Carmel Magazine september 2019 by Stichting Carmelcollege

Carmel Magazine » jaargang 16 » nummer 42 » september 2019

#koers

Privacy onder een vergrootglas

Leerlingontwikkeling

Anders kijken naar jezelf Kennis is (maar) de helft

Ervaringsleren buiten de school

â&#x20AC;&#x2DC;

Elke mens, heel de mens en alle mensen #koers

â&#x20AC;&#x2122;

» Inhoud

De vele kleuren van vmbo groen Misschien wel het kleurrijkste vmbo-profiel van allemaal.

Anders kijken, naar de leerling en naar jezelf Carmeldelegatie maakt kennis met de inzichten van John Hattie.

Rubrieken 4 5 13 14 18 24 25 26 28

Standpunt #stelling College van Bestuur: Fridse Mobach Vertel! What's up? Hoe ging het verder met... Passie! Opmerkelijk Het laatste woord

Vragen over privacy? Raadpleeg de coördinator! De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) stelt strenge eisen.

Het begint bij jou Met ervaringsleren buiten de school helpen Carmelscholen hun leerlingen te ontdekken wie ze zijn.

Wij zijn Carmel Stichting Carmelcollege omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: Almelo » Pius X College, Canisius Deventer » Etty Hillesum Lyceum Eindhoven » Augustinianum Emmen » Carmelcollege Emmen Enschede » Bonhoeffer College Gouda » Carmelcollege Gouda Groenlo » Marianum Haren » Maartenscollege, International School Groningen Hengelo » Scholengroep Carmel Hengelo Oldenzaal » Twents Carmel College Oss » Het Hooghuis Raalte » Carmel College Salland

» Standpunt

GEMEENSCHAP EN INDIVIDU Met het meer en meer verdwijnen van de rol van traditionele sociale omgevingen, zoals de kerk en (sport-)verenigingen, neemt het individualisme toe. Vaak wordt dan beweerd dat daar andere vormen van gemeenschapszin voor in de plaats komen en dan wordt al snel gewezen naar de rol van sociale media. Dat leidt ogenblikkelijk tot de spannende vraag hoe sociaal die sociale media werkelijk zijn. Daar kunnen veel vraagtekens bij worden geplaatst. Eenzelfde spanningsveld ontstaat binnen de school. De roep om maatwerk in al zijn facetten staat op gespannen voet met de rol van de klas binnen een school. Heel vaak spelen sociale contacten zich af binnen de eigen klas. Als de rol van de klas kleiner wordt en er steeds meer wordt gekozen voor individuele leerroutes, kan dit zomaar ten koste gaan van deze sociale contacten. Als je tijdens pauzes of tussenuren in de aula van een school kijkt, valt direct op dat vrijwel iedere leerling alleen maar bezig is met de eigen telefoon en dat er nauwelijks onderling contact is. Dat leidt tot de vraag of contacten via Instagram, Snapchat en WhatsApp vergelijkbaar zijn met het directe contact. Hebben chatten, appen en gamen dezelfde toegevoegde waarde als samen kletsen of een partijtje voetballen? Dat veel kinderen nauwelijks meer buitenspelen heeft niet alleen lichamelijke gevolgen, maar betekent ook een verlies aan sociale vaardigheden. Binnen Stichting Carmelcollege is “kennis is maar de helft” een uitermate belangrijk beginsel. Bij de invulling van

die “andere helft” speelt het bovenstaande een steeds grotere rol. Het omgaan met elkaar, het rekening houden met elkaar en zeker ook het respect hebben voor elkaar, lijkt wel steeds minder vanzelfsprekend te worden. Voor Carmelscholen ligt hier een enorme uitdaging. Het aanleren van sociale vaardigheden lijkt steeds meer een taak van scholen te worden. Door het beeld dat via sociale media wordt geschetst en waar in werkelijkheid nauwelijks aan valt te voldoen, is het heel belangrijk om leerlingen te laten zien dat er naast successen ook teleurstellingen zijn in het leven. En dat er naast het eigen belang ook een gezamenlijk belang is. Dat rekening houden met elkaar normaal is. De grote druk die de sociale media veroorzaken, in feite is er voor leerlingen gewoon sprake van een “24 uurseconomie”, vraagt om een adequate reactie van het onderwijs en in het bijzonder van Carmelscholen. Natuurlijk is het belang van het individu heel groot, maar als dat belang het belang van de gemeenschap dreigt te verdringen dan ontstaat er een slecht functionerende samenleving. Dat kan niet de bedoeling zijn van deze (technologische) ontwikkelingen.

Hans Boers » rector Carmelcollege Emmen Geboren » 29 januari 1956 Passies » iets kunnen betekenen voor leerlingen, vooral de kwetsbare. Volleybal en voetbal, tegenwoordig helaas vooral passief.

Opleidingen » vwo, Nederlands Rijksuniversiteit Groningen doctoraal Werkzaam bij Carmel sinds » 1 januari 2012

#stelling Scholen besteden veel aandacht aan onderwijsvernieuwing. Ze zijn steeds op zoek naar lesvormen om leerlingen gemakkelijker en beter te laten leren. Maar vindt de leerling dat ook? En vragen we ze dat genoeg? Het woord is aan het vernieuwde Carmelpanel, dat zijn tanden zet in de stelling:

‘Niemand weet beter dan de leerling wat een goede les is’ Cathelijne Pape » teamleider havo bovenbouw » Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Vlier

‘Zó absoluut kun je het niet zeggen. “De” goede les bestaat niet, elke docent heeft eigen talenten en maakt zijn eigen “goede” les. Leerlingen zijn wel goed in staat om te reflecteren en feedback te geven op lessen, maar… leren is soms hard werken! En meestal zie je de leercurve pas achteraf. Uiteraard betrekken we onze leerlingen bij ons onderwijs, via bijvoorbeeld docentevaluaties en klankbordgroepen. Daarin komen ook onderwijsinhoudelijke zaken aan de orde, waarbij leerlingen vaak goede ideeën hebben. We proberen daaruit te distilleren wat in hun ogen een goede les is en hoe we deze inzichten in ons onderwijs kunnen meenemen. Maar, ook dan: er is niet zoiets als “de” goede les.'

Yuri Liebrand » ouder en MR-lid » Twents Carmel College, locatie Lyceumstraat

‘Als je in de klas zit, weet je beter dan wie ook of het een goede les is. En het is de docent die de les maakt, die ervaring heeft volgens mij iedereen. Dan kan het voor hem of haar alleen maar prettig zijn om te weten hoe de les overkomt. Zo betrek je leerlingen bovendien meer. En dat is alleen maar goed. Ik was in het voorjaar bij een avond over het flexrooster dat ze hier willen invoeren. Dat geeft leerlingen meer keuzevrijheid. Op die leeftijd kunnen ze dat aan, in de onderbouw zul je vast nog wat meer moeten sturen. Maar geef ze gerust meer invloed en verantwoordelijkheid, ze moeten ook leren hoe ze daarmee moeten omgaan.’

Loes Hake » leerling atheneum 4 » Carmelcollege Emmen

‘Nee, dat vind ik niet. De docent heeft voor zijn vak gestudeerd, wij niet. Dat wil niet zeggen dat lessen niet beter kunnen, ze mogen best leuk zijn. Vaak zijn ze hetzelfde en daardoor vrij saai. Je krijgt uitleg, wordt aan het werk gezet en hoort wat het huiswerk is. Meer afwisseling is welkom, met af en toe een spelvorm of iets anders, of een keer geen huiswerk. Er mag meer aan ons gedacht worden. Sommige docenten, vooral de nieuwe, vragen om onze feedback. Dan geven we bijvoorbeeld aan dat hij of zij wat meer contact met de klas moet maken. Of daarmee iets gebeurt, verschilt per persoon. En dat snap ik ook wel, elke docent geeft les op de manier die hem of haar het meest ligt.’

Cas Karperien » leerling vmbo 2 » Scholengroep Carmel Hengelo, locatie C.T. Stork College

‘Hier ben ik het helemaal mee eens! Een leraar kan niet zeggen of een les goed is. Die gééft de les, wij krijgen ‘m. Dus kunnen wij beter zeggen of het een goede les was. En dat weten we echt wel. Wij hebben hier een paar docenten die fijn lesgeven. Die leggen goed uit, die hebben geduld en doen leuke dingen. Ze geven ook leuke opdrachten. Daar ga ik graag naartoe. Die docenten voelen ons aan en af en toe vragen ze ons wat we van de les vinden. Of we nog ideeën hebben, of wensen. Soms doen ze daar iets mee, maar niet altijd. Lang niet elke docent vraagt dat. Jammer, ik denk dat wij als leerlingen best goede tips kunnen geven. Want sommige lessen zijn gewoon saai, dat kan anders.’

» Een opleiding waarmee je alle kanten op kunt

DE VELE KLEUREN VAN VMBO GROEN Honden wassen. Demente ouderen bezoeken. Tuinen verzorgen. Maar ook eten koken en een etalage opzetten. Vmbo groen is misschien wel het kleurrijkste vmbo-profiel van allemaal. Op stap met Nienke (14) en Gies (15) van het Twents Carmel College, locatie Potskampstraat in Oldenzaal.

‘Leerlingen hebben minder drukte en meer vrijheid’ 6

Zijn lijf geeft helemaal mee, voel maar.’ Pardoes laat Gies (15) de kronkelende slang in de handen van de verschrikte verslaggever zakken. ‘Hij doet niets, hoor’, voegt hij er geruststellend aan toe, terwijl hij het dier geroutineerd overpakt en laat terugglijden in het terrarium.

waar ze elke maandag en dinsdag mooie boeketten maken. ‘Voor de receptie en voor de kamer van de directeur’, lacht Nienke (14), die bloemschikken het allerleukste onderdeel van de opleiding vindt.

Minder drukte Axolotls Er zijn niet veel scholen voor voortgezet onderwijs waar het verzorgen van slangen tot het lesprogramma behoort. Maar voor de leerlingen van het vmbo groen in Oldenzaal is het de gewoonste zaak van de wereld. In hun dierenverblijf verzorgen ze uiteenlopende dieren, van cavia’s en axolotls (een soort salamanders) tot konijnen en lachduiven. Ook hebben ze soms puppy’s te logeren en gaan ze elk jaar de boer op om koeien te scheren. Verder is er een plantenkas,

Vmbo groen zou niet “groen” zijn als planten en dieren geen belangrijke plaats innamen. Maar dat gebeurt binnen een breed programma waar bijvoorbeeld ook economie, zorg en voeding deel van uitmaken, zegt docent Hubert Rickhoff. ‘Die afwisseling is uniek. Leerlingen kunnen hier in een ontspannen omgeving ervaren waar hun interesse ligt en waar ze goed in zijn. Er is minder drukte, ze hebben veel vrijheid, ze werken veel samen. En na het diploma - basis of kader - kunnen ze alle kanten op.’ >>

Unieke opleiding Twents Carmel College is een van de slechts 36 scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland met een groen vmbo-profiel. Meestal is vmbo groen onderdeel van een agrarisch opleidingscentrum (AOC), maar in de buurt van Oldenzaal is geen AOC. Om leerlingen toch dichtbij huis onderwijs te bieden, verzorgt Twents Carmel College al achttien jaar vmbo groen.

Theorie in praktijk

Aantrekkingskracht

‘Veel mensen denken dat we de hele dag staan te schoffelen, maar dat doen we bijna nooit’, vertelt Nienke als we vanuit de plantenkas teruglopen naar het praktijklokaal. ‘Behalve met planten en dieren zijn we bijvoorbeeld bezig met koken.’ Gies vult aan: ‘En met hoe je een groene winkel draaiende houdt.’ Het fijne vinden de leerlingen dat ze leren in de praktijk. ‘Je kunt wel uit een boek leren hoe je een boeket moet maken, maar je onthoudt het beter als je het ook doet’, zegt Nienke. Gies vult aan: ‘Dan zie je meteen hoe iets werkt.’

Het groene karakter trekt allerlei leerlingen aan, merkt docent Aart Vrijkorte. ‘We hebben leerlingen met een agrarische achtergrond die daarin verder willen. Er is een groep leerlingen die heel gemotiveerd is voor een specifieke richting, zoals bloemschikken of dierverzorging. En er is een groep die zich prettig voelt bij planten en dieren. Vaak zijn dit leerlingen die gedijen bij rust en aandacht. We hebbben dus alle niveaus: van leerwegondersteunend onderwijs tot en met kader. Dat maakt het leuk.’

Een schooldag van klas 3B6 8.30 uur » De klas van Nienke en Gies begint vandaag met theorie: wat komt er allemaal kijken bij de verkoop van agrarische producten? 9.15 uur » De klas gaat in groepjes uiteen volgens een schema dat dagelijks wisselt. Vandaag gaat Nienke met nog een paar leerlingen bloemstukken maken voor in de school. Gies doet met 5 anderen onderhoud in een naburig park, 3 leerlingen vertrekken met manden vol aaibare dieren naar het zorgcentrum en de rest van de leerlingen verzorgt de dieren in het dierenverblijf.

9.15 uur >>

11.45 uur » De praktijklessen zitten erop voor vandaag. De rest van de dag staat in het teken van algemeen vormende vakken, zoals Engels, wiskunde, gymnastiek, biologie, levensbeschouwing, en culturele en kunstzinnige vorming.

15.15 uur » Nienke en Gies stappen op de fiets. Zonder huiswerk, want dat hebben ze in de les al gemaakt. De dag zit erop!

Maatwerk

Demente ouderen

Vmbo groen biedt veel ruimte voor maatwerk: een van de kenmerken op basis waarvan Twents Carmel College in 2018 werd uitgeroepen tot excellente school. ‘Leerlingen kunnen hun voorkeuren kenbaar maken‘, zegt docent/ onderwijsassistent Tessa Zanderink, zelf oud-leerling vmbo groen. ‘Een leerling die in een bepaalde richting verder wil, krijgt alle ruimte om zich te ontwikkelen.’ Nienke is bijvoorbeeld elke maandag en dinsdag aan het bloemschikken, want zij wil bloemist worden. Gies gaat vaak buiten met machines aan het werk: hij wil later aan de slag bij een loonwerker.

Wat vmbo groen extra aantrekkelijk maakt, is dat leerlingen werk doen dat nut heeft. ‘Wij nemen veel opdrachten aan’, zegt Aart Vrijkorte. ‘Van koeien scheren en kerststukjes maken tot honden wassen.’ Een mooi voorbeeld is dat er elke week wel een groepje leerlingen met manden met “aaibare” dieren op bezoek gaat bij demente ouderen in een van de Oldenzaalse zorgcentra. Het contact met de dieren geeft de bewoners een impuls - vaak hebben ze zelf dieren gehad - en de ontmoeting tussen jong en oud is voor beide partijen waardevol.

‘

Contact, aandacht en erkenning #koers

’

» Veiligheid naam artikel

VRAGEN OVER PRIVACY? Raadpleeg de privacy-coördinator! Wees gerust, lezer: de collega’s op de foto op pagina 12 draaien je niet echt de rug toe. Ze zijn privacycoördinator op hun school en willen enkel laten zien hoe belangrijk het is om zorgvuldig om te gaan met persoonsgegevens. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), van kracht sinds 25 mei 2018, stelt daaraan immers strenge eisen. Binnen hun school zijn zij de aangewezen vraagbaak voor alles wat zich rond dit thema kan voordoen.

inderdaad vooraf toestemming hebben van degenen die je fotografeert’, licht Ridder toe. ‘Als iemand niet wil, houdt het op. Die toestemming is overigens een terugkerend thema, waardoor het idee kan bestaan dat er veel niet meer mag. Die indruk is niet geheel juist: er kan meer, als je er maar voor zorgt dat betrokkenen vooraf akkoord geven. Dit soort situaties helpt echter de bewustwording te vergroten. Want iedereen is nu verantwoordelijk voor een zorgvuldige omgang met persoonsgegevens en moet kunnen aantonen alle voorwaarden in acht te hebben genomen.’

Veilig Thuis De bijeenkomst van de coördinatoren, onder aanvoering van de externe projectleider/kwartiermaker Stefan Ridder, vindt plaats in Deventer. Ook Willem Jan Bos, senior adviseur juridische zaken van Carmel, maakt deel uit van wat geleidelijk het Carmel Privacy Team wordt. Dit ontwikkelt in opdracht van het College van Bestuur (CvB) protocollen en afspraken voor alles wat met de AVG te maken heeft. Daarmee heeft het een stevige opdracht, die moet resulteren in beleid voor heel Carmel en alle medewerkers. Uiteraard na vaststelling door het CvB en waar nodig met instemming van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad. Tijdens hun vergaderingen bespreken coördinatoren, Ridder en Bos actuele ontwikkelingen rond de AVG en casussen die zich hebben voorgedaan. Dat kunnen knelpunten zijn, maar ook situaties die om een controle vragen. Wat mag wel of niet, waar moet je op letten? En hoe vind je oplossingen? Dat betreft alledaagse zaken, voor datalekken geldt een vaste Carmelprocedure (zie het kader op pagina 13). Om een indruk te geven van wat zich zoal voordoet, dragen de coördinatoren voorbeelden aan. Op hun verzoek blijft hieronder achter-wege welke coördinator een specifieke ervaring aan de orde stelt. Zo valt niets naar een bepaalde school te herleiden. De namen van de coördinatoren mogen uiteraard wel bekend worden: ze staan vermeld in een afzonderlijk kader op pagina 12.

Klassenfoto Als eerste item komt de jaarlijkse klassenfoto aan de orde. Stel: twee leerlingen willen er niet op, beducht als ze zijn voor herkenning. Maar dan is de foto niet compleet. ‘Je moet

Hierna volgen meer verhalen. Over dat telefoontje, bijvoorbeeld, van Veilig Thuis, het advies- en meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling. De medewerker vraagt informatie. Mag school die geven? Het antwoord: ‘Veilig Thuis heeft de bevoegdheid om professionals in de omgeving van leerlingen te bevragen. School kan dus antwoorden, mits zakelijk. Voor uitspraken als ‘We vermoeden dat…’ is er geen plaats, dan ga je te ver.’

Examenuitslagen Scholen publiceren examenuitslagen niet meer vanzelfsprekend, omdat de gevolgen ongewenst kunnen zijn. Denk aan een gecompliceerde situatie waarin het beter kan zijn dat een ouder niet weet waar zijn of haar kind op school gaat. Als die in de lijst van geslaagden de naam van zoon of dochter aantreft, kan dat tot problemen leiden. ‘Je herkent het patroon: je mag de namen vrijgeven, mits de leerlingen vooraf toestemming verlenen. Dat zul je dus elke leerling expliciet moeten vragen.’ Zo komen andere voorbeelden ter sprake. Mogen bijvoorbeeld de examenuitslagen in de personeelskamer hangen? Liever niet, alweer vanwege mogelijke risico’s. Hetzelfde geldt voor geprinte lijsten met gegevens over personen in postvakken of in mappen bij P&O. ‘Het kan altijd gebeuren dat onbevoegden op die manier informatie krijgen die privé moet blijven. In alle gevallen geldt: scherm het af, neem afdoende maatregelen. De AVG vraagt om een andere manier van werken, om steeds de vraag te stellen of een handeling in strijd kan zijn met de bescherming van de

» naam artikel persoonsgegevens. Het is nog een hele slag om dat bij iedereen te laten landen.’

Campagne De privacycoördinatoren starten dan ook een campagne om alle medewerkers hierop te attenderen. ‘Een van de motto’s is: “Niet mailen, maar delen.” Er gaan nog steeds veel e-mails heen en weer’, zegt een van hen, ‘terwijl het veel gemakkelijker én veiliger is om bestanden in een beveiligde omgeving te plaatsen.’ Anderen vullen aan: je kunt bestanden veilig in SharePoint plaatsen. Het leerlingvolgsysteem is al enkel met gebruik van een token toegankelijk. En áls je al mailt, verdient het aanbeveling berichten met gevoelige leerlinggegevens te versleutelen (encryptie). Bij verzending aan meerdere personen moet je soms de namen in de bcc-balk opnemen. Voor het gebruik van social media gelden nog weer andere voorwaarden (zie het kader op pagina 13). Het is lastig, het is wennen. ‘Een school werkt met veel bijzondere gegevens van kinderen en kinderen zijn

‘Wat mag wel, wat mag niet?’

kwetsbaar. Sommige leerlingen zijn nog weer kwetsbaarder dan andere, daar moet je echt op bedacht zijn’, benadrukt Ridder. Jan Zonjee, privacycoördinator van het Bonhoeffer College in Enschede, valt hem bij: ‘Het gaat bovendien ook over gegevens van docenten en andere medewerkers. En vergeet het cameratoezicht niet. Kan dat zomaar? Er zijn echt heel veel dingen om op te letten, we streven naar een gezamenlijk Carmelbeleid.’

‘Het gaat ook over gegevens van collega’s’ De ontwikkelingen zijn positief, meent Ridder: ‘Ik zie in de bijeenkomsten met de coördinatoren een Carmel Privacy Team ontstaan. De coördinatoren zijn afkomstig uit verschillende disciplines en dat is een meerwaarde. Geen school hoeft het wiel uit te vinden. Des te beter, want de AVG vraagt van elke Carmelmedewerker om zorgvuldig om te gaan met persoonsgegevens.’ >>

‘Niet mailen maar delen!’

‘

Een degelijke en deugdelijke organisatie is ieders verantwoordelijkheid #koers

’

Op de foto v.l.n.r.: Stefan Ridder, Kees Siemann, Gerrit Aanstoot, Jan Zonjee , Dick van Lieburg en Liesbeth Braunius.

Privacy-coördinatoren De werkgroep privacy bestaat uit: Stefan Ridder (projectleider), Willem Jan Bos (bestuursbureau), Astrid van der Struik, Loes Koop (Hengelo), Dick van Lieburg (Oldenzaal), Frank Schuermans (Emmen), Helen Verhoeven (Eindhoven), Jan Zonjee (Enschede), Joost Cuppen (Oss), Kees Siemann (Gouda), Martin van Nierop (Groenlo), Nathalie Veldhuis (Almelo), Nick Hoekman, Jurre Aagten (Almelo), Peter Liet (Deventer), Liesbeth Braunius (Raalte), Joost Hutten (Carmel ICT) en Gerrit Aanstoot (Carmel ICT).

MEER BLOGS

» CvB

carmel.nl/nieuws/ nieuws-en-publicaties

Datalek? Meteen melden! Het kwam het afgelopen jaar binnen Carmel een aantal keren voor: een datalek, waardoor gegevens over personen (mogelijk) terecht komen bij anderen voor wie die informatie niet bestemd is. Een e-mailbericht met daarin een document dat niet voor de ontvanger(s) bestemd is, kan al een datalek zijn. Tot dusverre heeft dat nog niet tot onoverkomelijke problemen geleid, maar Carmel heeft voor mogelijke datalekken protocollen uitgewerkt.

‘Alles begint bij degene die het lek heeft veroorzaakt of ontdekt’, legt Willem Jan Bos, senior juridisch adviseur van Carmel, uit. ‘Het is zaak om het meteen te melden bij de privacycoördinator van je school. Die geeft het door aan mij. Ik weeg af, betrek zo nodig de externe functionaris gegevensbescherming. Dat is iemand die onafhankelijk is, die niets met Carmel van doen heeft. In ons geval is dat Stijn Sarneel. Hij bekijkt de zaak en adviseert hoe te handelen. Indien nodig, informeer ik daarna ouders en collega’s.’ Ernstige situaties hebben zich nog niet voorgedaan. ‘Maar stel dat er opeens onbedoeld toegang is tot een of meer zorgdossiers. Dat moeten we melden aan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en aan betrokkenen.’ En Stefan Ridder: ‘Het is ook belangrijk het lek meteen te dichten. Staat er iets onbedoeld op internet? Meteen weghalen! Moeten er mensen of instanties worden gewaarschuwd? Meteen doen! Maar: via de privacycoördinator die automatisch Willem Jan betrekt.’ Van een andere orde, maar gerelateerd, is het gebruik van social media door leerlingen en medewerkers. Een richtlijn daarvoor ligt nu ter vaststelling bij het College van Bestuur. Bos: ‘Het gaat erom dat leerlingen en medewerkers niet via de wifi van de school sekssites of politiek extreme sites bezoeken.’ De nieuwsgierigheid maant om nog even door te vragen. Wat als er echt iets misgaat? Ridder: ‘In zo’n geval heeft de AP de mogelijkheid een sanctie op te leggen. Bij mijn weten is dat nog bij geen school gebeurd, het zal ook niet de eerste reactie zijn. Je krijgt eerst een waarschuwing. Daar moet je wel iets mee doen. Dat geldt voor alles rond de AVG: je moet altijd kunnen aantonen dat je actief de wet naleeft. Daar is die bewustwording weer.’

Een goed begin is het halve werk "Een goed begin is het halve werk Maar een goed begin is maar de helft De tweede helft, maar ikke hoef geen help" Vroeger, toen ik nog naar de middelbare school ging, was alles nog overzichtelijk. Een duidelijk rooster, met lesuren, huiswerk, SO’tjes, proefwerken, een belboom en na de middelbare had je nog volop tijd om te studeren. Vier, vijf of zoals in mijn geval, zelfs zes jaar. Vroeger was de leraar nog gewoon leraar en de leerling een leerling die in busopstelling plaatsnam in de klas. Vroeger moest je stapels boeken kaften. En de jeugd van tegenwoordig? Zit vast ook nog wel regelmatig verveeld te zijn in de busopstelling in de klas en heeft ook nog regelmatig proefwerken en kaft nog steeds boeken. En een goede relatie tussen leraar en leerling is ook nog steeds cruciaal. Maar wie goed kijkt ziet ook veel nieuws. Bijvoorbeeld het besef dat kennis maar de helft is. Om succesvol te zijn in de vervolgstudie draait het naast kennis vergaren ook om leren leren. Dat de toetsen steeds meer gericht zijn op feedback en evaluatie. Dat we de leerling regie gunnen om de eigen leerroute te bepalen en dat dat bijdraagt aan zijn motivatie. En dat BYOD en LiFo het nieuwe normaal zijn. Het draait steeds meer om waar de leerling staat en wat hij nodig heeft. Een goed begin van vernieuwing in het onderwijs is gemaakt, en dat is het halve werk, maar ook pas de helft. Goede tweede helft gewenst, en laten we vooral elkaar blijven helpen!

» Vertel! Samengestelde verhalen over bijvoorbeeld spontane reacties van leerlingen, mooie gedichten van collega’s, een kort verslagje van een gesprek met een conciërge. Een collega, die pas later voor het onderwijs koos. Verhalen waarmee het licht in jouw eigen onderwijsbestaan versterkt wordt.

Olaf Koot »

Wij docenten ‘zeggen soms

confronterende dingen

’

‘Je kapsel lijkt wel een kamerplant!’ Op Twitter las ik laatst een opmerking van een mevrouw die zich een foute opmerking van haar middelbare schooldocent herinnerde (“Jij kunt beter een niveau lager gaan doen”) en deze herinnering op social media had gedeeld. Ze vervolgde met de constatering dat de frustratie over deze foute inschatting haar zoveel wilskracht had gegeven om de betreffende docent te laten zien dat ze veel meer waard was dan hij had ingeschat, dat ze uiteindelijk de universiteit had afgerond. Tot slot vroeg ze haar volgers om hun eigen herinneringen van pijnlijke inschattingen door hun docenten te delen. Tot mijn verbazing en grote genoegen bleken veel tweeps (Twitteraars) vooral veel pósitieve herinneringen aan hun vroegere docenten te hebben. Leraren die de talenten van hun leerlingen haarfijn konden benoemen en ook nog met zo’n geniale timing, dat die ene mededeling op dat specifieke moment de omslag inluidde in hun leven. Vanaf nu werd alles op het spel gezet om het einddoel te bereiken. Ook stonden er reacties tussen van mensen die in hun jeugd weliswaar een confronterende opmerking moesten slikken van hun docent, maar er inmiddels van overtuigd waren dat dit met opzet gedaan was om hiermee de passie en innerlijke kracht te ontlokken die ze op dat moment nodig hadden om hun leven en carrièrekansen de goede kant op te leiden. Wij docenten zeggen soms inderdaad confronterende en pijnlijke dingen, soms met het doel om actie te ontlokken, soms uit onmacht of frustratie, soms zonder enige

bedoeling om kwetsend te zijn. Maar ik wás helemaal niet blijven zitten! Hoe kan het toch zijn dat we na al die jaren nog precies weten wat er ons toen fijntjes meegedeeld werd? Het heeft er vast mee te maken dat onze ego’s nog zo klein waren, we toen middenin de zoektocht naar onszelf zaten, en het zit ‘m ook in de hiërarchische verhouding. Ik bedoelde er in ieder geval echt niets kwaads mee toen ik zei dat een bepaalde leerling die nogal rommelig haar had, eruit zag als een kamerplant (gelukkig kon hij de slechte grap wel waarderen). Ik kon het niet laten en heb op de tweet gereageerd, onder andere met de opmerking dat het voor een docent vaak heel moeilijk in te schatten is of een leerling, iets later in z’n schoolcarrière, misschien toch het licht gaat zien en ineens keihard gaat werken voor z’n diploma’s en later glansrijk slaagt voor de rechtenstudie. Ze had echter wel gelijk toen ze reageerde dat docenten er beter over na moeten denken hoe een, zelfs goed bedoelde, opmerking, soms levenslang kan na-echoën en verstrekkende gevolgen kan hebben. Indachtig de tweet van de mevrouw op Twitter: welke negatieve of positieve opmerking van jouw docent is je altijd bijgebleven? Of het je nu verlamde of motiveerde, met ons is het gelukkig allemaal goed gekomen. Olaf Koot Docent en mentor op Etty Hillesum Lyceum

CARMEL SPECIALS carmel.nl/ specials/vertel

Rebecca Stavast »

bent een oprecht ‘Jesuccesverhaal ’

Deel ook jouw verhaal! Scan de bovenstaande QR-code en deel jouw ervaring met ons!

Beste Thomas, Daar zit je dan, op de kamer van de directeur, tussen jouw ouders in. Het is bloedheet vanwege de minimale ventilatie en de felle zon, en toch houd je jouw jas aan. Tot aan de kin dichtgeritst. Ik heb de afgelopen anderhalve week drie keer met je gesproken. Jouw moeder heb ik twee keer aan de telefoon gehad. Dit gesprek is onvermijdelijk. De stemming is een beetje grimmig. De elektriciteit hangt in de lucht alsof het zo gaat onweren. Je bent een oprecht succesverhaal. Een stapelaar, een opstromer. Begonnen in de eerste klas BBL en nu, na bijna vier jaar, zit je op GTL. Dat is bewonderenswaardig. Jouw gedrevenheid en positieve werkhouding hebben jou zover gebracht. Daar kan menig leerling van havo of vwo een puntje aan zuigen. Onverminderd ga je door. Huiswerk op orde, schriften in keurige staat, elke les voorbereid en op voorhand heb je een aantal vragen over de stof. Je schroomt niet om hulp te vragen en voor elk vak heb je interesse. Jouw docenten zijn trots: louter complimenten in SOM. Jouw ouders zijn ook trots en zijn toe aan de volgende stap: havo. En over die stap zijn de docenten overwegend wat minder positief. Inzichtelijk schiet je op de vakken die je per se nodig hebt voor de piloterij (jouw droom) gewoonweg tekort. Dat is een hard gelag. Vooral voor jouw ouders, lijkt het. Je zit waarschijnlijk aan het

plafond en de rek is eruit, reserves zijn op. Dit is wat je kan en dat is echt behoorlijk veel. Ik opperde vorige week dat het misschien verstandig is om jouw toekomstplannen bij te stellen. Vader stelt dat de school jouw droom kapotmaakt. Moeder stelt dat de vakdocenten geen goede adviezen afgeven. Ze gaat jou helpen met de exacte vakken. Daar is ze namelijk als docente wiskunde behoorlijk bedreven in. De feiten spreken: je mag niet naar de havo. De enige escape is een 6,8 gemiddeld of hoger halen op jouw CE. Misschien lukt het je, Thomas. Ik vermoed van niet. Ik denk dat er behoorlijk wat druk op jouw schouders rust en stress maakt jou weleens slordig. Moeder heeft contact gelegd met een andere school in de regio. Eentje met een drempelloze toelating. Wie weet... En toch, misschien ergens in de toekomst, zeg over een jaar of 10, ga ik op vakantie en loop jij voor me uit op Schiphol met jouw hoofddeksel onder jouw arm, gestoken in uniform, keurig gepoetste schoenen en een trolley achter je aan denderend. Overduidelijk de piloot. Rebecca Stavast Decaan bovenbouw op Twents Carmel College

‘De docent’ Ik sta op en ik leef omdat ik er mag zijn zonder schijn echt en oprecht terwijl ik de vrijheid beleef en mijn inspiratie doorgeef met veel geluid of in stilte los en vrijuit zonder kilte

met muziek en beweging pedagogiek en vergeving didactiek als beleving met kwetsbaarheid en kracht met pracht en zonder macht gepland en onverwacht omdat ik hard zeg wat ik doe en doe wat mijn hart zegt blijf ik oprecht

met mijn voorrecht om voor even een deel te zijn in hun leven en hopelijk zal ik met kleine beetjes mee kunnen werken aan hun ideetjes niet als twijfelaar, maar als Twickelaar Amanda Ganeshi Docent Levensbeschouwing op Het Twickel College

» Leerlingontwikkeling

ANDERS KIJKEN, NAAR DE LEERLING EN NAAR JEZELF ‘Mijn aanpak als docent is veranderd. Ik let meer op het leerproces van de leerling. Wat heeft die nodig? En wat heb ik nodig om dat te kunnen bieden?’ Margriet IJspeert, docent wiskunde (mavo) aan het Bonhoeffer College in Enschede, blikt terug op de studiereis die ze in het voorjaar met verschillende Carmelcollega’s heeft gemaakt. In Australië bezochten ze scholen die werken volgens de uitgangspunten van John Hattie.

In scholen voor basis- en voortgezet onderwijs, in de deelstaten Victoria en New South Wales, zag de Carmeldelegatie hoe de inzichten van John Hattie in de praktijk worden toegepast. De inmiddels zeer bekende hoogleraar onderwijskunde heeft door omvangrijke data-analyses strategieën ontwikkeld om leerlingen effectiever te laten leren. Met veel aandacht voor de docent, die de leerling beter kan ondersteunen door de gevolgen van zijn interventies te meten. Dat is waar Margriet al naar verwees. Haar collega Aydn Haydar, docent biologie (bovenbouw havo/vwo) aan het Bonhoeffer College, spreekt van een bewustwordingsmoment. ‘Wij zijn nog erg teacher centered. Daarginds is het onderwijs student centered, alles draait er om de vraag waar de leerling staat en wat hij of zij nodig heeft.’ Dat heeft gevolgen voor de teams: ‘In Australië staan die meer samen om de leerling. Collega’s delen hun bevindingen, overigens ook een vorm van datagebruik. Als je zo samenwerkt, kun je elkaars talenten beter benutten’, zegt Margriet. Dan is het bovendien geen extra werk, vult Aydn aan: ‘Je gebruikt je tijd juist effectiever, omdat je ziet welk effect je handelen heeft gehad. En als je daardoor ziet dat het aanslaat, dat je leerlingen bewuster worden en zelf benoemen wat ze nodig hebben… Dat willen we allemaal.’ Er is nog iets opgevallen. De Australische teams werken samen aan “literacy”. Margriet: ‘Begrijpend lezen, taalkennis en woordenschat. Elke docent draagt daar elke les aan bij, ongeacht het vak. Dat zouden we hier ook kunnen doen, dat hebben we onze schoolleiding meegegeven.’ Het reflecteren gaat intussen gewoon verder, ervaart Aydn: ‘Ik gaf mijn leerlingen pas een toets. Enkele weken later waren ze alles alweer kwijt. Dat is frustrerend. Ik wil nu uitvinden of ik door formatief toetsen kan bereiken dat ze de begrippen uit hoofdstuk 1 paraat houden.’ Margriet: ‘We moeten veel meer naar onze leerlingen luisteren. Ik stap nu vaker naar ze toe om te vragen wat ze hebben geleerd. Met die informatie kan ik veel doen.’

Proces Erik Jan Bakker, directeur van de locatie Mondriaan College van Het Hooghuis in Oss en eveneens Australiëganger, formuleert overeenkomstig: ‘We moeten van product naar proces, dat wil zeggen minder tijd steken in toetsen en meer in het proces van het leren’, zegt hij. Als voorbeeld noemt hij het eindexamen: ‘Als je onze leerlingen vier maanden later dezelfde opgaven voorlegt, zouden ze al niet meer slagen, dan is veel kennis alweer verdampt. Hoezo zijn we dan met leren bezig? Doen we er niet veel beter aan onze leerlingen te leren hoe ze het best kunnen leren?’

‘We moeten veel meer naar onze leerlingen luisteren’ Die vraag heeft eerder al geleid tot samenwerking tussen Carmel en Universiteit Twente (UT). In de vorm van datateams die door analyse van data oplossingen zochten voor door de deelnemende scholen gesignaleerde problemen. Door de samenwerkingsovereenkomst die in 2018 is gesloten, heeft de verbinding tussen wetenschap en onderwijs verder gestalte gekregen. Het kort voor de zomervakantie verschenen jaarverslag 2018 van Carmel laat zien welke initiatieven hieruit al zijn voortgekomen. Nieuw is het gezamenlijk initiatief “Field Lab”, waarin Carmel en UT met primair onderwijs, mbo en hbo willen werken aan verdergaande onderwijsontwikkeling en kwaliteitsverbetering. Steeds gebaseerd op de relatie tussen leerling en docent, waaraan ook Hattie veel aandacht schenkt.

Op de foto v.l.n.r.: Aydn Haydar, Rowan Effing, Margriet IJspeert, John Hattie en Kees Kamp.

Verleiden ‘Bij Carmel gaan we uit van “Elke mens, heel de mens en alle mensen”. Dan is het ook de opgave aansluiting te vinden bij de manier waarop de leerling leert. Ieder doet dat op eigen wijze, wij moeten daarop zien in te spelen en de leerling verleiden tot leren’, constateert Erik Jan. Dat gaat niet van vandaag op morgen, weet hij: ‘Het onderwijs in Australië is hiërarchischer, de minister schrijft voor. Dat kennen wij niet en willen we niet, het botst met onze autonomie. Maar het heeft op mij indruk gemaakt hoe docenten daar in de teams samen optrekken vanuit hetzelfde denken. We kunnen stappen zetten door meer gebruik te maken van data en die meer met elkaar te delen en er elkaar vragen over te stellen.

Voor de leerling en voor onszelf. Als we de leerling zien groeien, groeien we zelf ook.’ Het Mondriaan College is begonnen met formatief werken. ‘Als Het Hooghuis proberen we ook de zachte kanten van het onderwijs te meten. We weten meer van leren dan twintig jaar terug. Daar moeten we iets mee. Het is anders kijken naar de leerling en anders kijken naar onszelf.’ Als vervolg op de studiereis komt John Hattie in november naar Nederland, en bij Carmel. ‘Er gebeurt dus echt iets, we zetten iets in beweging.’

Âť Whatâ&#x20AC;&#x2122;s up?

Volg ons op Social Media @stgcarmel @CarmelVacatures

Nieuwe leden Raad van Toezicht Na positief advies van de Gemeenschappelijk Medezeggenschapsraad, het Convent van Schoolleiders en het College van Bestuur van Stichting Carmelcollege, heeft de Raad van Toezicht twee nieuwe leden benoemd voor een eerste benoemingstermijn van drie jaar.

stgcarmel stgcarmel stichting carmelcollege

De heer mr. H.M.C.M. (Hein) van Oorschot is benoemd tot voorzitter van de Raad van Toezicht. De heer prof. dr. O. (Oscar) van Leeuwen is nieuw lid Raad van Toezicht en voorzitter van de auditcommissie. De benoemingen zijn ingegaan per 17 april 2019.

Benoeming rector Maartenscollege en International School Groningen Het College van Bestuur van Stichting Carmelcollege heeft de heer drs. R. (Roel) Scheepens MAE benoemd tot rector van het Maartenscollege en de International School in Haren. De benoeming van de 55-jarige schoolleider ging in per 1 augustus 2019. Hij volgt hiermee rector a.i. de heer F. (Freek) Polter op.

Video Schoolleidingendag Het is alweer een tijdje geleden, maar op woensdag 10 april was de jaarlijkse Carmel Schoolleidingendag. Thema: 'Met open vizier'. Schoolleiders binnen Carmel gingen aan de slag met concrete vraagstukken uit eigen praktijk. En wel met behulp van de Ludodidactiek. Het doel was om hun eigen concrete werksituatie (voor een deel) opnieuw te ontwerpen. Wil je meer horen van een van de opleiders, onze voorzitter College van Bestuur en van de deelnemers? Kijk dan mee!

ingendag 2019' Bekijk de video over 'Carmel School leid

Wil je deze video bekijken? Scan dan de QR-code of kijk op www.youtube.com/stgcarmel

#duurzaam: Carmel doet (ook) aan zonne-energie! Op diverse Carmeldaken liggen intussen zonnepanelen. Een aantal Carmelscholen heeft ze al een tijdje, een groot deel is het afgelopen half jaar geïnstalleerd in het kader van een grootschalig SDE-subsidieproject. De komende periode richten we ons op de zgn. ‘kleinverbruiksinstallaties. We monitoren het stroomverbruik en de opwekking van groene stroom op centraal niveau, maar ook op instellings- en locatieniveau. De komende 15 jaar ontvangen we namelijk subsidie voor de stroom die we zelf opwekken! En wist je dat we de gegevens uit deze monitoring in de nabije toekomst ook beschikbaar gaan stellen voor gebruik in ons onderwijs? Zo worden we er allemaal wijzer van!

17.077 Totaal aantal SDE-zonnepanelen

Totaal geïnstalleerde vermogen (Wp)

5.123.100

2.848.000 kg Beoogde CO2-reductie Is gelijk aan 196.500 km autorijden met een dieselauto; is gelijk aan 4,9 keer de wereld rond

31 SDE-locaties geen panelen bestaande panelen SDE-panelen

39/54

Carmellocaties met zonnepanelen (waarvan 31 SDE)

€ 4.100.000 Geïnvesteerde bedrag aan SDE-panelen

€ 0.107 Subsidie per opgewekte kwh

7 jaar

Verwachte terugverdientijd

» Kennis is (maar) de helft

JONGE VLOGGERS OVER LEREN KIEZEN Bibian wil bij het toneel, Emma denkt aan een studie rechten, Niels hoopt leraar te worden en Lars zit nog midden in het zoekproces. Met ervaringsleren buiten de school helpen Carmelscholen hun leerlingen te ontdekken wie ze zijn, wat ze kunnen en waar ze warm voor lopen. Want hun toekomst begint bij hén.

Het grootste acteertalent van de 21e eeuw? De toekomstige winnaar van de wedstrijd voor beste installatietechnicus? Een minister-president in spe? Grote kans dat ze op dit moment in de schoolbanken zitten. De vraag is of de jongens en meisjes er zelf al enig idee van hebben. Kun je op je veertiende of vijftiende zien waar je toekomst ligt? ‘In Nederland laten wij jongeren heel vroeg kiezen’, vindt Niel van Beek, teamleider havo van het Augustinianum in Eindhoven. ‘Sommige jongeren zijn op dat moment echt nog niet zo ver. Nog altijd valt in het hoger onderwijs een op de drie studenten uit.’

Ervaringsleren Om dit te voorkomen, beginnen veel Carmelscholen al vroeg met loopbaanoriëntatie en begeleiding, kortweg LOB. Op het Augustinianum gebeurt dat vanaf leerjaar 2, op Het Hooghuis, locatie Mondriaan College in Oss zelfs vanaf leerjaar 1. Onder begeleiding van de mentor doorlopen de leerlingen eerst een programma waarin ze zichzelf beter leren kennen: wie ben ik, wat kan ik? Zo maken ze een betere keuze voor een profiel. In het verlengde daarvan maken leerlingen vervolgens kennis met de beroepspraktijk. Leerlingen mavo 3 en havo 4 van het Mondriaan College gaan een week “arbeidservaringsleren” en leerlingen havo 4 van het Augustinianum lopen een week “profielstage”. Hoe dat in zijn werk gaat, is te zien in de vlogs die Emma (Augustinianum) en Lars en Niels (Mondriaan College) hebben gemaakt in het kader van ‘Kennis is (maar) de helft’ (zie kader). Lars en Niels volgden een medeleerling die een week stage liep bij een bedrijf in de bouwwereld. Emma interviewde haar schoolgenoot Bibian, die een week met een regisseur meeliep omdat het haar droom is de toneelwereld in te gaan.

Verhelderend Beroepsgerichte stages voor mavo- en havo-leerlingen zijn vrij uniek, beaamt Niel van Beek. ‘Maar de meerwaarde is groot. De echte wereld is zó veel interessanter dan een lespakket! Dat ervaar je pas als je erin staat. Leerlingen leren in een week stage soms méér dan in een half jaar LOB.’ ‘Veel kwaliteiten van leerlingen worden bovendien pas in de praktijk zichtbaar’, zegt Dorien Oomen, tweedelijns decaan op het Mondriaan College. >>

â&#x20AC;&#x2DC;Volwassenen moeten pas helpen als het echt niet luktâ&#x20AC;&#x2122;

Op de foto v.l.n.r.: Niels, Emma, Lars en Bibian

‘Leerlingen leren in een week stage soms méér dan in een half jaar LOB’

Dat bevestigt haar collega Margo Fransen: ‘Op school gebruiken we die kwaliteiten niet zo veel en daardoor vallen ze niet op. Maar voor later zijn het waardevolle talenten.' Een weekje praktijk kan verder heel verhelderend zijn voor het beeld dat leerlingen van beroepen hebben. Dorien Oomen: “Een van onze leerlingen wilde na haar examen een opleiding fysiotherapie gaan doen. Haar beeld was dat zij jonge mensen zou helpen gezonder en fitter te worden. Maar tijdens het arbeidservaringsleren merkte ze dat je in een algemene praktijk allerlei klanten krijgt, ook mensen die niet jong en fris zijn. Dat was het voor haar niet.’

Plan B Sommige veertien- of vijftienjarigen weten precies welke kant ze op willen, anderen weten het ongeveer of hebben nog geen idee. Zo is het ook met de vloggers die vandaag om tafel zitten. Bibian weet al jaren dat ze de toneelwereld in wil en Niels weet dat hij leraar wil worden: ‘Ik werk graag met mensen en kinderen vinden het leuk om met mij te spelen.’ Lars daarentegen is er echt nog niet uit. ‘Iets met mensen, misschien horeca of zo. In elk geval niet op kantoor en ook niet voor de klas. En geen techniek. Die sector had ik eerst gekozen, maar tijdens een bedrijvendag merkte ik dat ik er niets aan vond. Het is goed als je dat merkt, dan weet je dat. Nu heb ik als sector economie gekozen.’

‘Het is anders als je een beroep echt kunt erváren’ Over de vraag of het moeilijker of gemakkelijker is als je weet wat je wilt, verschillen ze van mening. Lars en Niels denken dat het makkelijker is, ‘omdat je er dan meer voor gaat en jezelf er meer op focust’. Maar Emma en Bibian zien een keerzijde: wat als het mislukt? Emma: ‘Ik wilde altijd tandarts worden, totdat bleek dat ik niet goed ben in de vakken die je daarvoor nodig hebt. Dat was echt een teleurstelling. Uiteindelijk heb ik nu een ander idee: rechten studeren of een officiersopleiding op de KMA doen. Op rechten ben ik uitgekomen omdat we het er op school

bij filosofie over hadden. Toen heb ik tijdens een dag op de universiteit voor de richting “rechten en bestuur” gekozen en daar mochten we een casus doen; je stond in de rechtbank als officier van justitie. Dat vond ik heel leuk om te doen. Het is anders als je een beroep echt kunt erváren.’ Bibian is van het viertal degene met de meest uitgesproken droom: zij wil bij het toneel. ‘Maar ook al weet ik wat ik wil, in de toneelwereld is alles onzeker. Alles is een competitie, bij elke toneelschool moet je apart auditie doen. Dat geeft een ontzettende druk. Ik denk dat ik na mijn examen beter eerst nog wat ervaring kan opdoen. En als het dan toch niet lukt, zoek ik een vaste baan en doe ik toneel erbij. Dat ik een plan B heb, daar heeft LOB op school wel bij geholpen.’

Support De B in LOB staat niet voor niets voor “begeleiding”. Als het goed is, maken de leerlingen zelf hun keuzes. Maar hoe ervaren ze de steun die ze daarbij krijgen? Is het echt “Het begint bij jou” of worden ze door volwassenen toch een richting opgeduwd? Bibian: ‘Je krijgt zeker steun. Maar als het je droom is om iets met management te gaan doen, word je denk ik wel anders gesupport dan wanneer je droom in de toneelwereld ligt.’ Ouders denken aan de vraag of je met een beroep je brood kunt verdienen, zegt decaan Dorien Oomen. ‘In de techniek is bijvoorbeeld veel vraag naar mensen; je ziet dat ouders een keuze voor techniek om die reden soms stimuleren. Dat kan een stempel op het keuzeproces drukken.’ Als het aan de leerlingen ligt, stellen volwassenen thuis en op school zich voortaan terughoudend op. ‘Mijn advies is: bemoei je er niet te veel mee’, zegt Niels. ‘Als het bij een leerling niet lukt, begin dan niet meteen zelf een plan B te maken.’ Teamleider Niel van Beek: ‘We moeten jullie vrijheid en vertrouwen geven?’ Niels: ‘Ja, en pas helpen als het echt niet lukt. Lars: ‘Het is net als wanneer docenten in de les het te snel van je overnemen als het niet lukt. Dat is misschien wel leuk voor de punten die je haalt, maar als leerling heb je dan niks geleerd. Wat ik wél fijn vind, is als mensen me zeggen wat echt niet bij me past. Ik vind het lastig om te kiezen en dan is het fijn om te weten dat je niet helemaal fout kiest.’

NIEUWS & VLOGS carmel.nl/nieuws/ nieuws-en-publicaties

Bekijk onze vlogs, want wij laten je zien... » ‘hoe veel je leert door een weekje mee te lopen met een echte regisseur!’ (Emma en Bibian, Augustinianum) » ‘hoe hard je moet werken als je stage loopt in de bouwwereld!’ (Lars en Niels, Het Hooghuis, Mondriaan College, Oss)

Bekijk de vlog Deze en de andere vlogs bekijken? Zoek op carmel.nl naar “Kennis is (maar) de helft” of ga naar youtube.com/stgcarmel

Kennis is (maar) de helft Leren kiezen en in de ‘echte wereld’ het beroep van je keuze ervaren: daarover gaat deze aflevering van “Kennis is (maar) de helft”. Leerlingen van het Augustinanum in Eindhoven en Het Hooghuis, locatie Mondriaan College in Oss hebben in

vlogs in beeld gebracht wat een stage in de beroepspraktijk voor hen betekent. Meer lezen? Zoek op carmel.nl naar “Kennis is (maar) de helft”.

Mensen in wording Karmeliet Anne-Marie Bos: ‘De vraag: “Wie ben ik... in wording?” kun je niet in je eentje beantwoorden. Begeleiders, ouders, vrienden en soms vreemden helpen mee om te ontdekken wie je bent en wie je kunt zijn. Maar goed naar jezelf luisteren is ook belangrijk! Op de scholen in dit artikel worden leerlingen geholpen keuzes te maken op basis van een zo breed mogelijke kennis, aangevuld met de praktijk van een beroep. In een voor hen vreemde stage-context leren zij ook zichzelf iets beter kennen. Het blijven echter keuzes voor een toekomst die maar zeer beperkt beïnvloedbaar is. Het kan zomaar anders lopen; de toekomst is een open vraagstuk. Zoals een rivier of beekje

zijn weg vindt via de meest grillige bochten, zo kunnen ook mensen onverwachte obstakels tegenkomen en bochten moeten maken. Stap voor stap: zo gaan wij mensen. Zo wórden wij.

Anne-Marie Bos » Wetenschappelijk medewerker en coördinator onderwijs, Titus Brandsma Instituut Geboren » Geboren in 1973, zuster karmeliet sinds 2000 Opleidingen » hbo sociaalpedagogische hulpverlening, doctoraalstudie en promotie in de theologie

Weet veel van » Titus Brandsma, de Karmelorde, vorming en onderwijs, kunst.

»» Hoe Hoe ging ging het het verder verder met... met...

HET LICENTIEFOLIOMODEL Carmelscholen die werken met bepaalde lesmethodes van drie grote uitgevers, krijgen deze methodes voortaan geleverd volgens het LiFo-model. Daarmee kunnen ze beter inspelen op individuele behoeften van leerlingen. Hoe zorgen we dat onze leermiddelen optimaal bijdragen aan de onderwijskwaliteit? onderwijskwaliteit? In In antwoord antwoord op op die vraag bedacht Stichting Carmelcollege Carmelcollege een een nieuw nieuw leermiddelenconcept, het Licentie-Foliomodel Licentie-Foliomodel (LiFo). (LiFo). Vorig Vorig jaar werd besloten zoveel mogelijk mogelijk lesmethodes lesmethodes volgens volgens dit model te laten aanbieden. Met de uitgevers Malmberg, Malmberg, Thieme en Noordhoff zijn inmiddels inmiddels contracten contracten gesloten. gesloten. Scholen die voor leermiddelen van deze uitgevers uitgevers hebben hebben gekozen, kregen hun materiaal materiaal na na de de zomer zomer in in principe principe voor voor alle leerjaren op deze nieuwe manier geleverd. geleverd.

Wat is LiFo? In het LiFo-model krijgen leerlingen leerlingen een een licentie licentie voor voor ál ál het het digitale lesmateriaal van een methode. methode. Daardoor Daardoor kunnen kunnen ze zonder problemen met materiaal van een ander ander leerjaar leerjaar of niveau werken. Als de docenten dat willen, willen, krijgen krijgen de de leerlingen daarnaast papieren leerboeken leerboeken (folio), (folio), die die als als verbruiksmateriaal functioneren: functioneren: ze ze worden worden eigendom eigendom van de leerlingen.

Flexibele leermiddelen stimuleren stimuleren innovatie innovatie en en maatwerk, maatwerk, zegt adviseur Ellen Brinkman van het het bestuursbureau. bestuursbureau. ‘In Koers 2020 streeft Carmel naar meer gepersonaliseerd gepersonaliseerd leren voor leerlingen en meer professionalisering professionalisering voor voor medewerkers. Beide ontwikkelingen ontwikkelingen ondersteunen ondersteunen we we met met LiFo. Het idee is dat uitgevers en docenten leren van elkaar: elkaar: de uitgevers de uitgevers begeleiden begeleiden docenten docenten bij het bij het gebruik gebruik vanvan hethet digitale digitale materiaal enontvangen zelf ontvangen ze feedback van docenten.’ materiaal en zelf ze feedback van docenten.’

Marktconsultatie Marktconsultatie De start van LiFo volgt op pilots in 2017-2018 en 201820182019. Niet alles verliep op rolletjes. rolletjes. Zo Zo spanden spanden enkele enkele distributeurs na de “marktconsultatie” “marktconsultatie” -- waarin waarin uitgevers uitgevers en distributeurs konden aangeven in hoeverre hoeverre zij zij aan aan de de wensen van Carmel tegemoet konden komen – rechtszaken aan. Zij voelden zich in hun concurrentiepositie concurrentiepositie benadeeld. benadeeld. In januari 2019 gaf de rechter Carmel in alle alle opzichten opzichten gelijk. gelijk. Ook kwamen tijdens de pilots verbeterpunten verbeterpunten naar naar voren. voren. Sommige zijn inmiddels inmiddels opgelost: opgelost: ‘Scholen ‘Scholen zijn zijn blij blijdat dat het bestelproces via één website verloopt en dat al al het het foliomateriaal voortaan door één distributeur distributeur bij bij leerlingen leerlingen thuis wordt afgeleverd’, zegt Brinkman. Brinkman. Wel Wel blijft blijft de de toegang toegang tot het digitale materiaal een aandachtspunt. aandachtspunt. Verder Verder kampen sommige scholen met hardwarevragen (hebben we voldoende laptops?).

Bewust ‘Het goede nieuws is dat tijdens de Carmel Leermiddelenmarkten bleek dat dat scholen scholen bewuster bewuster bezig bezig zijn zijn metmet de inzet de inzet van van leermiddelen’, leermiddelen’, zegtzegt Brinkman. Brinkman. ‘Dit najaar ‘Dit najaar evalueren evalueren we eerst wehet eerst bestelhet bestelen leveringsproces. en leveringsproces. Daarna Daarna kijken we kijken hoe Carmeldocenten we hoe Carmeldocenten het besthet ondersteund best ondersteund kunnen worden kunnen bij hetworden gebruikbij van hetdegebruik leermiddelen van de in de leermiddelen praktijk. Het liefst in dehaken praktijk. we Het aan liefst bij andere hakenontwikkelingen, we aan bij andere zoals formatief ontwikkelingen, toetsen. zoals Ook willen formatief we op toetsen. Carmelniveau Ook willen we samen op Carmelniveau met de uitgevers samen landelijke met dedocentenbijeenkomsten uitgevers landelijke docentenbijeenkomsten organiseren over het werken organiseren met Lifo-methodes.’ over het werken met Lifo-methodes.’

‘Flexibele leermiddelen stimuleren innovatie en maatwerk’ 24

» Passie!

Ton van der Most »

Ik help graag ‘ mensen vooruit’

‘Je zou kunnen zeggen dat ik door teamleider te worden, van mijn hobby mijn werk heb gemaakt. Stevig spul: metal, punk, hardrock. Geen monsteroplages, wel platen om zuinig op te zijn. Ik zorg dat alles bij elkaar komt: muziek, productie, verkoop en promotie.

‘Al sinds 2002 breng ik in mijn vrije tijd namelijk vinylplaten uit van bands die ik leuk vind.’ Ik houd van mooie dingen organiseren, daar word ik blij van. En daar zit de link, want dat is ook een belangrijk deel van het werk van een teamleider.

Vroeger was ik docent. Ik gaf biologie, een mooi vak. Maar mij ging het altijd meer om het omgaan met jongeren. Ik help graag mensen vooruit, en ook dát hoort bij teamleiderschap. Nu stuur ik een team van 25 fijne collega’s aan. Daarnaast heb ik nog genoeg contact met leerlingen, met name als er iets bijzonders aan de hand is. Deze baan doet een beroep op heel verschillende kwaliteiten. Soms voer ik op één dag een serieus gesprek met een collega, doe ik een lesbezoek, neem ik deel aan een beleidsvergadering over de toekomst van kunst & cultuur op school én ontvang ik een nieuwe leerling. Dat maakt het zo leuk.’

Ton van der Most » teamleider havo/atheneum, Carmel College Salland, Raalte Geboren » op 5 april 1980 Passies » organiseren, met mensen omgaan Opleidingen » hbo culturele en maatschappelijke vorming

(‘ooit ga ik nog eens afstuderen’), lerarenopleiding biologie, master educational leadership Werkzaam bij Carmel » sinds 2014

» Opmerkelijk

‘Ik ben gegroeid als onderwijsprofessional’

RUIMTE VOOR PROFESSIONALISERING Onderwijsreisspel Via de Lerarenbeurs kreeg Dieuwertje Kuppens de kans om de master Professioneel Meesterschap te volgen aan de Hogeschool van Amsterdam. Dieuwertje is LD-docent op Carmel College Salland en geeft de vakken oriëntatie op wetenschappelijk onderzoek, geschiedenis en mens & maatschappij. Bij het verschijnen van dit magazine heeft ze de master als het goed is naar volle tevredenheid afgerond.

Betrokken team

Scenariomethode

‘Als LD-docent kreeg ik de kans om een master te volgen op het gebied van onderwijsontwikkeling. Ik heb voor deze opleiding gekozen, omdat de opleiding de verschillende onderwijssectoren met elkaar verbindt en het studeren in een andere regio mij andere inzichten verschaft over het onderwijs. Ook vind ik het prettig dat er in de opleiding drie leerlijnen naast elkaar lopen, namelijk een kennis- reflectie- en onderzoekslijn. Vooral het feit dat je langer de tijd hebt voor het onderzoek is prettig, aangezien je dan ook echt de tijd hebt om een interventie uit te voeren binnen de school. En wat ik heb geleerd pas ik echt toe in mijn eigen praktijk. Door toepassen, beklijft het beter. Zo’n opleiding vraagt natuurlijk ook iets van je team. Mijn teamleider en fijne collega’s waren gelukkig heel betrokken en altijd bereid om mij ruimte te geven en mee te werken.

Wat alle studiegenoten merken, en wat ik ook merk op mijn school, is dat het lastig is om antwoorden en richting te krijgen als je met collega’s in gesprek gaat over de toekomst van onderwijs. Tijdens de master hebben we samen het ‘Onderwijsreisspel’ ontwikkeld op basis van de scenariomethode van Marco Snoek. Kort gezegd: je werkt met een groep vier scenario’s uit. Aan de ene kant heb je de onderwijsas (socialisatie) en aan de andere kant de maatschappelijke as (collectief). Het onderwerp is vrij te bepalen. Juist door verschillende scenario’s in beeld te brengen en deze aan elkaar te presenteren, kun je richting geven aan waar je met je team of organisatie naartoe wilt werken. Het is een collectief leerproces, waarbij het er niet om gaat of de scenario’s per definitie op dit moment haalbaar zijn. Ook gaat het niet over de kennis, maar echt om het proces van samen bedenken wat je belangrijk vindt

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar. Wil je iets aan ons kwijt of heb je nog vragen? Stuur dan een mailtje naar carmelmagazine@ carmel.nl

Redactie en welke kant je op wilt gaat. Het dwingt je om out of the box te denken en het creatieve denkproces wordt getriggerd.

Andere mindset Binnen mijn team heb ik al een sessie gedaan en collega’s vonden het prettig om eens met een andere methode en andere vorm aan de slag te gaan. In de waan van de dag denk je toch vaak in mogelijk- en onmogelijkheden en deze methode trekt je daarvan los. Het verandert je mindset en gaat net een stapje verder dan het denken in concrete en direct uitvoerbare plannen. Wij gaan de methode bijvoorbeeld gebruiken voor ons toekomstige teamplan.

Elkaar inspireren De groep studenten was ontzettend leuk en divers, van primair en voortgezet onderwijs tot hbo. Daar kun je zoveel van leren. Het ‘Onderwijsreisspel’ was een eindopdracht. Ook kozen we ervoor om een symposium te organiseren. Niet zozeer met sprekers, maar om actief aan de slag te gaan met deze methode

om naar toekomstige onderwijsontwikkeling te kijken. Zo raken meer mensen vertrouwd met deze methode. Op het symposium komen de verschillende onderwijssoorten samen en ik hoop dat ze elkaar inspireren.

• Stichting

Op een andere manier naar onderwijs kijken

» Hans Morssinkhof • Perspect

Carmelcollege » Fijke Hoogendijk » Daphne Razi • Hans Morssinkhof Publicity

Zo’n opleiding kan nog weleens iets zijn om tegenop te zien. De combi werken en studeren is intensief, maar het is echt de moeite waard geweest. Ik ben gegroeid als onderwijsprofessional, sta steviger in mijn schoenen en ben nu beter in staat projecten op te zetten en te begeleiden. Het belangrijkste dat ik heb geleerd is om op een andere manier naar onderwijs te kijken. Ik koppel theorie en praktijk makkelijker aan elkaar, zie dingen genuanceerder en weet nu beter wat ik belangrijk vind in het onderwijs. Zo waardevol!’

Communicatiebureau » Suzanne Visser

Ontwerp en opmaak Digidee - creating brand love

Fotografie Van Dijken fotografie en film

Drukwerk Gildeprint

Wil je meer informatie? Check dan onderwijsreis.com

Oplage 4.440

» Het laatste woord

Met een open blik... Al het leren begint met nieuwsgierigheid. Hoe werkt dit? Hoe moet dat? Daarna wordt het ontdekken. Proberen, zo nodig opnieuw beginnen. Soms gaat dat gemakkelijk. Soms is het zweten en doorzetten. Dat vraagt, naast een open blik, de nodige zelfreflectie. Waar zat ik er nu naast? Wat leer ik hiervan? Hoe kan ik mezelf verbeteren? Hier ontstaat de wisselwerking tussen leerling en docent. Die laatste weet waaraan de leerling moet voldoen, maar dat is nooit het hele verhaal. Kennis is ook hier maar de helft. Dus neemt de docent eveneens het vergrootglas. Eerst om te bepalen wat de leerling nodig heeft voor een volgende stap. Daarna om vast te stellen wat dit voor hem of haar betekent. Wat heeft hij of zij zélf nodig om de leerling te kunnen stimuleren? Zo komt het onderwijswiel tot draaien. Laten we daarom een heel nieuw schooljaar lang nieuwsgierig zijn. Naar de leerling, elkaar en onszelf. Voor een verrassend schooljaar, voor iedereen: elke mens, heel de mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 » Postbus 864 » 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 » info@carmel.nl » www.carmel.nl

@stgcarmel

@CarmelVacatures

stgcarmel

stichting carmelcollege