στην
Ερμιόνη άλλοτε και τώρα
ΤΕΥΧΟΣ 25 - Νοέμβριος 2019
Περιοδική έκδοση για την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό και την κοινωνική ζωή της Ερμιόνης
στην
περιεχόμενα σελ. 3
Εισαγωγικό σημείωμα H ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
σελ. 4
Μισό αιώνα πριν από τον «ΕΡΜΙΟΝΙΚΟ»…
Περιοδική Πολιτιστική Έκδοση
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΠ. ΓΚΑΤΣΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ
σελ. 7
ISSN 1792 – 6548 Α.Φ.Μ. 997635471 ΕΤΟΣ: ΙΑ ΤΕΥΧΟΣ: 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2019
Στους ροδεώνες της Ερμιόνης ΒΙΒΗ ΣΚΟΥΡΤΗ / ΣΟΦΙΑ ΜΕΛΛΟΥ-ΤΣΑΜΑΔΟΥ
σελ. 9
Ιστορικό ταξίδι με την ατμάμαξα «ΒΑΡΒΑΡΑ» (1917-2019) ΜΥΡΣΙΝΗ Γ. ΣΑΜΑΡΑ
σελ. 13
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Εταιρεία Μελετών Ερμιονίδας (Ε.Μ.Ε.) Υπεύθυνος κατά Νόμο Λίνος Γ. Μπενάκης Πρόεδρος Δ.Σ. της Ε.Μ.Ε.
«Η εν Αθήναις Β΄ των Ελλήνων Εθνοσυνέλευσις (1862)» και η εκλογή των πληρεξουσίων αντιπροσώπων της Ερμιονίδας ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ / ΤΖΕΝΗ Δ. ΝΤΕΣΤΑΚΟΥ
σελ. 16
Μαίρη Κ. Παριανού: Μια Κρανιδιώτισσα στην Αντίσταση
Συντακτική Επιτροπή Αντώνης Ζαραφωνίτης Παρασκευή Σκούρτη Γιάννης Σπετσιώτης
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΜ. ΛΑΚΟΥΤΣΗΣ
σελ. 19
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΕΡΜΙΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ
σελ. 20
Η χειροποίητη επιπλοποιία στην Ερμιόνη
Επιμέλεια Έκδοσης Θεοδόσης Γκάτσος Τζένη Ντεστάκου
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΗΜ. ΣΚΟΥΡΤΗ
σελ. 24
Η γειτονιά μου ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ-ΡΗΓΑ
Τηλέφωνο Επικοινωνίας Παρασκευή Σκούρτη 27540 31523 Ερμιόνη 210 4116650 Πειραιάς proskyk@yahoo.gr
σελ. 26 Διακρίσεις σελ. 28
Καλοκαιρινές δράσεις
σελ. 29
Οι χαρές μας και οι λύπες μας
σελ. 30
Νέα βιβλία
σελ. 31
Σε τούτα τα πεύκα (ποίημα)
Σχεδιασμός Δανάη Δαρδανού danae@dardanosnet.gr
ΑΝΝΑ ΦΑΜΕΛΗ-ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Εκτύπωση – Βιβλιοδεσία Lithoprint http://www.lithoprint.gr 210 5722615
ΕΞΩΦΥΛΛΟ
«Άγιος Γιάννης» Πίνακας της Άννας Φαμέλη - Παπαποστόλου ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ
Φώτο: Ρίνα Λουμουσιώτη
2 ερμιόνη
Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Εισαγωγικό σημείωμα Για το εξώφυλλο του τελευταίου τεύχους του 2019 επιλέξαμε και πάλι ένα έργο τέχνης. Αυτή τη φορά ένα πίνακα της, εκ μητρός συμπατριώτισσάς μας, Κας Άννας Φαμέλη - Παπαποστόλου, της οποίας φιλοξενούμε και ένα ποίημα, στο πλαίσιο του ενδιαφέροντος και της αντίστοιχης προσπάθειάς μας για την προώθηση αξιόλογων πνευματικών έργων συμπατριωτών μας. Στο παρόν τεύχος, αγκαλιάζουμε την εξαιρετική προσπάθεια των πανελληνίως γνωστών ερμιονίτικων οικογενειών Κολυμπάδη και Κόντου που παράγουν, επεξεργάζονται και συσκευάζουν τα γευστικότερα προϊόντα ροδιού της Χώρας, και όχι μόνο, κάνοντας την ιδιαίτερή μας πατρίδα υπερήφανη για την μοναδική ποιότητα ορισμένων αγροτικών της προϊόντων. Το περιοδικό μας θεωρεί υποχρέωσή του να συνεισφέρει με όλες του τις δυνάμεις στον κοπιώδη καθημερινό μόχθο των οικογενειών των συμπατριωτών μας, που προσαρμοζόμενες στις σύγχρονες μεθόδους βιολογικών καλλιεργειών, και χωρίς καμιά κρατική αρωγή, καταφέρνουν να βρίσκονται επί σειρά ετών στην κορυφή της συγκεκριμένης αγοράς. Τους αξίζουν τα πιο θερμά μας συγχαρητήρια! Θα διαβάσετε επίσης τη συναρπαστική «ζωή» της ιστορικής «Βαρβάρας», που δυστυχώς ακολούθησε την τύχη των περισσοτέρων μνημείων της πατρίδας μας, αφού η αδιαφορία των πολλών και η ανεπάρκεια των «ειδικών» αποτελεί δυστυχώς τον κανόνα… Ας ελπίσουμε ότι σύντομα οι νεώτεροι και σαφώς πιο καλλιεργημένοι συμπολίτες μας, θα αναλάβουν πρωτοβουλίες ανάδειξης της ιστορίας του τόπου μας. Τα ιστορικά, λαογραφικά αλλά και ποικίλα πληροφοριακά άρθρα που ακολουθούν, πιστεύουμε ότι θα κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών μας, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση παραμένουν και οι τελικοί κριτές μας. Καλή ανάγνωση!
Ευχαριστούμε θερμά τους παλιούς μας αρωγούς που ανανέωσαν τις συνδρομές τους, όπως επίσης και τους νέους μας συνδρομητές: Χρυσούλα Σπανού, Χρυσούλα Τσατσαρού Σας υπενθυμίζουμε ότι εκτός από απευθείας καταβολή στην κα Βιβή Σκούρτη, μπορείτε να στέλνετε την συνδρομή σας στον κάτωθι τραπεζικό λογαριασμό:
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΡΜΙΟΝΙΔΟΣ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ: 385 / 001054 - 57 ΙΒΑΝ: GR 560 110 385 000 0038500 105457 Τα ονόματα των νέων συνδρομητών μας θα δημοσιεύονται με αλφαβητική σειρά στο αμέσως επόμενο τεύχος. Τεύχη παλαιοτέρων ετών μπορείτε να βρίσκετε στο: ermioniallotekaitora.blogspot.com
ερμιόνη 3
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΠ. ΓΚΑΤΣΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ
Μισό αιώνα πριν από τον «ΕΡΜΙΟΝΙΚΟ»… Είναι αρκετά γνωστό ότι από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες του 20ού αιώνα οι Ερμιονίτες, επεδίωκαν την καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης και προσφοράς στην ιδιαίτερη πατρίδα τους με την ίδρυση συλλόγων. Το θέμα έχει απασχολήσει στις μέρες μας αρκετούς έγκριτους συμπολίτες, όπως τονίζεται στο τέλος του παρόντος άρθρου, η συνεισφορά του οποίου συνίσταται στη δημοσίευση πληροφοριών που, μέχρι σήμερα, δεν είχαμε.
Το όνομα «Υπαπαντή» δεν αναφέρεται πουθενά στο καταστατικό ή σε κάποιο άλλο επίσημο έγγραφο. Υποθέτουμε ότι προήλθε και τελικά επεκράτησε από το άρθρο 13 του καταστατικού όπου ορίζεται ότι: «Ο Σύλλογος εορτάζει εν τω εν Ερμιόνη ιερώ ναώ των Ταξιαρχών κατά την ημέρα της Υπαπαντής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, επέτειον της συστάσεως αυτού». Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το άρθρο 17 το οποίο αναφέρει ότι: «Πάσα συζήτησις πολιτική απα-
Ο πρώτος σύλλογος που γνωρίζουμε, ήταν ο «Σύλλογος Ερμιονέων» γνωστός και ως «Υπαπαντή». Το καταστατικό του αποτελούμενο από 18 άρθρα ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση στις 22 Ιανουαρίου 1906 και εγκρίθηκε με Β.Δ. της 14/3/1907 από τον Βασιλέα Γεώργιο Α'. Σύμφωνα με το άρθρο 2: «Σκοπός του Συλλόγου είναι αφ’ ενός μεν φιλανθρωπικός, αφ’ ετέρου δε προοδευτικός της πόλεως Ερμιόνης δια της κατασκευής κοινωφελών έργων, υπό του Διοικητικού Συμβουλίου οριζομένων και εν μειοδοτική δημοπρασία εκτιθεμένων».
γορεύεται αυστηρώς εις τας συνελεύσεις και συνεδριάσεις του Συλλόγου». Είναι εποχή ιδιαίτερα φορτισμένη από τις πολιτικές εξελίξεις των ετών 1905-1909 (Μακεδονικός αγώνας, επανάσταση Θερίσου, δολοφονία Θεόδωρου Δηλιγιάννη, Κίνημα στο Γουδί κ.λπ.) με τις κυβερνήσεις να ανεβοκατεβαίνουν, οπότε η πρόνοια του άρθρου 17 μοιάζει σοφά διατυπωμένη από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης του Συλλόγου, προκειμένου να διατηρήσουν την ενότητα των μελών του…
4 ερμιόνη
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΠ. ΓΚΑΤΣΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ
Φυσικά κανείς δεν είναι σε θέση να επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα αυτής της διάταξης. Ο αείμνηστος «Κυρ-Απόστολος» πάντως, στο αρχείο του οποίου βρέθηκε πρόσφατα το καταστατικό έλεγε πως αναμφίβολα λειτούργησε θετικά. Αποσοβήθηκαν διασπαστικές ενέργειες, σφυρηλατήθηκε η αλληλεγγύη των μελών, αναπτύχτηκε η παραγωγικότητα τους και ο Σύλλογος παρά τον βραχύ βίο του, πραγματοποίησε, με τα δεδομένα της εποχής, σημαντικό έργο. Την ίδια εποχή (1909) Ερμιονίτες που διέμεναν στον Άγιο Φραγκίσκο της Καλιφόρνιας στις Η.Π.Α. ιδρύουν τον σύλλογο «Η Ερμιόνη». Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του καταστατικού, ο σκοπός του συλλόγου ήταν «η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των Ερμιονιτών που διαμένουν στον Άγιο Φραγκίσκο και στις γειτονικές περιοχές καθώς και η χρηματοδότηση κατασκευής κοινωφελών έργων στην ιδιαιτέρα πατρίδα Ερμιόνη» Το 1925 ιδρύεται ο «Προοδευτικός, Φιλανθρωπικός Σύλλογος Ερμιονέων Η ΠΡΟΟΔΟΣ». Το καταστατικό του αποτελούμενο από 36 άρθρα ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση στις 22/11/1925 και εγκρίθηκε με απόφαση του δικαστηρίου πρωτοδικών Ναυπλίου στις 16 Μαΐου 1926. Στο άρθρο 33 του καταστατικού αναφέρεται ότι ο Σύλλογος είχε «ιδίαν σφραγίδαν
και λάβαρον τα οποία φέρουν ως έμβλημα άστρον μετά ακτίνων, γύρω δε τας λέξεις ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΜΙΟΝΕΩΝ Η ΠΡΟΟΔΟΣ» «Η Πρόοδος» στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της και για να ενισχύσει τους οικονομικούς της πόρους οργάνωνε μεταξύ άλλων μεγάλη λαχειοφόρο αγορά την ημέρα της γιορτής των Αγίων Αναργύρων στην είσοδο του Μοναστηριού της Ερμιόνης. Έδινε επίσης επιτυχημένες θεατρικές παραστάσεις με
Ο ερασιτεχνικός θίασος του συλλόγου Η ΠΡΟΟΔΟΣ στο έργο ΓΚΟΛΦΩ. Δεύτερη Παράσταση 22 Μαΐου 1927
ερμιόνη 5
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΑΠ. ΓΚΑΤΣΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ
έργα του ελληνικού ρεπερτορίου, αποσπώντας μάλιστα κολακευτικές κριτικές από τοπικές εφημερίδες του Νομού μας. Από το 1928 τρία μέλη του Συλλόγου, εξέδιδαν την «ΠΑΝΕΡΜΙΟΝΙΚΗ», χειρόγραφη πολιτικό-σατυρική εφημερίδα με ευρεία απήχηση στην τοπική κοινωνία. Στα έργα του Συλλόγου συγκαταλέγεται επίσης η αγορά και τοποθέτηση του ρολογιού της Πόλης μας, στο καμπαναριό της εκκλησίας της Παναγίας, μετά από αρκετά περιπετειώδεις προσπάθειες. Το 1926 ιδρύεται ο Γυμναστικός Σύλλογος «ΕΡΜΗΣ». Γαλούχησε για πολλές δεκαετίες τη νεολαία της πόλης μας στα αθλητικά ιδεώδη. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες που δίνονταν κάθε Κυριακή με τις αντίστοιχες ομάδες άλλων πόλεων ή χωριών της περιοχής, αποτελούσαν «το» γεγονός της ημέρας και όχι μόνο, ιδίως όταν υπήρχε αναμέτρηση με την ομάδα του Κρανιδίου. Για την ιστορία του «Ερμή Ερμιόνης» έχουν γίνει κάποιες μελέτες και παρουσιάσεις, που ίσως χρειάζεται να εμπλουτισθούν από γραπτές μαρτυρίες, φωτογραφικό υλικό και τυχόν αφηγήσεις, όσων έχουν κάτι να συνεισφέρουν. Τέλος, το 1930 ιδρύεται η «Φιλοδασική Ένωσις» που δεν μακροημέρευσε, αλλά ούτε έχει βρεθεί το πρωτότυπο του καταστατικού της. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι το καταστατικό της επέτρεπε να γράφονται, ως
6 ερμιόνη
μέλη της άνδρες και γυναίκες με δυνατότητα εκλογής και στο Διοικητικό Συμβούλιο. Η «Φιλοδασική Ένωσις Ερμιόνης» ασχολήθηκε με δενδροφυτεύσεις και ιδιαίτερα του πευκοδάσους στο Μπίστι, η οποία και ολοκληρώθηκε το 1931. Εκτός από τους συλλόγους που προαναφέραμε, την ίδια περίοδο (γύρω στο 1930 χωρίς όμως να γνωρίζουμε το ακριβές έτος ίδρυσής τους), υπήρχαν στην Ερμιόνη άλλοι δύο σύλλογοι: «Ο Γεωργικός Συνεταιρισμός» που πανηγύριζε του Αγίου Μόδεστου (16 Δεκεμβρίου) και ο Σύλλογος Ερμιονέων «Ο Άγιος Σπυρίδων». Περισσότερες και ειδικότερες πληροφορίες για τη δράση των ανωτέρω συλλόγων έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί στα φύλλα των τοπικών εφημερίδων «Ερμιονίδα» και «Ερμιονική Ηχώ» των ετών 1975, 1976 και 1978 όπως επίσης και στην κάτωθι ενδεικτική βιβλιογραφία (με χρονολογική σειρά): Παπαβασιλείου Μιχ. 1988 «Θρύλοι & Παραδόσεις της Ερμιόνης», Αθήνα, εκδ. ιδίου (σελ. 136 – 145) Γκάτσου Βασ. 2001 «Η ανασυγκρότηση της Ερμιονίδας», εκδ. Αρχιπέλαγος, Αθήνα, (σελ.567) Ησαΐα Ιωαν. 2005 «Ιστορικές σελίδες του Δήμου Ερμιόνης», εκδ. Δήμος Ερμιόνης, Αθήνα, (σελ.204)
ΒΙΒΗ ΣΚΟΥΡΤΟΥ / ΣΟΦΙΑ ΜΕΛΛΟΥ-ΤΣΑΜΑΔΟΥ
Στους ροδεώνες της Ερμιόνης Η ροδιά θεωρείται το παλαιότερο καλλιεργούμενο καρποφόρο δέντρο, ο δε καρπός του χαρακτηρίζεται ως «κόκκινος χρυσός». Έρευνες αποδεικνύουν τις ευεργετικές ιδιότητες του ροδιού στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο χυμός του θεωρείται υπερτροφή. Eίναι πλούσιος σε αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές, αντιμικροβιακές και άλλες ουσίες και βιταμίνες πολύτιμες για την υγεία. Προσφέρει ζωτικότητα, ευεξία και φυσική ενέργεια. Η περίοδος της ωρίμανσης και της συγκομιδής του καρπού είναι τον Οκτώβριο, μήνα που η γυαλιστερή επιδερμίδα του έχει πάρει κιτρινοκκόκινο χρώμα και οι σπόροι του έχουν γλυκάνει. Το ξηροθερμικό κλίμα της Ερμιόνης, ευνοεί την καλλιέργεια της ροδιάς. Πριν από λίγα χρόνια ήταν η μοναδική περιοχή της Ελλάδος που καλλιεργούσε συστηματικά το δένδρο αυτό. Οι καρποί της ερμιονίτικης ροδιάς διαφέρουν από τις άλλες ποικιλίες εξαιτίας της γλυκιάς γεύσης, των μαλακών και αφράτων σπόρων που διαθέτει. Στο άρθρο μας θα σας παρουσιάσουμε δύο αγροτικές παραδοσιακές οικογένειες/παραγωγούς ροδιού, που ακολουθούν δρόμους παράλληλους, που έχουν κοινό όραμα και κοινό δυναμικό παρόν με επιχειρηματικούς φιλόδοξους στόχους. Αφήνουν νέο, σημαντικό, παραγωγικό αποτύπωμα ακολουθώντας νέες κατευθύνσεις και αξιοποιώντας νέες ευκαιρίες. Ο Παντελής Κολυμπάδης νέος και δραστήριος αγρότης-κτηματίας, καλλιεργεί τις ροδιές στον προγονικό οπωρώνα τους, εκείνον που ξεκίνησε ο πατέρας του από το έτος 1955. Το «Κτήμα Κολυμπάδη» βρίσκεται στον κάμπο της Ερμιόνης, κάτω απ’ το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία του όρους Κοκκύγιο. Στο κτήμα επίσης καλλιεργούνται εκτός από την ομώνυμη ποικιλία ροδιών Ερμιόνης, πορτοκάλια και μανταρίνια κλημεντίνης.
ερμιόνη 7
ΒΙΒΗ ΣΚΟΥΡΤΟΥ / ΣΟΦΙΑ ΜΕΛΛΟΥ-ΤΣΑΜΑΔΟΥ Όπως ο πατέρας έτσι και ο γιος συνεχίζει την παράδοση και καλλιεργεί με σεβασμό στο περιβάλλον και με τρόπο που τα προϊόντα σε καλαίσθητες συσκευασίες, να φτάνουν στο καταναλωτικό κοινό φρέσκα και ασφαλή. Από το 2004 το προϊόν συσκευάζεται με την επωνυμία «Ρόδια Κολυμπάδης» και «Εσπεριδοειδή Κολυμπάδης». Στη συνέχεια, από το 2014, με τη δημιουργία της Εταιρείας και την απόκτηση μηχανολογικού εξοπλισμού με την επωνυμία «ΡΟΔΑΜΥ τα προϊόντα της καρδιάς», παράγει και συσκευάζει φυσικό χυμό ροδιού, σιρόπια και μαρμελάδες. Στην άλλη πλευρά της Ερμιόνης άλλα δύο νέα παιδιά, τ’ αδέλφια Δημήτρης και Κώστας Κόντος, με αγροτική καταγωγή συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση σε νέες βάσεις. Η Εταιρία τους φέρει την επωνυμία «ΟΙΚΟΚΗΠΟΣ». Όλη η καλλιεργητική φροντίδα πραγματοποιείται από τα μέλη των δύο οικογενειών και με τη μητέρα τους καθημερινά ακοίμητο φρουρό και συμπαραστάτη. Τ’ αδέλφια Κόντου ακολουθούν περιβαλλοντικές πρακτικές και έχουν ενταχθεί στη βιολογική γεωργία από το 2005. Οι βασικές καλλιέργειές τους είναι: ρόδια Ερμιόνης, εσπεριδοειδή, ελιές, χαρούπια, φραγκόσυκα, σύκα, αμύγδαλα και κηπευτικά. Τα προϊόντα τους διοχετεύονται στις βιολογικές αγορές της πρωτεύουσας. Ο «ΟΙΚΟΚΗΠΟΣ» είναι επισκέψιμος και αξίζει να τον επισκεφτεί κανείς όλες τις εποχές του χρόνου και κυρίως το φθινόπωρο, όταν τα περισσότερα δέντρα βρίσκονται σε καρποφορία. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τις αιωνόβιες ροδιές και ελιές του κτήματος, που έχουν φυτευτεί από την προγονική οικογένεια. Ο Δημήτρης, ο Κώστας και τα παιδιά τους θα σας δείξουν τα μυστικά της σωστής συγκομιδής των ροδιών. Θα έχετε την ευκαιρία να διαλέξετε λαχταριστά, δροσερά ρόδια, να τα κόψετε και να απολαύσετε τον φρέσκο χυμό τους. Εκτός από την εμπειρία της συγκομιδής των ροδιών, απευθείας από το δέντρα, θα μάθετε πώς καθαρίζουμε ένα ρόδι σε 2 λεπτά χωρίς να λερωθούμε και πώς αφαιρούμε πανεύκολα τους σπόρους ενός ροδιού. Ο Κολυμπάδης και οι αδελφοί Κόντου έχουν κάνει γνωστή την παρουσία τους σε διάφορες εκθέσεις για την προώθηση των προϊόντων τους και πρωταγωνιστούν στην ετήσια γιορτή ροδιού της πατρίδας μας, που προσελκύει επισκέπτες και κάνει το τοπικό προϊόν γνωστό. Η Ερμιόνη βιώνει εκείνη τη μέρα ως μία μεγάλη γιορτή, με θετικές επιδράσεις για την ίδια την πόλη. Ένα κοινωνικό, εμπορικό γεγονός με ψυχαγωγικές και γιορταστικές διαστάσεις. Και οι δύο χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ως μέσο προβολής, έχοντας τους δικούς τους ιστότοπους και εύκολα μπορείτε να τους βρείτε. Εμείς από την πλευρά μας να ευχηθούμε, καλή και αποδοτική τη φετινή τους χρονιά και ευόδωση των μελλοντικών επιχειρηματικών τους σχεδίων και φιλόδοξων εγχειρημάτων.
8 ερμιόνη
ΜΥΡΣΙΝΗ Γ. ΣΑΜΑΡΑ
Ιστορικό ταξίδι με την ατμάμαξα «ΒΑΡΒΑΡΑ» (1917-2019) Αν σήμερα υπάρχει και έχει χαρακτηριστεί ως μουσειακή μία ατμάμαξα που χρησιμοποιήθηκε στην εποχή της εκβιομηχάνισης της Ελλάδας, σε κάποιον προστάτη το οφείλει που την …προστάτεψε. Ο λόγος είναι για τη «ΒΑΡΒΑΡΑ», την ατμάμαξα που χρησιμοποιήθηκε στα Μεταλλεία Ερμιόνης, περίπου από το 1950 – 1971, για τη μεταφορά του μεταλλεύματος αλλά και των εργατών στη διαδρομή από τις στοές των ορυχείων μέχρι την παραλία της Ντάρδιζας. Το όνομα, που της δόθηκε προς τιμήν της Αγίας Βαρβάρας της προστάτιδας των μεταλλωρύχων, είναι προσφιλέστατο στους κατοίκους της Ερμιονίδας, κυρίως της Ερμιόνης, του Ηλιοκάστρου, της Θερμησίας και του οικισμού της Ντάρδιζας. Και μόνο με το άκουσμα του ονόματός της ξυπνούν μνήμες από τα χρόνια της μεταλλωρυχίας, που γνώρισε η περιοχή. Ξυπνούν αναμνήσεις τόσο από τη σκληρή δουλειά των εργατών στις στοές και στις διάφορες μηχανουργικές εγκαταστάσεις, όσο και από τις γιορτές, της Αγίας Βαρβάρας, στις 4 Δεκεμβρίου, στον οικισμό Μεταλλεία στο Ηλιόκαστρο και της Παναγίτσας της Κιάφας, στις 8 Σεπτεμβρίου, στην Ντάρδιζα. Τότε η Εταιρεία Μποδοσάκη διέθετε τη «ΒΑΡΒΑΡΑ» για τη μεταφορά των προσκυνητών. Η "ΒΑΡΒΑΡΑ" στην Ντάρδιζα (1975 περίπου) Οι μαρτυρίες των μεταλλωρύχων σχετικά με τη «ΒΑΡΒΑΡΑ» είναι χαρακτηριστικές και δείχνουν τον ιδιαίτερο συναισθηματικό δεσμό που είχαν οι εργαζόμενοι μαζί της. Ήταν το βιομηχανικό-μηχανικό σπίτι μέσω του οποίου εκτελούσαν τα προγραμματισμένα δρομολόγια κάθε μέρας, όλες τις εποχές. Τον χειμώνα με το κρύο, το χιόνι, τη βροχή, -όπου το κάρβουνο που έκαιγε ίσως ζέσταινε και τους καποτρένους –μηχανοδηγούς της- αλλά και το καλοκαίρι με την αφόρητη και πνιγηρή ζέστη. Στις ενδιάμεσες εποχές η «ΒΑΡΒΑΡΑ», για περισσότερα από δέκα χιλιόμετρα πηγαινοερχόταν επάνω στις ράγες των 600mm και φορτωμένη με βαγόνια, διασχίζοντας τα βουνά, τους ελαιώνες και τις θαΣε γιορτή των Μεταλλείων. Μεταφορά προσκυνητών. μνώδεις εκτάσεις με τα πουρνάρια, τα βένια, τις κουμαριές και τις πικροδάφνες «εξοφλούσε» στους καποτρένους την ταλαιπωρία τους. Εκείνοι που δέθηκαν περισσότερο μαζί της για πολλά χρόνια σε μια σχέση ευθύνης, καθήκοντος και φιλίας, ήταν οι μηχανοδηγοί της Γιώργος Σαμαράς, Νίκος Σατραβέλας και Σταμάτης Σταματίου. Δεν έλειψαν και τα ατυχήματα με τα βαγόνια να ξεφεύγουν από τη γραμμή και να παρασύρουν σε ρέματα και χαράδρες μετάλλευμα και συνοδούς εργάτες. Σε ένα από τα δρομολόγιά της ο Χριστόφορος Μερκούρης (ο αγαπητός
ερμιόνη 9
ΜΥΡΣΙΝΗ Γ. ΣΑΜΑΡΑ σε όλους Στόφιλος) υπέστη σοβαρό ατύχημα μοιραίο για τη ζωή του. Η «ΒΑΡΒΑΡΑ» συνδέθηκε και με λύπες αλλά και με χαρές. Από μαρτυρίες που έχουμε οικογένειες μετακόμιζαν με τα παιδιά τους και το βιος τους, κυρίως από το Ρορό, για να εγκατασταθούν στην Ντάρδιζα, όπου λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο με τη μέριμνα της Εταιρείας Μποδοσάκη. Άλλες μαρτυρίες είναι των φωτογραφιών που διασώζουν στιγμές και πρόσωπα που μοιράστηκαν και φωτογραφήθηκαν μαζί της για να αναπολούν, μελλοντικά, τα νεανικά τους χρόνια. Είκοσι και περισσότερα χρόνια λειτουργίας της «ΒΑΡΒΑΡΑΣ» στα Μεταλλεία όχι μόνο δεν σβήνονται αλλά μας ωθούν να επιστρέφουμε στην ιστορία της και να ζητούμε να μάθουμε τι απέγινε από τότε. Πώς όμως έφτασε στα Μεταλλεία Ερμιόνης, ποια είναι η κατασκευαστική της προέλευση και ποιες περιπέτειες τη βρήκαν μέχρι σήμερα; Πρόκειται για μια συναρπαστική ιστορία που τη γνωρίσαμε χάρη σε φίλους του Συλλόγου Φίλων των Σιδηροδρόμων (Σ.Φ.Σ.), που είναι συλλέκτες ανάλογων φωτογραφιών και πληροφοριών. Τη βοήθειά τους ζήτησε και η συντάκτρια του άρθρου, που παρακολουθεί τα τελευταία πέντε χρόνια την «οδύσσεια» της ατμάμαξας «ΒΑΡΒΑΡΑ».
Μικροί και μεγάλοι απολαμβάνουν τη φωτογράφιση με τη «ΒΑΡΒΑΡΑ».
Μια συναρπαστική ιστορία • • • • • •
Η ταυτότητά της: 030Τ, 8 tons, «ΒΑΡΒΑΡΑ» Αριθμός κατασκευής: 1711, Ημερομηνία Δοκιμής: 09.11.1917. Ημερομηνία Παράδοσης: 20.12.1917. Παραγγελία Ministère de la Guerre, του γαλλικού στρατού στο Corbeil της Γαλλίας. Τύπος κατασκευής: Decauville.
Οι πολεμικές παραγγελίες του γαλλικού Υπουργείου Στρατού στο Corbeil της Γαλλίας δεν έλαβαν στρατιωτικά νούμερα. Ο γαλλικός στρατός θεωρούσε τις παραγγελίες αυτές προσωρινή ανάγκη και με τη λήξη του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, η συντριπτική πλειοψηφία τους μεταπωλήθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Το πιθανότερο είναι ότι η «ΒΑΡΒΑΡΑ» έφτασε στη Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο του 1918, για τις ανάγκες του 1ου Π.Π. μετά από σχετική αίτηση των Γάλλων για τροχαίο υλικό, αναγκαίο στο επεκτεινόμενο δίκτυο της Γέφυρας (Topsin) και Σκύδρας (Subotsko). Μετά τη λήξη του πο-
10 ερμιόνη
ΜΥΡΣΙΝΗ Γ. ΣΑΜΑΡΑ λέμου, ενώ η «αδελφή» (της «ΒΑΡΒΑΡΑΣ»), αφού υπηρέτησε και αυτή στο Μακεδονικό Μέτωπο (Decauville, με αρ. 1593/1915), περιήλθε στους Τοπικούς Σιδηροδρόμους Μακεδονίας ως Νο. 8, για την ατμάμαξα «ΒΑΡΒΑΡΑ» οι διαθέσιμες πηγές που υπάρχουν δεν δείχνουν ότι περιήλθε στους Τοπικούς Σιδηροδρόμους Μακεδονίας. Η περιπέτεια της «ΒΑΡΒΑΡΑΣ» συνεχίζεται χωρίς να γνωρίζουμε με ακρίβεια την τύχη της. Κατά πληροφορίες στάλθηκε στη Γαλλία όπου μετά τη συντήρηση και τις απαραίτητες αλλαγές, προοριζόταν για βιομηχανική χρήση. Στη συνέχεια η μηχανή βρέθηκε στην Ελλάδα, «στον βιομηχανικό σιδηρόδρομο των Μεταλλείων του Ηλιοκάστρου στην Πελοπόννησο –συμφερόντων Μποδοσάκη- όπου και έλαβε το σημερινό της όνομα». Οι πρώτες μαρτυρίες για την παρουσία της μηχανής, στο συγκεκριμένο δίκτυο, χρονολογούνται στα 1950. Παραμένει άγνωστο αν η μηχανή αγοράστηκε νόμιμα ή μεταφέρθηκε εκεί από τα Στρατεύματα Κατοχής. Σύμφωνα Επισκευή στο Μηχανουργείο. Μηχανοδηγοί και εργάτες. με προφορικές μαρτυρίες στις αρχές του 1960 αντικαταστάθηκε από μία δηζελάμαξα, παραμένοντας, ωστόσο, στις εγκαταστάσεις. Η «ΒΑΡΒΑΡΑ» ήταν αδύνατο πια να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες της παραγωγής και της ζήτησης. Ο ένας μηχανοδηγός της αποζημιώθηκε από την Εταιρεία, για να απολυθεί στη συνέχεια. Ο άλλος συνταξιοδοτήθηκε και ο τρίτος κατά σειρά, όπως προαναφέρθηκαν, συνέχισε ως επικεφαλής του Μηχανουργείου. Έτσι μια εποχή ακμής για την Εταιρεία στα Μεταλλεία Ερμιόνης τελείωσε. Αργότερα η μεταφορά του μεταλλεύματος γινόταν με φορτηγά, μέσο που ήταν σαφώς πιο συμφέρον. Από το 1971 η ζήτηση παραγωγής ελαττώθηκε και το 1978 έκλεισε το έργο εξόρυξης. Η «ΒΑΡΒΑΡΑ», κατά τις πληροφορίες που έχουμε, αποσύρθηκε λίγο αργότερα (ίσως το 1983) με τη φροντίδα της Υπηρεσίας Τροχαίου Σιδηροδρομικού Υλικού. Για μερικά χρόνια εκτέθηκε στο Μουσείο του Ο.Σ.Ε. μετά από κοσμητική παρέμβαση, ενώ αποσύρθηκε περίπου το 2011. Το 2018 εντοπίστηκε, με τη βοήθεια φίλων των σιδηροδρόμων (Σ.Φ.Σ) στη ΛΕΥΚΑ στον Πειραιά, στο εργοτάξιο της ΕΕΣΣΤΥ. Την επισκεφθήκαμε και τη βρήκαμε σε κατάσταση εγκατάλειψης. Τίποτα δεν θύμιζε τη «ΒΑΡΒΑΡΑ» που είχαμε γνωρίσει ή είχαμε δει στις φωτογραφίες! Τον Ιούνιο του 2019, στα εγκαίνια του Μουσείου του Ο.Σ.Ε. στη Ροτόντα στον Πειραιά, εκτέθηκαν κάποιες ατμάμαξες. Δεν έχουμε ακόμα εξακριβώσει, αν μεταξύ αυτών ήταν και η «ΒΑΡΒΑΡΑ»…
Στο εργοτάξιο της ΕΕΣΣΤΥ. Λεύκα, Πειραιάς. 2018
ερμιόνη 11
ΜΥΡΣΙΝΗ Γ. ΣΑΜΑΡΑ Δεν είχε όμοια τύχη η «αδελφή» της η οποία βρέθηκε μετά τον 2ο Π.Π. να λειτουργεί στα μεταλλεία Δομοκού, όπου πιθανότατα μεταφέρθηκε από τις Δυνάμεις Κατοχής. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην Φρανκφούρτη. Εκεί χρειάστηκαν πολλά χρόνια και πάνω από όλα μεράκι και υπομονή για την αποκατάστασή της η οποία περιλάμβανε και λέβητα.
Ένα σπουδαίο βιομηχανικό μνημείο Η εκατονταετής πορεία της ατμάμαξας την καθιστά σπουδαίο μουσειακό βιομηχανικό είδος. Η ιστορία της θα μπορούσε να μας διδάξει πολλά. Η αξία της επισημάνθηκε από τις τοπικές αρχές. Τον Φεβρουάριο του 2018, με προσωπική παρέμβαση του πρώην δημάρχου Ερμιονίδας κ. Δ. Σφυρή, έγιναν προσπάθειες επιστροφής της «ΒΑΡΒΑΡΑΣ» στην Ερμιόνη. Στον τόπο που συνδέθηκε με τη ζωή των εργαζομένων και τη ζωή των Μεταλλείων... Δυστυχώς η επιστροφή δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη. Η αξιοποίηση, ωστόσο, της βιομηχανικής κληρονομιάς που διαθέτει η Ερμιονίδα μπορεί να ανοίξει και τον δρόμο του …επαναπατρισμού της. Ως τότε η διοργάνωση επισκέψεων στον τόπο όπου εκτίθεται, σαν ένα είδος ιστορικού μουσειακού περιπάτου, είναι αναγκαία και την οφείλουμε για τη διατήρηση της τοπικής μας ιστορίας. Η παρούσα εργασία παραμένει ανοικτή επιζητώντας πρόσθετο υλικό από φίλους της «ΒΑΡΒΑΡΑΣ», με στόχο τη δημιουργία επετειακού τεύχους αφιερωμένου στην πάντα θαλερή, στη μνήμη μας, ατμάμαξα.
Χάρτης. Η σιδηροδρομική γραμμή Ηλιόκαστρο - Ντάρδιζα. Γραφείο του Πολέμου, 1944.
12 ερμιόνη
ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ / ΤΖΕΝΗ Δ. ΝΤΕΣΤΑΚΟΥ
«Η εν Αθήναις Β΄ των Ελλήνων Εθνοσυνέλευσις (1862)» και η εκλογή των πληρεξουσίων αντιπροσώπων Ερμιονίδας Εισαγωγικά Οι εκλογές της 24ης Νοεμβρίου 1862 διεξήχθησαν σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο της 18ης Μαρτίου 1844 και ανέδειξαν τα μέλη της «Εν Αθήναις Β΄ των Ελλήνων Εθνοσυνελεύσεως». Καθώς δε ο νόμος όριζε ο αριθμός των πληρεξουσίων αντιπροσώπων που μετείχαν σ’ αυτή από κάθε εκλογική περιφέρεια ήταν διπλάσιος της πρώτης (Γ΄ Σεπτεμβρίου 1843). Ταυτόχρονα όμως, «ως αι εκλογαί ήρξαντο» διενεργείτο και δημοψήφισμα «Περί εκλογής του νέου Βασιλέως».1
Οι εκλογές στην Ερμιονίδα Τα αποτελέσματα εκείνων των εκλογών ανάδειξαν ως πληρεξούσιους αντιπροσώπους της επαρχίας Ερμιονίδας τους: • • • •
Κυριάκο Ν. Γουλεμά ή Γκολεμά Ανδρέα Ζέρβα Γεώργιο Ιω. Μίληση Ανδρέα Πέπα
Σύντομα βιογραφικά των τεσσάρων πληρεξουσίων Κυριάκος Ν. Γουλεμάς ή Γκολεμάς Γεννήθηκε στην Ερμιόνη τρία με τέσσερα χρόνια πριν από την επανάσταση του 1821. Εκλέχθηκε πληρεξούσιος Ερμιονίδας στη Β΄ Εθνοσυνέλευση (1862), βουλευτής της ίδιας επαρχίας (1868) και δήμαρχος Ερμιόνης (1877).
Ανδρέας Ζέρβας Γεννημένος στο Κρανίδι εκλέχθηκε πληρεξούσιος στη Β΄ Εθνοσυνέλευση (1862) και τρεις φορές βουλευτής Ερμιονίδας (1856, 1859 και 1868). Ήταν δικηγόρος και στην επαρχία ήταν γνωστός ως μπάρμπα Γάντζος.
Γεώργιος Ιω. Μίλησης Ο επιφανέστερος πολιτικός της Ερμιονίδας κατά τον 19ο αιώνα και ένας από τους εντιμότερους πολιτικούς της Ελλάδας. Γεννήθηκε στο Κρανίδι το 1824. Διαπρεπής νομικός, εκλέχθηκε ως
1. Περιοδικόν «Ελληνισμός τ. ΙΘ’», Φεβρουάριος 1928.
ερμιόνη 13
ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ / ΤΖΕΝΗ Δ. ΝΤΕΣΤΑΚΟΥ πληρεξούσιος στη Β΄ Εθνοσυνέλευση (1862) και επανειλημμένα βουλευτής, έξι φορές 1869, 1872, 1873, 1874, 1875, 1879, Ερμιονίδας και μια το 1881 Αργολιδοκορινθίας. Διετέλεσε δυο φορές Υπουργός Παιδείας των Κυβερνήσεων Αλέξανδρου Κουμουνδούρου και απεβίωσε στις 5 Δεκεμβρίου 1898.
Ανδρέας Πέπας Γεννήθηκε στο Κρανίδι περί το 1817. Εκλέχθηκε πληρεξούσιος αντιπρόσωπος στην Α΄(1843) και Β΄(1862) Εθνοσυνέλευση και δύο φορές βουλευτής Ερμιονίδας (1847 και 1850). Η πρώτη του όμως εκλογή ακυρώθηκε (6-9-1847). Ήταν ο πρώτος Ελληνοδιδάσκαλος του Ελληνικού Σχολείου Κρανιδίου, ενώ στη συνέχεια ασχολήθηκε με τα Νομικά (δικολάβος) και άσκησε το επάγγελμα του συμβολαιογράφου.
Οι ενστάσεις Οι εκλογές αυτές δεν είχαν καμία σχέση με εκείνες της Α΄ Εθνοσυνέλευσης του 1843 και διεξήχθησαν ομαλά με πλήρη τάξη και ησυχία. Σύμφωνα με τα σωζόμενα έγγραφα, κάθε ημέρα των εκλογών συντάσσονταν τα απαιτούμενα πρακτικά που βεβαίωναν τη λήξη τους και υπογράφονταν από τον Πρόεδρο της εφορευτικής επιτροπής Λογοθέτη Ζέρβα. Επίσης η σφράγιση αλλά και η αποσφράγιση των καλπών την επόμενη ημέρα γινόταν με «καλή πίστη και εμπιστοσύνη». Ωστόσο υποβλήθηκαν σχετικές ενστάσεις κατά του κύρους των εκλογών, όχι ως προς τα αριθμητικά αποτελέσματά τους αλλά «ως προς την ενέργειαν των δικαιωμάτων εκάστου των εκλογέων, ως προς την ελευθερίαν αυτών και ως προς την ηλικίαν». Οι ενστάσεις που υποβλήθηκαν ήσαν πέντε με σημαντικότερη εκείνη του Παναγιώτη Ρομπότη που πρόβαλε αντιρρήσεις κατά της εκλογής των Κυριάκου Γκολεμά και Ανδρέα Πέπα. Σύμφωνα με τη γνώμη του Παναγιώτη Ρομπότη οι παραπάνω δεν έπρεπε να είχαν το δικαίωμα να θέσουν υποψηφιότητα εκλογής, αφού για τον μεν πρώτο υπήρχε ζήτημα «ανακρίσεως επί ναυταπάτη» για δε τον δεύτερο «ως καταδικασθέντα κατά το 1855 επί πλαστογραφία».
Η πρώτη συνεδρίαση Στις 10 Δεκεμβρίου ημέρα Δευτέρα και στις 10 π.μ. παρουσία των πληρεξουσίων τελέσθηκε «εν τω καταστήματι της Εθνικής Συνελεύσεως» ο αγιασμός από τον Μητροπολίτη Αθηνών Θεόκλητο. Την εμπνευσμένη στη συνέχεια ομιλία του ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης άρχισε ως εξής: «Έλληνες! Ούτε τα Παναθήναια, ούτε τα Ίσθμια, ούτε τα Ολύμπια, ούτε αι άλλαι προγονικαί ημών πανήγυρεις δύνανται παραβληθώσι προς την σημερινήν ημετέραν εορτήν ως προς το ύψος του σκοπού και των αποτελεσμάτων, τα οποία αυτή απεικονίζει…». Ακολούθησε η ορκωμοσία των πληρεξουσίων γύρω στις 11 π.μ. όπου ορκίστηκαν και οι τρεις πληρεξούσιοι της Ερμιονίδας ενώ ο Γεώργιος Ιω. Μίλησης ορκίστηκε κατά τη δεύτερη συνεδρίαση στις 16 Δεκεμβρίου από τον ιερέα Μακάριο Δημητρίου.
Οι επόμενες συνεδριάσεις Η Εθνοσυνέλευση στις συνεδριάσεις που ακολούθησαν ασχολήθηκε πρώτα με τις ενστάσεις που είχαν υποβληθεί κατά «του εγκύρου της εκλογής» των πληρεξουσίων από 39 επαρχίες (20η ήταν η Ερμιονίδα) Τελικά «μηδεμιάς δε αντιρρήσεως κατ’ αυτών παρουσιασθείσης η Συνέλευσις… δι’ ανατάσεως παρεδέξατο το έγκυρον των εκλογών… και εκήρυξεν νομίμους τους πληρεξουσίους…». (Συν. ΙΒ΄ της 1ης Ιανουαρίου 1863)
14 ερμιόνη
ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΠΕΤΣΙΩΤΗΣ / ΤΖΕΝΗ Δ. ΝΤΕΣΤΑΚΟΥ Η διαδικασία εκείνη φαίνεται ότι έγινε με μεγάλη ταχύτητα, χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια και κάτω από ισχυρές πιέσεις γι’ αυτό οι εφημερίδες των Αθηνών έγραψαν: «Η Βουλή συνελθούσα χθες και προχθές εκήρυξεν εγκύρους τας εκλογάς 39 περιφερειών. Ελεεινόν ήτο το θέαμα της εξελέγξεως των ανωτέρω εκλογών». Ειδικότερα, η Β΄ Επιτροπή της Βουλής στη συνεδρίαση της 30ης Δεκεμβρίου 1862 απέρριψε την ένσταση του Π. Ρομπότη κατά της εκλογής των Κυριάκου Γκολεμά και Ανδρέα Πέππα πληρεξουσίων της Ερμιονίδας αναφέροντας ότι: «Ο σημειούμενος Κ. Γκολεμάς ως υποστάς επί ναυταπάτη ανάκρισιν, κατά την βεβαίωσιν του ενισταμένου απελύθη προσωρινώς, μήτε εξάγεται ουδαμόθεν ότι εισήχθη εις τοιαύτην ανάκρισιν. Επομένως ο λόγος εστί αβάσιμος». Όδε ο «Ανδ. Πέππας καταδικασθείς κατά το 1855 επί πλαστογραφία και απωλέσας τα πολιτικά αυτού δικαιώματα έστι με αναπόδεικτος ως μη προσαγομένης της αποφάσεως δι ης κατεδικάσθη. Άλλ’ η επιτροπή εξ ιδίας γνώσεως βεβαιοί ότι ούτος πραγματικώς κατεδικάσθη εις πεντάμηνον φυλάκισιν κατά το έτος 1855 και εις την στέρησιν των πολιτικών δικαιωμάτων εις εν έτος. Άλλ’ έκτοτε νομίμως εξήντλησεν την ποινήν αυτού και νομίμως ανεκτήσατο την εξάσκησιν των πολιτικών αυτού δικαιωμάτων». Μέσα σε κλίμα γενικότερης πολιτικής αστάθειας και αναρχίας η Εθνοσυνέλευση συνέχισε τις εργασίες. Οι περισσότερες συνεδριάσεις ήταν θυελλώδεις, με σφοδρούς διαπληκτισμούς, ειρωνικά σχόλια, φιλονικίες, απρεπείς αντιπαραθέσεις και κάθε είδους ακρότητα. Κάποιοι πληρεξούσιοι μάλιστα κατήγγειλαν από το βήμα της Εθνοσυνέλευσης ότι από πολίτες «εξυβρίσθησαν… άνευ ουδεμίας αφορμής αλλά διότι μόνον εψήφισαν κατά…» για διάφορα θέματα που τους αφορούσαν. Τελικά η Εθνοσυνέλευση εκείνη κατόρθωσε να ψηφίσει το Σύνταγμα του 1864, το νέο εκλογικό νόμο, καθώς και άλλους σημαντικούς νόμους για τη λειτουργία της πολιτείας. Από τους πληρεξουσίους της Ερμιονίδας ξεχώρισε ο Γεώργιος Μίλησης ο οποίος με τις εύστοχες προτάσεις και τροπολογίες που κατέθετε σε σπουδαία ζητήματα που ψήφιζε η Εθνοσυνέλευση βοηθούσε αποτελεσματικά το έργο της. Διακρίθηκε επίσης και ο Ανδρέας Ζέρβας για τη μαχητικότητα και την έντονη παρουσία του ιδιαίτερα όταν εξετάζονταν θέματα, όπως των «εθνικών γαιών» που αφορούσαν άμεσα το Κρανίδι. Παραθέτουμε το παρακάτω απόσπασμα.
Συνεδρίαση 318 της 12ης Σεπτεμβρίου 1864 – Ζέρβας (μετά θυμού απευθυνόμενος εις τον Υπουργόν Οικονομικών): Δεν εκάματε λοιπόν το καθήκον σας να μην ενεργήσετε (θόρυβος). Είναι εντροπή σας να λέγητε τοιαύτα πράγματα (για το Κρανίδι). – Μίλησης (απευθυνόμενος προς τον Υπουργό): Είναι ψευδέστατον…(θόρυβος) διαμαρτύρομαι… υβρίζει ολόκληρον το Κρανίδι… – Θεοχάρης: Η πόλις δεν είναι εθνική· ο κάμπος μόνον! (γέλως) – Σωτηρόπουλος (Υπουργός Οικονομικών): Μη ταράττεσθε δια τούτο! – Ζέρβας: Κατακρίνεις την πατρίδα μου (θόρυβος). Δεν ανέχομαι να υβρίζεται από του βήματος και από Υπουργόν. – Μίλησης: Κύριε Πρόεδρε, παρακαλώ να μοι δώσητε τον λόγον. – Σωτηρόπουλος: Δεν σας είπον, Κύριοι, ότι πρόκειται να πάρωμεν το Κρανίδι. Ιδού τι τρέχει… Η έντονη αυτή συζήτηση συνεχίστηκε για αρκετή ώρα…
ερμιόνη 15
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΜ. ΛΑΚΟΥΤΣΗΣ
Μαίρη Κ. Παριανού: Μια Κρανιδιώτισσα στην Αντίσταση Στην Αντίσταση κατά της ξένης κατοχής, που έλαβε τεράστιες διαστάσεις, πήρε μέρος η πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Ιδιαίτερα δυναμική και πρωτοφανής για την ελληνική πραγματικότητα ήταν η δράση που ανέπτυξαν οι γυναίκες όλων των ηλικιών σε κάθε είδους αντιστασιακή κινητοποίηση. Γυναίκες που κουβάλησαν το όπλο, που έγιναν σύνδεσμοι με αντιστασιακές οργανώσεις. Γυναίκες που φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν και κατέληξαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Γυναίκες που δεν γνωρίζουμε, δεν δίνουν συνεντεύξεις, δεν είναι δημοφιλείς. Γυναίκες που επέλεξαν τη σιωπή, χωρίς να εκμεταλλευτούν το παρελθόν τους. Μια τέτοια γυναίκα είναι και η Κρανιδιώτισσα Μαίρη Παριανού. Η Παριανού γεννήθηκε το 1924 στο Κρανίδι της Ερμιονίδας. Το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Κοσμά και της Τασίας, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της, σε μικρή ηλικία, στην Αθήνα, αρχικά στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου και Ηπείρου και αργότερα στην οδό Αριστοτέλους και Μακεδονίας. Με την κήρυξη του πολέμου η επικοινωνία με την Αμερική δεν μπορούσε να συνεχιστεί πλέον, και ο πατέρας της που εργαζόταν εκεί δεν μπορούσε να στέλνει χρήματα. Έτσι η μητέρα της αναΣπάνια φωτογραφία του Χαράλαμπου Κουτσογιαννόπουλου γκάστηκε να νοικιάζει τα τρία δωμάτια του σε εκδρομή με συγγενείς μετά τον πόλεμο. διώροφου σπιτιού τους για να ζήσουν. Ένα απριλιάτικο πρωινό του 1941 εμφανίζεται ένας κύριος ως ενοικιαστής, ο οποίος ισχυριζόταν ότι ήταν μαυραγορίτης και ονομαζόταν Κώστας Χαλάς. Συμπεριφερόταν περίεργα δεν έβγαινε από το σπίτι την ημέρα, αλλά αργά το βράδυ παίρνοντας προφυλάξεις, γεγονός που είχε βάλλει σε υποψίες την κυρά Τασία. Ώσπου κάποια μέρα ο μυστηριώδης ένοικος ζητά να αρραβωνιαστεί τη Μαίρη, αλλά εκείνη έχει διαφορετική άποψη: «Κόντευα 17 ετών», θα γράψει αργότερα στο βιβλίο της η Μαίρη Παριανού, «Μάνα, εγώ έχω όνειρα. Να λήξει ο πόλεμος να πάω κοντά στον πατέρα μου, σε ανώτερες σχολές. Κι εσύ μου λες να πάρω το μαυραγορίτη; Είχα όνειρα πολλά. Πήγαινα στο Γυμνάσιο, στο μπαλέτο στη σχολή Ζουρούδη και στο Ωδείο, στη Φειδίου, όπου έκανα φωνητική. Ήθελα να γίνω ηθοποιός για μεγάλο θέατρο…». Ο άνθρωπος που ζητούσε να παντρευτεί την δεκαεφτάχρονη Μαρία δεν ήταν άλλος από τον αρχηγό της αντιστασιακής Οργάνωσης «Προμηθέας ΙΙ», Χαράλαμπο (Μπάμπη) Κουτσογιαννόπουλο, απότακτο αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού. Τελικά τον αρραβωνιάζεται και τον Ιούνιο του 1941 μπαίνει στην Οργάνωση. Συνεργαζόταν στον συντονισμό των εκπομπών του ασυρμάτου, εκτελούσε χρέη συνδέσμου, δραστηριότητα ιδιαίτερα επικίνδυνη, που απαιτούσε συνεχή εγρήγορση και ψυχραιμία. Αν και τα επιτεύγματα της ομάδας στον τομέα των δολιοφθορών ήταν λίγα σε αριθμό, ήταν τεράστια η προσφορά της στον τομέα των ναυτικών πληροφοριών. Πλη-
16 ερμιόνη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΜ. ΛΑΚΟΥΤΣΗΣ ροφορίες που έδινε στους συμμάχους σχετικά με την κίνηση των νηοπομπών του Άξονα στο Αιγαίο. Ο Χαρ. Κουτσογιαννόπουλος ήταν εκείνος που έπεισε τον Ζέρβα να βγει στα βουνά, όταν εκείνος παρά την οικονομική βοήθεια που του είχαν προσφέρει οι Βρετανοί προκειμένου να οργανώσει ένοπλα τμήματα, καθυστερούσε ζητώντας περισσότερα χρήματα. Τελικά με την απειλή ότι θα τον κατέδιδε στη Γκεστάπο, επειδή, όπως ο ίδιος του είχε εκμυστηρευτεί, διαπραγματευόταν με τους Ιταλούς, ο Ζέρβας πείστηκε και κατευθύνθηκε προς τα βουνά της Ηπείρου, στις 23 Ιουλίου του 1942. Στις 2 Φεβρουαρίου του 1943, οι Γερμανοί εντόπισαν τον ασύρματο και συνέλαβαν τους Κουτσογιαννόπουλο, Ντεγιάννη και Παπαγιάννη. Την επόμενη ημέρα συλλαμβάνεται και η Παριανού η οποία μεταφέρεται στη Γκεστάπο, στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου και Χαλκοκονδύλη. Ανακρίνεται και στη συνέχεια μεταφέρεται στο Εμπειρίκειο Αναμορφωτήριο που είχαν μετατρέψει σε γυναικείες φυλακές, επειδή οι φυλακές Αβέρωφ ήταν πλήρεις. Στις 7 Μαΐου ο Κουτσογιαννόπουλος κατάφερε να βγει από τη φυλακή, αφού δωροδόκησε έναν φύλακα. Κρυβόταν στην Αθήνα και αργότερα διέφυγε μέσω Εύβοιας στην Τουρκία, όπου έφτασε στις 27 Ιουνίου. Συνέταξε λεπτομερή έκθεση προς τους Άγγλους για τη δράση και τη σύλληψή του, όπου αναφέρεται και στους συνεργάτες του ονομαστικά, συμπεριλαμβανομένης και της Μαίρης Παριανού. Η Μαίρη Παριανού στο Εμπειρίκειο Αναμορφωτήριο Στις 4 Ιουνίου του 1943, καταδικάζονται, από έκτακτο (πρώτη αριστερά πίσω από τα κάγγελα). στρατοδικείο οι Ντεγιάννης και Παπαγιάννης δύο φορές σε θάνατο και η Παριανού σε θάνατο, ποινή που δεν θα εκτελεστεί λόγω του νεαρού της ηλικίας της. Οι δύο πρώτοι εκτελέστηκαν στις 19 Ιουνίου του 1943 στη Καισαριανή μαζί με άλλους έξι πατριώτες και η Παριανού μεταφέρθηκε στις φυλακές Στάιν της πόλης Κρεμς, εξήντα χιλιόμετρα από τη Βιέννη της Αυστρίας. Στις φυλακές αυτές υποβλήθηκε σε στείρωση. «Μια μέρα, με κατέβασαν στο ιατρείο στο υπόγειο, κρυφά. Με έγδυσαν και με έβαλαν σε ένα κρεβάτι ψηλό, σαν αυτά που έχουν στα χειρουργεία. Μου έκαναν μια ένεση στον κόλπο και συγχρόνως μου έβαλαν ένα μηχάνημα από επάνω στην κοιλιά. Όπως έμαθα μετά, ήταν ακτινοβολίες. Πόνεσα πολύ, ήμουν ζαλισμένη. Σηκώθηκα και ρώτησα την κοπέλα, που τη χρησιμοποιούσα για νοσοκόμα, τι μου έκαναν. Και εκείνη μου απάντησε: «Μαίρη, γέτς κάινε κιντ», δηλαδή τώρα δεν θα κάνεις παιδί. Καταλαβαίνετε τη στιγμή εκείνη. Είκοσι μέρες ήμουν στο κελί σε αθλία κατάσταση…». Τον Σεπτέμβριο του 1944, ήρθε διαταγή από την Αθήνα για την εκτέλεσή της. Μαζί της θα εκτελούνταν και η γνωστή τότε ηθοποιός Μανταλένα Χατζοπούλου, μέλος της Οργάνωσης, με τον σύζυγό της Λεωνίδα Καβαφάκη. Οι δυο τους εκτελέστηκαν στις 8 Σεπτεμβρίου 1944 στο Χαϊδάρι, ενώ στην Παριανού δόθηκε χάρη. Αργότερα μεταφέρθηκε σε Αγροτικές φυλακές, όπου αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Επέστρεψε στις φυλακές Στάιν και παρέμεινε εκεί μέχρι την Άνοιξη του 1945, οπότε και απελευθερώθηκε. Δεν πρόλαβε όμως να χαρεί για πολύ την ελευθερία της. Συλλαμβάνεται ξανά και στέλνεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης με 4.000 αιχμαλώτους άνδρες. Στις 2 Απριλίου η Κρεμς βομβαρδίζεται και πέντε ημέρες αργότερα καταλαμβάνεται από τον Κόκκινο Στρατό. Η Παριανού ελευθερώνεται και με εμπορικό τρένο φτάνει στη Βουδαπέστη. Μετά από μερικές ημέρες παραμονής εκεί, ταξιδεύει για Βελιγράδι και αργότερα για Σκόπια. Επόμενος σταθμός το Μοναστήρι. Το πρωί με φορτηγό έφτασε στη Φλώρινα. Μετά από δεκαήμερη καραντίνα αναχωρεί για Κοζάνη και μετά από μερικές ημέρες με λεωφορείο έφτασε στην Αθήνα την 1η Αυγούστου του 1945: «Παρακάλεσα τον φίλο μου Σπύρο Στεφανάκη, που και αυτός ήταν
ερμιόνη 17
ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΜ. ΛΑΚΟΥΤΣΗΣ από την Αθήνα, να πάμε μαζί στο σπίτι μου, να μη με δει άξαφνα η μητέρα μου και πάθει τίποτα. Το σπίτι ήταν διώροφο. Όταν μπήκαμε στην είσοδο του σπιτιού, εγώ έκατσα κάτω. Ο Σπύρος ανέβηκε τις σκάλες, χτύπησε την πόρτα. "Έχω ένα γράμμα από την Μαίρη" "Έλα μέσα παιδί μου, δώσε μου το γράμμα!". "Το έχει ο φίλος μου κάτω". Είχα γυρίσει την πλάτη και δεν με γνώρισε αμέσως, διότι φορούσα κοστούμι στρατοπέδου. Είχα σηκώσει και τα μαλλιά μου και φορούσα ένα στρατιωτικό καπελάκι. Όταν γύρισα και με είδε, κόντεψε να πέσει από τη σκάλα. Έτρεξα και την κράτησα. Με αγκάλιασε, δεν με χόρταινε από τα φιλιά και τα κλάματά της…». Για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στον Συμμαχικό Αγώνα η Παριανού, της απονεμήθηκε το «πιστοποιητικό Πατριώτου». Από τον Ανώτατο Αρχηγό των Συμμαχικών Δυνάμεων Μεσογείου Στρατάρχη Σερ Αλεξάντερ. Ένα πιστοποιητικό που απενεμήθη από τον Στρατάρχη σε ελάχιστους Έλληνες αντιστασιακούς...
«Πιστοποιητικόν Πατριώτου»
Πηγές: Μαρτυρίες από την Αντίσταση και τη φυλακή (1941-1945). Ταυτότητες πρακτόρων και κωδικά ονόματα. Σημ. Το 2007 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Στρατής Φιλιππότης» το βιβλίο της Μ. Παριανού σε επιμέλεια κειμένων Μαρίας Σπηλιωτοπούλου «Μαρτυρίες από την Αντίσταση και τη Φυλακή (1941 – 1945) Κ.171», Γιάννης Σπετσιώτης.
18 ερμιόνη
Ανακοίνωση Ο «Ερμιονικός Σύνδεσμος» ανακοινώνει ότι καταληκτική ημερομηνία υποβολής των υποψηφιοτήτων για την επόμενη απονομή του Βραβείου Αριστείας
«ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ» ορίζεται η
Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2019 Το Βραβείο Αριστείας «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ» απονέμεται ετησίως κατά την πρωτοχρονιάτικη πανηγυρική συνεδρίαση του «Ερμιονικού Συνδέσμου» στον/στην μεταπτυχιακό/η φοιτητή /τρια, ο/η οποίος/α κατά το προηγούμενο της βραβεύσεως ακαδημαϊκό έτος, απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών από ελληνικό πανεπιστήμιο-πολυτεχνείο ή από ομοταγές προς αυτά αλλοδαπό εκπαιδευτικό ίδρυμα, αναγνωρισμένο από τον αρμόδιο φορέα (ΔΟΑΤΑΠ), και, είτε είναι εγγεγραμμένος/η στα δημοτολόγια του Δήμου Ερμιονίδας της Δημοτικής Κοινότητας Ερμιόνης, είτε κατά το χρόνο της βραβεύσεώς του/της είναι μέλος του «Ερμιονικού Συνδέσμου», ή ένας εκ των γονέων του/ης, τουλάχιστον επί τριετία. Κατά σειράν αξιολογήσεως προηγούνται οι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος (PhD) και έπονται οι κάτοχοι μεταπτυχιακού (MSc). Σε περίπτωση περισσοτέρων προσοντούχων, το Βραβείο Αριστείας απονέμεται στον/ ην έχοντα/ουσα την υψηλότερη βαθμολογία και σε περίπτωση ισοβαθμίας μοιράζεται ισομερώς.
Το Βραβείο Αριστείας «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ» συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο.
ερμιόνη 19
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΗΜ. ΣΚΟΥΡΤΗ
Η χειροποίητη επιπλοποιία στην Ερμιόνη Κάποτε ο επιπλοποιός ήταν ένας καλλιτέχνης που αποτύπωνε στα έργα του τη φαντασία, το μεράκι, τη δεξιοτεχνία και την ψυχή του. Δεν είναι τυχαίο που ο «πατέρας» του Πινόκιο ήτανε ένας επιπλοποιός που έδωσε στο «παιδί του» ομιλία και ψυχή! Ήταν δηλαδή ένας μικρός «θεός». Η επιπλοποιία χαρακτηρίζεται ως «εφαρμοσμένη τέχνη», αφού όχι μόνο εξυπηρετεί καθημερινές ανάγκες, αλλά είναι και ένα καλλιτεχνικό έργο. Στην Ερμιόνη πολλά σπίτια έχουν ακόμη τούτη την κληρονομιά και την προσέχουν ως κόρη οφθαλμού! Είναι πολλοί που αναγνωρίζουν την καλλιτεχνική αξία των παλιών επίπλων και χαίρονται για την κληρονομιά ενός κομμού ή μιας σιφονιέρας. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που τα ξεφορτώνονται με τον πιο σκληρό τρόπο. Στις μέρες μας, ελάχιστα έπιπλα έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Τα περισσότερα κατασκευάζονται σε βιομηχανικές μονάδες και το ρόλο του επιπλοποιού τον έχουν αναλάβει τα ρομπότ. Η Ρομποτική-Αυτοματική κατασκευάζει έπιπλα για λειτουργικές ανάγκες, έπιπλα όμως χωρίς ανάσα και ψυχή. Ο μάστορας που έβγαλε πολλούς επιπλοποιούς στην Ερμιόνη ήταν ο Παναγιώτης Οικονόμου (Κοτσιγκιώνης). Το επιπλοποιείο του, που δεν υπάρχει πια ως κτίριο, (είΔέδες Κοντόπουλος, Γιώργος Φοίβας (Φεβρουάριος 1955) ναι σήμερα η αυλή της Βενετίας Σχοινά), βρισκόταν στο κέντρο της εμπορικής ζωής της πόλης. Δίπλα του ήταν ο φούρνος του Παναγιώτου και αργότερα του Παντελή Κομμά, πίσω του η ταβέρνα του Παντελή Μαρουλά. Πιο πάνω το εμπορικό υφασματοπωλείο του Παύλου Φραγκούλη, πιο κάτω το κουρείο και χασάπικο του Γιώργου Δημαράκη που αργότερα λειτούργησε ως ταβέρνα του Αντρέα Τσέλλου. Οι μαθητές του, που αργότερα ακολούθησαν τις δικές τους τύχες, ήσαν: ο Αργύρης Σπετσιώτης, ο Κοσμάς Παπανδρέου, ο Τάσος Ντανές, ο θείος μου Γιώργος Φοίβας, ο Δημήτρης Μπουκουβάλας, τ’ αδέλφια Βαγγέλης και Λάζαρος Μουτσάτσος, ο Αργύρης Προκοπίου, ο Δημήτρης Μπουκουβάλας, ο Αντώνης Οικονόμου, ο Μάκης Καραγιάννης, ο Αντώνης Κοκοβίλης, ο Γιάννης Αραπάκης κ.α. Ο Αργύρης Σπετσιώτης φεύγοντας από τον Κοτσιγκιώνη άνοιξε δικό του επιπλοποιείο, στο ισόγειο του Πάνου Παπαμιχαήλ (Πιτ). Τις πρώτες πληροφορίες για την τέχνη του τις πήρα από τον θείο μου Γιώργο Φοίβα Ο Κοτσιγκιώνης, «ο δάσκαλός μου», ήταν εκτός από πολύ καλός μάστορας και σπουδαία προσωπικότητα. Συμμετείχε στο πολιτιστικό και εργατικό κίνημα της εποχής ενεργά και κατείχε κάποια θέση στο σωματείο του. Για τις απόψεις του μάλιστα αυτές είχε συλληφθεί και είχε κάνει φυλακή στην Ακροναυπλία. Παρ’ ολίγο μάλιστα να εκτελεστεί από τους Γερμανούς. Τα έπιπλα που παίρναμε παραγγελία να φτιάξουμε ήταν: σιφινιέρες, τετράγωνα τραπέζια, τετράφυλλες ντουλάπες, τριθέσιοι καναπέδες, κομμοί, σκρίνια 1, κρεβάτια (καριόλες τις λέγαμε τότε), ανθοστήλες, λαβομάνα αλλά και φέρετρα. Τα ξύλα που συνήθως χρησι1. σκρίνιο: έπιπλο με ντουλάπια, συρτάρια, βιτρίνες
20 ερμιόνη
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΗΜ. ΣΚΟΥΡΤΗ μοποιούσαμε ήταν οξιά, καρυδιά, ελιά, καραγάτσι2,καπλαμάς3 με ροζάκια, «συμπέθερος» του δεσποτάκι4, αλλά και κοντραπλακέ5. Τα έπιπλα τα παράγγελναν οι γονείς των νεόνυμφων με συνεννόηση μεταξύ τους. Οι φτωχοί τα πλήρωναν με το μεροκάματό τους, κάποιες φορές όλο το ποσό ή και σε δόσεις. Τα πιο ακριβά έπιπλα που φτιάξαμε ήταν της κυρά Ειρήνης Σταματίου. Θυμάμαι πλήρωσαν τ’ αδέλφια της, οι Σαφακαίοι 90 λίρες! Έτσι ακριβά επίσης ήταν και τα έπιπλα του Αντρέα και Μαρίας Βογανάτση, αδελφής της κυρα-Ειρήνης. Όλα τους διαλεγμένα από φιγουρίνια! Τα σκαλιστά σχέδια και τ’ ανάγλυφα τα έβγαζε ξυλογλύπτης από της Αθήνα. Ο μάστορας συνεργαζόταν με τους αδελφούς Σταυρόπουλους, σπουδαίους ξυλογλύπτες της εποχής και αργότερα με κάποιον ονόματι Μιστιλίδη. Αργότερα σκαλίσματα έκανε και ο μαστρο-Γιάννης Παπαϊωάννου στο Κρανίδι. Τα μέτρα των επίπλων ήταν κανονισμένα από τον τεχνίτη. Ο πελάτης παράγγελνε τρίφυλλο σερβάν με βιτρίνες με τζάμι ή και κλειστό. Σιφονιέρα με καθρέφτη, φυλλαράκια ή τέσσερα ράφια κλειστά. Οι διαστάσεις πάντα ήσαν συγκεκριμένες, είχαμε έτοιμα χνάρια και κόβαμε πάνω σ’ αυτά. Η αμοιβή μας εκείνα τα χρόνια ήταν 60 δραχμές την εβδομάδα και αργότερα έγινε 100 δραχμές. Δουλεύαμε από το πρωί μέχρι το βράδυ, από Δευτέρα έως και το Σαββάτο, αλλά κάποιες φορές και την Κυριακή. Ωράριο δεν υπήρχε, μόνο ένας περιορισμός για το μεσημέρι, κυρίως το καλοκαίρι για λόγους ησυχίας, όταν όμως υπήρχε πολλή δουλειά κάναμε και υπερωρίες. Τα εργαλεία της δουλειάς ήσαν πολλά και πρώτος-πρώτος ο μπάγκος6, η πλάνη7, τα σκαρπέλα8, το σκεπάρνι9, οι ξύστρες10, τα κατσαβίδια, το σμυλάρι, το καπλαμαδοπρίονο11, τα γυαλόχαρτα, οι ράσπες12, τα τραβηχτά, το καπλαμαδόσφυρο13, οι σφικτήρες, το σεγάτσο14,το ξεγυριστάρι15, το κουραστάρι16 κι ο καταρράκτης17. Κολλούσαμε τα ξύλα μεταξύ τους με ψαρόκολλα18 και καζεΐνη19, με καβίλιες20 και όπου χρειαζόταν βάζαμε Γιώργος Φοίβας, Τάσος Ντανές (1953). Μακάβρια αστειάκια. και βίδες21. Τα υφάσματα (βελούδο, σαντούκ ή κρετόν), 2. καραγάτσι: είδος σκουρόχρωμου ξύλου 3. καπλαμάς: λεπτό φύλλο ξύλου που επενδύει μεγάλες επιφάνειες 4. δεσποτάκι: ξύλο χρώματος μπεζ ανοιχτό 5. κοντραπλακέ: υλικό συγκόλλησης φύλλων ξύλου 6. μπάγκος: ο ξύλινος πάγκος του επιπλοποιού που ακουμπά τα εργαλεία του 7. πλάνη: εργαλείο λείανσης των επιφανειών 8. σκαρπέλο: ξυλουργικό εργαλείο 9. σκεπάρνι: εργαλείο χειρός 10. ξύστρες: εργαλείο που λειαίνει τις επιφάνειες 11. καπλαμαδοπρίονο: το εργαλείο που κόβει τους καπλαμάδες 12. ράσπα: ξυλοφάγος 13. καπλαμαδόσφυρο: το σφυρί που βοηθάει στην επικόλληση του καπλαμά 14. σεγάτσο: είδος μικρού πριονιού 15. ξεγυριστάρι: χειροκίνητο εργαλείο με λάμα πριονιού 16. κουραστάρι: πριόνι με ξύλινο πλαίσιο 17. καταρράχτης: εργαλείο της παλιάς χειροποίητης τέχνης του επιπλοποιού 18. ψαρόκολα: κόλλα με συγκολλητική αντοχή 19. καζεΐνη: κόλλα φτιαγμένη από γάλα 20. καβίλια: κυλινδρικά κομματάκια ξύλου 21. βίδα: αντικείμενο για βίδωμα δύο κομματιών ξύλου
ερμιόνη 21
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΗΜ. ΣΚΟΥΡΤΗ τις φάσες, τις σούστες τα φέρναμε από την Αθήνα. Γυαλίζαμε τα έπιπλα με οινόπνευμα και γομολάκα22, πολύ αργότερα βγήκαν τα βερνίκια. Με άσπρο οινόπνευμα κάναμε τα λευκά έπιπλα και με το πράσινο τα σκούρα. Όταν τα έπιπλα τελείωναν, τα κουβαλούσαμε με τα χέρια και οι πελάτες μάς κερνούσαν και μάς έδιναν μπουρμπουάρ. Εγώ πήγα στο μάστορα να μάθω την τέχνη στα 17 μου χρόνια και μόλις είχε τελειώσει το θέρος, αφού η οικογένειά μου ήταν αγροτική, αλλά και πολυμελής, όπως όλες οι οικογένειες στην εποχή μας. «Μάθε τέχνη κι άστηνε κι όταν πεινάσεις πιάστηνε», έλεγε η μάνα μου και την έμαθα. Την έμαθα καλά, την πόνεσα, την αγάπησα. Πολύ αργότερα άνοιξα κι εγώ το δικό μου επιπλοποιείο στου Παπαβασιλείου, δίπλα στην Παναγία. Τα εργαλεία με το πέρασμα του χρόνου έγιναν ηλεκτρικά. Η πλάνη και η κορδέλα βοήθησαν την παραγωγή, μα το γαρμπάρισμα23 και το αποχάρτισμα24, το γέμισμα της καρέκλας με καναβάτσο, το γκαλιζάρισμα25, γινόταν πάντα στα χέρια, στα χέρια που από τα σύγχρονα εργαλεία έμειναν χωρίς δάχτυλα. Τα κομμένα δάχτυλα είναι ο φόρος τιμής στο επάγγελμα του επιπλοποιού και του μαραγκού κι εγώ εκείνο το φόρο τον έδωσα με το παραπάνω». Την έρευνά μου συμπλήρωσε με εύθυμες ιστορίες ο Δέδες Κοντόπουλος που εικονίζεται και σε μια από τις φωτογραφίες. Τον γύρισα πίσω σε παιδικές αναμνήσεις και καθώς μου διηγείτο χαμογελούσε συχνά: Κάποτε ήμουν αντιπρόσωπος Εφορευτικής Επιτροπής σε δύο συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις. Καθώς ο δικαστικός αντιπρόσωπος έκανε έλεγχο στα ονόματα έφτασε στην ανάγνωση «Παναγιώτης Κωνσταντίνου Οικονόμου», τους λέω είναι ο άνθρωπος πεθαμένος, ήταν ο μάστοράς μου. Εκείνος τον διέγραψε, αλλά στις επόμενες εκλογές νάτο και πάλι το όνομα. Ο μάστορας ήταν σπουδαίος, με γνώσεις, με άποψη, με χιούμορ αλλά συγχρόνως νευρικός, οξύθυμος, δύστροπος, βλάσφημος. Η κυρα-Βιργινία που τον άκουγε από απέναντι άναβε λιβάνι για να ξορκίσει το κακό, κι εκείνος το μύριζε και έλεγε: «Πες της παλιο-παλαβής, της παλιο-κούτας, να σταματήσει το φλόμο». Ήτανε βράδυ και μου λέει ο μάστορας: «Ντέντε, θα έρθει ο Μάκης Καραγιάννης να φορτώσετε τρία «κασόνια» (έτσι λέγαμε τις κάσες, τα φέρετρα). Να τα πάτε από την κάτω πόρτα της θάλασσας στο σπίτι μου». Τα φορτώνουμε και πάμε στο σπίτι του, τα βλέπει η γυναίκα του η κυρα-Ντίνα και λέει ανάστατη: «Κασόνια; Τι τα θέλουμε; Να τα πάρετε πίσω» και λιποθυμάει. Η κυρα-Ντίνα ήτανε μια χαμογελαστή και γλυκομίλητη γυναίκα, από το Βραχάτι. Τι να πρωτοθυμηθώ από τούτα τα χρόνια! Μας ανέθεσε με τον Γιώργο Φοίβα να ζεστάνουμε μια λαμαρίνα για το καρφίτσωμα26 στη συνέχεια των καπλαμάδων. Επειδή εκείνη τη μέρα έβρεχε, κατεβήκαμε στο υπόγειο και ανάψαμε μια φωτιά ρίχνοντας δύο σακιά φρούσουλα27. Η φωτιά φούντωσε και οι φλόγες έβγαινα από τις χαραμάδες του πατώματος. Ο μάστορας άρχισε να φωνάζει και να βρίζει: «Ρε βλάκες, θα με κάψετε και οι βλαστήμιες βροχή». Μια μέρα μου ανέθεσε να φτιάξω ένα μικρό ξύλινο κουτί με χωρίσματα για να βάζουμε μέσα τις πρόκες. Εγώ έφτιαξα ένα πολύ μεγάλο. Κάποια στιγμή με φώναξε: «Ρε Ντέντε, το ‘φτιαξες;». Με το που το είδε: «Ρε τούτο είναι να το πάς στον πατέρας σου, να βάλει μέσα τις ντομάτες, τις πατάτες, τις μελιτζάνες και να φωνάζει». Άλλη μια μέρα έστειλε τον Γιάννη Αραπάκη: «Πήγαινε στου Κοντόπουλου (είχε το μανάβικο στου Παπαβασιλείου), να πάρεις δυο κιλά φασολάκια και να τα πας στη γυναίκα μου. Πήγε ο Γιάννης στο Μίχο Φραγκούλη και αγόρασε δυο κιλά ξερά φασόλια, τα πήγε στη γυναίκα του κι εκείνη τα μαγείρεψε όλα. Έξαλλος ο μάστορας τον κυνηγούσε και του φώναζε: «Ρε σκατοπαλαβό, αυτά ρε Καμπαράδο είναι να τα πας στο σπίτι σου να τρώτε μια βδομάδα» (ήταν μεγάλη η φαμελιά του Γιάννη). 22. γομολάκα: ρητίνη που διαλύεται με το οινόπνευμα και χρησιμεύει για το στίλβωμα των επίπλων 23. γαρμπάρισμα: η λείανση των κοίλων μερών του επίπλου στο χέρι 24. αποχάρτισμα: το τελευταίο τρίψιμο του επίπλου με γυαλόχαρτο 25. γκαλιζάρισμα: η διαδικασία λείανσης του βερνικιού που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για λουστράρισμα 26. καρφίτσωμα: η εργασία επικόλλησης του καπλαμά 27. φρούσουλα: τα απομεινάρια του λειασμένου ξύλου
22 ερμιόνη
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΗΜ. ΣΚΟΥΡΤΗ Ο Ντέντες με τα εφόδια που πήρε από τον Οικονόμου εργάστηκε για πολλά χρόνια στα Μεταλλεία της Ερμιόνης κατασκευάζοντας στην πλανοκορδέλα είδη γαλαρίας (σφήνες και τραβέρσες). Με το κλείσιμο των Μεταλλείων εργάστηκε στα ξενοδοχεία της περιοχής μας ως συντηρητής. Σήμερα συνταξιούχος πια και αυτός κρατάει τη θέση στο αριστερό ψαλτήρι του Ταξιαρχιού. Νεότερος των δύο παραπάνω, ο Αντώνης Οικονόμου μου αφηγήθηκε τα παρακάτω: «Το καλοκαίρι του 1958, μόλις τελείωσα την Ε΄ Δημοτικού πήγα στον Παναγιώτη Οικονόμου να ζητήσω δουλειά. «Θέλεις να έρθεις εδώ να κάνεις κάνα θέλημα και να παίρνεις χαρτζιλίκι; μου είπε». Εγώ ήθελα να φτιάχνω βάρκες. Το λέω στον πατέρα μου κι εκείνος μου είπε να πάω αντί να γυρίζω από δω κι από εκεί. Έκανα θελήματα, βοηθούσα στο κουβάλημα των επίπλων, έτριβα καρέκλες και εκεί κάνοντας παρέα με μεγάλους μεγάλωσα κι εγώ απότομα, έμαθα και να καπνίζω. Στην ΣΤ΄ τάξη πήγε να με δείρει ο κυρ-Μιχαλάκης και έφυγα από το σχολείο. Έκανα δυο μέρες να πάω στο σπίτι, κοιμόμουνα στ’ αμπέλια και την Τρίτη μέρα με βρήκε ο πατέρας, μ’ έδειρε, μ’ έδεσε μ’ ένα σχοινί και με πήγε στην Παυλίνα, την αδελφή του δάσκαλου. Εκείνη τον συμβούλεψε να μη με ξαναδείρει. Τέλος πάντων εγώ συνέχισα στου μάστορα. Το 1964 μπαρκάρισα για οικονομικούς λόγους και στη συνέχεια άνοιξα μαγαζί στου Παπαμιχαήλ. Τις τετράφυλλες ντουλάπες τις κάναμε όλες στο χέρι και τις κόβαμε στην κορδέλα του Θόδωρου Κανέλλη. Ο μπάγκος μου ήταν του Αντώνη Οικονόμου που σκοτώθηκε στην Αλβανία κατά την εαρινή επίθεση των Ιταλών που έκανε τη βάρδια κάποιου άλλου. Την κασέλα της Μαρίας Παλαιού την έχω γυαλίσει στο χέρι. Μεγάλοι μαστόροι της εποχής μας ήσαν τ’ αδέλφια Μουτσάτσου και ο Αργύρης Σπετσιώτης. Θυμάμαι ότι η τετράφυλλη ντουλάπα κόστιζε τότε 4000 χιλιάδες. Τα σκαλίσματα τα πηγαίναμε στον Σταυριανό κι όταν τα έπιπλα ήταν βαριά ερχόταν εκείνος εδώ». Η ζωή μας, λοιπόν, είναι γεμάτη από ίχνη, από πατημασιές στον χρόνο παλαιότερες σαν εκείνες που άφησαν οι αφανείς μαστόροι – επιπλοποιοί, μα και σημερινές σαν αυτές που φέρνει ο φακός και η γραφή...
Γιάννης Φασιλής, Γιώργος Φοίβας, Μίμης Κατσογιώργης, Κοσμάς Παπανδρέου, Μάκης Γιαννάκος, Σταύρος Φλεβαράκης (έξω από το επιπλοποιείο του Γ. Φοίβα)
ερμιόνη 23
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ-ΡΗΓΑ
Η γειτονιά μου Λέγεται ότι ο άνθρωπος δεν ωφελεί να ασχολείται με αναμνήσεις, αλλά με το παρόν και με όνειρα και μελλοντικούς προγραμματισμούς. Έτσι είναι βέβαια, αλλά στη δύση του βίου του αρέσκεται στο «μηρυκασμό» των νεανικών του χρόνων. Έρχεται συνεπίκουρος στη νοσταλγία και ο χρόνος που σιτεύει κάνει τις αναμνήσεις ευχάριστες, η χρονική απόσταση ωραιοποιεί και εξιδανικεύει, ανασύρει τα θετικά από τα χρόνια της νιότης του. Εγώ θα κάνω τούτο το σάλτο της παιδικής μου ηλικίας για να περιγράψω νοερά τη γειτονιά μου, όπως τη θυμάμαι στις καλύτερες μέρες σ’ ένα περιβάλλον που επικρατούσε η ηρεμία, η αυτάρκεια, η αλληλεγγύη, η άνεση κινήσεων, η κάποια Στην ταβέρνα του Μήτσου Οικονόμου (Νάνου). Ο ταβερνιάρης, o ασφάλεια από διάφορους κινδύνους, η καθαρή Αντρέας Μπενάρδος, o Τάσος Γκολεμάς και ο Κοσμάς Σκούρτης. ατμόσφαιρα, η ακάλυπτη συμπεριφορά των συ(Φεβρουάριος 1957) νανθρώπων, ο ανθρωπισμός, οι ζεστές σχέσεις, η απλότητα στον τρόπο ζωής χωρίς φορτωμένες φροντίδες. Χωρίς πονοκεφάλους για υπερβολικές ως αδικαιολόγητες αξιώσεις, χωρίς εμπλοκές στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, χωρίς λαχτάρες για διαρρηκτικές επιθέσεις, χωρίς τόσα δεινά και δεν έχουν τέλος τα χωρίς. Σ΄ αυτές τις κοινωνίες ταξιδιάρης και δισχιλιετίτης και αστυπολίτης αναδράμει νοσταλγικά να περπατήσει φανταστικά για γεύσεις διαφορετικές στην προ 80ετίας Ερμιόνη. Εκεί γεννήθηκα, εκεί έζησα τα παιδικά μου χρόνια, μια κωμόπολη που η κοινωνία της στη ζυγαριά μου βαραίνει μες στην ανθρωπιά, απόλαυση και γνώση του θεοδοσμένου φυσικού πλούτου. Στην παρέλαση των αναμνήσεων δεν ξέρω ποιον να πρωτοχαιρετήσω από έμψυχα και άψυχα και πού να πρωτοπιώ νεράκι. Στέκομαι και αποφασίζω. Σήμερα θα προτιμήσω τη γειτονιά μου! Αυτή βρισκόταν στο κέντρο της κωμόπολής μας, ανάμεσα στις δυο ενοριακές εκκλησίες και τόσο κοντά που τα μισά μας δωμάτια άκουγαν τη λειτουργία της Παναγίας (ενορίας μας) και τ’ άλλα μισά του Ταξιάρχη που είναι η Μητρόπολη και παλαιότερη. Στην πλατεία της Παναγίας έπαιζα με τα πολλά παιδιά, όταν δεν έπαιζα με τις λίγες φίλες μου στην αυλή μας. Τι παίζαμε; Όχι ηλεκτρονικά παιχνίδια βέβαια, του καθισιού, αλλά κινητικά που μας γύμναζαν και μας ξεφόρτωναν τα λίπη. Μάρτυρες οι παιδικές φωτογραφίες που προβάλλουν χέρια-πόδια «σπαγέτα» και πάντα φασκιωμένα από τους συνεχείς τραυματισμούς. Τα παιχνίδια μας ενεργητικά και ανέξοδα. Ένα κονσερβοκούτι για το «κουκούδι» και μια πλατειά πέτρα για το «ξεκουκούδιασμα». Άντε ένα ξυσμένο ξυλάκι για «ξυλίκι» και μια τάβλα, κάποιοι χωμάτινοι βώλοι ή γυάλινοι, μερικά καρύδια, όσα γλίτωναν από την κατανάλωση, ένα μικρό ή μεγάλο τόπι χειροποίητο ή αγορασμένο από την παιχνιδοβιτρίνα του Γιώργου Παπαγεωργίου που μας μαγνήτιζε όλους, ένα πατίνι έργο των παιδικών χεριών, καθώς και τα καραγκιόζια από χαρτόνι ή κοντραπλακέ, μερικά καλαμάκια και λαδόκολλες για τον χαρταετό, όλα χειροποίητα. Αυτά έκαναν ευτυχισμένα τα …«ελευθέρας βοσκής» επαρχιωτόπουλα. Οι δράσεις των μικρών ευφάνταστες κι ατέλειωτες, άγνωστες στα σημερινά μαντρωμένα παιδιά στις πολυκατοικίες, που κινούνται από το διαμέρισμα στο σχολείο, από το σχολείο στο φροντιστήριο, άντε και σε κάνα γενέθλιο παρτάκι συνοδευόμενα πάντα από τον φόβο «των Ιουδαίων». Για την περίπτωση κλεφτών, παιδεραστών, τροχαίων και άλλων σύγχρονων κινδύνων της πόλης, γιατί η επαρχία καλά κρατεί. Στην πόλη τα παιδιά στερούνται την ελευθερία και την άνεση των επιλογών. Στην επαρχιακή ατμόσφαιρα έζησα ιδανικά τα παιδικά μου χρόνια, σ’ αυτή τη γειτονιά που εκτός από παιδικές φωνές είχαμε συναγωνιστές σε θορύβους τις καμπάνες των εκκλησιών και του ρολογιού της πόλης που μας ταρακουνούσαν τ’ αυτιά και το τσερβέλο. Μόνο η γλώσσα ξεκουραζόταν για ό, τι και αν έλεγε δεν ακουγόταν. Στάση λοιπόν μέχρι τη λήξη κρούσης και
24 ερμιόνη
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ-ΡΗΓΑ τότε ακολουθούσαν τα τσιρίγματα. Αλήθεια, γιατί τα παιδιά δεν κουβεντιάζουν αλλά τσιρίζουν στη διαπασών; Η γειτονιά μας ήταν το κέντρο της μικρής μας πόλης, ο μαγαζότοπος. Τα μπακάλικα αρκετά. Το δικό μας, του Βασίλη Προβελεγγάτου (Πρόσφυγα), του Μίχου Φραγκούλη, του Παναγιώτη Φραγκούλη (Χανούτη), του Θανάση Πάτσου-Μπεξή και μετά μόνο του Πάτσου κι αργότερα Κρητικού, γιαουρτάδικο-τυροκομείο του Ανάργυρου Μερτύρη, χρυσοχοείο του Δημήτρη Νάκου, υφασματοπωλείο του Παύλου Φραγκούλη και Βόντα, κουρεία του Παπαβασιλείου και Φασιλή, ξυλουργείο Έξω από το καφενείο του Αντώνη και Παύλου Οικονόμου Ο Ηλίας Νάκος (στο βιολί) και ο Σταύρος……../1947 του μαστρο-Κώστα Δεδάκη, χασάπικα του Μήτσου Οικονόμου, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, σαγματοποιείο του Μήτσου Οικονόμου, λιτρίβια του Ζωγράφου και Βόντα. Υπήρχε και του Τσαούση που παραχωρήθηκε στον Ταξιάρχη για αυλή (δεν το πρόλαβα). Άφησα τελευταία τα της αναψυχής. Το καφενείο του Αντώνη Οικονόμου με τον γιο του Παύλο, είχε τους πιο πολλούς θαμώνες, είχε και ραδιόφωνο που δεν είχαν οι άλλοι για να ακούνε τα νέα, αλλά και τα τραγούδια. Επίσης διέθετε και γραμμόφωνο. Εκεί θέριευαν οι πολιτικές αντιπαραθέσεις. Και τώρα η σειρά των ταβερνών που αφθονούσε η κατανάλωση κρασιού με ελίτσες, ρέγγα, σαρδέλες, χαλβά, τυράκι ή ό, τι υπήρχε. Ο ταβερνιάρης συνέπινε, δεν ασχολείτο με το μαγειρειό όπως σήμερα, εκτός της χασαποταβέρνας του Οικονόμου (Νάνου), στα της ώρας. Ταβέρνες συνδυασμένες με άλλο εμπορικό αντικείμενο, όπως το παντοπωλείο μας με την ξεχωριστή γωνιά οινοποσίας. Ήσαν κι άλλα καπηλειά στη γειτονιά που στην εποχή μου είχαν κλείσει. Κάθε γωνιά και κρασοπουλειό∙ του Μούκα, του Σκούρτη, του Μαρουλά, του Κοκκάλα, του Οικονόμου (Ζαχαρούλας) κ.α. Στις μέρες μας η πιο ζωντανή χασαποτεβέρνα ήταν του Μήτσου Οικονόμου (Νάνου), συχνά πλουτισμένη με μουσικά όργανα και γλέντια. Τα όργανα ήσαν βιολί και λαγούτο και οργανοπαίχτες αδελφικά ζευγάρια που εκκαλούντο από τους γλεντζέδες πελάτες. Οι αδελφοί Νάκου, Λεωνίδας και Ηλίας, οι αδελφοί Φασιλή Παναγιώτης και Γιάννης, οι αδελφοί Δεδάκη Λάζαρος και Μίμης. Στο κουρείο του ο Φασιλής συνεχώς έπαιζε με το βιολί του το ίδιο τραγούδι «Ας τα ψάρια να καούνε κι έβγα έξω να σε δούμε». Μια μέρα ο πατέρας μου, πειραχτήρι μεγάλο, του τραγούδησε «Ας τα ψάρια στα καΐκια κι έλα διώξε τα ποντίκια». Επαρχιώτικα χωρατά! Αυτά ήταν τα μαγαζιά της πάνω γειτονιάς και της κεντρικής Ερμιόνης. Όμως η κίνηση δεν ήταν μόνο εκκλησιαστική κι εμπορική. Εκεί έδρευαν και οι λίγες βασικές Αρχές. Στα παιδικά χρόνια των γονιών μου το Καποδιστριακό ήταν σχολείο αρρένων και στα χρόνια μου λειτουργούσε ως δικαστήριο. Κτισμένο πάνω στις Κυκλώπειες πέτρες της αρχαίας Στοάς της Ηχούς, όπως και το διπλανό κτίριο που ήταν η Χωροφυλακή, επάνω γραφείο και κάτω κρατητήριο, μ’ ένα μικρό ανοιγματάκι για παράθυρο. Από εκεί έβγαζαν το πρόσωπο οι φυλακισμένοι για επικοινωνία κι εμείς χαζεύαμε στο αξιοπερίεργο ή κάποιες φορές τρομακτικό μυστήριο. Στο υπόλοιπο ισόγειο στεγαζόταν η Κοινότητα Ερμιόνης με τους εκάστοτε Προέδρους και μόνιμο για πολλά χρόνια Γραμματικό το Σπύρο Μερτύρη (Κοκκάλα). Εκεί πήγαινα συχνά, γιατί ο παππούς μου ο Γιάννης Τόγιας, όταν γύρισε από την Αμερική, ήταν κλητήρας. Όταν κάποτε έκαναν εκκαθάριση σε παλιά αρχεία βάζοντας φωτιά, ο παππούς μού έδωσε μερικά μπροστογραμμένα μπλοκ για να προχειρογράφω στο πίσω μέρος τους. Ήταν, βλέπετε, Κατοχή και υπήρχε έλλειψη των πάντων. Αυτή ήταν η γειτονιά μου, το κέντρο της παλιάς Ερμιόνης, μέχρι που βαθμιαία η κίνηση μετακινείτο προς το λιμάνι όπου μέχρι σήμερα είναι το κέντρο, εμπορικό ή ψυχαγωγικό και η πηγή της ζέστης και της υγρασίας. Σημ. Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο της Βιβής Σκούρτη.
ερμιόνη 25
Διακρίσεις Η συντήρηση του επιχρυσωμένου ξυλόγλυπτου τέμπλου και των εικόνων του καθολικού της Ιεράς Μονής Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου στους Άγιους Τόπους, από ερμιονίτικα χέρια. Ο Δημήτρης Καπόγιαννης, γιος της πατριώτισσάς μας Ματίνας Μορόγλου και του Κρανιδιώτη Ανάργυρου Καπόγιαννη, με τους συναδέλφους και συνεργάτες του Δημήτρη Μαστοράκη και Δημήτρη Κωνσταντινίδη, καθώς και τους υπεύθυνους της συντήρησης κ. Παναγιώτη Θεοφιλάκο και Ιωάννη Καλοπήτα, βρέθηκαν στους Άγιους Τόπους και μετείχαν σε μια μεγάλη προσπάθεια συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων του Χριστιανισμού από διεθνείς εταιρείες συντήρησης. Κάτω από τα καλλιτεχνικά χέρια των έμπειρων συντηρητών έργων τέχνης αποκατεστάθησαν οι φθορές και ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης του περίτεχνου επιχρυσωμένου ξυλόγλυπτου τέμπλου και των εικόνων του, με σκοπό την ανάδειξή του σύμφωνα πάντα με τη σύγχρονη δεοντολογία της συντήρησης και με σεβασμό στην καλλιτεχνική και ιστορική αξία του σημαντικού αυτού εκκλησιαστικού κειμηλίου, στην Ιερά Μονή Αγίου Σάββα, από την εταιρεία συντήρησης έργων τέχνης και αγιογραφιών «ΔΙΗΝΕΚΕΣ» - ΘΕΟΦΙΛΑΚΟΣ Π. & ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Γ. Ο.Ε. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο αρχικά δεν έφερε διακόσμηση και σύμφωνα με επιγραφή, χρυσώθηκε μεταγενέστερα με στιλβωτό φύλλο χρυσού το 1831. Με την πάροδο του χρόνου, την επίδραση των περιβαλλοντικών συνθηκών και λόγω της αδιάκοπης λειτουργίας του Καθολικού, το τέμπλο αντιμετώπιζε πλήθος φθορών. Πιο συγκεκριμένα, στην επιχρυσωμένη επιφάνεια του τέμπλου διαπιστώθηκαν πυκνό στρώμα αιθάλης, έντονη οξείδωση του βερνικιού και μεταγενέστερες χρωματικές επεμβάσεις μπρουτζίνας που έγιναν με σκοπό την κάλυψη των φθορών κατά το παρελθόν και αλλοίωναν αισθητικά την αρχική όψη του τέμπλου. Επιπλέον, στο τέμπλο εμφανίζονταν φθορές στα ξύλινα τμήματά του, όπως προσβολή από βιολογικούς παράγοντες, μηχανικές φθορές, απώλειες, μείωση της μηχανικής αντοχής του και μεταγενέστερες χρωματικές επεμβάσεις των επιφανειών των ξύλινων τμημάτων. Η Ιερά Μονή Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου αποτελεί παγκόσμιο σύμβολο της Χριστιανοσύνης, βρίσκεται σε απόσταση 10 χλμ. από τη Βηθλεέμ και είναι ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ιουδαϊκή έρημο. Ιδρύθηκε από τον Άγιο Σάββα τον Ηγιασμένο το 483 μ.Χ. και στη Μονή φυλάσσεται ως ιερό θησαύρισμα το άφθαρτο σκήνωμα του Οσίου ιδρυτή της. Το Μοναστήρι αποτελεί πνευματική όαση στην έρημο της Ιουδαίας, κοιτίδα του εκκλησιαστικού μας τελετουργικού τυπικού και τόπο στον οποίο έζησε ο υμνογράφος της Εκκλησίας Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
26 ερμιόνη
Η βράβευση της Μουσικού Μαργαρίτας Κουμπούρη – Κυρίτση από την Πρεσβεία του Azerbaijan. Η Μαργαρίτα Κουμπούρη – Κυρίτση με την ιδιότητα της Μουσικού αποδέχθηκε τη συμμετοχή στο διαγωνισμό της Πρεσβείας του Azerbaijan “What Do I Know about Azerbaijan” που αφορούσε φοιτητές και νέους έως 29 ετών. Η γνωστοποίηση της συμμετοχής προήλθε από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής που φοιτά στο Τμήμα «Μηχανικών Υπολογιστών και Πληροφορικής». Η υποβολή της συμμετοχής απαιτούσε δοκίμιο στην Αγγλική με θέματα που θα αναφέρονταν στον Πολιτισμό, την Ιστορία και την κουλτούρα του Aζερικου λαού. Η επιλογή της Μαργαρίτας έγινε με γνώμονα την άλλη μεγάλη της αγάπη τη Μουσική. Προσέγγισε, ανέπτυξε και ανέδειξε τις αλληλεπιδράσεις της Αζέρικης Μουσικής σύγχρονης και παραδοσιακής και γνώστης όπως είναι, αφού κατέχει και το πτυχίο της Αρμονίας, ανέφερε τα τεχνικά εκείνα μέρη που αναδεικνύουν τη μοναδικότητα των πασίγνωστων mugham αλλά και την αλληλεπίδρασή τους και τον παραλληλισμό τους με αντίστοιχα στην ελληνική μουσική όπως οι κρητικές μαντινάδες. Βραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο από τον αναπληρωτή Υπουργό Νεολαίας και Αθλητισμού της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, Farhad Hajiyev, στο Υπουργείο Νεολαίας και Αθλητισμού, Φιλοξενήθηκε μαζί με νέους διαφορετικών χωρών και ξεναγήθηκε στη χώρα τους. Μαζί με τα μέλη της ελληνικής αποστολής πρωτοστάτησε στην παρουσίαση και έδωσε συνεντεύξεις στον τοπικό τύπο, αφού μιλά και την τουρκική γλώσσα. Η Μαργαρίτα θα ήθελε να αφιερώσει την επιτυχία της αυτή στους καθηγητές της Μουσικής και ιδιαίτερα στην Ερμιονίτισσα καθηγήτρια Μουσικής την κα Αθανασία Κουτούβαλη που πίστεψε το ταλέντο της, το ανέδειξε και την καθοδήγησε ώστε να ξεκινήσει και το επαγγελματικό ταξίδι της στον χώρο της Μουσικής.
ερμιόνη 27
Καλοκαιρινές δράσεις Ι.Λ.Μ.Ε. Στις 13 Ιουλίου στον αύλειο χώρο του «Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ερμιόνης» οι πολίτες της Ερμιονίδας παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον τις διακεκριμένες αρχαιολόγους, Δρα Άλκηστη Παπαδημητρίου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδας και Δρα Jenny Wallensten, προϊσταμένη του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών, να ξεδιπλώνουν το ιστορικό των αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή. Η Δρα Άλκηστις Παπαδημητρίου παρουσίασε το οδοιπορικό στις αρχαιολογικές έρευνες που έλαβαν χώρα στην Ερμιόνη από το 1909 μέχρι σήμερα, κάνοντας αρχικά αναφορά στις ιστορικές πηγές του Ομήρου, του Στράβωνα και κυρίως του Παυσανία. Στην
ανασκόπηση των ερευνών δόθηκε έμφαση στις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη νεκρόπολη της αρχαίας Ερμιόνης και στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών. Στη συνέχεια η Δρα Jenny Wallensten, παρουσίασε τις έρευνες του Σουηδικού Ινστιτούτου, που από το 2015 έχουν λάβει χώρα στην Ερμιόνη σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας με μεθόδους μη επεμβατικές. Παρουσιάστηκε η ψηφιακή αναπαράσταση του ιερού της Δήμητρας Χθονίας, που πιθανότατα βρισκόταν στη σημερινή θέση του Ι.Ν. των Ταξιαρχών και έγινε αναφορά στα σημαντικά συμπεράσματα που προκύπτουν από τη μελέτη ανθρωπολογικού υλικού της νεκρόπολης.
«Στιγμές» Χ.Ο.ΕΡ. Πέντε χρόνια ζωής και έξι παραστάσεις γιόρτασε η Χορευτική Ομάδα της Ερμιόνης με τίτλο: «Στιγμές», στις 24 Αυγούστου στα Μαντράκια. Το Χ.Ο.ΕΡ. είναι ένα πολιτιστικό σωματείο που προσπαθεί να διασώσει, να μεταλαμπαδεύσει και να διατηρήσει τις παραδόσεις του τόπου μας και του ελληνισμού με επικεφαλής τον χοροδιδάσκαλο Κωστή Σκούρτη.
Τουρνουά φλίπερ Για το «Μουσείο Παιχνιδιών» η καλοκαιρινή περίοδος έκλεισε πανηγυρικά με τη 2η διοργάνωση τουρνουά φλίπερ στις 31 Αυγούστου 2019. Με συντονιστές τους Σταύρο Κούστα, Κωστή Σκούρτη, Βιβή Σκούρτη και μεγάλη συμμετοχή παιδιών πέρασε ένα Σαββατιάτικο απόγευμα με ιδιαίτερο πολύ κέφι.
28 ερμιόνη
Εκπροσωπεί τον τόπο μας σε φεστιβάλ μικρής και μεγάλης φήμης, δίνει παραστάσεις και συμμετέχει ανιδιοτελώς σε διάφορες δράσεις. Η φετινή επέτειος, συμπλήρωσης των πέντε χρόνων γέμισε χαρά και αισιοδοξία όχι μόνο τους χορευτές κάθε ηλικίας, αλλά και το πλήθος κόσμου που παρακολούθησε τη χορευτική παράσταση.
Έκθεση φωτογραφίας Η «ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΕΡΜΙΟΝΗΣ» διοργάνωσε και φέτος με επιτυχία έκθεση και διαγωνισμό φωτογραφίας στα γραφικά σοκάκια της Ερμιόνης με τη βοήθεια φίλων/ εθελοντών και τη συμμετοχή ερασιτεχνών φωτογράφων από όλη την Ελλάδα.
οι χαρές μας οι λύπες μας ΓΑΜΟΙ Δημαράκης Γιώργος - Γιούργα Δήμητρα Ζαγκορεάν Βασίλε - Στρίγκου Λυδία Λεγάτος Σπύρος - Δραπανιώτη Σταυρούλα Μαρκάκης Δημήτρης - Θεοδωράκου Χρυσούλα Νομικός Γιώργος - Άννα Βογανάτση
Πραχαλιάς Παναγιώτης - Οικονόμου Κων/να Σκούρτης Δημήτρης - Δρούγκα Ευγενία Τζώνης Πέτρος - Κοφινά Ευαγγελία Χόντας Απόστολος - Ζέρβα Παναγιώτα
ΘΑΝΑΤΟΙ Αδάμ Αικατερίνη Ασπρούλης Ευάγγελος Βασιλείου Δημήτριος Βρεττού Μαρία Γαλάνης Ιωάννης Γαλανόπουλος Ιωάννης Γκάτσου Αργυρώ Ζαρουχλιώτης Μιχαήλ Ηλιού-ΝτεΚόνιγκ Μαράικε Καλαμαρά Δήμητρα Κατσογιώργης Δημήτρης Κονδύλης Ιωάννης Κοτσοβού Θωμαΐς Λεωνιδόπουλος Γιώργος Μαρκάκης Γιώργος
Μάγκου Αργυρώ (Άργη) Μέλλου Αναστασία Μίζη Μαρίνα Μπαλαμπάνη Αντωνία Οικονόμου Μιχαήλ Παπανδρέου Δημήτριος Παυλίδης Γιώργος Σαράντου Αργυρώ Σκοπελίτου Κυριακή Σκούρτη Ελένη Σουλιώτης Γιώργος Υψηλάντης Βασίλειος Φραγκοπούλου Μαρία Χαρμπή Ελένη Χριστοφορίδης Νικόλαος
ερμιόνη 29
Nέα Βιβλία Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη Εγγυήσεις «δίκαιης δίκης» καί δικαιώματα του κατηγορουμένου στην Ποινική Δικονομία του 1834 Αθήνα, Ακαδημία Αθηνών, Παράρτημα 15 της Επετηριδας του Κέντρου Ερεύνης του Ελληνικού Δικαίου. 2019, 383 σελ.
Ανθούλα Λαζαρίδου-Δουρούκου Η ελληνική φορεσιά μέσα στο χρόνο, Αθήνα, Εκδόσεις Νόηση (Ζωοδ. Πηγής 91, 114 73 Αθήνα), Απρίλιος 2019, 104 έγχρωμες εικόνες, τιμή: 18 Ευρώ.
Ιωάννης Αγγ. Ησαΐας Ο εκ Κρανιδίου αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κρέστας (Παπαρσένης), οπλαρχηγός και αγωνιστής της ελληνικής παλιγγενεσίας, Έκδοση Δήμου Ερμιονίδας, Αθήνα 2018, σελ. 128. Το νέο βιβλίο του Ιωάννη Αγγ. Ησαΐα αφορά στον βίο και στη δράση του Παπαρσένη Κρέστα, ορθότερα του αρχιμανδρίτη και οπλαρχηγού Αρσενίου Κρέστα. Ο αναγνώστης απολαμβάνει ένα γλαφυρό ιστορικό αφήγημα, αλλά και ενημερώνεται για το θέμα με τις πολλές και λεπτομερείς ιστορικές πληροφορίες που μεθοδικά συγκέντρωσε (από τα Γ.Α.Κ., την Ι.Ε.Ε.Ε., το Μητρώο Αγωνιστών του Τμήματος Χειρογράφων και Ομοιοτύπων της Ε.Β.Ε.) και με σαφήνεια παραθέτει ο συγγραφέας. Το βιβλίο κλείνει με το παράρτημα εγγράφων, τη φωτογραφία της πιστόλας του Παπαρσένη που φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης, ως δωρεά της οικογένειας Κρέστα προς τη Μονή και άλλες φωτογραφίες που παραχώρησαν οι κάτοχοί τους. O συγγραφέας, εκτός από την παράθεση του κειμένου και των πληροφοριών, προβαίνει και στις ερμηνείες των γεγονότων και στις εκτιμήσεις της σημασίας και των συνεπειών τους σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Του ευχόμαστε να συνεχίζει ακούραστος την επιστημονική και συγγραφική του πορεία, κομίζοντας και άλλους καρπούς στη Μνημοσύνη. Αποσπάσματα από την παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα τελετών του ΓΕΛ Κρανιδίου από τον Καθ. Βυζαντινής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ Διονύσιο Χ. Καλαμάκη.
30 ερμιόνη
ΑΝΝΑ ΦΑΜΕΛΗ-ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Σε τούτα τα πεύκα Σε τούτα τα πεύκα τα γαντζωμένα στα βράχια, έριξε ο ήλιος τις πρώτες του ακτίνες και γέμισε χρώματα η ψυχή μου... Ζήλεψα την τόση ομορφιά κι είπα να αδράξω τη στιγμή απ’ του χρόνου το κατρακύλισμα... με τα πινέλα και τα χρώματα που είχα στα χέρια μου... Είπα να κλέψω λίγα χρώματα για μένα... κι είδα την Ανατολή να μου γελάει! Σε τούτα τα βράχια παιδί ανέμελο ... με το χέρι αντήλιο άφησα το βλέμμα ν’ αγκαλιάσει το πλούσιο μπλε – γαλάζιο και να πετάξει μαζί με τους γλάρους μέχρι τ’ απέναντι νησιά. Ένιωσα την αλμύρα στο χαμόγελο μου… κι είπα μαζί με τα τζιτζίκια το τραγούδι του καλοκαιριού.
Σε τούτα τα βράχια ήρθε ο μπάτης χόρεψε στα μαλλιά μου και τα ζάλισε… σε τούτα τα βράχια είδα την θάλασσα να με καλεί … και να μου θυμώνει… σε τούτα τα βράχια έμαθα ν’ αγαπώ τη ζωή… με τον δικό μου τρόπο…
ερμιόνη 31