiedenis-van-xtc/.

San Francisco zag de eerste Summer of Love vijftig jaar - Jellinek. (2016). Bij welke groep ligt het druggebruik het hoogst? geleden, en overgewaaid vanuit Detroit en Chicago Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/vraagheeft Europa de tweede zo’n dertig jaar geleden mogen antwoord/bij-welke-groep-ligt-het-druggebruik-het-hoogst/. verwelkomen. Als er in Europa nu een derde Summer of - Jellinek. (2017). Hoeveel mensen gebruiken GHB? Opgehaald op Love zou ontstaan, waar zou deze dan van in het teken 16 oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/ staan, en door welke drug zou deze gedreven worden? Lsd hoeveel-mensen-gebruiken-ghb/. heeft zich nooit helemaal aan een plek in de marge kunnen - Korf, D. J. (2016). Nationale Drug Monitor Jaarbericht 2016. onttrekken, maar xtc lijkt nog steeds populair genoeg om Utrecht: Trimbos Instituut. zo’n nieuwe periode te dragen. Het enige waar het dan nog - Piersma, J. (2014). Drie doden tijdens Amsterdam Dance Event. aan ontbreekt, is een gezamenlijk ideaal in de tijdsgeest Opgehaald op 11 oktober 2017 van https://www.parool.nl/kunstwaarin zo’n periode tot bloei kan komen. en-media/drie-doden-tijdens-amsterdam-dance-event~a3771787/.

- Slot, R. B. (2013). House, pillen en extase. Opgehaald op 10 Is het mogelijk dat een drug die momenteel rap aan oktober 2017 van https://anderetijden.nl/aflevering/153/Housepopulariteit wint, zoals bijvoorbeeld ketamine, de kers op pillen-en-extase/. de taart van een nieuwe Summer of Love wordt? De beleving - Trimbos Instituut. (2015). Jaarbericht 2014: Drug Informatie en van ketamine die meer op jezelf dan op anderen is gericht Montiroing Systeem. Utrecht: Trimbos Instituut. zou een teken kunnen zijn van de wens om te ontsnappen.

- Van Veen, G., & Van Terphoven, A. (2013). Mary Go Wild.

Niet ín het moment te duiken, maar er juist aan voorbij te Amsterdam: Maslow/Mary Go Wild. glijden. Dat is misschien iets om bezorgd over te zijn, maar - Wit, W. (2014). Pillengeneratie negeert gevaar. Opgehaald op 10 misschien ook wel een logische reactie op een tijd waarin oktober 2017 van https://blendle.com/i/de-telegraaf/pillengeneratieer veel van jonge mensen gevraagd wordt. negeert-gevaar/bnl-telegraaf-20141021-1_01_5/.

Misschien dat een lid van de nieuwe generatie hippies of ravers tijdens zijn gedissocieerde trip in een hallucinatie

Camera Obscura Tekst: Maaike Posthuma

Daphne

De drugs laten haar genieten en de ongebonden seks ook, maar haar emotionele leven lijkt al met al erg afgevlakt te zijn. Wanneer ze een beveiliger van een nachtclub beter leert kennen die oprecht geïnteresseerd lijkt te zijn in haar, wijst ze hem direct en resoluut af. Het enige dat wijst op een minimale mate van zingeving zijn Daphne’s citaten van de Sloveense socioloog en filosoof Slavoj Zizek. De relatie met haar moeder, die aan kanker lijdt, is eveneens niet om over naar huis te schrijven. Ze kibbelen vaak en haar moeder ziet het als haar laatste levenstaak om haar dochter nog op het goede spoor te krijgen. Dus stelt ze dates voor en beveelt ze haar dochter aan om yoga te doen. De kijker volgt Daphne een tijd lang als toeschouwer in dit vrij vlakke, repeterende en weinig gepassioneerde leven.

De film stipt een belangrijk thema aan dat in de huidige samenleving nog altijd speelt: dat jongvolwassenheid vaak gepaard gaat met een lange, verwarrende zoektocht.

Eveneens herkenbaar voor de huidige jonge generatie is het cynisme tegenover de liefde, waar de hoofdpersoon mee worstelt. Daphne ziet weinig zitten in een relatie en maakt aan haar bedpartners dan ook duidelijk dat ze geen enkele verwachtingen moeten hebben van haar. De

Amerikaanse HBO-serie Girls werd alom geprezen om de treffende, realistische portrettering van het leven van een jongvolwassen vrouw. Zo tracht ook de regisseur van deze film, Peter Mackie Burns, deze problematiek weer te geven, al valt er hier weinig te lachen. Het portret van Daphne wordt melancholisch en droevig neergezet.

Plotseling maakt ze van heel dichtbij een gewelddadige gebeurtenis mee. Terwijl ze staat af te rekenen in een kleine grootstedelijke deli, wordt de winkeleigenaar overvallen en neergestoken. Daphne blijft achter met de gewonde winkeleigenaar. Ze schiet hem te hulp en belt de politie. Op het eerste gezicht lijkt er weinig te veranderen in het leven van Daphne, maar onbewust verandert er iets in haar denken.

Tot slot wordt ze door de winkeleigenaar uitgenodigd bij hem thuis. Ze blijft eten en ontmoet zijn vrouw en kinderen, aan wie hij glunderend vertelt wat er gebeurde tijdens de overval. Daphne lijkt er met dubbele gevoelens bij te zitten: ze lijkt tegelijkertijd ongemakkelijk en trots over het gebeurde.

Dit moment kan worden gezien als een duidelijk kantelpunt, waar Daphne voor het eerst positieve emoties tegenover anderen ervaart en merkt dat ze ervan opleeft. Langzaam maar zeker zie je haar nadenken over het leven, waarom ze doet wat ze doet en wat haar leven betekenisvol maakt. Ze stelt zich open voor de nachtclubbeveiliger die haar inmiddels openlijk de liefde heeft verklaard en zelfs met haar moeder maakt Daphne stappen richting hereniging. Hoewel het verhaal zich soms erg langzaam en vlak lijkt te ontwikkelen, is de film waarschijnlijk een troost voor menig dertiger. De boodschap luidt dat het oké is om af en toe te dwalen. Soms dient de oplossing zich buitenaf aan, en soms komt het gewoon vanzelf wel goed.

Regie: Peter Mackie Burns

Deze film is nu te zien in de bioscoop.

Spiegeloog

oor wie nog geen genoeg heeft van twijfelende twintigers en andere jongvolwassenen die almaar zoeken naar hun lot, kan de nieuwe film Daphne interessant zijn. De hoofdpersoon Daphne, gespeeld door de Engelse actrice Emily Beecham, is een roodharige Britse vrouw, die in de keuken van een restaurant in Londen werkt en het archetype is van de dolende dertiger anno nu. Van meet af aan is duidelijk dat er weinig speelt in het leven van Daphne waar ze blij van wordt. De sporadische feestjes met incidenteel drugsgebruik en een onenightstand lijken hoogtepunten maar tegelijkertijd ook dieptepunten te zijn.

9 November 2017

V

De R ndvraag Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

De vraag van Gilles de Hollander (Ontwikkelingspsychologie) Beste Sacha,

Spiegeloog

10

In jouw onderzoek gebruik je geavanceerde statistische technieken om uit de covariantie van verschillende variabelen en netwerken variabelen te destilleren die je kan interpreteren als latente, psychologische factoren. In de psychologie (en hersenwetenschap) kijken we zowel naar verschillen tussen personen (bijvoorbeeld persoonlijkheidsleer), als verschillen binnen één en dezelfde persoon (bijvoorbeeld de afname van reactietijd na het leren van een taak). Heb jij een voorkeur voor een van deze twee vormen van variantie als input voor jouw netwerkanalyses en waarom?

Gilles

Het antwoord van Sacha Epskamp (Psychologische Methodenleer) Beste Gilles,

November 2017

Hartelijk dank voor jouw interessante vraag. Je raakt hiermee een huidig, groot onderwerp van discussie in de psychometrie en methodenleer en vooral op Twitter. Dit onderwerp is niet gelimiteerd aan netwerkmodellen maar treft allerlei statistische modellen, van een simpele t-toets tot de factoranalyse.

De meest simpele vorm van data betreft crosssectionele data. Dit zijn data waarin meerdere personen eenmaal gemeten zijn. Denk bijvoorbeeld aan enquêtes, persoonlijkheidsvragenlijsten en tentamens. Deze data zijn makkelijk te verkrijgen en te analyseren. Hierdoor is het gros van studies nog altijd gebaseerd op cross-sectionele data. Voormalig hoofd van onze afdeling Psychologische Methodenleer (PML), Peter Molenaar, prefereerde een ander type data: tijdseriedata. Dat zijn data waarin een of meerdere personen meerdere keren worden gemeten. Je kunt bijvoorbeeld elke dag iemand vragen hoe hij of zij zich voelt. In een klassieker, genaamd A Manifesto on Psychology as Idiographic Science (2004), die iedere psycholoog eens gelezen zou moeten hebben, haalt Molenaar hard uit naar het gebruik van cross-sectionele data. Analyses gebaseerd op cross-sectionele data leveren niet dezelfde resultaten op als analyses gebaseerd op tijdseriedata: resultaten tussen personen kunnen niet gegeneraliseerd worden naar uitspraken van een persoon.

Peter Molenaar was zijn tijd ver vooruit. Immers, in 2004, en al helemaal ten tijde van zijn eerdere werk in de jaren 80 en 90, waren er helemaal nog niet zoveel tijdserie-datasets!

Tegenwoordig hebben technologische ontwikkelingen, zoals internet en smartphones, het verzamelen van tijdseriedata echter een stuk makkelijker gemaakt. Dit maakt het punt relevant: waarom cross-sectionele data analyseren als je ook tijdseriedata kunt analyseren?

Tijdseriedata zijn zeker waardevol, en mijns inziens een belangrijk onderdeel van de toekomst van psychologisch onderzoek. Ik denk echter dat cross-sectionele data ook heel waardevol zijn en het is zonde om deze bron van data compleet te negeren. Voor veel vraagstukken is een tijdserieanalyse helemaal niet praktisch of zinvol! Bijvoorbeeld, in het werk van PML-medewerker Adela Isvoranu (2016) wordt er gekeken naar effecten tussen langdurige psychotische symptomen, jeugdtrauma’s en urbanisatie. Door zorgvuldige vragen te stellen kunnen cross-sectionele data hier veel inzicht geven terwijl tijdseriedata hier weinig zullen opleveren. Ik moet er niet aan denken dat een app mij vijf keer per dag vraagt naar jeugdtrauma’s en naar of ik nog in de stad woon!

Bronnen

De volledige bronnenlijst is bekend bij de redactie.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Jonas Dalege (Sociale Psychologie) Beste Jonas, Enkele jaren geleden is de psychologie opgeschrikt door de ‘replicatiecrisis’: van veel studies bleek dat deze niet gerepliceerd konden worden. Sindsdien is er echter veel gebeurd in de psychologie. De sociale psychologie wordt vaak op negatieve manier genoemd in deze discussies. Voor mij als buitenstaander lijkt het er juist op dat dit veld nu meer en meer voorop begint te lopen met het in de praktijk brengen van goede voornemens, zoals meer replicatiestudies, pre-registratie (het vastleggen van hypothesen voor het van start gaan van de studie), open data en gebruik van betere statistische methoden. Ik vroeg me af of jij me kan vertellen wat de huidige staat is van de replicatiecrisis?

Sacha

Op Kamers

Mark Spiering - Gebouw G 1.37 Tekst & Foto’s: Wolter de Boer en Maaike Posthuma

Mark Spiering begon in 1989 met de studie psychologie aan de UvA en werkt sinds 1996 bij de programmagroep Klinische Psychologie. Hij promoveerde op fundamenteel seksuologisch onderzoek, maar geeft nu vooral onderwijs en bemoeit zich ook met de organisatie ervan. Hij is lid van de UvA-klachtencommissie en zijn belangrijkste vak is het keuzevak Seksuologie.

10-Badenkaart

Spiegeloog

‘In de zomer zwem ik altijd met mijn collega Herman Vinckers (van het secretariaat Klinische Psychologie, red.) in de pauze. Dan koop ik een 10-badenkaart, die heb ik nu opgehangen zodat ik nog een beetje kan nagenieten en aan mijn gezondheid kan blijven denken. Tegenwoordig zwem ik meestal een kilometer, dat is twintig baantjes, dus dan zijn we ongeveer een uurtje weg. Dan vertrekken we om twaalf uur en zijn we rond kwart over één weer terug. Dat is erg lekker, maar ik doe het alleen in de zomer hoor, dat zwemmen.’

‘Ik ben vaak in het klooster, en daar heb je eigenlijk allemaal dezelfde bekers. De zusters hebben allemaal hetzelfde serviesgoed. Van die witte, standaardbekers. Maar sommigen hebben dan toch wel een eigen mok, zoals deze Paddington-mok. Een keer was ik zo’n mok aan het afwassen, en later kwam ik precies dezelfde tegen in de kringloopwinkel. Daarna pas kwam ik erachter dat het uit een serie was, en ben ik ze allemaal gaan verzamelen.

Nu drink ik dus uit de autumn, en straks als het seizoen wisselt, pak ik de winter, en zo ga ik trouw het jaar door.

Ik drink altijd uit de mok die hoort bij het seizoen, dan blijf je je toch een beetje bewust van het jaargetijde.’

Beeldje

‘Ik had een huisje op een camping bij het strand, bij Camperduin in Noord-Holland. Daar stond dit beeldje altijd in de tuin. Het huisje is nu afgebroken. En nee, ik heb inmiddels nog geen nieuw huisje op het oog. Vroeger was het veel goedkoper om een huisje te kopen, nu is het meteen weer een hele stap om zoiets te doen. Misschien is het wel een idee voor de lange termijn. Ik mis het wel, want ik zit hier op een flat. Het is wel in Amsterdam, maar het is natuurlijk lekker om de weekenden buiten door te brengen. Al is dat ook wel anders, als je kinderen klein zijn. Mijn kinderen zijn nu volwassen, dus dan is het ook wel leuk om samen met mijn vrouw ergens anders naartoe op reis te gaan. Maar vroeger gingen we altijd op vrijdagmiddag naar de camping en op zondagmiddag weer terug. Het is wel jammer dat dat weg is.’

11 November 2017

Mokken

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Maaike Posthuma & David Voss

Iedereen heeft zijn eigen methoden om zichzelf zo nu en dan uit een slechte bui te helpen, of om gewoon puur te genieten. Deze maand betraden wij de wandelgangen van Roeterseiland om willekeurige studenten te vragen: ‘Wat heb jij nodig om te kunnen genieten?’

Spiegeloog

Maarten: ‘Mijn sociale leven: een goed gesprek plus een borrel. En dan met mensen die dichtbij mij staan. Toevallig heb ik morgen een uitje van mijn werk en ondanks dat ik ze niet goed ken, heb ik er wel zin in. Maar ik ga toch het meest om met één specifieke collega, dus is het vooral de quality time met mijn binnenste sociale cirkel die telt.’

Rosa: ‘Een taart bakken voor mezelf, maar dat is wel een beetje onschuldig. Oh en zeilen! Daar vergeet ik alles mee.

Als ik me echt rot voel, moet ik gewoon het water op en niemand om mij heen hebben. Stilte. Dat geeft me echt de ultieme rust en vrijheid. Je hebt ook helemaal geen motor of lawaai om je heen en wordt als het ware door de natuur vooruitgeduwd, dat is voor mij echt fantastisch.’

12 November 2017

Lisa: ‘Documentaires kijken, maar dat voelt eigenlijk ook best wel stom. Ik vind documentaires leuk omdat ik het gevoel heb dat ik iets nuttigs doe. Series houden nooit op, dus die vind ik niet leuk, terwijl een documentaire een soort afgebakend uurtje is waarin ik iets leer. Laatst heb ik een documentaire over de schuldsanering gezien en dat was erg interessant.

De ultieme ontspanning is dat ik niet na hoef te denken.

Maar ik vind het wel een beetje jammer dat ik pas ontspan als ik het gevoel heb ergens nuttig mee bezig te zijn.’

Sieupert: ‘Geld, maar in combinatie met de vrijheid om het uit te geven. Leuke dingen doen in het algemeen. Dat kan zowel op vakantie zijn, als thuis. Afgelopen zomer was ik echt gelukkig in mijn zomerhuisje, dat ben ik daar altijd.’

Dylan: ‘Voetbal spelen, voetbal kijken of programma’s over voetbal kijken. Dat heb ik van jongs af aan al. Het maakt me niet uit of ik voetbal speel of bekijk, ik vind het allemaal even leuk. Ik ben ook minstens twee uur per dag bezig met het bezoeken van websites. Ik ben nu zelfs bezig om te zorgen dat ik kan werken in de voetballerij. Mijn hobby is ook best wel solo, ik heb niet per se vrienden waarmee ik die deel.’

Jamie: ‘Even goed naar de wc gaan. Ja, heerlijk toch? Dan kom ik thuis, lekker even zitten, beetje op m’n telefoon. Als ik dan terug kom in mijn kamer, ben ik weer helemaal tot rust gekomen. Het moment waarop verschilt bij mij ook heel erg, maar ik geniet er thuis het meest van.’

Spiegeloog

Tijs: ‘Als ik op woensdag alleen thuis ben, een drukke dag heb gehad en weet dat ik de hele avond niets te doen heb. Er verschijnt dan altijd een nieuwe Rick & Morty-aflevering, waar ik al de hele week naar uitkijk. Ik weet dan dat ik twintig minuten lang niets hoef te doen en toch geëntertaind word. Even lekker op de bank liggen en overspoeld worden door gekke informatie. Het is ook vooral het gevoel naar de aflevering toe, het verheugen. Het valt bijna nooit tegen.’

Hazjaa: ‘Ik heb gewoon liefde van andere mensen nodig. Dan bel ik mijn moeder of mijn zusje van negen op. Een knuffel is vaak ook al genoeg om me weer goed te voelen eigenlijk.

Ik ben ook wel heel positief ingesteld. Ik heb als kind best veel heftige dingen meegemaakt, dus er is niets meer in Nederland wat echt een ernstig effect op mij kan hebben denk ik. Het glijdt allemaal wel makkelijk van me af. Als er iets misgaat ga ik gewoon rationeel nadenken over bijvoorbeeld hoe ik dan wel mijn toets kan halen of een baan vinden. Ik probeer echt oplossingen te zoeken, daar heb ik niet echt middelen voor nodig. Nadenken en liefde, dat is het enige.’

Maartje: ‘Lekker eten en drinken graag in combinatie met laat op de avond met vakantie waar je lekker

op terrasjes in de zon. Wel mensen! Zo’n goed gesprek, vrienden of familie, of een zit te relaxen in de zon.’

13

November 2017

Aimee: ‘Bij mij is het Modern Family. Ik hoef niet eens op te letten, het is gewoon fijn als die families er zijn. Ik vind het lekker om er helemaal voor te gaan zitten, maar het kan ook als achtergrond. Ik vind dat lekker om te kijken, die lieve humor.’

Tabula Rasa Tekst: Wolter de Boer

De Kunst van Controleverlies van Jules Evans

H Spiegeloog

14

et eerste dat Jules Evans doet in zijn nieuwe boek, The Art of Losing Control (recentelijk vertaald als De kunst van controleverlies: Filosoferen over extase) is de betekenis van het woord ‘extase’ duidelijk loskoppelen van de feestpil. De auteur verstaat onder extase niet de escapistische roes waar xtc naar vernoemd is, maar een veranderde vorm van bewustzijn, waarin je je verbonden voelt met iets veel groters.

‘Ontzelven’.

November 2017

Evans’ vorige boek ging over cognitieve gedragstherapie, en hoe die is vormgegeven naar de rationalistische principes van de Stoïcijnen. In The Art of Losing Control komt hij terug op zijn sterke geloof in het stoïcisme, en breekt juist een lans voor het buiten de deur zetten van rationaliteit en zelfbeheersing.

In ‘jezelf verliezen’ zit ook het grootste probleem voor de westerse mens. Die wil zichzelf heus wel af en toe kwijtraken, maar hij en zijn omgeving verwachten juist van hem dat hij zichzelf te allen tijde strak onder controle houdt.

Gecontroleerd controleverlies, dus.

Dat Evans het boek inleidt met een festivalplattegrond bij wijze van inhoudsopgave lijkt op het eerste gezicht een beetje te voor de hand liggend, maar bij verdere lezing merk je dat het een logisch raamwerk is. De auteur loodst je door een potpourri van stijlen, activiteiten en bewegingen die allemaal op de een of andere manier met extase van doen hebben – precies zoals je op een festival ook zou kunnen ontdekken. Van kunst tot psychedelica, van rock-‘n-roll tot tantra en van meditatie tot oorlog: de meest uitgesproken manieren van zelfverlies komen aan bod. De onderwerpen lijken op het eerste gezicht wat willekeurig gekozen, maar bieden uiteinde-

lijk genoeg houvast om tot de ontdekking te komen van wat extase nu eigenlijk is.

Evans is op een persoonlijke ontdekkingsreis geweest naar extase, en bij elk hoofdstuk tekent hij dan ook een individueel verslag op van zijn bevindingen. Hoewel alle onderwerpen historisch en wetenschappelijk onderbouwd worden, haalt de auteur wel zoveel verschillende onderwerpen aan dat het soms moeilijk te begrijpen is waar extase begint en waar het ophoudt. Dat oorlog en tantra met elkaar vergeleken worden doordat ze beide genoemd worden als vormen van extase kan wat ongemakkelijk aanvoelen, maar schetst wel een breed overzicht van de verschillende soorten van extase.

Soms had de auteur wat dieper in zijn onderwerpen mogen duiken, maar dat neemt niet weg dat zijn boek boordevol inspiratie zit om zelf tot extase te komen. Duidelijk wordt dat psychedelica een fundamenteel andere omgang met de wereld kunnen bewerkstelligen, extase gebracht door muziek voor een diepe sociale verbinding kan zorgen en dat we voorzichtig om moeten springen met de verlokkingen van pathologische vormen van extase als oorlog en extremisme.

Tot extase komen wil je na het lezen van dit boek, want je hebt een veel beter begrip van de waarde en de noodzaak daarvan. Wie een grote hang naar controle heeft begrijpt na dit boek: af en toe jezelf verliezen is zo erg nog niet.

De kunst van controleverlies: Filosoferen over extase, uitgeverij Ten Have is voor €22,99 te verkrijgen bij boekwinkel of website.

Mededelingen Mededelingen voor nummer 386 kunnen tot 29 november 2017 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 386 komt half december uit.

Spiegeloog

16

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102, 1015 CV, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl.

Maandag 20 november vanaf 20:00

€8,- voor studenten

November 2017

De ondergang van het Avondland - Oswald Spengler

Filosoof Oswald Spengler beschrijft de opkomst en het verval van de grote wereldculturen en voorspelt het spoedige einde van de westerse beschaving. Het boek sloeg in als een bom en de titel is synoniem geworden met het ondergangsdenken in het Interbellum, maar wat kunnen we nu nog met dit gedachtegoed?

Maandag 11 december vanaf 20:00

€10,- voor studenten

Spiegelpaleis Europa: Euro-cool en de actualiteit

Europa hervindt zich na 1960 als continent van de intellectuele, morele en artistieke avant-garde, gecentreerd in Parijs en andere hoofdsteden. De antipool is Amerika. Dat zelfbewustzijn duurt tot de millenniumwisseling. Dan volgt een nieuwe periode van intellectuele crisis van Euroscepsis, populisme en identity politics. Kan Europa nog inspireren?

Kunnen we ons nog met Europa vereenzelvigen?

Woensdag 20 december vanaf 20:00

€7,50 voor studenten

Begin van de Winter: Dienst voor ongelovigen

Jonge, eigenzinnige dienst met aandacht voor de wisseling van de seizoenen. In de drukte van de stad sta je één uur stil bij wat je belangrijk vindt.

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10, 1017 RR, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl.

Donderdag 16 november vanaf 20:00

€10,-

Stadsleven: Obsessief gezond

Er is een nieuwe cultus ontstaan naar een supergezond lichaam. Vooral hogeropgeleide jongeren in de Randstad steken op het obsessieve af heel wat tijd en geld in bootcamps en juicebars. Tegelijkertijd nemen obesitas en druggebruik toe. Wat zegt dat over deze tijd? Is deze drang naar gezondheid ons nieuwe statussymbool geworden, of juist onze nieuwe ziekmaker?

Maandag 27 november vanaf 20:00

€7,50 voor studenten

KennisCafé: Dossier Depressie

Bijna een miljoen Nederlanders krijgt de diagnose depressief. Is er sprake van een epidemie? Blij en opgewekt is de norm. Verdriet mag niet te lang duren, want anders kun je maar beter aan de pillen. En dat doen we dan ook massaal. De hoeveelheid antidepressiva die geslikt wordt in Nederland is ongekend. Maar werkt het eigenlijk wel? Heeft big pharma ons niet al die jaren om de tuin geleid om geld te verdienen? Genoeg vragen om de zaken eens serieus op een rij te zetten en feiten van fictie te scheiden.

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam, kamer 1.01.

Website: www.psynip.nl

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden)

Woensdag 29 november vanaf 13:30 toegang gratis, aanmelden verplicht

Woensdag 15 november vanaf 20:00

Symposium: Innovations in mental health care for depression: Beyond 2020

Het symposium ‘Innovations in mental health care for depression: Beyond 2020’ geeft een brede kijk op de meest recente wetenschappelijke bevindingen op het gebied van de behandeling van depressie bij volwassenen, met een speciale focus op de toepassing van online behandeling d.m.v. eHealth applicaties en het behandelen van studenten.

Het empathisch teveel

In een tijd waarin maatschappelijke tegenstellingen en sociale ongelijkheid op de voorgrond treden, klinkt een sterke roep om meer empathie. Auteur Ignaas Devisch gaat bij het verschijnen van zijn nieuwe boek ‘Het empatisch teveel’ in gesprek met René ten Bos en Simone van Saarloos over onder andere de vraag: schuilt in ieder mens behalve een vriend niet ook een schurk?

De Nieuwe Liefde is een cultureel centrum voor debat, bezinning en poëzie. Hier vinden regelmatig debatten plaats over uiteenlopende onderwerpen over o.a. bezinning, poëzie en taal. Programma’s die aan het denken zetten, in verwarring brengen, wakker schudden én bemoedigen.

Adres: Da Costakade 102, 1053 WP, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 589 1680.

Website: www.denieuweliefde.com.

Zondag 19 november vanaf 16:30

gratis, aanmelden verplicht

Baanbrekend en Bekroond: topwetenschappers over hun onderzoek De European Research Council (ERC) van de Europese Unie viert dit jaar net als SPUI25 haar tienjarig bestaan. Aanleiding om het onderzoek en de laureaten in het zonnetje te zetten. Twee van de ERC-laureaten van de UvA zijn te gast, Rivke Jaffe en Annemarie Mol. Onder leiding van moderator Sicco de Knegt spreken zij over hun onderzoek, de dilemma’s die ze tegenkomen en wat hen drijft als wetenschapper.

€12,50 voor studenten

De Poëzie van Anne Sexton

‘Ik ging The Complete Poems als een krijger te lijf ’, zei theatermaker en schrijver Marjolijn van Heemstra over haar kennismaking met de gedichten van Anne Sexton (19281974), die ze deze middag leest. Enige krijgshaftigheid is dan ook aanbevolen: het werk van Sexton windt nergens doekjes om. ‘Poëzie moet pijn doen’, schreef de Amerikaanse dichteres die na een leven van strijd, dreigende gekte, angst en intense ervaringen zelf op zeker moment besloot dat het genoeg was en een eind aan haar leven maakte. Haar biografie toont gelijkenissen met die van Sylvia Plath, maar Sexton werd eerder een boegbeeld van nieuwe poëzie en jong feminisme dan een slachtoffer.

SPIEGELOOG is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega's geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons op: spiegeloog-fmg@uva.nl.

Spiegeloog

17 November 2017

Maandag 11 december vanaf 17:00

gratis, aanmelden verplicht

Verzot op Genot Hedonisme is een term die de huidige tijdgeest goed samenvat, aangezien genot moeilijk blijkt weg te denken uit onze maatschappij. Men zou zelfs zo ver kunnen gaan door te stellen dat de hele economie draait op genot, een doel dat een heel arsenaal aan genotsmiddelen heiligt. Wat voor leuks is er allemaal?

Tekst: Maaike Posthuma

Spiegeloog

18

G

November 2017

hebzucht, lust en gulzigheid zijn niet voor niets drie van enot en de levensstijl die zich hier volledig op richt, de zeven hoofdzonden. Enkele andere voor de hand lighoudt de gemoederen al bezig sinds de Griekse filogende tegenstellingen van het hedonisme zijn rigorisme, soof Epicurus zich er meer dan tweeduizend jaar geleden calvinisme en minimalisme. Het rigorisme is een stroming over boog (Leibovici, 2000). Sindsdien hebben tal van filowaarin het van uiterst belang is dat men zich strikt aan de sofen hun hoofd erover gebroken, maar nooit is er echt geldende regels houdt, wat deze regels ook mogen beheleen knoop doorgehakt over wat nu de juiste definitie is. zen. Calvinisme is een stroming binnen de christelijke Wat we echter wél kunnen vaststellen, is dat de huidige tijdreligie, die een sobere, geest het hedonisme ziet zuinige en geremde als een vrijplaats voor levensstijl kenmerkt overdadig, overvloe(“Calvinisme”, 2017). dig en oneindig genot.

- Het doel heiligt de middelen, De geremde levensstijl Hoewel genieten voor zullen we maar zeggen lijkt het tegenovergeelk individu iets anders stelde van hedonisme, betekent, zijn er gemakmaar toch zal niet elke kelijk een aantal overcalvinist of minimalist koepelende factoren te per definitie ontevreden zijn. Het volgen van deze regels identificeren die de ervaring van genot garanderen. Kijk in en beperkingen levert hen een bepaald soort voldoening een willekeurige westerse grote stad om je heen en al snel op. Het doel heiligt de middelen, zullen we maar zeggen. vallen er een aantal objecten van begeerte te onderschei Dat we in overvloedige tijden leven, zeker wat den: liefde, seks, drugs en eten. betreft het bevredigen van behoeften aan genot, zal weinig

In de oudheid bestonden er al rituelen die te mensen onbekend in de oren klinken. Had de eerste echte maken hadden met het maximaliseren van genot. De singer-songwriter Bob Dylan ons in de jaren 60 hiervoor Thesmoforia waren in de klassieke oudheid (Van Dolen, al willen waarschuwen? Zijn lied Mr. Tambourine Man lijkt 1995) maandelijkse feesten ter ere van de Griekse godinnen in eerste instantie te gaan over slapeloze nachten, maar Demeter en Persephone Thesmophoros (“Thesmophoria”, sommigen beweren dat de tekst een ode aan drugs is, in 2013). Zij hielden maandelijks een groot feest om hun het bijzonder aan lsd. Oordeel zelf: Take me on a trip upon vruchtbaarheid te vieren, waarbij de mannen niet welkom your magic swirling ship/My senses have been stripped. Mocht waren. Het feest duurde zo’n vijf dagen, en alleen gehuwde deze verborgen verwijzing waar zijn, dan is dat tekenend vrouwen mochten hieraan deelnemen. Er werden offers voor het feit dat drugsgebruik in die tijd flink taboe was. gebracht en reinigingsbaden gehouden, er werd gevast Drugs mocht dan misschien taboe zijn, voor seks gold dat en vervolgens feestelijk gegeten. De mannen hielden een stuk minder. Zo’n twaalf jaar vóór de uitkomst van tegelijkertijd drinkpartijen waar de vrouwen niet welkom Dylan’s album werd Playboy voor het eerst uitgegeven: waren. In de oudheid werd dus al duidelijk dat voedsel, seks het magazine dat een grote rol speelde in de seksuele en alcohol belangrijke bronnen van genot waren in het leven. revolutie in de Verenigde Staten. Het succes van de roem Niet alle bevolkingsgroepen zijn zo op genot ruchte feesten op Playboy Mansion en de traditie van de gericht als het vrije en moderne westen. Verschillende reliPlayboy Bunnies en Playmates zullen tevens zorgen dat het gies zijn vaak niet gecharmeerd van onbegrensd genieten;

Illustratie: Chitra Mohanlal

Spiegeloog

19 November 2017

maten. Boeken als On The Road van Jack Kerouac staan nalatenschap van wijlen Hugh Hefner niet gauw teloor zal geheel in het teken van het bevredigen van verlangens en gaan. het najagen van wilde vormen van genot. De wat meer kuise

De westerse wereld is zeer goed in het ontwikkeklassiekers van Jane Austen bevatten misschien geen nachlen van innovatieve manieren om te genieten. Die manieren tenlange orgies, maar draaiden wel geheel om het genot hebben veelal te maken met de eerdergenoemde ondervan liefde, huwelijk, welvaart en gezinsvorming. In de huiwerpen als eten, drugs en seks. Zo stuitte ik laatst op een dige cultuur is genot absoluut niet meer iets om je voor te videoreportage op de website van de Britse krant The Guarschamen, mits het algedian over de groeiende meen geaccepteerde industrie van de seksgenotsmiddelen zijn. robots (Kleeman, SilEen sneakerof gipsfetisj is Soms hebben mensen verstone & Tait, 2017). geheel eigen manieren Deze bedrijven maken nog relatief onschuldig om te genieten. In de levensgrote vrouwelijke Amerikaanse hitserie robotpoppen à la Ex Sex and the City hebben Machina, die als echte perde vier vrouwelijke hoofdpersonen het op een gegeven sonen met hun ogen knipperen en reageren op de vragen moment over zogenoemd ‘SSB’: secret single behaviour (“The die je ze stelt. Dit is allemaal leuk en aardig, maar de poppen Good Life”, 2002). Miranda geeft toe dat ze graag haar zijn voornamelijk gemaakt voor seks. De vagina voelt, net handen invet en in gele schoonmaakhandschoenen stopt als de borsten en lippen, levensecht en de poppen zijn in en vervolgens urenlang kookprogramma’s kijkt. Charlotte allerlei soorten en maten verkrijgbaar. In de documentaire doet een boekje open over haar stiekeme hobby om met komt Dave aan het woord, een voorstander en fervent een vergrootglas haar gezichtsporiën te bestuderen. Zo gebruiker van seksrobots. Hij heeft er drie thuis liggen — heeft iedereen zijn eigen, vreemde manieren om te geniezitten? — en beschouwt er een, Sidore, als zijn vrouw. ‘It’s ten. Als dit ernstige vormen aanneemt op bijvoorbeeld not only about sex, it’s about companionship,’ vat de verslaggehet gebied van seksuele verlangens, spreekt men van sekver samen. En niet alleen seks on demand, maar ook meer sueel fetisjisme (“Seksueel fetisjisme”, 2017). Een fetisjist intense seks lijkt bij de consument een bepaalde behoefte raakt opgewonden van bepaalde objecten of rituelen, die te vervullen. NOS op 3 kwam laatst met een reportage over meestal enige link hebben met ervaringen uit de jeugd. Een zogenaamde ‘chemsex’: seks onder invloed van drugs, met sneaker- of gipsfetisj is nog relatief onschuldig, maar zodra name crystal meth (“Verslaafd aan chemsex”, 2017). Deze er dieren of kinderen bij komen kijken, gaan de alarmbeldrugs verveelvoudigen het genot van seks en geven zoveel len bij vele hulpinstanties onmiddellijk rinkelen. extra energie dat sommige gebruikers wel drie nachten

Niet overal ter wereld zijn de normen tegenachter elkaar doorgingen. Het gaat hierbij dus niet alleen over seks met dieren hetzelfde. Zo’n vijf jaar geleden om het maximaliseren van genot, maar ook om het maxibeleefde BNNVARA’s presentator Filemon voor het promaliseren van de duur van genot. Hoe meer en hoe langer, gramma Spuiten en Slikken Op Reis een wel heel bijzondere hoe beter. cultuurshock in Colombia (Omroep BNN, 2012). Daar

De westerse kunst en cultuur staan ook bol van bezocht hij bevolkingsgroepen die redelijk openhartig het onderwerp genot, zij het in verschillende vormen en

Spiegeloog

20 November 2017

waren over een bepaalde sekstraditie. Met aardige zekerheid kan worden gezegd dat deze traditie in Europa met walging en afschuw zou worden ontmoet, maar daar is het vrij normaal: seks hebben met ezels. Dat niet alleen, de ervaringsdeskundigen houden ook nog regelmatig een soort openbare masterclasses voor de geïnteresseerde jongeren onder hen. In een kring staan de kinderen — toch vooral jongens, gezien dit fysiek het minste problemen oplevert — om een ezel heen, waarachter een van de oudere stamleden zijn heup heen en weer beweegt en zijn acties voorziet van uitleg. Dit mag dan een proefles zijn; een flink aantal jonge jongens steekt trots zijn hand op wanneer Filemon vraagt wie allemaal seks met een ezel van zijn to-do-lijstje kan afstrepen. Genieten.

Seks kan ook andere doeleinden hebben dan het krijgen van kinderen of puur plezier. Zo beschrijft Sunny Bergman in haar boek Sletvrees over een stam in PapoeaNieuw-Guinea, waar jonge jongens regelmatig de volwassen mannen pijpen (Bergman, 2013). De achterliggende gedachte is dat de jongens sneller volwassenheid bereiken als ze het sperma van oudere stamleden doorslikken.

Sperma wordt namelijk gezien als een soort levenselixer.

Seks met vrouwen is in deze bevolkingsgroepen dan ook puur bedoeld als voortplantingsritueel en wordt slechts honderd dagen per jaar toegestaan. Hier is duidelijk dat seks naast genot voor sommige culturen dus ook van belang is bij volwassenwording.

Genotsmiddelen die niet alleen in de westerse maatschappij maar juist ook daarbuiten veelvuldig gebruikt worden, zijn drugs. In de Zuid-Amerikaanse Amazone gebruiken vele stammen de hallucinogene thee ayahuasca (Jellinek, z.j.). Mensen die dit gebruiken komen in een zware trip terecht, die wel twee tot zes uur kan duren. De gebruiker ziet felgekleurde, snelbewegende dingen om zich heen en kan mystieke ervaringen of grootheidswanen krijgen. Het belangrijkste doel dat de bevolkingsgroepen in de Amazone hebben voor het drinken van de thee is de reiniging van het lichaam. De stofjes in de thee zijn 'purgatief': ze zorgen ervoor dat men gaat overgeven en diarree krijgt. Het goedje wordt daarom ook wel ‘la purga’ genoemd en in het oerwoud wordt het als een belangrijk medicijn gezien. Het commerciële westen zou zichzelf niet zijn als deze drug hier niet gecultiveerd zou worden.

Jellinek, een Nederlandse instelling die zich richt op verslavingszorg, ziet het aantal bedrijfjes dat ayahuasca aanbiedt de afgelopen jaren steeds meer groeien (Bouma & Stoffelen, 2017). Het zou verlichtend werken bij ernstige psychische stoornissen, maar ook zijn er aanwijzingen dat het goedje psychische klachten juist zou kunnen verergeren.

Voor nu valt de thee nog onder de noemer ‘alternatieve geneeswijzen’, en zijn er weinig aanwijzingen voor de aanwezigheid van positieve effecten. Wat wel duidelijk is, is dat de bevolking in Zuid-Amerika er in ieder geval flink van geniet.

Het moge duidelijk zijn dat genot hoog op het prioriteitenlijstje staat van menig mens. Van reinigende

overgeef-thee tot seks met neppe mensen of echte dieren, in vele vormen blijft genot voor de meeste mensen iets om driftig na te streven. Zoals Epicurus ook wel stelde: waar de een geniet van een uitgebreide maaltijd met kaviaar en champagne, is de ander even blij met wat brood en water (Bailey, 1926). Net zoals alcohol voor de een het ultieme ontspanningsmiddel is, is kokoswater dat voor de ander.

Er zijn vele verschillende vormen om te genieten, en genotsmiddelen zijn toch minder over één kam te scheren dan verwacht. Misschien verwoordde de band Sloan in 2001 de boodschap van deze tijd wel het beste: ‘If it feels good, do it.’

Bronnen

- Bergman, S. (2013). Sletvrees: inzoomen op uiterlijk, sex en cultuur.

Singel Uitgeverijen.

- Bouma, K. & Stoffelen, A. (2017). Populariteit tripthee ayahuasca groeit, experts waarschuwen voor incompetente sjamanen. Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.volkskrant.nl/binnenland/ populariteit-tripthee-ayahuasca-groeit-experts-waarschuwen-voorincompetente-sjamanen~a4510101/.

- “Calvinisme” (2017). Opgehaald op 10 oktober 2017 van https:// nl.wikipedia.org/wiki/Calvinisme/.

- Bailey, C. (Ed.). (1926). Letter to Menoeceus. Epicurus: the Extant Remains.

- Jellinek (z.j.) Wat is ayahuasca? Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/wat-is-ayahuasca/.

- Kleeman, J., Silverstone, T. & Tait, M. (2017). Rise of the Sex Robots. Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www. theguardian.com/technology/video/2017/apr/27/rise-of-the-sexrobots-video/.

- Leibovici, S. (2000). Hedonisme is een doodlopende weg. Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.groene.nl/artikel/hedonismeis-een-doodlopende-weg/.

- Omroep BNN (2012). Spuiten en Slikken Op Reis, Ezel Neuken, Colombia. Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www.youtube. com/watch?v=UDzJffkHgrQ/.

- Van Dolen, H. (1995). Zinnelijk verlangen naar alle vormen van genot. Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://www. volkskrant.nl/archief/zinnelijk-verlangen-naar-alle-vormen-vangenot~a397832/.

- “Verslaafd aan chemsex: ‘Ik ging drie nachten achterelkaar door’” (2017). Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://nos.nl/op3/ artikel/2192254-verslaafd-aan-chemsex-ik-ging-drie-nachtenachterelkaar-door.html/.

- “Seksueel Fetisjisme” (2017). Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Seksueel_fetisjisme/.

- “The Good Life” (2002). Sex and the City. New York, Verenigde Staten: HBO. - “Thesmophoria” (2013). Opgehaald op 10 oktober 2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Thesmophoria/.

Ivoren Toren Leuk

Ik kon goed leren en had zelf bedacht dat ik naar de beste school wilde die er was. Die school stond, zo had ik gehoord, aan de andere kant van het dorp, waar de kakkers woonden.

Zo kwam ik in aanraking met ‘de gegoede Nederlander’ en het oude geld. Dat was nogal een cultuurschok. Mijn nieuwe vriendjes hadden vaders die chirurg, bankier of bestuursvoorzitter waren en hun moeders waren in mijn herinnering allemaal binnenhuisarchitect. Toen ik voor het eerst met de telefoonketting moest doorbellen dat we het eerste uur vrij hadden, schrok ik me rot toen ik de minister van Financiën aan de telefoon kreeg.

Ik kwam er langzaam achter hoeveel een mens eigenlijk fout kan doen. Het oude geld heeft een hele reeks testjes om de parvenu (of ‘het plebs’, waar ik bij hoorde) te ontmaskeren. Je draagt geen witte sokken (behalve bij tennis) en wenst elkaar in geen geval smakelijk eten. In plaats daarvan geef je na het eten de huisvrouw (ja sorry, maar het was daar echt nooit een man) een compliment.

Je zegt geen ‘oto’ maar ‘auto’, geen ‘toilet’ maar ‘wc’, en geen ‘koelkast’ maar ‘ijskast’, al ben ik van die laatste niet zeker meer). En je gebruikt nooit, maar dan ook nooit, het woord ‘leuk’. ‘Interessant’, ‘boeiend’, ‘mooi’ of ‘nuttig’, dat is allemaal best. Maar leuk? Nee. De meeste van deze taalrestricties vond ik toen al volslagen idioot, omdat er ook geen idee achter zat. Ze hadden zuiver de functie om de ingroup af te bakenen, zoals de sociaal psychologen zeggen. Maar dat ‘leuk’, daar was iets mee.

Als de moeder van een vriendje (altijd de moeder) mij aansprak op het gebruik van het woord leuk (‘dat zággen wij hier niet’) dan was daar iets normatiefs aan. Dat heeft volgens mij te maken met het feit dat het Nederlandse oude geld wordt gekenmerkt door een soort morele orde waar ik nooit helemaal de vinger achter heb gekregen. In die morele orde is het waarderen van een activiteit zuiver omdat die ‘leuk’ is niet toegestaan. Je doet de dingen omdat die zo horen of omdat ze passend zijn. Dit omvat, op een manier die ik ook nooit volledig begrepen heb, ook dingen

waarvan je als buitenstaander in eerste instantie denkt dat mensen ze doen omdat ze leuk zijn, zoals het maaien van je tuin met zo’n grasmaaikarretje of het bezeilen van de Friese meren op je lemsteraak.

Het verbod op leuk draagt in zekere zin de afwijzing van het hedonisme in zich. De puberteit is een gevoelige periode, dus je raakt zoiets niet helemaal meer kwijt. Ik kan er nog steeds niet goed tegen als studenten klagen dat ze een vak niet leuk vinden. Alsof dat wat uitmaakt, denk ik dan. Het gaat erom of je wat hebt aan de kennis die je opdoet en de vaardigheden die je ontwikkelt. Dus: leuk?

Dat zeggen wij hier niet.

Denny Borsboom

Spiegeloog

k kom uit Wassenaar. Alleen dan wel net uit de verkeerde kant van het dorp. Mijn vader was brandweerman en mijn moeder sociaal werkster. Veel geld was er niet in mijn familie en voordat ik naar de middelbare school ging kende ik één persoon die had gestudeerd, namelijk mijn oom.

Hoogleraren, rechters of gezagsdragers had ik nog nooit gezien. Met uitzondering misschien van de vader van mijn beste vriend, die politieman was.

21 November 2017

I

Wist je dat...

Tekst: Floris Roelofs ... ascese als het tegenovergestelde gezien kan worden van het hedonisme? Ascese wordt vooral in religieuze stromingen nagestreefd. Hierin probeert men natuurlijke verlangens te beheersen of te onderdrukken en zoveel mogelijk afstand doen van materieel comfort om tot een vorm van reinheid te komen.

Spiegeloog

22

... hedonisme nauw verwant is aan het utilisme? Utilisme is een stroming in de ethiek en een vorm van hedonisme, maar gericht op de hele maatschappij in plaats van op alleen een individu. Het stelt dat goede handelingen maximaal genot en zo min mogelijk pijn voort moeten brengen voor iedereen.

... er twee soorten hedonisme zijn? Bij CyrenaĂŻsme proberen mensen zichzelf in de snelste tijd zo gelukkig mogelijk te maken. Het draait puur om plezierige ervaringen van het individu, zoals een lekkere maaltijd eten. Bij Epicuriaans hedonisme neemt men meer de tijd om zichzelf gelukkig te maken. Mensen investeren hierbij meer in de toekomst en gaan voor hogere vormen van plezier in het leven. Zo streven mensen naar een nobel doel dat verder gaat dan henzelf een goed gevoel bezorgen, zoals vrijwilligerswerk doen.

November 2017

... ons lichaam op moleculair niveau heel anders reageert op het geluksgevoel dat ontstaat als we anderen helpen (eudemonistisch welzijn) dan op een geluksgevoel dat ontstaat als we onszelf iets gunnen (hedonistisch welzijn)? Chronische stress kan een systematische verandering in gang zetten, wat kan leiden tot allerlei ziekten. De onderzoekers noemen die verandering Conserved Transcriptional Response to Adversity (CTRA). Nu kan geluk invloed uitoefenen op deze CTRA. Eudemonistisch welzijn wordt geassocieerd met een significante afname in de genexpressie die onderzoekers aanduiden met CTRA. Maar hedonistisch welzijn wordt geassocieerd met een significante toename in de CTRA-genexpressie.

... het woord hedonisme afgeleid is van het Griekse woord hèdonè, dat genot betekent? Een hedonist streeft naar zo veel mogelijk genot. Zelfs de psychologie kent de hedonistische persoonlijkheid, een karaktertype dat gekenmerkt wordt door een bovengemiddeld streven naar directe lustbevrediging. Dit zoeken naar genot is subjectief, het kan bijvoorbeeld zintuiglijk of geestelijk zijn. Het gaat immers om de ervaring van het subject en die is relatief: iedereen heeft andere voorkeuren. ... filosoof Jeremy Bentham geprobeerd heeft om geluk zo goed mogelijk te kwantificeren? Bentham stelde dat het geluk van een groep mensen simpelweg kon worden vastgesteld door een som te maken van plezier minus pijn.

Voor deze berekening keek Bentham onder andere naar de duur en intensiteit van het geluk of de pijn van de leden van de groep. Zo kan men bijvoorbeeld dronkenschap als volgt analyseren: dronkenschap brengt wel een intens genot en gelukzalig gevoel voort, maar de duur is vrij kort en na die periode wacht pijn, namelijk een kater.

Bacchus De Glimlachende Serveerster

A

fgelopen zomervakantie zat ik in Indonesië in een klein barretje gesitueerd in een enorm drukke winkelstraat. Zo druk, dat ik je moeilijk kan vertellen hoe de gebouwen eruitzagen door alle verkoopstalletjes, taxi’s en toeristen. De sfeer was overweldigend, bulkend van geluid, ritmes en cadans.

Deze plek heeft zijn eigen kleine unieke ecosysteem die door zijn massa onbeweeglijk en robuust lijkt te zijn, en ik nam er deel aan. Ik zat in het type barretje waarvan je er zoveel hebt in deze straat. Een groot uitnodigend bord met ‘free wifi’ hing als een vlag boven de ingang, bij binnenkomst vindt je ergens onder een servettenbakje een inlogcode en wachtwoord die beide de naam hadden van het desbetreffende etablissement. Als je dan eenmaal plaats hebt genomen aan een tafeltje, en besloten hebt dat een biertje exotisch genoeg is voor dit moment, kun je heerlijk de toeristen gadeslaan die het minstens net zo vervelend of net zo leuk hebben als jijzelf.

Ze speelden allemaal een rol in mijn fantasie. Als acteurs voor mijn decor.

Een glimlachende serveerster liep op mij af. Haar lach inspireerde mij. Ze lachte zoals iedereen hier altijd lacht, als een façade. Een lach waarop je wel terug moest lachen, om de serveerster zich niet nog slechter te laten voelen dan dat ze zich al voelde.

Ze wist allang wat ik wilde bestellen. Haar lach ging voorbij de betekenis van een lach die ik gewend was te zien. In mijn fantasie bleef ze lachen na mijn bestelling.

Wachtend op mijn bestelling keek ik uit over de scharrelende toeristen. Het leek in zijn totaliteit op een toneelstuk dat werd opgevoerd, waarbij ik op de voorste rij zat en waar de spelers volledig over

mij heen keken. Ik was een onzichtbare toeschouwer waar niemand zich specifiek voor leek in te spannen. Het spel was niet voor mij bedoeld, maar voor de plaats, de stad zelf. Zwetend sjokken op het trottoir, prijsjes afdingen, moedeloos op zoek naar een wifi-signaal of luid toeterend in een eindeloze file staan. Dat was het moment dat ik iets op had willen schrijven. Iets romantisch over de charmerende chaos waarin ik me bevond. En dan een mooie vergelijking maken met een jungle of iets dergelijks, waar het darwinisme zich tot zijn puurste vorm heeft kunnen ontwikkelen. Ik laat deze taak verder aan jou over, ik weet best dat je dat kan.

Opnieuw zag ik de glimlachende serveerster naar mij toe lopen. Ze zette een gekoeld glas voor mij neer en maakte aanstalten om het vol te schenken met een flesje lauwe Bintang. Ik onderbrak haar gestalte, omdat ik in de veronderstelling was dat het flesje wel gekoeld zou zijn, en ik het persoonlijk ook nog eens lekkerder in de hand vind liggen dan zo’n onhandige pul met een veel te klein handvat. Ze keek me teleurgesteld aan en ik kreeg een naar gevoel, wetende dat ik haar een van de weinige taken die haar hier een bedoeling gaven ontnomen had. Haar glimlach verdween. Een oprecht gezicht kwam tevoorschijn. Een gezicht met een bedoeling.

Ze corrigeerde zichzelf weer met een glimlach om vervolgens de rest van de drankjes op haar dienblad af te leveren bij de overige gasten. Het was tegelijkertijd een tragisch en komisch tafereel en ik besloot het ooit eens op te schrijven.

Floris Roelofs