Lifeline 26

LIFELINE 26

2012 Het begin van het einde ?

GLV Idun

1

Voorwoord Lotti van Driel Ik wil niet beginnen na te denken over het eind, volgens mij een heel natuurlijke gewoonte. Alhoewel ik als bioloog toch een redelijk biologisch beeld heb van het leven en de dood, druist het nadenken over de dood in tegen een of ander hardnekkig gevoel van ontkenning. Ergens in ons brein zit een centrumpje dat ons de levenslust geeft die we nodig hebben om staande te blijven. Of misschien zorgt de verslaving van ons brein aan de dopamine- en serotoninesystemen er wel voor dat we de stimuli die ons blij maken (toevallig ook de stimuli die zorgen voor ons overleven) tot ons blijven nemen. In ieder geval, als we niet zouden willen blijven leven waren we er al niet meer.

Toch komt er denk ik in ieders leven wel eens een moment waarop hij zou willen dat hij er tijdelijk niet meer was. Dood, onzichtbaar, levenloos, in coma, vanaf een afstandje de wereld bekijkend of gewoon zwevend door de ruimte. De puberteit is natuurlijk een perfecte broedplaats voor dergelijke gedachtes. Het doet afvragen waar de puberteit goed voor is.

Ook blijft de mens een haat-liefdeverhouding hebben met de dood. Als een soort Stockholm- syndroom patiĂŤnt zijn we gefascineerd door onze ontvoerder; de dood. Een belabberde voorspelling van een eeuwenoud volk, dat de wereld op 21 december van dit jaar vergaat, heeft ons al minstens vier jaar stevig in zijn greep en ja, ook de Lifeline is eraan onderworpen.

Inhoud Pagina

Artikel

2

Inleiding & Voorwoord

3

Bestuur spreekt & Colofon

4 5

Wetenschapsnieuws

Opleidingscommissie & Column Renske

6

Haaientanden op Schiermonnikoog

9 10 11 12

Alumni aan het woord Richard Dawkins in Groningen Leverfibrose

Wetenschapper in het zonnetje: Arnold Driessen

13

Vergeten wetenschapper: Barbara Pearse

14 16 17

18 19 20

22

Biologische Wapens Epigenetica Coverstory: Maya’s & 2012 het begin van einde.

De Neanderthaler Kunst- & Filmrecenties Man vs Vrouw Op de koffie! & Ontmoet ons nieuwe redacielid!

23

Brak Recept &

Congres: how biology fuels the future

2

GLV Idun

Het bestuur spreekt Beste leden, Volgens de Maya’s is op 21 december 2012 het einde der tijden: daar houdt hun kalender namelijk op. Sommige mensen geloven hier tegenwoordig nog steeds in en leven nu dus toe naar het einde van de wereld. Hoe de wereld zal eindigen, is helaas nog steeds niet helemaal duidelijk. Er zijn groepen die geloven dat de aarde op deze dag in een groot zwart gat zal verdwijnen. Een andere theorie is dat de aarde op de dag des ondergang niet zal vergaan, maar naar een volgend niveau zal worden getild. In biologentaal: de aarde zal van een rups naar een vlinder transformeren. Ook zijn er mensen die geloven dat de ondergang al bezig is, bijvoorbeeld te zien aan de Mexicaanse griepvirus dat in 2009 de hele wereld in z’n greep had. Dit is het punt waarop wij als levenswetenschappers in beeld komen. Met onze kennis, kunnen wij de wereld misschien wel voor de ondergang behoeden! Het Mexicaanse griepvirus is nu weer onder controle, maar bij een volgende pandemie zullen wij als levenswetenschappers weer letterlijk en figuurlijk van levensbelang zijn. Dit is een belangrijke taak, waarbij wij als bestuur jullie graag willen ondersteunen in jullie ontwikkeling.

Gelukkig hebben wij als bestuur van Idun nog wel vertrouwen in de toekomst en zijn we druk bezig met alle activiteiten voor de komende tijd. Iedereen begint langzaam weer uit zijn of haar winterdip te kruipen (de winter voelt voor sommige mensen trouwens ook als het einde der tijden) en in het aantal activiteiten is een stijgende lijn te zien.

Als bestuur zijn we achter de schermen met veel zaken bezig die voor de meeste mensen niet direct zichtbaar zullen zijn. Zo zijn we al druk bezig met ideeën voor de dies, staat het Actieve Leden Uitje alweer op de planning en zijn we zelfs alweer aan het nadenken over plannen voor het komende collegejaar. Want hoewel de wereld hopelijk niet eindig is, is ons bestuursjaar dat wel! Om iedereen te ondersteunen in zijn of haar ontwikkeling op educatief gebied, zijn er veel verschillende activiteiten: InNatura organiseert een nachtelijke vleermuisactiviteit, het jaarlijkse congres komt eraan en ook de Studiereis zal dit jaar weer plaatsvinden!

De nodige activiteiten ter ontspanning zijn bij Idun natuurlijk ook altijd aanwezig, want met een overwerkt brein red je de wereld niet. Net als de afgelopen jaren, doet ook deze editie van de Batavierenrace weer een team van Idun mee.

Een nieuwe activiteit dit jaar is Idiofest, georganiseerd door Idiomotor: een activiteit bij Idiomotorleden thuis, om kort kennis te maken met verschillende vormen van kunst en cultuur.

Wij zijn erg blij dat onze leden en commissies net zoveel vertrouwen hebben in het voortbestaan van onze mooie aarde als wij. We zien jullie dan ook graag binnenkort op één van de activiteiten, zodat we er samen van kunnen genieten!

Groetjes namens het gehele zesde bestuur der GLV Idun, Elbrich GLV Idun

Fotobewerking: Marleen Dommerholt

Colofon De Lifeline is het onafhankelijke tekstueel orgaan van de Groninger Levenswetenschappen Vereniging (GLV) Idun en komt eens in de twee maanden uit.

Oplage: 1520 Druk: Drukkerij Weissenbach B.V. Sneek De redactie: Hessel van der Weide Anouk Baars Renske van Raaphorst Violet Swakman Corinne Mulder Marijke van Marrewijk Lotti van Driel Joyce Lubbers Skander Mulder Annerens Meijer Niets uit deze uitgave mag gekopieerd, vermenig-vuldigd of gepubliceerd worden zonder schriftelijk toestemming van de redactie.

Omdat de redactie voor het grootste gedeelte afhankelijk is van inbreng van derden kan de redactie niet aansprakelijk worden gesteldvoor onjuiste informatie.

De redactie en/of GLV Idun hoeft de zienswijze van geplaatste stukken niet te onderschrijven. Auteur dient bij de redactie bekend te zijn.

Lidmaatschap GLV Idun: Kijk op www.glv-idun.nl

3

WETENSCHAPS S W U E I 140 nieuwe soorten in 2011

De California Academy of Sciences heeft dit jaar 140 nieuwe soorten beschreven, en laat zo zien dat de soortenrijkdom van onze aardkloot nog veel te bieden heeft. In totaal zijn er 72 geleedpotigen, 31 zeeslakken, 13 vissen, 11 planten, 9 sponzen, 3 koralen en 1 reptiel geïdentificeerd.

De ontdekkingen zijn gedaan over zes continenten en drie oceanen, door uiteenlopende onderzoeksgroepen. De grootste bijdrage werd geleverd na een 42-daagse expeditie van de Academy naar de Luzon eilanden in de Filipijnen, waarbij mogelijk een totaal van 500 nieuwe soorten zijn gevonden – nog maar een deel hiervan is geverifieerd.

(California Academy of Sciences)

N

Samengesteld door Hessel van der Weide Wijzen is onbeleefd, wie vertelt het aan de raven?

Het aanwijzen en aanbieden van voorwerpen aan anderen is een voornamelijk menselijk gedrag, en tot voor kort waren de mensapen de enige andere diersoorten die dit gedrag ook af en toe toonden. Twee Oostenrijkse onderzoekers hebben echter ontdekt dat raven hun snavel gebruiken om stenen, mos en takjes aan te wijzen of aan te bieden.

Zulke deiktische gebaren wordt aangenomen dat deze van complexe intelligentie getuigen, en een belangrijke invloed hebben gehad op de ontwikkeling van de menselijke taal.

(Nature Communications)

‘Sleutel en slot’ van HIV ontdekt Voor een succesvolle infectie moet het HIV virus een RNA-complex in een gastheercel van het immuunsysteem injecteren, zodat in de nucleus van de cel het virus RNA in het gastheer DNA kan worden geïntegreerd en onderdelen voor het virus kan produceren. Om in de nucleus van de cel te komen moet het HIV RNA door de kernporiën heen, en onderzoekers uit London, Cambridge en Pennsylvania zijn erachter gekomen hoe dat gebeurt: een eiwit in het RNA-complex werkt als ‘sleutel’ die een ‘slot’ in de kernporie openzet. Deze ontdekking biedt vele toepassingen voor nieuwe behandelingen van HIV infecties. (PLoS Pathogens)

Minder eten is goed voor je brein Het was al langer bekend dat het volgen van een strikt dieet ervoor zorgde dat muizen langer leefden, minder agressief waren en hogere cognitieve prestatie hadden, maar de moleculaire basis hiervoor was nog niet bekend.

Onderzoekers in Rome hebben ontdekt dat in muizen zonder het CREB1 molecuul deze effecten afwezig waren.

Verder onderzoek wees uit dat CREB1 door calorische restrictie wordt geactiveerd, en vervolgens de expressie van een groot aantal genen in de neuronen beïnvloedt. (Proceedings of the National Academy of Sciences)

That’s one small step for a plant, one giant leap for plantkind Om meer te weten te komen over hoe planten zich gedragen tijdens ruimtevaart heeft NASA enkele experimenten uitgevoerd met de zandraket plant op de Discovery ruimteveer. Hieruit bleek dat gewichtloosheid tot op cellulair niveau invloed heeft op planten, vooral op genen en eiwitten betrokken bij de structuur van de celwand of bij de reguliere groei van planten. Ook bleken de wortels van de zandraket zich zonder zwaartekracht niet te verspreiden, maar slechts in één richting te groeien. In de ontwikkeling van betrouwbare systemen voor levensonderhoud tijdens langdurige ruimtevaartmissies zullen planten een grote rol spelen. (NASA) 4

Arendsogen van een half miljard jaar oud Een onderzoeker van de University of New England heeft onlangs twee fossielen van Anomalocaris met intacte ogen geïdentificeerd. Anomalocaris was de toppredator van het cambrium, een marine diersoort die verwant was aan de moderne geleedpotigen. Hoewel meerdere fossielen al waren gevonden van de oogstelen, vinnen en karakteristieke armen van Anomalocaris, is het zachte weefsel van de ogen nauwelijks gefossiliseerd. Uit de vondst blijkt dat Anomalocaris bijna 360 graden zicht had, en net als moderne geleedpotigen facetogen had. Opmerkelijk is dat de ogen van de half miljard jaar oude Anomalocaris nauwelijks onder doen voor de ogen van moderne insecten.

(Nature) GLV Idun

Anne Rens

De Opleidingscommissie Vorige keer hebben jullie kunnen lezen wat de Opleidingscommissie allemaal doet en wie er in zitten.

Deze keer willen we wat extra uitleggen over hoe wij de evaluaties dan precies beoordelen en wat er met die evaluaties gebeurt. Dat is namelijk afgelopen jaar net veranderd en deze veranderingen willen we graag met jullie delen.

Vorige keer hebben jullie gelezen dat de docent na het afronden van zijn vak een docentevaluatie opstelt aan de hand van de enquêtes die door studenten ingevuld worden tijdens het tentamen, dat blijft nog gewoon hetzelfde. Deze docentevaluatie komt dan samen met de studentevaluatie bij de Opleidingscommissie op tafel. Vervolgens delen wij de vakevaluaties in in vier verschillende klassen. A, A+, B en C. Als een evaluatie een A verdient wil dat zeggen dat er geen overschrijdingen waren in de studentenevaluatie. Wat betekent dat voor iedere vraag op de studentenenquête minder dan 30% van de studenten matig tot slecht ingevuld heeft.

Daarnaast moet het slagingspercentage van het vak hoger zijn dan 60%, is het lager dan wordt dat ook als een overschrijding gezien. Als een docent daarnaast ook nog, ondanks dat zijn vak goed beoordeeld wordt, een lijst met goede verbeterpunten geeft, of de studenten het vak alleen maar als positief ervaren dan krijgt het vak een A+.

Stel er zijn kleine overschrijdingen, dat 30% tot 44% van de studenten matig tot slecht heeft ingevuld op de enquêtes en de docent kan hier wat aan doen, dan krijgt het vak een B. Als de overschrijdingen wel laag zijn, maar het over een onderdeel gaat dat essentieel is voor het vak, dan krijgt het vak een C. Dat laatste is ook het geval als er 45% of meer studenten matig tot slecht invullen op de evaluatie. Een vak met een C wordt als onvoldoende ervaren en dan kunnen er twee dingen gebeuren. Als het probleem helder is dan stuurt de opleidingscommissie een brief met verbeterpunten naar de docent en moet het vak goedgekeurd worden door de opleidingsdirecteur. Als het probleem niet duidelijk is, wordt de vakdocent uitgenodigd voor een gesprek, waarbij de opleidingscommissie samen met de docent nagaat hoe drastisch de herzieningen moeten zijn van het vak. De docent moet ook dan een verbeterplan inleveren bij de opleidingsdirecteur.

De grootste twist zit echt bij de vakken met een A of A+ brief, deze worden pas na 3 jaar opnieuw geëvalueerd.

Als er dan wel problemen zijn is het belangrijk dat dit bij de Opleidingscommissie terecht komt. Dus als er klachten, problemen of andere opmerkingen zijn, stuur dan gerust een mailtje naar oclevenswetenschappen@ betastuf.nl GLV Idun

Renske van Raaphorst

Column Over zwarte gaten In het kader van de duistere tijden die in dit eerste nummer van het apocalyptische jaar 2012 worden besproken, zal ik het duisterste van het donkerste deel van onze studie aanspreken. Het zwarte gat waar iedereen nietsvermoedend in wordt gezogen. Waar mensen lachend aan beginnen, maar wanhopig en verwilderd mee eindigen, na weken van sociaal isolement en persoonlijke verwaarlozing. Het kleine dingetje van vijf studiepunten dat je “zo wel even maakt”: de scriptie.

Tijdens de bachelor Biologie leer je bijna alles: supersnel pipetteren, kloneren of ecologische modellen begrijpen. Zelfs uitstrijkjes maken bij vrouwelijke ratten is iets waar een gemiddelde bioloog na drie jaar studie niet van op kijkt. We kunnen ’s avonds naar een Idunnacht en de volgende dag met een stalen gezicht een presentatie geven. Je zou bijna denken dat we een soort superstudenten zijn.

Maar alles wat super is heeft ook zwaktes. Onze kryptonite is de scriptie, of eigenlijk ons onvermogen om te plannen. Dat leren we namelijk nooit. In drie jaar tijd wordt er zo’n grote diversiteit aan informatie in ons hoofd gestampt dat de meest efficiënte manier van leren gelijkstaat aan afzien van vooruit plannen. Je volgt de colleges en practica die vaak tot vijf uur ’s avonds duren, mikt op de twee dagen vrij voor het tentamen en stampt alles met turbosnelheid in je hoofd.

Alle vrijheid die je als scriptieschrijver krijgt is moeilijk te handelen. In het begin is het vooral moeilijk om niet steeds leuke of andere zinnige dingen te doen: langs vrienden in een andere stad, nieuwe kleren kopen of je kamer ombouwen. Daarna vertel je jezelf dat je dat soort dingen niet meer mag doen en val je in het échte zwarte gat: je spreekt niet meer af met vrienden “want ik moet aan mijn scriptie”, je sport niet meer “want ik moet aan mijn scriptie” en uiteindelijk kom je je kamer niet meer uit, want… juist, daarom. Gek genoeg kun je nog wel series kijken, facebook checken en loom voor je uit staren.

Waardoor je dus uiteindelijk als een soort sociaal idiote kluizenaar met ongewassen haar nog niets hebt geschreven maar wel alles weet over, ik noem maar iets, de geheime relatie tussen Joan en Roger Sterling (voor degenen die niet met hun scriptie bezig zijn, dit komt uit Mad Men). Om (letterlijk) depressief van te worden, dus niet echt aan te raden.

Ik ben zelf ook ontzettend slecht in schrijf-deadlines, dus niet in de positie om echte tips te geven, behalve deze: blijf alsjeblieft je vrienden zien, sporten en buitenlucht happen, dat versnelt het schrijfproces misschien niet, maar dan blijf je tenminste vrolijk.

5

Schatten zoeken aan de Zeeuwse kust

Marijke van Marrewijk

W

at ik doe als ecoloog zijnde wanneer ik wat vrije tijd te besteden heb? De natuur opzoeken uiteraard! Dit doe ik het liefste in combinatie met mijn hobby, fossielen zoeken. Het is niet een heel algemene hobby, maar zodra je fascinatie gewekt is kom je er niet zo makkelijk van af. Zo hoef je maar één stap in de natuur te zetten en je bent alweer naar de grond aan het kijken of er eventueel iets ligt. Het fijne van deze hobby is dat er meerdere kanten aan zitten. Zo ben je een deel van de tijd in de natuur wat goed is voor de lichaamsbeweging, je dosis frisse lucht en het houd je scherp door het constante zoeken naar fossielen. Daarnaast zijn er genoeg bezigheden die je binnenhuis kan uitvoeren, namelijk het uitzoeken van meegenomen gruis, het prepareren van fossielen en documenteren van je collectie.

Aangezien ik twee weekjes kerstvakantie in het vooruitzicht had hebben mijn vriend en ik besloten om op jacht te gaan naar fossiele schelpen en haaientanden aan de Zeeuwse kust.

De zoeklocaties die we uitgezocht hadden waren in de omgeving van Cadzand, het Zwin en de luxe badplaats Knokke in België. Het Zwin is een beschermd natuurgebied dat op de grens tussen Zeeland en West-Vlaanderen ligt. Twee keer per dag (met hoogtij) stroomt het gebied vol met zeewater wat zorgt voor een unieke biotoop. Het gebied is rijk aan verschillende zee- en landvogels, dit komt doordat de zee dagelijks grote hoeveelheden voedsel aanvoert (Denk aan weekdieren en plankton). Bij het Zwin ligt ook een vogelpark waar vogels worden opgevangen. In de tijd dat het slecht ging met de ooievaar werden ze hier bijgevoerd.

Een aantal ooievaars hebben besloten om niet meer weg te gaan uit het gebied, wat vrij uitzonderlijk is omdat het normaal trekvogels zijn. Wij hadden het geluk om een groep van wel 23(!) stuks bij elkaar te zien wat niet heel algemeen is. Tijdens deze weken hadden wij 6

zelfs een ‘huis’ ooievaar, die zo nu en dan even iets te bikken kwam halen.

Knokke is dé badplaats van België waar iedereen die graag wil laten zien dat hij iets te besteden heeft heen gaat. Het enige wat we daar zagen rijden waren Porsche’s, Maserati’s en af en toe een Ferrari. We werden dan ook regelmatig vreemd aangekeken terwijl we in onze regenpakken en bergschoenen langs de Gucci en Louis Vuitton winkels liepen. Het grappige contrast met dit gebied was dat het strand langs deze grijze stad (grijs omdat de kuststrook alleen uit betonnen gebouwen bestaat) vol lag met de mooiste fossiele tanden en schelpen.

De reden dat er in deze omgeving haaientanden kunnen worden gevonden is dat er voor deze kusten fossiele banken aan de oppervlakte komen waar het gewenste materiaal in zit. Door opspuitingen komt er veel materiaal vrij dat dan de kans krijgt om aan te spoelen op het strand. De banken bevatten materiaal uit verschillende tijdperken, waardoor er ‘oude’ en ‘jonge’ fossielen aan kunnen spoelen die geen precies tijdperk toegewezen kunnen krijgen. Schelpen die hier gevonden kunnen worden omvatten een ruime tijdsspanne, namelijk van het Tertiair (65 miljoen jaar geleden) tot nu. De fossiele schelpen die wij vonden kwamen vooral uit het Weichselien en Eemien (onderdeel van het laat pleistoceen (128-11,5 duizend jaar geleden)). De tanden die wij vonden kwamen daarenteGLV Idun

Megadolon tanden

Ocenebra

haaientandenbank relatief klein was. Telkens kwamen we ’s ochtends vroeg dezelfde zoekers tegen die, net zoals wij, als eerste op de haaientandenbank wilden zijn. Dit heeft soms geresulteerd in situaties waarbij de zoekers zo snel de banken afliepen, dat ze sommige (best grote!) tanden lieten liggen. Dit was dan voor mij, als de langzamere maar grondige zoeker, weer een voordeel.

Door bepaalde opspuitingen waren er een aantal jaar geleden grotere tanden te vinden in Cadzand, de duinen werden namelijk opgespoten met materiaal waar Megalodon tanden in zaten. Megalodon (Megaselachus megalodon) was de grootste haaiensoort die ooit geleefd heeft en kon wel 18 meter lang worden.

De tanden konden dan ook zo’n 20 cm worden in de allergrootste exemplaren. De Megalodon tand is een relatief zeldzame tand om te vinden, laat staan helemaal compleet.

Tanden die aan het strand gevonden worden zijn nooit zo scherp als tanden die direct uit het sediment worden gehaald waarin ze gefossiliseerd zijn. Dit komt doordat de tanden al een hele tijd in zee hebben gelegen, waardoor erosie of ‘afrolling’ opgetreden is.

Op het strand van het Zwin waren vooral kleinere tanden te vinden, die vaak nog redelijk scherp en compleet waren. Hier heb ik gave tanden gevonden met verschillende preservatie kleuren.

Trivia

Epitonium gen vooral uit het Mioceen (23-5 miljoen jaar geleden).

Zodra het eb wordt zorg je er voor dat je aanwezig bent op het strand, omdat de praktijk leert dat je niet de enige die-hard zoeker bent die bij het eerste daglicht op het strand staat. Het stukje strand waar we zochten bestond uit verschillende schelpenbanken, waarvan de GLV Idun

Een fossiele schelp (bivalve) of slak (gastropode) is te herkennen aan een bepaalde kleuring en aan het feit dat hij meestal niet meer doorschijnend is. De verkleuringen en mate van doorschijnendheid kunnen per schelp of slak verschillend zijn, dit hangt namelijk af van verschillende factoren zoals ouderdom, soort schelp, en in welk materiaal de schelp gefossiliseerd is.

Daarom is voor het herkennen van een fossiele schelp wel de ervaring nodig.

Door het mineralisatieproces (fossilisering) door de jaren heen worden de bestanddelen waar de schelp uit bestaat langzaam vervangen door andere bestanddelen.

In dit proces kunnen de kleuren niet mee fossiliseren.

In sommige gevallen gebeurt het wel dat de tekening van de fossiele schelp nog zichtbaar is.

In bijna alle banken waren wel fossiele schelpen te vinden. Wij waren vooral gefixeerd op een fossiele gastropode genaamd de Ocenebra. Wij waren deze slak nog nooit tegengekomen, hij is namelijk relatief zeldzaam. Ditmaal waren ze echter met tientallen te vinden op de lagere banken dichter bij zee, wat een erg leuke verassing was. De Trivia was weer aan de hele andere kant te vinden, namelijk in de duinen. Door zijn kleine ronde vorm wordt deze schelp het verste mee ge7

spoeld het strand op. In deze ‘duinbanken’ waren ook nog een paar andere soorten fossiele gastropoden te vinden, waaronder de typisch gevormde Epitonium.

Schelpen die ik ook erg leuk vond om te vinden waren de pecten, ook wel bekend als de schelp die Shell gebruikt als logo. Ik heb drie verschillende fossiele soorten en 1 recente soort gevonden. Op deze foto kun je ook mooi het verschil tussen recent en fossiel zien. (van links naar rechts; wijde mantel, bonte mantel, gewelfde mantel en recente wijde mantel.)

Pecten

Op sommige dagen zijn er ook zee-egels aangespoeld. Deze zijn niet fossiel maar wel erg leuk om te vinden. (Van links naar rechts; zeeklit, zeeappel en zeeboontjes). We hebben maar één zee-appel gevonden, ik vond dit een erg leuke vondst. Iemand die daar al 30 jaar zocht was hem daar nog nooit tegen gekomen, wat het voor mij wel extra bijzonder maakte.

Op de laatste dag van de vakantie besloten we nog éénmaal even op het strand te gaan kijken. Op dit tijdstip waren al veel zoekers op het strand geweest dus ik verwachtte geen (mooie) tanden meer. Na een tijdje schelpen rapen besloot ik nog even op een plekje te gaan kijken tussen de rotsen van de pier, want het was mij al vaker opgevallen dat de andere zoekers deze plek oversloegen. Al snel schrok ik mij bijna dood, er lagen namelijk drie redelijk complete grote tanden en een stuk van een nog grotere tand voor mijn voeten. Geen van mijn tanden die ik had gevonden was zo groot, en de vorm was ook anders dan normaal. Ondanks het feit dat de tand sterk afgerold is kan ik een lichte karteling en een typerende band onderscheiden die kenmerkend zijn voor Megalodon.

Deze laatste vondsten waren natuurlijk een geweldige afsluiting van de vakantie. In twee weken tijd hebben we tientallen mooie tanden en vele soorten fossiele schelpen gevonden, die zeker de moeite waard waren!

Door bijna heel Nederland kunnen fossielen worden gevonden, tot verbazing van veel mensen. Fossielen zoeken is te vergelijken met reizen door de tijd. Met een beetje moeite en wat geluk, zou je wel eens een waardevol stukje uit de evolutie kunnen vinden dat je in één klap miljoenen jaren terug brengt.

8

Zee-egels

Megadolon tand

GLV Idun

Alumni aan het woord Voor veel van ons klinkt “afstuderen” nog niet direct aanlokkelijk. De periode vlak na de studie wordt door sociologen nogal eens vergeleken met een zwart gat: je bent geen student meer, maar écht werken? Dat gaat ook wel weer een stapje te ver. In het kader van “het begin van het einde” hebben we vier vragen gesteld aan twee kersverse Idun-alumni, om te laten zien dat het allemaal best mee valt. De één werkt in het vertrouwde Nijenborgh 4, de ander doet iets heel anders…

Waarom biologie?

Willem Bauke

Bauke: Ik heb voor biologie gekozen omdat ik interesse heb in hoe de wereld om mij heen werkt. Daarbij vind ik het vooral interessant om te weten hoe het wonderlijke verschijnsel van het leven in elkaar zit. Om dat beter te begrijpen ben ik uiteindelijk de major Medische Biologie gaan doen. Ik vind het namelijk ook wel relevant om te weten wat er precies gebeurt als het mis gaat in het lichaam, bij ziekte, en wat we kunnen doen om de boel weer te repareren.

Willem: Ik was op de middelbare school al erg geïnteresseerd in biologie, maar ik vond (en vind) scheikunde ook erg leuk. Ik dacht dat ik dat bij Farmaceutische Wetenschappen mooi te kunnen combineren.

Maar voor de zekerheid heb ik ook de open dag van Biologie gedaan, in Haren. De opendag van Farmacie was ook leuk, maar ik voelde me bij Biologie erg thuis en heb me dan ook uiteindelijk voor die studie ingeschreven. Het maakte niet veel uit, want het eerste half jaar was het zelfde. Ik had dus ook aan LS&T kunnen beginnen, maar dat is nooit in me opgekomen. Een veel te fancy naam: “doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg” is mijn achtergrond. Na dat eerste halfjaar wist ik wel zeker dan ik met moleculaire levenswetenschappen verder wilde: weer de combinatie biologie met scheikunde.

Hoe verliep je studie daarna?

Bauke: Ik heb zowel een bachelor als master in de Biomedische Wetenschappen gedaan. Ik heb mijn studie netjes in vijf jaar afgerond, met een buitenlandse stage in Edinburgh in Schotland. Dat wel het tofste gedeelte van de studie, en dat kan ik dan ook iedereen van harte aanbevelen. Ik heb daar veel nieuwe vrienden gemaakt die overal vandaan kwamen.

Willem: Tijdens mijn master, Molecular Biology and Biotechnology heb ik een onderzoek gedaan bij Microbiële fysiologie. Het laatste halfjaar mocht ik onderzoek doen in Cambridge: ook een aanrader voor iedereen GLV Idun

Skander Mulder & Renske van Raaphorst

die van studeren houdt. De enige keer dat ik het Nederlands elftal in een kroeg heb gezien was ook met de studie. Tijdens de studiereis hebben we met de hele groep, als echte Nederlanders, onze elf fanatiek aangemoedigd in Parijs.

Deed je er nog iets naast?

Bauke: In Groningen deed ik veel aan sport. Ik heb gevoetbald bij de studentenvoetbalvereniging The Knickerbockers en was ook wel eens in het sportgebouw van de Aclo te vinden. Zo af en toe was ik ook wel eens bij activiteiten van GLV Idun te vinden, en nu nog overigens.

Willem: In mijn eerst jaar ben ik niet heel actief geweest. Geen Kei-week, en daar heb ik nog steeds geen spijt van. Wel ben ik mee geweest op het Ei-kamp, en ook daar heb ik ook geen spijt van. In het derde jaar deed ik mee aan het Toneelstuk (als Romeo). Daardoor heb ik heel veel mensen leren kennen en ben ik ook aan Idiomotor blijven plakken. In het anderhalf jaar dat ik voor Idiomotor heb “gesecreteerd” heb ik best veel memorabele momenten gehad.

Van gevulde kip tot kleffe pasta, vergaderingen van een half uur en tot diep in de nacht.

Wat doe je nu?

Bauke: Uiteindelijk ben ik nog niet ergens terechtgekomen, maar hoop ik binnenkort ergens aan de slag te kunnen als clinical research associate. Daarbij moet je klinische onderzoeken monitoren, en kijken of alles wel volgens de regeltjes gaat en de rechten van patiënten niet geschonden worden. Ik wilde niet de wetenschap in, maar heb meer interesse voor wat meer toegepast onderzoek. Nu doe ik wat freelance schrijfwerk voor Tweakers.net, een grote Nederlandse technologiewebsite. Ook houd ik een weblog bij voor nieuws in de medische biologie en farmacie, en een beetje natuurkunde, te vinden op http://betastuffs.blogspot.com.

Willem: Na 5 jaar studeren ben ik begonnen met mijn PhD. Nominaal studeren kan dus wel. In de Biotransformation and Biocatalysisgroup ben ik sinds 3 maanden bezig aan mijn eigen onderzoek, onder leiding van Marco Fraaije. Tot diep in mijn studie wist ik niet wat ik verder wilde doen. Onderwijs? Onderzoek? Net voor dat ik aan mijn laatste onderzoek begon heb ik besloten door te gaan met het onderzoek. Net als vijf jaar geleden, met mijn studiekeuze, heb ik weer op verschillende plekken rond gekeken. Uiteindelijk heb ik toch voor Groningen gekozen. Niet alleen omdat ik hier niet weg wil, maar ook omdat ze in deze groep doen wat ik ook wil doen. Of eigenlijk: nu dus al doe.

9

Richard Dawkins in Groningen - Darwin’s Five Bridges

Hessel van der Weide

Hoewel onze jongste bioloogjes en ellessenteeërs niet eens meer anders weten, is het ondertussen meer dan een jaar geleden dat we verhuisd zijn. Op 13 januari was het dan eindelijk tijd voor de officiële opening van de Linnaeusborg.

De faculteitsraad vroeg zich duidelijk af hoe je zo’n bureaucratisch hoogstandje tóch nog interessant kunt maken en besloot daarom niemand minder dan Richard Dawkins uit te nodigen. In het geval dat deze naam je helemaal niets zegt zou ik je vriendelijk willen verzoeken om onder de steen vandaan te komen waar je de afgelopen jaren onder hebt geleefd en de volgende alinea te lezen.

Richard Dawkins is een wereldwijd begrip; naast zijn werk als evolutionair bioloog aan de Universiteit van Oxford is Richard Dawkins vooral bekend om zijn felle kritiek op religie als uitgesproken atheïst. Zijn boeken en mediaoptredens hebben veel bijgedragen aan het begrip van de wetenschappelijke methode en de evolutietheorie en in zijn bestseller The God Delusion houdt hij een pleidooi voor atheïsme, gebaseerd op rationalisme en humanisme. Hij staat op de voorgrond van de strijd tegen religieuze invloeden op de samenleving, zoals creationisme in het onderwijs.

Het zal niemand verbazen dat er behoorlijk wat aandacht was voor de lezing van Richard Dawkins in onze eigen Stad.

De 150 vrije kaartjes van €5 waren binnen een kwartier uitverkocht en werden op het internet voor €80 per stuk doorverkocht! De lezing zelf vond ironisch genoeg plaats in een bomvolle Nieuwe Kerk en werd live uitgezonden op universiteiten in Zweden, Duitsland en België. Ook was er achteraf de mogelijkheid voor het publiek om vragen te stellen aan Dawkins. Het thema van de lezing was “Darwin’s Five Bridges” en ging in op de vraag waarom het werk van 10

Charles Darwin aan de evolutietheorie zo revolutionair was.Voordat Darwin zijn boek On the Origin of Species uitbracht waren de eerste ‘bruggen’ die leidden tot begrip van de evolutietheorie ook al door anderen overgestoken.

Dawkins betoogde, met Britse humor en een accent om van te genieten, dat Darwin echter in zijn eentje de vierde brug heeft overstoken. Zo heeft Darwin, door een natuurlijke verklaring voor de soortenrijkdom op aarde te bieden als alternatief voor bovennatuurlijke verklaringen, meer dan enig ander wetenschapper de levensbeschouwing van de mens beïnvloed. De eerste brug was de erkenning dat er in de natuur een natuurlijke selectie optreedt. Deze brug werd overgestoken door zoöloog Edward Blyth die beschreef hoe er in de natuur ook selectie plaatsvindt, vergelijkbaar met de selectie bij het fokken van dieren. De tweede brug werd overgestoken door fruitteler Patrick Matthew die zich realiseerde dat deze natuurlijke selectie een evolutionaire verandering tot gevolg kan hebben. In zijn boek On Naval Timber and Arboriculture beschrijft Matthew hoe middels selectie nieuwe boomsoorten kunnen worden gekweekt.

De derde brug werd twee keer onafhankelijk overgestoken – door naturalist Charles Darwin na zijn wereldreis op de HMS Beagle en enkele jaren later door ontdekkingsreiziger Alfred Wallace tijdens zijn verblijf in Indonesië. Beiden kwamen ze tot de conclusie dat de totale soortenrijkdom die ze om zich heen zagen viel te verklaren door evolutionaire verandering via natuurlijke selectie. Hoewel Darwin aanvankelijk geen haast had zijn ideeën naar buiten te brengen, motiveerden de brieven van Wallace hem om On the Origin of Species te publiceren. Hierdoor stak Darwin in zijn eentje de vierde brug over; het overbrengen van de principes van de evolutietheorie naar het publiek als alternatief voor het scheppingsverhaal. De laatste brug werd in de loop van de vorige eeuw overgestoken door de evolutietheorie met de genetica te combineren, waardoor de evolutietheorie kon worden uitgedrukt in genen in plaats van organismen. Dit leidde tot het belangrijke besef dat het niet de organismes zelf zijn waar de evolutie op werkt maar vooral de genenpoelen van deze organismes. Hoewel Darwin er dicht bij in de buurt zat, heeft hij de vijfde brug tot ‘digitaal Darwinisme’ niet overstoken. Dawkins eindigde zijn lezing met de constatering dat Darwin desondanks de meest revolutionaire evolutionair was. Door de brug te slaan tussen de evolutionaire principes en het publiek heeft Darwin ons wereldbeeld op zijn kop gezet. Deze revolutie is echter nog verre van compleet – 40% van de bevolking van de Verenigde Staten gelooft nog steeds dat de aarde jonger dan 10,000 jaar is.

Richard Dawkins en anderen doen hun best om het begrip van de evolutietheorie te verspreiden en de Rijksuniversiteit Groningen staat hier duidelijk achter.

GLV Idun

Spelen met de werking van interferonen leverfibrose onder de loep Anouk Baars

Voor iedereen komt er een eind. We weten allemaal dat je zelf invloed kunt uitoefenen op het tijdstip waarop dit einde komt door een gezonde levensstijl te handhaven. Alcoholisten slagen hier helaas niet al te goed in, vaak is de essentiële lever het slachtoffer van een ongezonde levensstijl.

Er treedt na een decennia of twee flink doordrinken vaak weefselfibrose op: er wordt lokaal productie van het stugge collageen op gang gezet met vaak onomkeerbare gevolgen.

Maar leverfibrose treedt niet alleen op bij alcoholisme, hepatitus B- en C-virussen kunnen er ook toe leiden, of bijvoorbeeld obesitas. Wereldwijd lijden er miljoenen mensen aan leverfibrose, zelfs een miljard mensen lopen risico.

Hoewel interferon-gamma (IFN-γ) bekend staat om zijn antifibrotische werking en het daardoor een geschikt middel is in de behandeling voor leverfibrose, is dit het absoluut niet, omdat het niet alleen zijn werking in de lever uitoefent, maar ook zijn pro-inflammatoire effect op tal van andere plaatsen in het lichaam. Behalve rode bloedcellen beschikken alle lichaamscellen over een IFN-γ-receptor, dus het interferon grijpt vrijwel overal in. En daar krijgen patiënten ontzettend veel nare bijwerkingen van, zelfs ergere kwalen dan de leverfibrose zelf.

Dus zocht de Groningse onderzoeksgroep naar een andere oplossing. Zij combineerde de anti-fibrotische werking van IFN-γ met de excessieve aanwezigheid van groeireceptoren (PDGF-β-receptoren) op fibrotische levercellen. Aan een IFN-γ-molecuul is een kunstmatige bindingsfactor voor deze groeireceptor gemaakt, en tegelijkertijd is de bindingsfactor voor de IFN-γ-receptor uitgeschakeld. Dit had als gevolg dat IFN-γ dus niet meer de oorspronkelijke nare bijwerkingen gaf, want het kon immers niet binden aan die receptor. Wel trad het in werking op de plaats van bestemming: de fibrotische levercellen.

Klaas Poelstra is werkzaam bij de afdeling Farmacie, Toxicologie en Targeting en is samen met zijn onderzoeksgroep al een tijd bezig met het bestuderen van leverfibrose en – belangrijker nog – legt de grondslag voor de tot nu toe ontbrekende geneesmiddelen tegen dit ongeneeslijke verschijnsel. ‘Er zijn een aantal problemen die optreden bij het toedienen van medicatie: ten eerste komt het middel naast het orgaan waar het voor is bestemd terecht op andere plaatsen, daar veroorzaakt het bijwerkingen. Ten tweede heeft dit als gevolg dat de concentraties die uiteindelijk terechtkomen op het orgaan “Alle lichaamscellen beschikken over een IFN-γvaak erg laag zijn, de receptor, dus het interferon grijpt vrijwel overal in” Inmiddels is dit concept efficiëntie is dus niet optimaal’. Om toch niet alleen in vitro getest, leverfibrose aan te kunnen pakken, hebben de onderzoekers ook in vivo zijn experimenten gedaan met positieve resuleen ingenieuze route via het immuunsysteem onder de loep taten, resultaten hiervan zijn in 2011 gepubliceerd in het genomen. De resultaten ervan zijn tot nu toe veelbelovend. tijdschrift Hepatology. In muismodellen is aangetoond dat IFN-γ moleculen met een geïntroduceerde bindingsfactor Interferonen zijn boodschapperstoffen van het immuunsysvoor de PDFG-β-receptor inderdaad in staat zijn de ernstige teem. Zodra je een verwonding oploopt of een griepvirus bijwerkingen die IFN-γ eerder veroorzaakte te reduceren. te pakken hebt, zijn het de cellen van dit systeem die onder Met dit resultaat kan dit concept voor nieuwe therapie tegen invloed van interferonen razendsnel naar de plaats des onheil leverfibrose door naar de volgende ronde van de geneesmidmigreren om te redden wat er te redden valt. Waarom dit te delenontwikkeling en hopelijk overleeft het ook de fasen maken heeft met leverfibrose? Targeting, daar gaat het om. waarin het getest wordt op proefpersonen. Zo ver is het In de ideale farmaceutische situatie komt een geneesmiddel helaas nog niet, maar de toekomst zal het uitwijzen. Tot die alleen op die plek waar het iets moet gaan doen, en nergens tijd… komt er voor ons allemaal nog een eind. anders. En zoals je kunt verwachten is het uitvinden van de best mogelijke targeting-strategie beslist geen makkelijke opgave.

GLV Idun

11

Interview met Arnold Driessen Prof. Dr. Hoogleraar Moleculaire Microbiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen Hessel van der Weide Hessel: Waarom is deze onderzoekslijn zo interessant voor jou?

Arnold Driessen

Hessel: Om te beginnen, hoe ben je hier in Groningen terechtgekomen?

Arnold: Dat is eigenlijk een nogal saai verhaal. Ik kom zelf uit Arnhem, en ben in Groningen gaan studeren om microbiële ecologie te gaan doen. Echter ik ben toen bij de moleculaire microbiologie beland en ben daar ook op gepromoveerd. Daarna ben ik een jaar naar Los Angeles gegaan, om uiteindelijk weer terug te komen in Groningen.

Hessel: Dat is inderdaad wel een makkelijk verhaal.

Heb je nog tips voor studenten die ook in Groningen willen blijven?

Arnold: De manier waarop eiwitten die binnen de cel gemaakt worden over het membraan heen worden getransporteerd vind ik een fascinerend proces.

Het mechanisme waarmee dit gebeurt is wat wij en andere onderzoeksgroepen over de hele wereld bestuderen. We zijn er inmiddels achter dat de basis hiervan voornamelijk ligt bij het Sec-systeem, bestaande uit onder andere een motoreiwit, een membraankanaal en chaperone eiwitten. Er zijn veel verschillende aspecten van het Sec-systeem te bestuderen, en dat maakt het voor mij zo interessant.

Hessel: En wat maakt deze onderzoekslijn relevant?

Arnold: Elke levende cel is afhankelijk van zo’n systeem om te overleven. Hoewel er meerdere specifieke systemen bestaan, is het Sec-systeem dat wij bestuderen absoluut noodzakelijk voor de overleving van de bacteriële cel. Bovendien denken we dat als we het Sec-systeem goed begrijpen, we die andere systemen ook beter kunnen begrijpen. Ook is het mogelijk om dit systeem te manipuleren en gebruiken voor onze eigen

“Wij hebben deze subsidie niet voor n

Arnold: Je moet begrijpen dat het wel exceptioneel is.

Het is tegenwoordig ook anders, je moet veel langer in het buitenland zitten. Ik was in mijn jaar in Los Angeles nog aan de universiteit verbonden, en kon dus maar kort blijven. Tegenwoordig moet je op minimaal twee jaar in het buitenland rekenen. Dat is ook goed, het is belangrijk om je horizon te verbreden. Maar om terug te komen bij dezelfde onderzoeksgroep is heel ongebruikelijk.

Hessel: Jouw onderzoeksgroep was er toen dus al?

Arnold: Moleculaire microbiologie was er inderdaad al.

Maar het thema waar ik vanuit Los Angeles mee terugkwam was er nog niet, namelijk eiwittransport over het membraan. Dat is uiteindelijk een nieuwe onderzoekslijn geworden. Een klein jaar nadat ik terugkwam heb ik van het NWO een pionierssubsidie gekregen, en dat bood mij de mogelijkheid om een kleine onderzoeksgroep te beginnen. Daaruit is de groep ontstaan die er nu is.

12

doeleinden, in de biotechnologie. En omdat het Secsysteem in alle bacteriën voorkomt, en ook enkel en alleen in bacteriën met het SecA motoreiwit, is het ook nog eens een goed doelwit voor antibiotica.

Hessel: Jullie hebben dit jaar één van de zes ALW-TOP subsidies van de NWO gekregen voor een nieuw project. Wat houd dat precies in?

Arnold: Een ALW-TOP subsidie is zo’n drie keer groter dan een normale subsidie, en de competitie hiervoor is natuurlijk heel groot. Het moet dus een gedegen en vernieuwend project zijn wat je presenteert, eentje die er echt uitspringt in vergelijking met reguliere projecten. Het neerleggen van een goed idee is overigens niet het enige van belang, het NWO moet namelijk ook vertrouwen hebben in de vaardigheden van de onderzoeksgroep. Wij hebben deze subsidie dan ook niet voor niks gekregen, we hebben een goed track record op dit gebied.

GLV Idun

en

Hessel: En wat houd het project waar jullie deze subsidie voor hebben gekregen precies in?

Arnold: Bij dit project gaan we het proces van eiwit transport via het Sec-systeem op enkel molecuul niveau bestuderen. Bij een normaal experiment werk je met enorm veel moleculen, en kijk je eigenlijk naar grote hoeveelheden reacties die tegelijkertijd plaatsvinden.

De snelheid waarmee de totale reactie plaatsvind is dan een gemiddelde van alle individuele reacties. Het gedrag van enkele moleculen is heel anders: een enzym kan een groot deel van de tijd niets doen, vervolgens heel snel meerdere reacties voltooien, en dan weer een hele tijd niets doen. Van het Sec-systeem willen we weten of de motor een eiwit in één keer door het kanaal heen duwt, of juist stap voor stap door het kanaal laat stromen. En dit kun je eigenlijk alleen maar goed bestuderen op het niveau van een enkel molecuul. Dat maakt het technisch heel uitdagend.

Hessel: Hebben jullie nog projecten waar jullie in de toekomst mee aan de slag willen?

Arnold: Die hebben we altijd. Als er studenten geïnteresseerd zijn, dan kunnen ze altijd contact met me opnemen, we hebben namelijk altijd behoefte aan gemotiveerde studenten. Onze onderzoeksgroep zit op de interface van disciplines, en we werken veel samen met fysici en chemici, maar hebben ook projecten die juist fysiologisch zijn. Het onderzoek waar ik het over heb gehad is bijvoorbeeld sterk biofysisch, en daar moet je als student niet bang voor zijn.

r niks gekregen”

Hessel: En dan nu als afsluitertje: wat is je lievelingsorganisme?

Arnold: Dat is niet zo moeilijk, dat is een labrador. Een lieve hond.

De Vergeten Wetenschapper Barbara Pearse (24-03-1948) produceerde in 1975 als eerste de techniek waarmee purificatie van gecoate vesikels mogelijk was. Voorheen waren deze vesikels slechts in een onzuiverdere vorm gescheiden van substanties. Zij ontdekte hiermee tevens het met clathrine molecuul, een van de drie- zo zou later blijken samen met COPI en COPII- coating eiwitten. Haar artikel ‘Coated Vesicles from Pig Brain: Purification and Biochemical Characterization’ uit 1975 weidt uit over de purificatiemethode en in haar artikel ‘Clathrin: A unique protein associated with intracellular transfer of membrane by coated vesicles’ uit 1976 introduceert zij clathrine.

Al ten minste sinds 1957 zijn er artikelen geproduceerd die de karakteristieken van de toen nog niet eenduidig benoemde bekleedde vesikels omschreven.

Verscheidene artikelen refereerde aan de vesikels in verschillende termen; ‘bristle- coated’; ‘rhopheositic vesicles’; ‘complex vesicles’; ‘alveolate’ en ‘acanthosomes’ zijn enkele termen die door de jaren heen voorbij zijn gekomen.

Het was bekend dat deze vesikels zich bevonden in verscheidenen weefsels van vertebraten en in protozoa toen in 1963 Rosenbluth en Wissig waarschijnlijk voor het eerst de termen ‘coated vesicles’ introduceerden.

In hun artikel ging het om de mogelijkheid van deze vesikels om in de spinale ganglia van padden exogeen ferritine te endocyteren. Daarvoor was al enige tijd bekend (sinds omstreeks 1957) dat soortgelijke vesikels bestonden. In 1980 verschijnt het boek ‘Coated Vesicles’ waarin voorzichtig wordt uitgeweid over de mogelijke endocytotische functies van de gecoate vesikels.

Nu weten we dat met clathrine bekleedde vesikels van belang zijn bij het transporteren van materiaal vanuit het plasma membraan en het transporteren van materiaal tussen endosomen en het Golgi- apparaat en dat COPI en COPI beklede vesikels andere functies hebben.

Clatherinemolecuul, voor het eerst gepurificeerd door Barara Pearse in 1975.

GLV Idun

13

In strijd met het leven Het gebruik van micro-organismen in oorlogstijd

Lotti van Driel Geldt er in de natuur veelal een soort imponerend effect van grootte, als je klein genoeg bent om niet gezien te kunnen worden geld je als silent killer; ook een zeer overdonderende rol. Voor het blote oog onzichtbare micro-organismen kunnen grootse ravages creëren. Met huidige gentechnieken is het al mogelijk om gevaarlijke micro-organismen zo te manipuleren dat ze meerdere ziektes meedragen en zo nog effectiever immobiliseren. Virussen kunnen nog virulenter worden gemaakt en vooral belangrijk: dergelijke mogelijkheden liggen binnen handbereik van ongeveer elk land, want de kosten zijn draagbaar. Met het groeien van de mogelijkheden zijn de spelregels strenger geworden. Waar men tot 1928 ongelimiteerd was in het gebruik van destructieve middelen in oorlogstijd, is het sinds die tijd, toen het Protocol van Geneve van kracht ging, officieel niet meer toegestaan om chemische en biologische wapens te gebruiken. Talloze voorbeelden bewijzen de nieuwsgierigheid naar deze effectieve apparaten en de oneerbiedigheid aan dit protocol. In 1972 is door 108 lidstaten ook het Verdrag Biologische Wapens ondertekend, wat regels stelt ter uitvoering van het verbod op “de ontwikkeling, de produktie en de aanleg van voorraden van bacteriologische (biologische) en toxinewapens en inzake de vernietiging van deze wapens” (volgens de wet ‘Uitvoeringswet verdrag biologische wapens’).

Landen hebben echter verschillende interpretaties van het verdrag. Zo is de huidige interpretatie van de VS dat deze regels gelden voor dodelijke BW’s. Er wordt dus wel gedaan aan de ontwikkeling van zeer schadelijke BW’s. Verder is het volgens deze wet toegestaan om hoeveelheden van dodelijke biologische agents te bewaren voor het doen van onderzoek naar vaccinaties en beschermingsmiddelen. De vorderingen zijn namelijk dusver dat de aanname dat zij kunnen worden misbruikt door slechtwillenden zeer reëel is.

De eerste ‘natuurlijke’ doden In 2007 is voorzichtig vastgesteld dat de Hittieten uit de 14e eeuw BC wel eens de kroon zouden mogen dragen van de eersten die het gebruik van ‘biologische wapens’ (BW’s) documenteerden. De Hittieten, wiens rijk strekte van huidig Turkije tot aan het noorden van Syrië, zonden met de Francisella Tularensis bacterie geïnfecteerde rammen naar hun vijanden. Bij een succesvolle operatie vond overdracht van infectie plaats; de vijand kreeg Tularensis en was geïmmobiliseerd.

Gedocumenteerd of niet, de mens is natuurlijk al veel langer bezig elkaar uit te moorden, ook door het toepassen van biologische wapens. Het was gebruikelijk om je gevechtsmaterialen voor de strijd even in ontlasting of rottende lijken te steken. Wanneer het slachtoffer dan getroffen werd was dit niet slechts door de speer, maar tevens door de meeliftende Clostridium Perfringes bacterie of de Clostridium Tetanus bacillus.

14

Een nare infectie met respectievelijk Gasgangreen/ koudvuur of Tetanus tot gevolg. Als er dan de onvermijdelijke slachtoffers in je eigen stam waren gevallen restte slechts het dumpen van de lijken in de waterbron van de vijand en gegarandeerd zouden er daarna een paar creperen vanwege een infectie. Dit laatste voorbeeld is door de rest van de geschiedenis heen een veelvuldig gebruik gebleven. Een iets elegantere variant van deze vorm van pre- historische biologische oorlogsvoering is het gebruik van giftige of dodelijke planten.

Wapenontwikkeling In de pre- germtheorie periode, die ongeveer tot laat in de 18e en het begin van de 19e eeuw duurde, was men afhankelijk van zieke mensen of dieren om tot verspreiding van ziekten te kunnen leiden. De Tartaren gebruikten in 1346 een katapult om de met deze bacterie geïnfecteerde lijken naar het front van de vijand te GLV Idun

schieten. Dergelijke gevallen zijn ook terug te vinden in 1763, toen de Britten in de Franse en Indiaanse Oorlog dekens van de met het Variola Major virus besmette soldaten gaven aan vijandige Indianen. De schuldige micro-organismen waren niet bekend.

Agostino Bassi, een Italiaanse entomologist, wordt veelal verantwoordelijk gehouden voor het bedenken van de theorie die achter de besmettingen lag: de germtheorie. Rond die tijd hebben ook bekende figuren als Fracastoro, van Leeuwenhoek, Koch, Pasteur en Fleming belangrijke ontdekkingen gedaan op het gebied van micro- organismen en infectieziekten. In deze periode kon men aan de hand van de ontdekkingen de microorganismen (toen alleen nog bacteriën) selecteren die verantwoordelijk waren voor specifieke ziektes. Ook werd de verdediging tegen biowapens van deze aard opgesterkt; de hygiëne ging omhoog, er werden vaccinaties en veiligheidsmiddelen ontwikkeld en natuurlijk: penicilline.

Oorlog voedt de techniek Tot het van kracht gaan van het Protocol van Geneve in 1928 is het gebruik van biowapens gulzig geëxploreerd.

Er is tijdens WO I veelvuldig gebruik gemaakt van antrax, cholera, Uredinalis Puccinialis en Burkholderia Mallei Aanvallen werden zwaarder, van ernstiger aard en beangstigender. De gebeurtenissen in WO I zijn de reden geweest voor het opstellen van het Protocol van Geneve. Dit protocol verbood slechts het gebruik van biologische en chemische wapens in oorlogstijd.

Op de productie, de opslag en de ontwikkeling van dergelijke wapens stond geen verbod. Aangesloten landen namen het als vanzelfsprekend dat als zij eerst werden aangevallen, zij mochten terugslaan met de legaal ontwikkelde BW’s. In de periode tussen de twee wereldoorlogen zijn de meeste grootmachten begonnen aan of verder gegaan met het ontwikkelen van BW’s.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlogen hadden de meeste van hun zowel een defensief als een offensief BW programma, waarvan die van Japan toentertijd het grootst was.

Ten tijde van WO II hield Japan er een geheime onderzoeksgroep naar biologische oorlogsvoering op na: Unit 731. Hier werden binnenlandse gevangenen als proefpersonen gebruikt om onder andere de effecten van de pest, antrax en syfilis te onderzoeken. Het in 1942 door de Verenigde Staten gevormde War Research Service onderzocht de mogelijkheid tot het gebruik van antrax en botulinus toxine als biologisch wapen. Ook Groot Brittannië heeft antrax gebruik getest. In 1942 en 1943 liet zij bommen gevuld met antrax sporen vallen op het noordwestelijk gelegen Schotse Gruinard eiland.

Het eiland was er in 1986 nog zo ernstig aan toe dat er GLV Idun

280 ton formaldehyde en 2000 ton zeewater aan te pas moest komen om het weer veilig te kunnen verklaren.

Het terugroepen van de troepen De vraag is of het Verdrag Biologische Wapens niet slechts een teken van goede wil was om de tegenstanders, die op redelijke gronden beangstigd waren, te sussen of dat er werkelijk een halt is geroepen aan het produceren van dodelijke BW’s. Er ontstond vergrootte weerstand tegen Nixon en de oorlog die hij aan het voeren was in Vietnam en liep de druk ook om de ontwikkeling en het gebruik van BW’s af te schaffen liep ook op. Ambitieus schreef hij deze wapens af in 1969 en veranderde de naam van het onderzoeksprogramma naar BW’s naar een die meer overkwam als defensief dan offensief. Het verdrag van 1972 doet ook denken dat men fel tegen is, maar er zijn speculaties dat dit slechts schijn is en dat er nu nog ongeveer 14 landen zijn die nog een offensief BW programma in uitvoering hebben. Alhoewel ik wel vertrouwen heb dat inmiddels de gevaren van BW’s beter zijn begrepen is het ook reëel om rekening te houden met misbruik en ongelukken, zowel van buitenaf als van binnenslands.

Er is toegegeven dat er experimenten zijn uitgevoerd op onwetende burgers, in ieder geval in de VS. Een lamppeertje gevuld met Bacillus Subtilis werd in het metrosysteem van New York stukgegooid en alhoewel het nu bekend is dat deze gram-positieve bacterie bij gezonde mensen geen ernstige ziektes induceert, doet dit toch nadenken over de motieven onwetende mensen opzettelijk bloot te stellen aan een pathogeen.

Dat doet je toch licht sympathiseren met de ‘conspiracy theorists’ en nadenken over recente epidemische/ pandemische uitbraken.

En er is best reden om bang te zijn. Met de huidige technieken is het mogelijk om biologische agents nog meer resistent te maken voor antibiotica, hun antigene eigenschappen te modificeren en pathogene eigenschappen tussen twee verschillende agents uit te wisselen, of zelfs in een van die twee samen te voegen.

Deze veranderingen maken het daarbij ook nog eens lastiger om de agents te herkennen en te behandelen.

Het is dus best aannemelijk dat terroristische aanvallen zich steeds meer gaan uitten in het gebruik van biologische wapens. En wat weerhoudt de aangevallen landen er dan nog van terug te slaan met eenzelfde soort wapen? Zullen de gevolgen kunnen worden overzien? Misschien is het recentelijk dodelijk gemaakte Armageddon virus, een variant op het vogelgriepvirus H5N1, wel een potentiële kandidaat voor het laten eindigen van de wereld op 21 december.

15

Nurture werkt via gen (in)activatie

D

at hersenenstructuren zeer flexibel zijn, is algemeen bekend. Waarom zou je als ouder anders je kinderen naar school sturen, als ze niet in staat zouden zijn om herinneringen aan te leggen en nieuwe dingen te leren?

In de hersencellen komen de genetische factoren, in de vorm van DNA, en omgevingsfactoren samen. In de genetische code ligt weliswaar alle informatie betreffende ons wezen vergrendeld. Per cel wordt echter slechts een deel van die informatie in meer of mindere mate gebruikt. De activiteit van de genen speelt in de uiteindelijke totstandkoming van een eigenschap dus eigenlijk een veel grotere rol dan het bezit van de genen zelf. En bij dit proces komen de omgevingsfactoren om de hoek kijken.

In de celkern bevindt het DNA zich netjes opgerold rondom steuneiwitten, genaamd histonen. Het DNA en de histonen worden samen chromatine genoemd.

Door het DNA op bepaalde plekken strak opgerold te houden, blijven de genen die zich op die plaats bevinden inactief. Indien het chromatine zich een beetje ontrolt, komen de genen beschikbaar te staan voor transcriptie. De stoffen die verantwoordelijk zijn voor de mate van samengetrokken staat waarin het chromatine zich bevindt, zijn chemische markers. De markers trekken specifieke readers aan, die op hun beurt de genactiviteit aansturen door regulatoreiwitten te verzamelen. Hierdoor wordt uiteindelijk de mate van de opgerolde staat van het chromatine bepaald, en dus de activiteit van de genen die zich op die plek bevinden.

De chemische markers die aan het begin van dit proces staan, kunnen zich op het DNA of op histonen bevinden. Waar zij zich bevinden wordt bepaald door enzymen, door welke ze aan het chromatine toegevoegd of verwijderd worden. Het gedrag van deze enzymen wordt beïnvloedt door omgevingsfactoren. Dit kan van korte duur zijn, zoals het vrijkomen van neurotransmitters bij een bepaalde stimulus. Maar het effect kan ook veel langer aanhouden. Deze processen hebben namelijk ook invloed op de plasticiteit van synaptische verbindingen tussen de neuronen. Door het aanleggen van deze verbindingen worden herinneringen en leerprocessen in het lange termijn geheugen vastlegd.

Maar ook toestanden als verslavingen en depressies die worden beschouwd als eigenschappen die te maken hebben genetische aanleg, blijken heel goed op de eerder genoemde manier te kunnen zijn veroorzaakt. Zo laten onderzoeksresultaten, verkregen door het team 16

Corinne Mulder

van Eric J. Nestler, zien hoe cocaïnegebruik de genactiviteit in de hersenen beïnvloedt. Tijdens een aantal experimenten kregen muizen, waarvan bekend is dat zij net zo verslavingsgevoelig zijn voor deze stof als mensen, cocaïne toegediend. Gelijk met de blootstelling aan de stof veranderde de genactiviteit in bepaalde hersencellen van de muizen. Maar, na een week was de toestand weer teruggekeerd naar normaal. Een andere groep muizen kreeg chronisch cocaïne toegediend. Ook hier veranderde de genactiviteit. Nadat de behandeling gestopt werd, bleven deze veranderingen aanhouden.

Sommige genen waren geïnactiveerd door de cocaïne, een veel grotere aantal genen bleek juist overactief te zijn geworden. Deze genen zijn zeer gevoelig voor blootstelling aan cocaïne geworden. Hierdoor wordt het belonende effect van de drug als het ware extra goed onthouden door de hersenen. Met een verslaving tot gevolg. Wanneer dezelfde genactiviteit wordt toegebracht aan muizen die nooit eerder cocaïne hebben ervaren, blijkt ook dat deze muizen gevoeliger zijn voor de belonende effecten van de stof.

Een ander onderzoek toont dat ook het gedrag van een moederrat ten opzichte van haar jongen epigenetische effecten heeft. Jonge ratten die zijn verwaarloosd door hun moeder zijn een stuk stressgevoeliger dan hun soortgenoten die wel een zorgzame opvoeding hebben gehad. De verwaarloosde ratten blijken een groter aantal chemische markers te hebben op een bepaald stuk chromatine. Dit stuk chromatine bevat de genetische code voor de glucocorticoid receptor, welke gevoelig is voor het stress hormoon cortisol. Door middel van haar gedrag zorgt een zorgzame rattenmoeder ervoor dat bij haar jongen de markers op dit gen worden verwijderd, zodat de kleine ratjes opgroeien tot ontspannen, grote ratten. Ook zullen deze ratten op hun beurt weer betere ouders zijn dan hun onverzorgde soortgenoten.

Door de uitkomsten van deze en soortgelijke onderzoeken, ontstaan talloze nieuwe ideeën. Onderzoekers zien hierin de mogelijkheid om nieuwe therapieën te ontwikkelen, zoals het toedienen van stoffen die de werking van markerverwijderende enzymen beïnvloeden. Het vooruitzicht om de genactiviteit in de hersenen te kunnen aansturen zou allerlei potentiële oplossingen voor de behandeling van psychische aandoeningen kunnen bieden. Er lijkt een nieuw tijdperk voor de epigenetica aan te breken.

Eric J. Nestler, Epigenetics Offers New Clues to Mental Illness, Scientific American 2011 Roth ED, Sweatt JD, Epigenetic regulation of genes in learning and memory John Cloud, Why DNA isn’t your destiny, TIME magazine GLV Idun

Coverstory: De Maya’s, 2012: Het begin van het einde

Renske van Raaphorst

Hoe het nou zit met die kalender?

In het kort zit het zo. De Maya’s hebben verschillende kalenders, voor lange periodes en voor het alledaagse leven. De “Long Count” kalender wordt in het moderne leven van de Maya’s niet gebruikt en is vooral bekend onder westerlingen en Maya’s die hun spirituele geschiedenis bestuderen. Deze kalender begint 3.114 jaar voor Christus en is verdeeld in Bak’tuns, periodes van ongeveer 394 jaar. De dertiende – en 13 is een heilig getal voor de oude Maya’s – Bak’tun eindigt op 21 december 2012. Voor de Maya’s betekende dit waarschijnlijk het begin van een nieuwe cyclus, aangezien cycli, en daarmee het ontbreken van een begin of eind belangrijk waren in het geloof van de Maya’s.

Bang? Koop een bunker!

Wil jij zeker weten dat je veilig zit aan het eind van dit jaar? Koop dan een bunker. Bestand tegen eventuele wisseling van de magnetische polen van de aarde, solar flares en electromagnetische pulsen, om maar een aantal van de gevreesde “events” te noemen. Hardened Structures©, “World Leader in 2012 shelters”, bouwt ook bunker-dorpen, voor het geval je niet wilt vereenzamen tijdens de kerst (voor geïnteresseerden: de dichtstbijzijnde community is in België). Natuurlijk ben je in deze bunkers ook zo veilig als het maar kan voor nucleaire wapens, chemische oorlogvoering of mysterieuze gemuteerde virussen.

Wat gaat er gebeuren?

Maya’s? Hippies, zul je bedoelen.

Onder de moderne Maya’s was het jaar 2012 net zo onbekend als voor Westerlingen totdat de New Age leider Jose Argüelles het onder de aandacht bracht in de jaren ’80. Toen organiseerde hij de Harmonische Conventie, een wereldwijde meditatie die het begin van het einde inluidde. Vanaf dat moment werd er binnen de New Age stroming afgeteld tot het jaar 2012, een jaar waar we een “shift in bewustzijn” zullen meemaken. Of dat positief of negatief is, daar zijn de New-Agers nog niet uit. Op youtube zijn talloze filmpjes te vinden waarop wordt uitgelegd dat we als moderne mens het contact met de natuur zijn verloren. De nieuwe tijd zal zorgen dat de balans weer wordt opgemaakt – volgens sommige volgelingen van Argüelles een voorrecht om mee te maken.

Toen de archeoloog John Mayor Jenkins in 1998 probeerde te verklaren waarom de Long Count kaldender begint op 3114 v.Chr. kon hij geen goede reden verzinnen. Toen hij zag dat de Melkweg en de zon zouden kruisen op de 21e van 2012, bedacht hij dat de Maya’s misschien hadden teruggerekend en de einddatum dus belangrijk was. Van deze theorie wordt nog steeds dankbaar gebruik gemaakt, zowel door New Age-spiritualisten als door Alien-believers. Deze zien de theorie als bewijs voor de onnatuurlijke hoeveelheid kennis van de Maya’s voor het heelal. Dan moeten de Maya’s haast wel uit de ruimte komen, toch?

Westerse angsten De angst voor een onvermijdelijke Apocalyps zit diepgeworteld in de Westerse cultuur en religie. Van de Titanenstrijd in de Griekse mythologie tot de zondvloed in de Bijbel, op het moment dat de verhouding tussen mens(achtige) en natuur uit balans is ziet de hogere macht geen andere uitweg dan een drastische zuivering. In geen andere cultuur is het idee zo sterk geworteld dat eerst alles stuk moet voordat er weer iets positiefs kan gebeuren.

GLV Idun

De leden van 2012forum.com zijn er nog niet helemaal uit, maar dit is de fear-top-5: 1) Oorlog (Nucleair, Derde Wereldoorlog of Biologische oorlogsvoering) 2) Mega Tsunami 3) Een wereldwijde verandering in bewustzijn 4) (Radioactieve) straling vanuit de zon met mutaties tot gevolg 5) Op gedeelde plaats: a.

Inslag van een meteoor/planeet X. b.

Ontstaan van een tweede, derde zon. c.

Volledige verschuiving van de aardkorst

Eerdere voorspellingen

Stephen Plagemann en John Gribbin schreven in 1974 een bestseller over het “Jupiter Effect”. Wanneer verschillende planeten allemaal in één lijn ten opzichte van de zon staan, zou dit dramatische effecten hebben voor de magnetische krachten op de aarde. In 1983, voorspelden de heren, zouden daardoor een aantal verwoestende aardbevingen en vulkaanuitbarstingen plaatsvinden. Uiteindelijk gebeurde er niets. Later, in 1999, nam Gribbin afstand van zijn theorie.

Wie herinnert zich het verhaal nog van de man die al zijn bezittingen had verkocht en zijn gezin had verlaten ter voorbereiding van 21 mei 2012? Deze volgeling van Harold Camping stond niet alleen: over de hele wereld waarschuwden mensen dat de Dag des Oordeels was gekomen. Camping gebruikte joodse, gregoriaanse en moderne kalenders om deze datum te berekenen. Toen de wereld echter nog bleek te bestaan na de 21e, pakte hij zijn rekenmachine er nog eens bij en verkondigde dat hij zich een paar maanden had vergist. Eerder voorspelde hij dat Jezus terug op aarde zou komen op 3 september 1994.

Noorse bunkers

Een populaire conspiracy-theory op fora over 2012 is gebaseerd op een verhaal over een Noorse overheidsmedewerker (typ maar in op Google: “bunker Norway”). Deze man zou informatie hebben doorgesluisd naar de 2012 community over een wereldwijd plan om de mensheid te “zuiveren van de trash”. Om de “nuttige” mensen te beschermen worden er overal bunkers gebouwd. Hoe iedereen verder zal worden omgelegd is 17 trouwens nog een punt van discussie op de fora.

Uniek Neanderthalerkamp in Drenthe

Kim Veenman

Archeologie ligt erg dicht bij Biologie ontdekte masterstudente Kim Veenman tijdens een studieproject. En wat blijkt? Vlakbij Groningen vond vorige maand de eerste grote opgraving naar een Neanderthalerkamp plaats.

De Neanderthalers kwamen in Drenthe om te jagen en sloegen een tijdelijk kamp op. Wanneer dit was is nog steeds erg vaag. Daarom doen hoofdarcheoloog Marcel Niekus en zijn team deze grote opgraving. En onze freelancejournaliste Kim mocht erbij zijn.

Het is een zonnige dag als we ons bevinden in een prachtig Drents beekdal. Archeoloog Marcel Niekus struint met zijn collega Jaap Beuker van het Drents Museum over ‘hun’ maïsakker. In 2007 vonden Niekus en zijn collega’s een aantal vuistbijlen die ooit gemaakt zijn door Neanderthalers, een menssoort die is uitgestorven toen de moderne mens Europa introk “Het is echt uniek dat we hier nu graven!”, aldus Niekus. De exacte locatie moet uiterst geheim blijven om rovers te voorkomen.

Tijdelijk jachtkamp Het kampement in Drenthe is uniek in Nederland, omdat hier vooral vuistbijlen zijn gevonden. Dit zijn werktuigen die de jagers en verzamelaars gebruikten om hout te bewerken en vlees te snijden. “Dit kamp in Drenthe was geen normaal kamp, maar een tijdelijke verblijfplaats. We hebben namelijk geen restafval gevonden, wat overblijft als je zo’n vuistbijl maakt”, vertelt Niekus. Bij eerder gevonden kampen als Mander en Hilversum vonden archeologen juist wel veel afvalmateriaal en maar weinig vuistbijlen.

De vaste woon- en werkplaats van de Neanderthalers was waarschijnlijk zuidelijker. Ze trokken naar Noord-Drenthe om hier op mammoeten, wolharige neushoorns en ander wild te jagen. De vuistbijlen lieten ze op de terugweg achter. “Wat wil je ook nog met die zware stenen. Een vuistbijl heb je in een kwartiertje gemaakt”, vertelt Beuker. Hij is gespecialiseerd in het maken van vuistbijlen en bij hem in het Drents museum liggen de vondsten opgeslagen.

De opgraving Maar wat nog veel bijzonderder is, is dat zeven vuistbijlen vlakbij elkaar lagen. Van de twaalf vuistbijlen die er gevonden zijn, liggen deze zeven in een vierkant van 50 bij 50 meter. “Dat de bijlen zo op een hoop liggen is nog niet eerder in Nederland voorgekomen. Daarom graven we precies hier.”

Een datum prikken De archeologen kunnen op basis van de vorm van de bijlen een ruwe schatting maken wanneer dit jachtkamp er was.“Ongeveer tussen de 50 duizend tot 130 duizend jaar geleden liep deze Neanderthaler groep hier rond”, vertelt Niekus. Met de opgraving hopen de archeologen een preciezere datum te kunnen geven.

“We hebben al een vuistbijl gevonden die in een bepaalde aardlaag zit. In het lab zijn ze aan het bepalen hoe oud deze aardlaag is. Nog even en dan weten we uit welke tijd het kamp komt”, vertelt Niekus met lichtjes in zijn ogen.

Met zwarte handen van de modder van de afgelopen dagen graven de archeologen verder. Wie weet wat er nog meer aan het licht komt...

18

GLV Idun

ReviewArt Green Porno

Lotti van Driel & Joyce Lubbers

Isabella Rossellini, Italiaanse veelkunster (actrice, auteur, filmmaakster en model) deed in 2008 mee aan het Sundance Film Festival met haar serie ‘Green Porno’. In deze hooguit twee minuten durende filmpjes beeldt ze door middel van een poppenkastspel uit hoe verschillende dierensoorten leven en copuleren.

In het filmpje ‘Noah’s Ark’ vraagt ze zich af: ”How did Noah do it?”. Hoe kon Noah van elke diersoort een mannetje en een vrouwtje nemen als de simpele aardworm al een hemafrodiet is, bladluis vrouwtjes aan parthenogenese doen en in soorten van de Tejuhagedis de vrouwtjes via pseudocopulatie hormoonspiegels veranderen waardoor deze vrouwtjes ook aseksueel kunnen reproduceren? Deze interessante informatie wordt op een kleurrijke manier weergegeven.

Seduce me…

Onanerende dolfijnen, de vaginale complexiteit van eenden, de postcopulatoire selectie van zwangere zeedraak mannetjes en kuisheidsgordels bij eekhoorns, ratten, slangen en vleermuizen. De ‘Seduce me’ filmpjes zijn in hun geheel geweid aan de verleidingsmethoden die verschillende soorten mannetjes op vrouwtjes loslaten en hoe er vervolgens gecopuleerd wordt en zijn een onderdeel uit de Green Porno serie.

Los van de leuke feitjes die naar boven komen is het geheel erg leuk weergegeven. Kleurrijk en door middel van stof, papier, ingenieuze vergrotingen/ verkleiningen en de behouden anonimiteit van delen van de personages, net als in vele Echte porno. Zeker de moeite waard! kijk op: sundancechannel.com

Idunsneak: American Beauty 1999 De keuze voor zo´n oude film is vanwege mijn verbazing erover. Deze film kreeg 5 Oscars en dat is niet zomaar: een jongen die z’n buurmeisje stiekem filmt, buurman die verliefd is op de vriendin van zijn dochter, een man die zijn buurman vermoordt door een niet-wederzijdse verliefdheid..

Alles in deze film is gewoonweg gestoord.

Op IMDB een 8,6 gemiddeld: men vindt de film grappig, roerend en treffend over de Amerikaanse maatschappij. Ik vond het acteerwerk en de montage goed, maar verder? Misschien heb ik de clou achter de film gemist. Of vind ik cynisme over de American Dream wel niet zo hilarisch als anderen.

Het is in ieder geval een film die je aandacht blijft trekken.

GLV Idun

19

Man

vs

Vrouw

Joyce Lubbers

XY versus XX, testosteron versus oestrogeen. Mannen zijn duidelijk niet gelijk aan vrouwen. Maar hoe uit dit zich nu in het echte leven? Zijn we werkelijk mensen van Venus en Mars zoals John Gray het beschreef of valt het allemaal nog wel mee met de verschillen?

Taal

Hersenen

Er zijn duidelijke verschillen tussen de hersenen Om maar te beginnen met een standaard verschil: van mannen en vrouwen. Mannen hebben naar schijnt hoeveelheid zestien procent meer hersencellen dan vrouwen. Zijn gekwaak, geklets en gebabbel over helemaal niets. mannen dan ook daadwerkelijk slimmer, zoals ze altijd Bij vrouwen dan, volgens mannen. Wie kent niet de claimen? Niet per se, want vrouwen gebruiken hun anekdote van Jochem Myjer? Heel verhaal aanhoren hersenen weer efficiënter. en uiteindelijk niet wijs worden waarom het verhaal in Ook hebben zij een groter limbisch systeem, het cende eerste instantie verteld werd. De clou ontbreekt. Het trum van de emoties. Bovendien is het corpus callosum schijnt dat wij vrouwen nogal vaak zeer oninteressante bij vrouwen groter, verhalen vertellen. Want waardoor vrouwen mannen: het interesseert FEITJES goed kunnen multijullie niet wie we tegenkwa• De man is gemiddeld 11 cm groter dan de vrouw.

• De man is gemiddeld 12 kilo zwaarder dan de vrouw. tasken. De verschillen men in de supermarkt vorige • De gemiddelde man heeft 5,5 liter bloed, de gemiddelde tussen de hersenen week of dat de beste vriendvrouw 4,5. worden vermoedelijk in van je tante gaat scheiden.

• Het hartvolume van gemiddelde man is 770 cc en van de vrouw 560 cc. veroorzaakt door een Of nog verschrikkelijker: • Auto-immuunziekten komen vaker voor bij vrouwen dan verschil in geslachtje kent mijn nicht nog wel bij mannen. shormonen tijdens toch? Niet? Oh, maar • Mannen zijn vaker grappig dan vrouwen. Of dat een feit de eerste fase van het de hakken van de Prada is? leven. Daardoor zijn schoenen van de vriendin de verschillen ook al van een vriend van de buurop jonge leeftijd aan te man van mijn nicht braken MANNEN VS. VROUWEN - RAADSELS tonen. Men heeft net af op het moment dat ze bijvoorbeeld testen naar een feest wou gaan. Het Waarom hebben mannen geen midlife crisis? gedaan met betrekking kan jullie niet schelen.

Ze blijven altijd in hun puberteit zitten.

Wat is de beste manier om een man iets te laten doen? tot de ruimtelijke oriënMaar jullie Chinese ‘geneuzel’

Zeggen dat hij er te oud voor is. tatie en jongens waren over auto’s dan? Denken jullie Waarom heb je één miljoen spermatozoïden nodig om hierbij duidelijk beter. dat het ons interesseert wanéén eicel te bevruchten?

Ze willen de weg niet vragen.

Meisjes scoren weer beter neer je een heel verhaal houdt De overeenkomst tussen man en dolfijn? op het onthouden van over dat je een Porsche Car Ze schijnen allebei intelligent te zijn, woordenreeksen. Ook rera GT eruit hebt getrokken

maar van beiden is het nog niet be ruiken vrouwen bijvoorbij het stoplicht? Of dat je wezen.

Hoe weet je wanneer een vrouw iets intelligents gaat beeld beter, omdat dit een auto tegenkwam die een zeggen? vermogen in het limontzettend ‘dikke’ tuning had

Dan begint ze met: ‘Mijn man zei… ’ bische systeem ligt. en zoveel inch velgen? Nee. Waarom zitten er in bier vrouwelijke hormonen?

Als je er teveel van drinkt, komt er niets Dat interesseert ons (meestal)

zinnigs meer uit je mond, je begint te Vriendschap niet. Interessant wel: vrouwen

zagen en kan niet meer autorijden.

Kunnen mannen en vroublijken helemaal niet veel wen gewoon vrienden grotere kletskousen dan manzijn? Deze vraag is enige tijd geleden onderzocht op nen. een universiteit waarbij een jonge filmmaker studenten Uit recent onderzoek bleek dat de vrouwen 16.215 deze vraag voorlegde. Opvallend was dat werkelijk woorden per dag gebruikten en de mannen maar iets álle vrouwen met ‘ja’ antwoorden, en álle mannen met minder: 15.669. Wel zat er verschil tussen de proef‘nee’. Op het moment dat doorgevraagd werd hierover, personen zelf. Er waren letterlijk mannen van weinig bleek dat de vrouwen toch wel moesten toegeven dat woorden.

20

GLV Idun

Wat ze zeggen, maar echt bedoelen.

ZE ZEGGEN

HIJ BEDOELT

ZIJ BEDOELT

Ja Nee Misschien Er is niks

Doe wat je wil Ik ben niet boos Ik heb dorst Ik lust nog wel een biertje

Ja Nee Misschien Er is niks

Misschien Misschien Nee Vraag het nog tien keer en ik zeg misschien wat er is.

Ik ben het hier totaal niet mee eens.

Ik kan je wel slaan, zo boos ben ik.

Wil je wat voor me inschenken?

Ik wil eigenlijk een (te) duur mixdrankje

Doe wat je wil Ik ben niet boos Ik heb dorst Ik lust er nog wel 20

hun vriendschappen niet helemaal platonisch waren.

De mannelijke kant van de vriendschap was elke keer zeer te spreken over het uiterlijk en karakter van zijn vriendin en sloot geen opties uit. De reden hiervoor is dat mannen hun vrouwelijke vrienden als ‘reserve’ zien. Mocht het niet loslopen in de liefde, dan is er altijd nog een optie over. Vrouwen vonden hun mannelijke vriend echter geenszins aantrekkelijk en moesten, behalve op vriendschappelijk gebied, niks weten van hen. Vrouwen kunnen in principe dus wel gewoon vrienden zijn met iemand van het andere geslacht, maar dankzij evolutionaire voordelen kan een man dit niet. (voor het filmpje zie: http://www.youtube.com/ watch?v=T_lh5fR4DMA)

Talenten In sommige beroepen zijn mannen vaak beter, omdat ze nauwelijks last hebben van gevoelens van onmacht, schaamte en schuld. Deze vrouwen zijn er ook wel, maar in lagere getale. Een voordeel van vrouwen is dat zij honderden dingen tegelijk kunnen doen, ze goed relaties kunnen onderhouden waardoor ze goed zijn in centrale posities en ze communiceren bovendien goed.

Daar tegenover staat dat mannen snel oplossingen kunnen verzinnen voor problemen. Zij denken over alles oplossingsgericht. Niet alleen in het bedrijfsleven, gewoon altijd. Wil een vrouw even flink zeuren over al haar tegenvallers de afgelopen dag, een man kan hier maar moeilijk alleen maar naar luisteren. Hij zal direct met oplossingen en tips geven, wat waarschijnlijk niet heel goed zal vallen haar. In functie kan het echter heel handig zijn als problemen direct opgelost kunnen worden.

Nog een verschil: vrouwen kunnen beter liegen.

Waarom dit zo is? Vind je het zelf nog geloofwaardig als een man elke dag moet overwerken? Mannen, jullie moeten echt met wat beters komen. Vrouwen GLV Idun

doorzien jullie leugens feilloos. Zij letten tijdens het communiceren namelijk veel op lichaamstaal. Bovendien kunnen vrouwen sneller verbanden leggen tussen het gesproken woord en visuele informatie doordat haar hersenhelften beter samenwerken. Vrouwen prikken daarom zo door de leugens van mannen heen.

Zelf kunnen ze echter glashard liegen zonder ook maar één keer gesnapt te worden. Mannen letten namelijk meer op het gesproken woord zelf en veel minder op de lichaamstaal. Dus mannen, geef je leugentje om bestwil beter door de telefoon of in het donker. ‘’Mannen kunnen beter rijden dan vrouwen.’’ Ja, mannen kunnen goed file parkeren en vrouwen niet.

Dit is echter niet hun eigen schuld.

Zij kijken namelijk met een breed blikveld in tegenstelling tot het gerichte blikveld van mannen. Daardoor, en in combinatie met het minder goed kunnen schatten van afstand, kunnen vrouwen minder goed file parkeren. Mannen hebben een beter ruimtelijk inzicht en kunnen beter complexe technische problemen oplossen. Maar wij vrouwen hebben tenminste wel altijd gelijk.

Kun je er geen genoeg van krijgen?

• • • • • • •

Cosmopolitan oktober 2009 en maart 2010 Mannen komen van Mars, vrouwen komen van Venus – Dr. John Gray ( ISBN 9789027484888) Waarom mannen niet luisteren en vrouwen niet kunnen kaartlezen – Allan en Barbara Pease (ISBN 9789041708083) Wat vrouwen van mannen kunnen verwachten – Nicolien Neef (ISBN 9789045312569) http://www.heinpragt.com/manvrouw/manvrouw. php Cabaret; Brigitte Kaandorp – Man versus Vrouw

21

Op de koffie bij...

Maartje ten Brinke Anouk Baars

Het is weer zo ver, belletjelellen bij studiegenoten voor een spontaan bezoekje. We beginnen in de Nieuwe Ebbingestraat bij Niels van Rheenen, gelukkig wordt er open gedaan alleen tijdtechnisch kwamen we niet zo gelegen in verband met een tentamen voor de volgende dag.

Bij een volgende poging aan de Westersingel 19A deed een zeer aardige huisgenoot open, maar bewoonster Maud Groener was helaas niet thuis. Ook in de H. W. Mesdagstraat werden we te woord gestaan door een medebewoner van de persoon die we zochten, Myra Boers. Uiteindelijk belandden we in de Otto Eerelmanstraat en werden we – weer door een huisgenoot – verwelkomd, dit keer was studiegenoot Maartje wèl thuis en had wel een momentje de tijd.

In een gezellige, blauwgekleurde, ruime zolderkamer maakten we een praatje onder het genot van typische kerstkoekjes. Maartje heeft is derdejaars Biomedische Wetenschappen – studeert keurig nominaal, op het vak BOC na, respect en begrip van onze kant – en momenteel bezig met de educatieve minor. Ze geeft vier uur per week les aan onderbouwleerlingen op een middelbare school in Grijpskerk. ‘De leerlingen zijn op zich niet zo druk, maar sommigen zijn niet al te slim. Eén jongentje vulde op zijn evaluatieformulier in dat hij meer wilde voetballen tijdens de les…’, vertelde Maartje. De schooldag begint om tien over acht ‘s ochtends, waardoor ze om half zeven op moet staan om op tijd te komen. Dat is toch net wat anders dan college om 9 uur.

Of ze ook een educatieve master wil gaan doen? Hmm, ze gaat nog wel even kijken wat er meer is. ‘We werken door tot ons… tachtigste tegen die tijd! En om zo lang voor de klas te staan lijkt me niet zo’n uitdaging’. Naast haar studie sport ze zo af en toe bij de ACLO en doet ze één keer per week aan ballet. Ze woont nu twee jaar in de Schildersbuurt, voorheen woonde ze bij haar ouders in de Hunze, dus vlakbij de stad eigenlijk. ‘Het leek me daardoor wel lastig om aan een kamer te komen: ik was bang dat mensen dan sneller iemand kiezen die verder weg woont en de kamer harder nodig heeft. Dus dat ik bij de eerste keer hospiteren meteen een kamer kreeg, had ik echt niet verwacht!’

Wij willen Maartje bedanken voor haar gezelligheid en gastvrijheid!

Even voorstellen...

Hey hallo allemaal, Ik ben Annerens, net 20 jaar oud en sinds kort het nieuwe Lifelineredactielid. Vorige keer hebben jullie in de Lifeline een stukje van mij over de Opleidingscommissie kunnen lezen, deze stukjes zal ik ook zeker blijven schrijven. En daarnaast hopelijk nog heel veel meer. Ik volg vooral vakken uit de richting Ecologie en Evolutie, maar sinds ik Algemeen Bioloog ben wisselt dat ook nog wel eens. Ik ben niet altijd de meest handige persoon en dingen zoals trappen, glazen (draai)deuren en bussen maken mijn leven dan ook zo nu en dan een uitdaging. Verder hou ik van muziek, boeken lezen, sporten en buiten zijn. Hoewel dat laatste alleen als het weer wat meezit, als de regen met bakken uit de lucht komt vallen zit ik natuurlijk liever binnen met een kopje warme chocolademelk en een goed boek of een leuke film. Maar dat is voor nu wel het belangrijkste wat er over mij te vertellen valt. Hopelijk tot snel! Groetjes, Annerens 22

Annerens Meijer

GLV Idun

Recept Energiebom voor de brakke brunch Toen ik in het eerste jaar zat, ging ik minstens twee keer per week uit, ongeacht het college of practicum dat er de dag er na volgde. Samen met de andere eerstejaars die precies zo’n zelfde ritme hadden, zat ik dan met een duf hoofd fruitvliegjes te tellen of regenwormen open te snijden, om de volgende dag vrolijk weer de stad in te gaan.

Nu, vier jaar later, zul je me nog maar zelden na twee uur in de stad tegen komen. Niet alleen omdat ik stiekem toch wat serieuzer ben geworden, maar vooral omdat ik tegenwoordig een dag moet revalideren na een avondje stappen. Ik kan dan helemaal niets meer, behalve series kijken, met heimwee terugdenken aan de tijd dat ik vrolijk door mijn brakke dag heen huppelde en me verbazen over het feit dat ik me op mijn tweeëntwintigste al oud kan voelen. En tijdens meestal een heel seizoen van de zoveelste vrouwen-/ sciencefictionserie moet er natuurlijk het juiste voedsel worden genuttigd in de hoop op verbetering.

Gelukkig heb ik daar precies het recept voor. Het is zo simpel, dat het zelfs op je minste dag nog prima te maken valt.Verder bevat het genoeg vet om je maagwand goed te beschermen, zit het vol snelle koolhydraten voor directe energie en het combineert perfect met koffie. En, als het een keer niet werkt tegen alle mogelijke maagpijn en dufheid, dan is het in ieder geval nog erg lekker!

Renske van Raaphorst

Pittige grillboterham met banaan, kaas en spek 3 boterhammen 2 bananen Ongeveer 6 plakjes spek (langwerpig) ½ zakje geraspte kaas Sambal Paprikapoeder Cayennepeper Verwarm de oven voor (stand 4-5 gasoven/200 graden).

Smeer sambal op de boterhammen en snijd de bananen in plakjes.Verdeel de plakjes over de boterhammen. Strooi paprikapoeder en cayennepeper over de boterhammen heen en bedek ze daarna met de geraspte kaas. Leg als laatste flink wat spek naast elkaar (anders wordt het niet gaar) op elke boterham.

Doe de boterhammen ongeveer 15 minuten in de oven.

Als je geïntimideerd bent door de hoeveelheid gesmolten spekvet, dep dat dan af met wat keukenpapier. Doe, als je maag het aan kan, ook wat cayennepeper in je koffie voor de perfecte combinatie.

Evolution of Energy How biology fuels the future Woensdag 18 april 2012 Het thema van het GLV Idun congres is dit jaar energie. Het congres zal zich vooral richten op de nieuwste projecten en ideeën voor groene energie.

Met interessante sprekers uit de wetenschap, maatschappij en het bedrijfsleven gaan we laten zien wat de groeiende rol van biologie in deze sector is, en welke mogelijkheden jij hebt om mee te werken aan een duurzame toekomst!

Kom je kennis verbreden en volg lezingen over innovatieve biologische technieken, en ontdek welke uitdagingen er nog te wachten

staan. Deze geheel verzorgde dag bied je tevens een uitgelezen kans om je netwerk te verbreden tijdens de koffie, lunch of borrel na afloop.

Alle reden dus om woensdag 18 april alvast vrij te plannen!

Voor updates over het programma, locatie en ticket verkoop wijzen we jullie door naar de website: www.idun.nl/congres We zien jullie allen graag terug op het congres!

De Congrescommissie

Het thema van de volgende Lifeline zullen we alvast verklappen; Energie!

GLV Idun

23

Studieboeken Simpel besteld Snel geleverd Scherp geprijsd

De nieuwe, snuggere studieboekenwinkel heet studystore (voorheen selexyz).

Ga naar studystore.nl of stap binnen in het filiaal bij jou in de buurt. Tot snel.

24

GLV Idun