Carmel Magazine april 2013

JAARGANG 10 NUMMER 23 APRIL 2013

BIJ ELKAAR KENNIS HALEN DE WEERBARE LEERLING EEN TANDJE MINDER KAN (NOG) NIETS ZO COOL ALS RADIO

1

In dit nummer

BIJ ELKAAR KENNIS HALEN Succesvolle samenwerking praktijkonderwijs Carmel resulteert in lespakket.

4

DE WEERBARE LEERLING Waarom strengere regels niet helpen tegen pesten.

8

mel r a c @stg atu res c e lVa m r ons @ Ca g l o V te r! t i w op T

EEN TANDJE MINDER KAN (NOG)

16

NIETS ZO COOL ALS RADIO

ANDERE RUBRIEKEN STANDPUNT VAN EEN SCHOOLLEIDER . . . . . . . . . . . 3 BELPANEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 MIJN PASSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 COLUMN ROMAIN RIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 KORT

..................................................

HOE GING HET VERDER MET

.....................

14 15

COLUMN JOS BAACK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Sg. Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmelcollege Gouda ◗ Groenlo, KSG Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

18

APRIL 2013

(Standpunt) van een schoolleider Leerlingen leven niet gezond, bewegen te weinig, drinken te veel, gebruiken verdovende middelen. Het gebruik van social media kent een aantal negatieve bijwerkingen, vooral het pesten van elkaar, het onderlinge respect ontbreekt, evenals het respect voor docenten, maar ook voor bijvoorbeeld politie en andere gezagsdragers.

Steeds meer leerlingen hebben te maken met een moeilijke thuissituatie, het aantal leerlingen met een specifieke problematiek neemt alleen maar toe.

Kortom: “die jeugd van tegenwoordig...”

DE SCHOOL ALS OPVOEDER Wat daarbij opvalt, is dat er vrijwel ogenblikkelijk naar het onderwijs wordt gewezen. Voor alle maatschappelijke problemen dient het onderwijs een oplossing te bieden.

Kinderen naar school van 7.00 uur tot 19.00 uur, de gezonde school, maatschappelijke stages, actief burgerschap, passend onderwijs en ga zo maar door. Plannen komen en gaan.

Hierbij hoeft helaas niet al te veel te worden gerekend op de steun van de ouders, integendeel zou ik zeggen.

Prachtig vond ik het voorbeeld van een rapport met veel onvoldoendes op een spreekavond met ouders en leerling.

In 1975 vroegen de ouders woedend aan de leerling wat hij toch had uitgespookt, in 2010 werd op dezelfde woedende toon aan de docent gevraagd wat de school bezielde. Een helaas herkenbaar beeld.

DE SCHOOL ALS KENNISINSTITUUT Intussen neemt ook de roep om kwaliteit toe. Zwaardere eisen aan taal en rekenen, een toenemend gewicht voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde, meer techniek in de scholen, veel aandacht voor de Cito-toets en voor rendementen in het VO, het houdt niet op. En veel van deze eisen verdienen nog begrip ook.

Natuurlijk ben ik ook van mening dat de school aandacht moet hebben voor beide bovengenoemde aspecten, maar het combineren ervan wordt steeds ingewikkelder.

Wat maakt het werken in het onderwijs dan toch zo leuk?

Na het noemen van deze lastige uitdagingen zou je daar toch bijna aan gaan twijfelen.

Gelukkig overtreft het aantal leuke leerlingen het aantal “moeilijke” leerlingen nog altijd aanzienlijk en als schoolleider kom je elke dag veel heel gemotiveerde medewerkers tegen.

We mopperen graag even in de personeelskamer, maar zijn tot veel bereid en in staat als het gaat om onze leerlingen.

De meerwaarde van onderwijs is evident in beide rollen.

We herinneren ons allemaal docenten waaraan we veel hebben gehad. Hoeveel schrijvers noemen niet hun leraar Nederlands als bron voor inspiratie? We hebben allemaal veel geleerd op school en dan heb ik het bepaald niet alleen over het opdoen van kennis.

Klagen over “de jeugd van tegenwoordig” doen we letterlijk al eeuwen en toch blijft het onderwijs een prachtig iets.

Wat meer begrip en waardering van overheid en ouders zou het nog mooier maken. ◗

‘Die jeugd van tegenwoordig...’

HANS BOERS Rector Carmelcollege Emmen

STANDPUNT 3

Succesvolle samenwerking praktijkonderwijs Carmel resulteert in lespakket

‘Bij elkaar kennis halen’ Zoeken, plakken en knippen. Voor praktijkscholen die in het kader van waardegericht onderwijsles wilden geven, zat er tot voor kort niets anders op. Maar binnenkort is voor alle afdelingen pro (en vmbo) binnen Carmel een lessenreeks beschikbaar, geschreven door een groep docenten van diverse Carmelscholen. Wat maakte hun samenwerking succesvol? En wat zit er eigenlijk in dat lespakket?

OPROEP “Waardegericht onderwijs” is niet de eerste term waar mensen bij praktijkonderwijs aan denken. De meeste leerlingen in dit onderwijstype houden nu eenmaal meer van praktisch bezig zijn dan van boeken en theorie.

‘Maar waardegericht onderwijs ís ook niet abstract en theoretisch’, zegt Henk Antonissen, docent praktijkonderwijs aan het Carmel College Salland in Raalte. ‘Zeker niet de lessenreeksen die onze werkgroep heeft gemaakt. Ik begrijp het wel: “waardegericht” klinkt nogal vaag. Mijn eigen collega’s waren het meest sceptisch van allemaal! Maar toen zij het materiaal gingen uitproberen, merkten ze dat het juist heel dicht bij de leerlingen ligt. Waardegericht onderwijs geeft levensbeschouwing handen en voeten, heel praktisch.

Een van de lessen gaat bijvoorbeeld over de bio-industrie.

Die les hebben we gemaakt aan de hand van materiaal van Wakker Dier. Op onze school, hartje platteland, past zo’n thema perfect in de belevingswereld van de leerlingen.’

4

Welke voorzieningen kan Carmel het beste treffen om kennisdeling te stimuleren?

Mail ideeën naar het bestuursbureau: hoogendijk@carmel.nl.

FACILITEREN De schrijfgroep Waardegericht onderwijs bestaat uit docenten van het Carmel College Salland in Raalte (Henk Antonissen, Nicole Platzer), het Bonhoeffer College in Enschede (Aynur Orgulu en Soraya Damen) en het Twents Carmel College in Oldenzaal (Niek Schefer).

Hun samenwerking past in het streven van Carmel om een kennisalliantie te zijn. In de praktijk blijkt die schooloverstijgende samenwerking echter lastig te organiseren.

Dat het bij de schrijfgroep Waardegericht onderwijs goed is gelukt, komt allereerst doordat de behoefte van onderaf

APRIL 2013

kwam, vermoedt docent levensbeschouwing Peter van Lange van het Bonhoeffer College. Op een studiedag over waardegericht onderwijs werd Van Lange benaderd door twee collega’s uit het praktijkonderwijs, die in hun programma aandacht voor wereldgodsdiensten en levensbeschouwing misten. Van Lange - zelf werkzaam in het havo/vwo - vroeg en kreeg van het College van Bestuur tijd en geld om een schooloverstijgend schrijfproject voor het praktijkonderwijs op te zetten en te begeleiden.

Bij de beslissing van het College van Bestuur om het project te faciliteren, heeft het belang dat Carmel hecht aan waardegericht leren een belangrijke rol gespeeld, geeft Sylvia Goossens van het bestuursbureau aan.

‘Als wij dat thema belangrijk vinden en er blijkt voor het praktijkonderwijs helemaal geen materiaal te zijn, dan ligt het voor de hand dat wij daarbij helpen.’

STERKE KANTEN Van Lange en de twee docenten die het onderwerp hadden aangekaart, hadden wel versterking van anderen nodig. Op een oproep binnen het Carmelnetwerk kwamen via-via reacties binnen van docenten uit het praktijkonderwijs die ook geïnteresseerd waren.

De schrijfgroep was geboren.

In twee jaar tijd kwamen de schrijfgroepleden ruim twintig keer bijeen. Eerst wilden ze de bijeenkomsten deels gebruiken als schrijftijd, maar al snel bleek het effectiever om de gezamenlijke tijd te benutten voor inspiratie en feedback en het schrijfwerk te verdelen en mee naar huis te nemen. ‘Af en toe konden we een gastspreker uitnodigen,’ zegt Henk Antonissen, ‘heel inspirerend.’

De formule werkte ook goed omdat de docenten bij de verdeling van het werk echt gebruik maakten van elkaars kwaliteiten, denkt Sylvia Goossens. ‘De docent die alles weet van social media, maakte ook de lessen daarover.

Zo kun je bij elkaar kennis halen.’

De open cultuur binnen het praktijkonderwijs vergemakkelijkte de samenwerking nog verder.

Opmerkelijk, vond havo/vwo-docent Peter van Lange: ‘Wat docenten in het praktijkonderwijs gemeen hebben, is de aandacht voor de mens. Het gaat echt om de leerlingen. Samenwerken is heel gewoon. Er bestaat binnen Praktijknet, de organisatie van scholen voor praktijkonderwijs, bijvoorbeeld een hele structuur van vakgroepen. Dat zie je niet op die manier in het havo/vwo.’

sociale netwerk’, één over omgaan met anderen en één over ethiek. De lessen kunnen als reeks gegeven worden, als een soort ‘vak’ op het rooster, maar ook afzonderlijk.

De structuur is zodanig dat docenten er gemakkelijk een losse les kunnen uitlichten, bijvoorbeeld rond een feestdag of een ingrijpende gebeurtenis, zoals het overlijden van een dierbare. Het materiaal is kant-en-klaar en uitgeprobeerd binnen het praktijkonderwijs. Er hoort bijvoorbeeld een didactische placemat bij die het materiaal vanuit de verschillende soorten ‘intelligenties’ benadert. Ook is er een bak met opdrachtkaarten.

Henk Antonissen is ervan overtuigd dat het materiaal tegemoetkomt aan de behoeften van zijn collega’s - in het praktijkonderwijs, maar ook in het vmbo. ‘Leerlingen vinden het vaak moeilijk om op een passende manier te reageren op gebeurtenissen. Ze hebben het hart op de tong, maar dat kan bij een ander soms storend binnenkomen. Als je veel aandacht besteedt aan het omgaan met elkaar, is dit materiaal daarvoor heel geschikt.’ ◗ Geïnteresseerd in de lessenreeks Waardegericht onderwijs? Mail dan naar het bestuursbureau: soepboer@carmel.nl of goossens@carmel.nl.

LESPAKKET Inmiddels nadert de lessenreeks Waardegericht onderwijs zijn voltooiing. In juni hoopt de schrijfgroep twee mappen te kunnen opleveren met in totaal vier lessenreeksen: één over religie en levensbeschouwing, één over ‘mijn

Soraya Damen en Aynur Orgulu

5

Belpanel Leerlingen twitteren, appen, sms’en. Vaak zitten ze ook nog eens op Facebook. Leuk, maar soms ook riskant. Bijvoorbeeld als de ene leerling de andere lastigvalt of pest. Of als er te veel persoonlijks op internet wordt gezet. Wat daar staat, is moeilijk weg te halen. En dat kan akelige gevolgen hebben voor het dagelijkse leven van leerlingen. Nu en later, als ze op zoek gaan naar een baan. Daarom wordt steeds vaker gezegd dat scholen hun leerlingen moeten opvoeden in het gebruik van social media. Maar willen we dat wel? Is de leerling niet zelf verantwoordelijk? Of de ouders? We leggen al deze vragen voor aan ons belpanel, dat de tanden zet in de stelling:

Het wordt tijd voor het vak mediawijsheid!

ILSE OTTINK, LEERLING 4 VMBO-KADER (KSG MARIANUM, LOCATIE LICHTENVOORDE):

MICHELLE ASMA, LEERLING 6 VWO, TWENTS CARMEL COLLEGE (LOCATIE DE THIJ):

‘Eens. Het lijkt me goed leerlingen bij te brengen wat wel, en wat niet kan.

Kijk naar de rellen in Haren: iedereen zet alles op Facebook. Zelf heb ik er nooit last van gehad, ik scherm mijn pagina goed af. Ik heb geleerd ermee om te gaan, vooral door mijn ouders. Dan nog vind ik dat het tijd is voor goede voorlichting, al is het maar één ochtend in het jaar. Bij ons op school ligt het bij onszelf. We kunnen aan de bel trekken als er iets gebeurt, maar de school zelf is nog niet zo actief. Dat mag anders, ook vanwege alles wat we de laatste maanden hebben gehoord over pesten.’ ◗

‘Ik vind het niet nodig.

Wie zou dat vak moeten geven? Wij hebben er meer verstand van dan de meeste docenten. En wie verkeerde bedoelingen heeft, laat zich door dat vak echt niet tegenhouden.

Bovendien praten we er onderling zelf vaak over, omdat er vrij veel vervelende sexfilmpjes worden geappt. Je ziet de mensen nooit helemaal, maar iedereen probeert te raden wie het kan zijn en dan gaan de namen wel rond. Dat kan niet, vinden we. Op school wordt er soms aandacht aan geschonken, bijvoorbeeld in teksten die we bij Engels krijgen. Maar ik denk dat we er al genoeg mee bezig zijn. Zo’n vak mediawijsheid voegt niets toe. We hebben bovendien al zoveel vakken.’ ◗

FREEK VAN OENEN, DOCENT ECONOMIE/LEERLINGCOÖRDINATOR VMBO DE GRUNDEL (HENGELO):

MICHEL HAGMOOLE OF TEN HAVE, OUDER (CARMELCOLLEGE EMMEN):

‘Volgens mij heeft elke generatie eigen problemen en heeft ze het recht om zelf oplossingen te vinden.

Daar leren de jongeren het meest van; zo hebben wij dat in onze jeugd ook gedaan. Social media zijn nu een hype, maar ik verwacht dat die wel bijtrekt en dat we er over tien jaar anders naar kijken. Het is nog nieuw, we moeten eraan wennen.

Vooral het positieve ervan zien en benadrukken. Daarom ben ik het niet eens met de stelling, al vind ik wél dat de school er aandacht voor moeten hebben en moet handelen volgens een duidelijke visie. Dat geldt overigens ook voor de ouders.

Maar, let wel: ik heb het niet over cyberpesten. Daar moeten we zeker iets aan doen.’ ◗

‘Ik ben het hiermee eens.

Het vak had er al veel eerder moeten zijn en moet op de basisschool beginnen. Op internet en social media wordt heel gemakkelijk een schijnveiligheid gecreëerd, die kinderen en jongeren verleidt meer informatie prijs te geven dan goed is.

En volwassenen niet minder. Dus hoe eerder, hoe beter.

Ik vind overigens wel dat we hier als ouders een nog grotere taak hebben. Hier thuis houden we zicht op de manier waarop onze dochter haar mobiel en iPad gebruikt. We leren haar een ander niet aan te doen wat ze zelf erg vindt, en geen onbekende als vriend toe te voegen. De risico’s zijn gewoon te groot en dan denk ik nog niet eens aan cyberpesten.’ ◗

6

MIJN PASSIE

APRIL 2013

JOHN DE HEIJ (48) - THEATERMAKER, DOCENT CKV, COÖRDINATOR CULTUURPROJECTEN CARMELCOLLEGE GOUDA ‘Als ze eenmaal hier achter de coulissen staan, dan heb ik ze.

Een week eerder zeiden ze nog “niets voor mij.” Toch staan ze er, trillend weliswaar, maar ze doen auditie. En dan kómt er soms toch ineens een geluid uit die strot… Dat is zo’n moment waarop je denkt: dit is het. Maar dat gevoel heb ik ook als ik figuren die er bij ckv geen zak aan vinden, zo ver weet te krijgen dat ze toch een filmpje maken. En als ik die jongens dan ver na schooltijd zie monteren, omdat het wél goed moet worden.

Mensen over drempels helpen, dat is het. Drama en theater geven je als docent een unieke kans om dichtbij te komen. Ik heb dat hier zelf als leerling meegemaakt.

De docenten die de theatervoorstellingen deden, werden net iets meer dan “gewoon docent”. Wel vijf leerlingen uit mijn jaar zijn naar de theaterschool gegaan. Twee jaar later ging de telefoon. Of wij op onze oude school een voorstelling wilden maken. Zo is het begonnen, en nu werk ik hier al 25 jaar. Where the magic is, is de slogan van de school. Reclame natuurlijk, maar er zit iets in. Ik werk ook op andere scholen, maar hier is iets… een warm gevoel. Ik heb ooit een jongen zo ver gekregen dat hij meedeed in een Westside Story-achtige productie.

Het was een jongen van de straat, hij speelde een bendelid. Hij stond letterlijk te trillen in de coulissen. Ik vroeg: “Ben je zo zenuwachtig?”

Hij zei: “Nee, ik heb me nog nooit zo sterk gevoeld.” Pas sprak ik hem weer. Het is hem altijd bijgebleven.

‘Jongeren ráken en inspireren me’

Naast mijn werk op school ben ik theatermaker. Ook mooi, werken met professionals. Maar deze jongeren raken en inspireren me.

Ook ík leer hier. En wat ik hoop, en soms ervaar, is dat ik op dezelfde manier richting mag geven aan de ontwikkeling van jongeren zoals dat destijds bij mij gebeurd is.’ ◗

7

Waarom strengere regels niet helpen tegen pesten

De weerbare leerling Het overlijdensbericht van Tim Ribberink, begin november 2012, galmt nog na. Op 20-jarige leeftijd maakte hij een einde aan zijn leven, volgens een achtergelaten verklaring omdat hij zijn hele leven was ‘bespot, getreiterd, gepest en buitengesloten.’ De ontzetting nam nog toe toen na hem andere jongeren eveneens rust in de dood zochten.

Sindsdien is het voorkomen van pesten ook binnen Carmelscholen onderwerp van gesprek.

DE WEERBARE LEERLING Carel Vaneker, adjunct-directeur van locatie De Thij van het Twents Carmel College in Oldenzaal kan zich die dagen in november meteen voor de geest halen. Tim Ribberink was er immers twee jaar leerling geweest.

‘Geen gemiddelde jongen, hij viel op. Dan heb je het helaas niet altijd gemakkelijk, dat is gebleken’, zegt hij.

Het nieuws van zijn zelfgekozen dood kwam hard aan in de school. ‘We waren onthutst’, blikt hij terug, ‘we hebben ons vele malen afgevraagd of we iets gemist hadden.’ De troost ligt in Tims verzoek, kort na zijn

eindexamen, om in het kader van zijn hbo-opleiding geschiedenis op zijn oude school stage te mogen lopen.

‘Voor ons het teken dat hij zich hier prettig moet hebben gevoeld.’

Dat vond ook de inspecteur, die vrijwel meteen belde.

‘Hij zei te weten dat we onze leerlingenzorg op orde hebben. Dat hebben we heel erg gewaardeerd. Het komt ook naar voren uit de jaarlijkse enquêtes die we houden onder leerlingen, ouders en oud-leerlingen. Steevast scoren we een 8 voor veiligheid.’ Daarmee is de kous bepaald niet af. Vaneker: ‘De gebeurtenissen van vorig

BUITENGESLOTEN 8

APRIL 2013

jaar hebben hier het nodige losgemaakt. En veel energie vrijgemaakt: we hebben een studiedag gehouden en zijn een traject “Weerbaar en betrokken” begonnen, om nog meer te doen om pesten te voorkomen.’

dit voor zo’n meisje betekent en gevraagd hoe ze zelf zouden reageren als hun of een zusje dit zou overkomen.

Dat is wel overgekomen. We hebben bovendien contact opgenomen met bureau HALT, voor een workshop “virtueel leven”. Janneke Riphagen heeft die eind januari gegeven aan de derdeklassers.’

PHOTOSHOP Eveneens eind vorig jaar kreeg Freek van Oenen, leerlingcoördinator op De Spindel in Hengelo, te maken met een akelig geval van cyberpesten. Klasgenoten hadden het gezicht van een medeleerlinge op het lichaam van een naakte vrouw gephotoshopt en via hun mobieltjes rondgestuurd. Aangevuld met opmerkingen die zich laten raden. ‘Ik heb meteen haar vader gebeld en met hem overlegd, waarna hij haar heeft opgehaald’, vertelt hij. ‘Ze is al lang weer terug op school. Het gaat goed. Was het een allochtoon meisje geweest, dan waren er misschien cultuurgerelateerde problemen bijgekomen.’

Het gebruik van de mobiele telefoons voorzag in bewijslast én sporen naar de daders. ‘Met de jongens die betrokken waren en met de klas heb ik een stevig gesprek gevoerd. Opvoedkundig ook. Ik heb ze voorgehouden wat

STAATSSECRETARIS Inmiddels heeft pesten uitgebreide landelijke aandacht gekregen, en niet alleen in de media. Staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft na Kamervragen schoolbesturen en deskundigen geraadpleegd. In een brief aan de Tweede Kamer, van 22 januari 2013, schrijft hij: “Het pesten staat prominent op de agenda.” En: “Pesten is helaas van alle tijden en gebeurt op te veel scholen, maar ook op werkplekken en sportclubs en op te veel andere ontmoetingsplaatsen in onze samenleving.”

Hij stelt verder voor maart een plan van aanpak in het vooruitzicht. Maar: “Bij de aanpak van pesten vormt weten regelgeving en de handhaving daarvan het sluitstuk.

Het gaat hier ten diepste om de mentaliteit, het gedrag en de omgangsvormen op een school en deze laten zich lastig voorschrijven.”

WAARDEGERICHT

‘Dit is niet iets voor de school alleen’

Vrij vertaald: strengere regels helpen niet. Zie ook de Carmelbrede studiedag waardegericht leren, die op 11 april in Deventer werd gehouden. Thema: hoe zetten we de leerling in zijn kracht? Een positieve invalshoek, benadrukt Sylvia Goossens, adviseur op het bestuursbureau van Carmel: ‘De leerling in zijn kracht zetten, betekent hem of haar leren omgaan met verschillen tussen mensen. Ieder van ons heeft ‘eigen-aardigheden’ en eigen waarden. Daar moeten we mee uit de voeten kunnen. Dat volgt uit de missie van Carmel: “Elke mens, heel de mens en alle mensen”. Juist hier, zou ik zeggen.’

Ze verwijst naar de studiedag op De Thij, waarover Carel Vaneker al sprak. ‘Hij zei er onder meer dat we de realiteit onder ogen moeten blijven zien. Er is nu eenmaal ergens een hiërarchie en in deze levensfase zoeken jongeren hun plek. Je kunt daar een positieve draai aan geven: hoe zorgen we dat iedereen zijn plekje vindt, zonder anderen te beschadigen en zonder zelf beschadigd te worden?

Hoe maken we onze leerlingen sterk?’ Cabaretier Bart Melief en verschillende workshops, onder meer van Niels Baas, hebben de deelnemers daarvoor handvatten aangereikt. ‘We hebben docenten steun willen geven.

Door handelingsverlegenheid weg te nemen, een constructief perspectief te bieden en informatie te

9

geven waarmee ze verder kunnen. Alleen maar strenge regels helpen niet, die stimuleren jongeren eerder om de grenzen op te zoeken. En dat wil niemand.’

WEDERKERIGHEID De filosofie past bij het project “Weerbaar en betrokken” van De Thij. De termen spreken boekdelen. ‘Pesten is een rampzalig verschijnsel van alle tijden’, licht Carel Vaneker toe, ‘en een verschijnsel met verschillende kanten. Ik kan jou alleen maar willen plagen, maar jij kunt dat ervaren als pesten. Het is al waardevol als je probeert in te schatten wat die ander kan hebben bedoeld. Op onze studiedag was adviseur Jan Ruigrok

HET DOEL ‘Mijn doel is dat de school een plek is en blijft waar ouders hun kinderen met een gerust hart naartoe sturen, leraren graag en veilig werken en waar jongeren graag naartoe gaan, om te werken aan hun toekomst. Goed onderwijs vereist een veilige school, alle kinderen verdienen een veilige school.’

Staatssecretaris Sander Dekker van OCW, 22 januari 2013

hier. Hij had het over de “pedagogische dansvloer”, waar kwetsbaarheid een uitnodiging voor betrokkenheid zou moeten zijn. We willen immers, net als ons gebouw, een transparante school zijn, waar we elkaar zien, ons van elkaar bewust zijn en ons rekenschap geven van de opdracht om voor elkaar te zorgen.’

Hierin ligt een wederkerigheid besloten. De betrokkenheid bij elkaar moet de potentiële pester ertoe bewegen van zijn acties af te zien, en het potentiële slachtoffer in staat stellen om het verschil tussen plagen en pesten scherper te zien. Zijn grotere weerbaarheid kan hem helpen om te gaan met de eigen kwetsbaarheid. Vaneker: ‘Let wel: dit is waaraan we werken om pestgedrag en de gevolgen te voorkomen, omdat we het leed van bestaande slachtoffers kennen. We zien nog scherper toe en er is nu een digitaal meldpunt. In de lessen besteden we meer aandacht aan begrippen als weerbaarheid en sociale cohesie. We kiezen voor een integrale benadering, door alle vakken heen. Het slaat aan, het draagvlak is groot.’

NERGENS BESCHERMD Vaneker, en ook Sylvia Goossens, bezien cyberpesten vanuit een ander perspectief. De impact is nog groter, menen ze. ‘Je krijgt alleen maar beeld, of beeld en tekst en doorgaans anoniem’, meent Vaneker. En Goossens: ‘Vroeger gooide je een beledigend papiertje weg.

Maar dit is nagenoeg onuitwisbaar.’ Er is nog een andere dimensie, weet Freek van Oenen: ‘Met cyberpesten kunnen anderen je thuis raken. Je bent nergens meer beschermd.’

Dat was de strekking van het filmpje dat Janneke Riphagen van HALT voor derdeklassers afspeelde.

Op het scherm zagen ze een jongen die op het schoolplein klappen krijgt. Thuis vraagt zijn moeder hoe het met hem gaat en wat hij voor zijn proefwerk heeft

10

APRIL 2013

gehaald. De jongen gaat naar boven, zet zijn pc aan en ziet meteen de boodschap: ‘We krijgen je nog wel.’

Van Oenen: ‘Stel je voor. Je zit in je veilige kamer en het gaat gewoon door. Het was dood- en doodstil in de klas, de boodschap kwam heel goed binnen. Je moet het zien om het te kunnen begrijpen. Dán ga je nadenken. En dat is wat er gebeurde, mede door de inzet van Janneke.

Zo blijft het hangen en dat past bij onze opdracht om duidelijk te maken wat kan en niet kan.’

Met de nodige behoedzaamheid. Vierdeklassers hebben de film niet gezien. ‘Die zijn bijna weg, dan kan dit net de verkeerde uitdaging zijn om nog een keer de grens op te zoeken. Bovendien, als je wilt sturen, moet je dat eigenlijk

doen voordat de leerlingen 16 worden. Op bijvoorbeeld het ROC zijn ze veel minder kneedbaar.’ Vervolgens komt hij bij een punt dat hem nog steeds verbijstert. De school wilde de ouders nauw bij het project “virtueel leven” betrekken. ‘In de driehoek leerlingen-school-ouders moeten we bij elkaar aansluiten’, legt hij uit. Maar slechts vijf ouders meldden zich aan. ‘Ik ben ervan geschrokken’, zegt hij. ‘Ouders hebben ook een voorname rol. Zie de moeder uit dat filmpje. Ze vroeg niet door, dus zei die jongen niets. En heel veel ouders zijn echt betrokken.

Maar we moeten er wel over nadenken hoe we meer ouders bereiken. Dit is geen zaak voor de school alleen.’ ◗

‘MAAK LEERLINGEN TOT EXPERTS’ ‘Het heeft weinig zin pesters meteen hard aan te pakken. De kans bestaat dat je daardoor de drempel voor het slachtoffer ongewild nog hoger legt.’ De uitspraak is van Niels Baas (25), junior docent/junior onderzoeker aan de Universiteit Twente. Op 11 april heeft hij meegewerkt aan de studiedag waardegericht leren, met een inleiding en workshops over de verwante thema’s internetgebruik en cyberpesten.

‘Ik weet zelf wat het is gepest te worden’, zegt Baas.

Hij vertelt over de onmacht en schaamte die er het gevolg van zijn. ‘En dan had ik het geluk dat cyberpesten nog niet bestond, zodat ik in elk geval thuis veilig was’, voegt hij eraan toe. Toch wil hij daarbij niet te lang stilstaan: ‘Ik heb geleerd die negatieve ervaringen om te zetten in positieve. Omdat ik ben gepest, kan ik nu leerlingen, ouders en docenten verder helpen.’

Voor dit doel heeft hij de website www.cyberpestendebaas.nl opgericht en verzorgt hij ouderavonden en workshops over cyberpesten en internetgebruik door kinderen en jongeren.

Daarnaast werkt hij samen met de Kindertelefoon, mijnkindonline.nl en pestweb.nl, en is hij gesprekspartner voor de overheid. ‘Pestgedrag tast het welzijn van leerlingen aan en beïnvloedt hun schoolprestaties’, legt hij uit. Of het gaat nóg verder, zoals recente zelfdodingen leren. Baas, met nadruk: ‘Dat mag niet, zo hoeft het niet af te lopen.

We moeten écht een heel ander signaal geven.’

SCHAAMTE Hier grijpt hij terug naar zijn eigen ervaringen.

‘Wie gepest wordt, vindt het vreselijk om erover te

‘Luisterend oor, stabiliteit en rust’

praten. De schaamte is groot. Als je weet dat de dader hard wordt aangepakt, ligt de drempel nog hoger.’

Baas adviseert het slachtoffer allereerst een luisterend oor, stabiliteit en rust te bieden. ‘Pas daarna komt de volgende stap, op basis van wat het gepeste kind wil.

Hij of zij is de expert en wil meestal vooral rust en veiligheid. Scholen willen vaak slachtoffer en dader met elkaar in gesprek brengen. Dat hoeft niet de wens van het slachtoffer te zijn. Betrek hem of haar dus.’

Meer preventie is eveneens nodig. ‘Brandjes blussen helpt niet. Investeer in laagdrempeligheid, want vaak worden signalen niet opgevangen. Waarom blijft die leerling na de les in het lokaal hangen? Is er misschien iets wat hij wil zeggen? Durf het gesprek aan te gaan, wees niet bang te signaleren en je verantwoordelijkheid te nemen. Praat erover, met leerlingen en met elkaar.’

Dat is ook wat hij adviseert over het internetbeleid van scholen. ‘Maak ze ook hier tot experts, dan worden ze medeverantwoordelijk en raken geïnteresseerd. Zo zet je leerlingen in hun kracht en kom je tot wisselwerking.

Laat bijvoorbeeld je Facebookpagina door je leerlingen maken. Dan helpen ze jou terwijl jij hen begeleidt. Ik ken docenten die dat steeds leuker vinden.’ ◗

11

‘Een zeer ernstige volksziekte’

Facts & figures over pesten ‘Pesten is een stelselmatige vorm van agressie waarbij één of meer personen proberen een andere persoon fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te brengen. Bij pesten is de macht ongelijk verdeeld.’

Bron: Nederlands Jeugdinstituut, www.nji.nl

GEVOLGEN VAN PESTEN • Last van sociale en emotionele problemen • Gevoelens van eenzaamheid en depressie worden vergroot • Bestaande problemen verergeren • Slachtoffers gaan zichzelf door het pesten minder leuk vinden, wat kan leiden tot uitlokken van nog meer pestgedrag Bron: Nederlands Jeugdinstituut, www.nji.nl

PROFIEL DADER • Doorgaans populair in de klas, hoog zelfbeeld en wil leider blijven • Sterke manipulerende houding en minder inlevingsvermogen • Erkent het pestgedrag meestal niet en zegt dat het “maar een geintje” was Bron: Niels Baas, www.cyberpestendebaas.nl

PROFIEL SLACHTOFFER • Doorgaans zenuwachtig, onzeker en gevoelig • Heeft meestal een negatief zelfbeeld • Is fysiek zwakker dan de daders Bron: http://prima.nigz.nl

GETREITERD 12

ENKELE CIJFERS Volgens onderzoek van de School Attitude Questionnaire Internet (SAQI) is pesten ‘een zeer ernstige volksziekte’. Een enquête onder 90.000 leerlingen uit het basis- en het voortgezet onderwijs (schooljaar 2011-2012) wijst uit dat: • 76% naar eigen zeggen ‘minstens enigszins’ deelneemt aan het pesten van medeleerlingen • 40% ‘relatief sterk betrokken’ is • 12% geldt als ‘heftige pesters’ • 12% zegt ‘ernstig’ te worden gepest • 65% vindt ‘min of meer gepest’ te worden • Jongens grotere pesters blijken dan meisjes Bron: www.saqi.nl

CYBERPESTEN Hoewel nader onderzoek nodig is, lijkt één op de vijf leerlingen te maken te krijgen met cyberpesten.

De werkelijke aantallen liggen naar verwachting hoger. In 2010 werd nog altijd meer ‘in het echt gepest’ dan online.

Bron: www.scp.nl

OOK DE LERAAR WORDT GEPEST Hoewel bekend is dat ook docenten worden gepest, ontbreken vooralsnog harde onderzoeksgegevens. Dat geldt eveneens voor een ander euvel: pesten onder volwassenen op de werkvloer en daarbuiten. ◗

COLUMN

APRIL 2013

CARMEL IN BEWEGING De wereld draait door en verandert in razend tempo.

En één ding lijkt zeker: die veranderingen gaan steeds sneller. Toen collega’s in de personeelskamer dagen en vooral nachten doorbrachten met het aan de praat krijgen van de eerste computers en vol vuur ervaringen en ontwikkelingen uitwisselden, dacht ik: leuk tijdverdrijf, maar computers zijn toch niet echt nodig. Hetzelfde jaren later met de eerste mobieltjes. Intussen zijn we dag en nacht bereikbaar en regelen secretaresses je agenda met behulp van mooie programma’s en gadgets. Maar als je 60 bent blijf je op ICT-gebied toch eeuwig achterlopen, vermoed ik.

Onze leerlingen leven meer dan ooit in een andere wereld die in de toekomst toch zeker meer dan nu vanuit de (nu nog) opkomende landen zal worden gedomineerd.

Europa als echt oude wereld, veel te veel investerend in het agrarische verleden en te weinig in innovatie.

Oude belangen versus nieuwe toekomst voor onze jeugd.

Willen onze leerlingen in een hun vertrouwde ICT-omgeving in de toekomst optimaal kunnen leren, dan wordt het tijd dat Carmel het collectieve denken over ICT in een volgende versnelling zet. Op elke school het ICT-wiel uitvinden is vooral nuttig op die onderdelen waarin scholen zich specifiek onderscheiden van elkaar. De krachten bundelen en kosten besparen door collectief standaarden te hanteren en slim in te kopen, levert essentiële ruimte op voor innovatie.

De tijd dat budgetten alleen maar konden stijgen ligt echt achter ons.

In de afgelopen maanden is het adagium van “decentraal, tenzij” gaan kantelen. Financiën en ICT zijn domeinen waar collectief denken en strakkere sturing ruimte kunnen scheppen voor optimale kansen voor scholen, leraren en leerlingen. Ook Carmel zal moeten bewegen om bij te blijven. Soms collectiever in het belang van het decentrale. Het lijkt een tegenstelling, maar dat is het niet! ◗ ROMAIN RIJK Voorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

13

Kort UPDATE PROJECT DATATEAMS

SLUITING BODEGRAVEN

De eerste tranche rondt af aan het einde van dit schooljaar. Ter afsluiting hiervan is een ontmoetingsmiddag gepland voor alle datateams en belangstellenden, waar de datateams de resultaten presenteren.

De ontmoetingsmiddag staat gepland op donderdag 20 juni 2013, van circa 13.00 tot 17.00 uur.

CARMELCOLLEGE GOUDA, LOCATIE ANTONIUSCOLLEGE BODEGRAVEN

In september 2013 starten nogmaals tien datateams: de zogenaamde tweede tranche.

De aanmeldtermijn voor de tweede tranche sluit op 22 april 2013.

Wilt u meer lezen? Meer inhoudelijke informatie en publicaties vindt u op www.datateams.nl. ◗

Het afgelopen najaar heeft het College van Bestuur besloten de onderwijsactiviteiten van het Antoniuscollege Bodegraven te beëindigen en de locatie met ingang van cursusjaar 2013-2014 te sluiten. Directe aanleiding hiervoor is - naast de reeds jaren dalende leerlingaantallen - het sneuvelen van het perspectief op nieuwbouw op korte en middellange termijn.

Carmel blijft investeren in de Goudse locaties van Carmelcollege Gouda: De Meander als Power School en het Antoniuscollege Gouda als ‘School Where the Magic is’. ◗

GESLAAGDE AANBESTEDING LEERLINGENINFORMATIESYSTEEM Stichting Carmelcollege heeft per 1 januari 2013 een overeenkomst gesloten met Simac Onderwijs voor de aanschaf van het leerlingeninformatiesysteem SOM. De keuze voor SOM is een voortzetting van het bestaande leerlingeninformatiesysteem.

CARMEL ACTUEEL DIGITAAL! Alle Carmelmedewerkers ontvangen sinds dit schooljaar de Carmel Actueel in hun eigen mailbox. Dit betekent: niet meer op papier maar digitaal! ◗

14

Naast de aanschaf van SOM heeft het College van Bestuur besloten tot stichtingsbrede aanschaf van het aan SOM gerelateerde programmatuur. Hierbij gaat het om de programma’s Cum Laude van MagnaView (een programma voor schoolleiders dat managementinformatie toont over de onderwijsinstelling) en SOMtoday van Topicus (een ELO-functionaliteit) die geheel in SOM is geïntegreerd). ◗

APRIL 2013

Hoe ging het verder met…

De Carmel Award De eerste Carmel Award voor het beste profielwerkstuk ging vorig jaar naar de jonge makers van de rooster-app Edudeck. Had de verkiezing het

‘Met de Carmel Award zeggen we: excelleren mag’

bedoelde effect? En wat is er dit jaar nieuw of anders?

‘De award stimuleert leerlingen het beste uit zichzelf te halen’, zegt Astrid Wassink enthousiast. De adjunctdirecteur bovenbouw vwo van Twents Carmel College locatie De Thij zit al sinds de start in de werkgroep achter de Carmel Award. Het idee kwam voort uit het strategisch beleidskader Koers 2014, waarin talentoptimalisatie als doel wordt genoemd. Wassink staat daar vierkant achter.

‘Ik vind het een aanwinst dat we goede prestaties belonen.

Op scholen hebben we het vaak over wat niet goed gaat.

Met de Carmel Award zeggen we: excelleren mag.’

WETENSCHAPPELIJK In de praktijk pakt het ook echt zo uit, heeft Wassink bij de eerste Carmel Award ervaren. ‘Het is heel stimulerend voor leerlingen om te merken dat ze het in een competitie goed doen. Maar niet alleen voor leerlingen, ook voor scholen. Want er is bij de profielwerkstukken echt nog wel iets te winnen aan kwaliteit. Nu worden de beste profielwerkstukken van Carmel bekeken door een nominatiecommissie waarin naast docenten ook wetenschappers zitten. Zij houden de scholen een spiegel voor: hoe scoren onze profielwerkstukken als je criteria aanlegt die bijvoorbeeld gelden voor de KNAW Onderwijsprijs? Heel leerzaam.’ De acht beste werkstukken, één voor elk onderwijstype en profiel, gaan door naar de finale.

Daar beoordeelt een jury ze op onder meer originaliteit en maatschappelijke relevantie.

HAVO ÉN VWO De eerste Carmel Award werd gewonnen door drie leerlingen van het Etty Hillesum Lyceum. Zij konden hun prijs, een mediacheque van 500 euro, op 8 juni 2012 mee naar huis nemen. De finale van de Carmel Award 2013 is al kort na het verschijnen van dit magazine, op 19 april 2013. De genomineerden waren bij het schrijven van dit artikel nog niet gekozen. Wel zijn enkele aanpassingen in de opzet bekend. Zo kunnen scholen voortaan een beperkt aantal werkstukken inzenden. Ook worden voor havo en vwo aparte awards uitgereikt. Nieuw is verder de spin-off voor docenten. Op woensdag 16 mei, in de aanloop naar de Carmel Award 2014, vindt voor het eerst een workshopmiddag plaats voor docenten die de kwaliteit van ‘hun’ profielwerkstukken willen verbeteren.

Van alle scholen zijn een of meer docenten welkom.

Vanzelfsprekend zijn er in het vmbo ook voldoende talenten die het verdienen hun kwaliteiten te tonen.

Een award voor het vmbo is wellicht een volgende stap. ◗ Laatste nieuws op Twitter via @stgcarmel (#CarmelAward).

Nieuws over de workshop is te vinden op het Carmel Intranet.

15

Een tandje minder kan (nog) De financiële problemen van het kabinet en de recessie raken ook Stichting Carmelcollege. Romain Rijk, voorzitter van het College van Bestuur, is echter allesbehalve somber. ‘Als we door de begrotingsperikelen heen zijn, ziet de wereld er financieel zonniger uit. Dan kunnen we blijven investeren.’

URGENTIE

Romain Rijk

Eerst het macroniveau. In 2013 heeft Carmel te maken met € 3 miljoen minder inkomsten van het rijk. ‘Dat is de onvoorspelbaarheid, zo niet onbetrouwbaarheid van de overheid’, zegt Rijk. Hij duidt op de kasschuif, een kabinetsmaatregel om de hogere kosten van de laatste CAO-VO te kunnen opvangen. Feitelijk zijn het voorschotten, die worden verrekend zodra nieuwe loonruimte beschikbaar komt. Maar het kabinet heeft het voorschot voor 2013 geschrapt. Op een ongelukkig moment, volgens controller Karel van der Velden: ‘In september vorig jaar, toen de begrotingen al bijna waren vastgesteld.’

Dat is niet het enige. Het kabinet raakt niet aan de basisbekostiging, maar houdt die op hetzelfde niveau.

Terwijl de kosten fors stijgen. Rijk: ‘Nu iedereen langer moet werken, stijgen de salarislasten, waaronder de BAPO-kosten en de gemiddelde personeelslast. Net als energieprijzen, pensioenpremies en btw-tarief.’ Zo tekent de tendens zich af: stijgende kosten bij een gelijkblijvende geldstroom betekent op termijn minder werkgelegenheid. ‘Niet alles is kommer en kwel’, tekent Rijk aan. ‘De Prestatiebox, uitvloeisel van de afspraken tussen de VO-raad en het kabinet, brengt tijdelijk extra middelen. En we kunnen zelf verbeteren door strakker te begroten en te sturen. Het is een tandje minder, maar we kunnen ons werk nog goed doen.’

16

DE REK ERUIT Alex Quinten, senior beleidsmedewerker planning & control van Het Hooghuis in Oss, heeft een overeenkomstig verhaal. ‘De stijgende kosten zijn het grootste probleem’, legt hij uit. ‘We krijgen niet minder geld, maar we hadden meer moeten hebben. Dit zijn impliciete bezuinigingen.

Het gaat nog, de “werkvloer” merkt er relatief weinig van en onze kwaliteit blijft hoog. Maar de rek is eruit.’

Het Hooghuis zoekt onder meer compensatie door scherper in te kopen. Hoewel steeds vaker sprake is van centrale inkoop door Carmel, betrekt Het Hooghuis ook veel van lokale ondernemingen. ‘Daar proberen we voordeel te behalen.’ Want Quinten ziet de problemen dichterbij komen. ‘Bezuinigingen in het onderwijs gaan niet met tientallen procenten tegelijk, maar een bezuiniging van 1% is door de kleine marges in het onderwijs al snel fors. Reken maar mee: 1% is voor ons € 400.000. Oftewel zeven personeelsleden. Dan gaat het hard. En wij mogen niet eens klagen. Er zijn scholen, binnen en buiten Carmel, die er veel moeilijker voor staan.’

GEDEELDE URGENTIE Rijk beaamt die laatste opmerking: de verschillen tussen de scholen zijn soms groot. ‘Maar vanuit het gedeelde

APRIL 2013

besef van urgentie, kunnen we betere afspraken maken voor een gezamenlijk stringent financieel beleid.’ Van der Velden: ‘We hebben daarnaast de synergievoordelen van de schaal van Carmel. Die blijken nu nog meer waard dan in ruimere tijden. We kunnen nog steeds werken aan Koers 2014, al moeten we de verduurzaming van onze schoolgebouwen opschorten.’

En er is de Carmelsolidariteit. ‘Alleen als iedereen strak begroot en stuurt, dat is de voorwaarde’, benadrukt Rijk.

‘Dan ondersteunen we de school in kwestie om zo snel mogelijk uit de rode cijfers te komen. Daarbij helpen we elkaar ook op een andere manier. Alle scholen kijken in groepjes van drie bij elkaar in de keuken. Dat is de lerende organisatie van Koers 2014.’ Van der Velden: ‘Ook hier werkt de schaal mee. We hebben gezamenlijk veel kennis in huis, die we nu nog meer delen.’

Er zijn bovendien de gevolgen van de recessie en de tendens naar meer algemene, minder beroepsgerichte opleidingen. Net als elders, kiezen in Oldenzaal meer leerlingen voor vmbo-tl of havo. Claessen: ‘Minder aanwas voor de beroepsgerichte opleidingen. Maar we zitten met dure praktijklokalen, waar minder leerlingen les krijgen, zodat we minder vergoed krijgen. Wij hebben het geluk dat ons totale leerlingenaantal nog jaren stijgt, maar scholen in een krimpregio, zoals Carmelcollege Gouda en KSG Marianum, krijgen het dubbel voor de kiezen.’ We willen dat Nederland een stevige kenniseconomie wordt, maar we kunnen aankomende docenten voorlopig alleen nog kleine banen bieden. Dat maakt het vak niet aantrekkelijker, terwijl de grote uitstroom van ervaren docenten op leeftijd nadert. Dat is het echte recessieprobleem: alles stapelt op en grijpt ineen.’

DILEMMA’S

BASIS OP ORDE

Dan nog doen zich op schoolniveau lastige dilemma’s voor. Harry Claessen, rector van het Twents Carmel College in Oldenzaal, noemt als voorbeeld het ICT-beleid.

Zijn school onderzoekt de mogelijkheid om via iPads vorm te geven aan onderwijsdifferentiatie. ‘Als we hiermee doorgaan, moeten we investeren. Terwijl banenverlies dreigt. Zo staat de gewenste onderwijsontwikkeling onder zware druk.’

Van dat laatste zijn Rijk en Van der Velden zich bewust.

‘We hebben stevig ingezet op “de lat omhoog”, maar stellen ook vast dat de basis nog meer op orde moet’, constateert Rijk. ‘Er zijn weinig Carmelscholen waarop de Inspectie niets aan te merken heeft. Daarmee mogen we niet tevreden zijn. Aan de kwaliteit moeten we integraal blijven werken. Daarvoor moeten we de basis ook financieel op orde houden.’

En dat gaat lukken, is zijn overtuiging. ‘Als elke school een stringent financieel beleid voert en dezelfde regels volgt, en zover zijn we nu, kunnen we blijven investeren.

De komende maanden zijn niet gemakkelijk, maar daarna is de wereld financieel echt zonniger.’ ◗

‘Stevig ingezet op: de lat omhoog en de basis op orde’

DILEMMA

Karel van der Velden

17

Niets zo cool als radio Ze maken radio alsof hun leven ervan afhangt: de elf jonge dj’s van sCOOLradio in Oss. Onder veel mediabelangstelling gingen ze op 18 januari live. En Het Hooghuis is niet de enige Carmelschool met media-aspiraties.

VERBINDEND 18

APRIL 2013

1:50:14 Op het studioscherm van sCOOLradio tikt een digitale klok de uren, minuten en seconden af. Nog even en dan gaat sCOOLradio live!

Het plan voor een eigen zender op Het Hooghuis ontstond een half jaar geleden. Er was in de school behoefte aan een verbindende factor: een manier om leerlingen, ouders en docenten van elkaar te laten horen wat er in en buiten de lessen en projecten allemaal gebeurt. Aanvankelijk dachten de initiatiefnemers nog aan televisie. ‘Maar radio is makkelijker, sneller en net iets minder privacygevoelig’, verklaart muziekdocent en cultuurcoördinator Paul van der Heijden. Samen met muzikaal leider Stanley Stokkermans is hij verantwoordelijk voor sCOOLradio, dat uitzendt vanaf de locatie Titus Brandsmalyceum.

Van der Heijden coördineert, Stokkermans doet de techniek en geeft de aankomende dj’s elke dinsdagmiddag les. Hij krijgt hulp van leraar-in-opleiding Nigel Korthout, die net als Stokkermans veel radioervaring heeft.

0:35:40 Vanuit hun gloednieuwe studio zien Michelle Oosterhoff (5 vwo) en Jeroen van der Hoeven (6 vwo) hoe de aula volstroomt met leerlingen die de opening willen meemaken. Toch wel spannend...

Samen met nog twee meiden en zeven jongens zijn Michelle en Jeroen de eerste lichting dj’s van sCOOLradio.

Ze werden vorig najaar gekozen uit vijftig kandidaten.

Na vandaag is hun zender 24 uur per dag in de lucht: met muziek, eerder opgenomen programma’s, maar ook een dagelijkse live-uitzending, die ze in duo’s gaan presenteren. Waarom willen ze eigenlijk radio maken?

Is dat niet ouderwets? ‘Welnee,’ zegt aankomende dj Levi Tulkens (5 vwo), ‘de jeugd luistert juist heel veel naar radio.’

Wel is radio op de jongerenzenders nog veel te veel een mannenzaak. Daar wil Michelle verandering in brengen.

‘Je hebt Paul & Sophie, je hebt Claudia de Breij, maar verder bijna geen meiden. Waarom niet?! Ik zou niet weten waarom jongeren liever een man zouden willen horen.’

0:16:20 ‘Heb je ook suiker?’ Opleidingscoördinator Timo Kamst van Radio 3FM werkt nog snel een kop koffie naar binnen.

Toen Van der Heijden vorig jaar bij de 3FM dj-school

19

RTV IN HUIS

aanklopte voor samenwerking, was Kamst meteen enthousiast. ‘Mijn werk bestaat uit heel veel talent scouten. Door heel Nederland reizen en eindeloos veel demo’s luisteren om dat ene talent te spotten. Hoe eerder je ze vindt, hoe meer ze nog kunnen leren. Dat maakt samenwerken met Het Hooghuis voor ons interessant.

Bovendien is het natuurlijk onze taak als publieke omroep om radiokennis over te dragen. Wij gaan de dj’s van sCOOLradio coachen.’

Vooralsnog is Het Hooghuis de enige school die samenwerkt met 3FM. Maar er zijn wel andere scholen die banden met mediabedrijven hebben. Zo huist RTV Raalte sinds oktober 2012 in het gebouw van het Carmel College Salland. Sectordirecteur vmbo Jan Podt: ‘Wij bouwen ons vmbo om naar een intersectoraal programma, waarin we leerlingen willen laten ‘Samenbinden kennismaken met alles wat er in de wereld te koop is. en talent Ze volgen een basisprogramma ontwikkelen’ en leggen daarin accenten die overeenkomen met hun interesses. Maar wat we tot nu toe niet in huis hadden, was de wereld van media: radio, tv, grafimedia. En dat is wel een richting waarin veel van onze leerlingen hun vervolgopleiding kiezen. Het toeval wilde dat RTV Raalte dringend behoefte had aan verjonging en op zoek was naar nieuwe huisvesting. Nou, jeugd hebben wij genoeg in huis en ons gebouw gingen we net aanpassen aan ons nieuwe onderwijskundig concept.

Mooier kon het niet.’

0:15:20 In Oss hebben de makers van sCOOLradio intussen over media-aandacht niet te klagen. NOS-radio, het Brabants Dagblad, lokale kranten en NOS op 3: allemaal zijn ze afgekomen op de primeur van de middelbare school die haar eigen internetradiostation opent. Of Het Hooghuis echt de enige in het land is, kan Paul van der Heijden niet zeggen. ‘Maar als er nog meer scholen zijn, dan kom ik graag met ze in contact. Kunnen we ervaringen uitwisselen.’

Een eigen studio en zender zullen echter niet voor veel scholen zijn weggelegd. De aanloopkosten lopen in de duizenden euro’s vanwege de behoefte aan een studio.

Daarnaast zijn er terugkerende kosten, bijvoorbeeld voor de rechten om muziek te streamen. En dan blijven de kosten van de binnenschoolse dj-opleiding nog buiten beschouwing.

Dankzij steun van de directie en het feit dat diverse locaties meebetalen, wist Van der Heijden de begroting van sCOOLradio toch rond te krijgen. ‘Een eigen zender is natuurlijk een prachtig visitekaartje voor de school.

Maar belangrijker vond de directie de onderwijskundige meerwaarde. sCOOLradio heeft niet alleen een samenbindende rol, het is ook een nieuwe manier waarop leerlingen hun talenten kunnen ontwikkelen en laten zien.’

20

Inmiddels zijn docenten van het Carmel College Salland bezig radio- en televisieopdrachten te ontwikkelen voor derde- en vierdejaars vmbo. De groep wordt ondersteund door RTV Raalte en een aantal bevriende middelbare beroepsopleidingen op mediagebied.

Besloten is alle vmbo-leerlingen kennis te laten maken met de mediawereld. Ze gaan onder andere zelf programma’s maken, die - als ze aan de eisen voldoen - door RTV Raalte worden uitgezonden. Nog voor de zomer worden de eerste lessen uitgeprobeerd.

Jan Podt verwacht veel van dit alles.

‘De interesse bij de jeugd voor radio is vele malen groter dan voor bijvoorbeeld een ouderwetse schoolkrant of voor traditionele tv.’ (Lachend:) ‘RTV Raalte had tot voor kort veel last van storingen door illegale zenders.

Daar zaten leerlingen van ons bij! Die zijn nu met RTV Raalte in gesprek.’ ◗

COLUMN

APRIL 2013

0:04:44 Een onhoorbare zucht van verlichting gaat op in de studio. Op het nippertje arriveren daar Barend van Deelen en Wijnand Speelman, het dj-duo van 3FM dat sCOOLradio officieel gaat openen. Binnen de kortste keren moeten ze zich door de menigte een weg banen om bij de dj’s te komen, die ze een hart onder de riem willen steken. Na een snelle groepsfoto volgen wat praktische tips. Hoe word je nou echt een goede dj? Barend en Wijnand hoeven niet lang na te denken. ‘Je moet radiomaken gewoon het allerleukste op aarde vinden.

Wat dat betreft is het net als school: het komt aan op motivatie.’

0:01:43 De deur van de studio gaat stevig dicht. Binnen zetten Jeroen en Michelle hun koptelefoons op. Het aftellen wordt ingezet en de hele aula scandeert mee. ‘Tien!

Negen! Acht!... Twee! Een!’ En... het is zo ver! SCOOLradio is in de lucht.

Terwijl op het podium van de aula druk handen worden geschud, start Michelle snel een toepasselijk plaatje in.

De klanken van Britney Spears golven door de aula.

“All eyes on us, all eyes on us...”

Met sCOOLradio komt het wel goed, constateren Barend en Wijnand als ze een halfuurtje later de microfoon definitief aan Jeroen en Michelle overhandigen. ‘Jongens, veel plezier hè!’. ◗ www.scoolradio.nl. Voor luistertips op Twitter: @sCOOLradio

BESTE CITO Over een paar weken is het weer zo ver, de eindexamens beginnen. Met een beetje pech moet ik surveilleren bij Nederlands en dan word ik steevast overvallen door gevoelens van afwisselend treurigheid en kwaadheid. Beste medewerkers, kunnen jullie alsjeblieft ophouden met die rare opgaven?

Ik word gek van die eindeloze metavragen. Vragen over alineaverbanden, vragen over argumentatie op basis van autoriteit, controleerbare feiten, vermoedens en waardeoordelen. Is dit het sluitstuk van vijf, zes jaar leesonderwijs in je moedertaal?

Lieve mensen, het oorspronkelijke doel van lezen is volgens mij kennisverwerving en meningsvorming. Daar moet dat eindexamen over gaan. Elke dag verschijnen er krantenvol, schermenvol, boekenvol spannende, informatieve, leuke, prikkelende teksten waar je prachtige discussies over kunt voeren met de leerlingen. Wat doen jullie? Jullie brengen alles terug tot miezerige boekhoudvraagjes die vooral eenduidig na te kijken moeten zijn. Goed kunnen samenvatten is een nuttige vaardigheid. Wat doen jullie? Jullie zetten de hele samenvatting er al onder, keurig gestructureerd in zeven aandachtspunten! Mag een leerling ook nog zelf nadenken en zelf een samenvatting maken? Leerlingen willen uitgedaagd worden. Wat doen jullie bij de vreemde talen? Jullie reduceren elke schrijf- of spreekopdracht tot geestdodende vertaaloefeningen.

Ik heb medelijden met mijn collega’s Nederlands.

Ze voelen de hete adem van de minister en de schoolleiding in hun nek. Nederlands kernvak. En dus, met de moed der wanhoop, proberen ze klassenvol puberende jongens en meisjes te interesseren voor vragen over functies van alinea’s.

Met keuze uit (ik citeer) opsomming, gevolg, oorzaak, tegenstelling, verklaring, weerlegging, advies, uitwerking, voorbeeld, aanbeveling, samenvatting.

Lieve, lieve medewerkers, kijk eens nuchter naar dit soort vragen. Dit willen jullie zelf toch ook niet? Kunnen jullie hier please please mee ophouden? Jullie hebben vroeger allemaal een taal gestudeerd, veronderstel ik, jullie houden van taal. En kijk nou eens met wat voor treurigheid jullie generaties leerlingen en docenten lastigvallen. Snappen jullie een beetje wat ik bedoel? ◗ Jos Baack Docent Frans en CKV, Twents Carmelcollege, locatie De Thij

21

22

OPMERKELIJK

APRIL 2013

OPMERKELIJK: VAN GROOTSTE ANGST NAAR GROOTSTE VRIEND Jordy (15) kon niet goed lezen. Hij was snel afgeleid, keek alle kanten op behalve naar het boek. Tegenwoordig zit hij rustig te lezen in de zitzak met Indy om zich heen.

‘Hij zegt niet of ik het goed of fout doe’, zegt Jordy.

Lezen is voor hem een plezier geworden dankzij schoolhond Indy van het praktijkonderwijs op het Bonhoeffer College.

Indy loopt inmiddels twee jaar rond op de praktijkschool en wordt als begeleidingshond ingezet bij leerlingen met autistische stoornissen, angsten of onzekerheden.

Hij brengt plezier in school en is een grote Genomineerd voor steun voor veel kinderen. Zo zijn er leerlingen die moeizaam over problemen de Onderwijsprijs praten of niet met boosheid om kunnen gaan. Een eindje wandelen of aan tafel Overijssel 2013 kletsen met de leerlingbegeleider of de zorgcoördinator én Indy zorgt soms voor een vlottere babbel of het wegvagen van verdriet en woede. Indy veroordeelt de leerlingen niet en daarom is een vertrouwensband snel opgebouwd. Zelfs Ilse (16), die voorheen een grote angst voor honden had, loopt nu vrolijk met hem weg.

‘Als ik dit aankan, kan ik alles aan!’

Met behulp van een individueel begeleidingsplan levert Indy een bijdrage aan de voortgang van leerlingen.

Maar natuurlijk alleen als de leerling dit zelf wil.

De vrolijke Labradoodle komt niet ongevraagd in de klas, is altijd aangelijnd en mag alleen los in de koffiekamer en op de kamer van onderbouwcoördinator en eigenaresse Julisca Prins. ‘De leerlingen weten precies wat wel en niet mag, hoe ze met een hulphond om moeten gaan en dat ze altijd toestemming moeten vragen om wat met Indy te doen. Het klinkt voor buitenstaanders vreemd wat deze hond voor veel leerlingen kan betekenen. En dat is het ook! Naast de leerlingen vinden collega’s het ook een gezellige aanwinst. Voor ons is het heel normaal.’, aldus Julisca.

‘Of we nog zonder Indy kunnen? Eigenlijk niet, iedereen is gek op hem! Het moet natuurlijk niet zo zijn dat leerlingen alleen nog maar kunnen functioneren met Indy erbij. In de onderbouw zetten we hem daarom echt in voor begeleiding en daarna bouwen we het af.

Borstelen en kammen is vaak nog wel weggelegd voor leerlingen in de bovenbouw. Zo zorgen we ervoor dat leerlingen niet afhankelijk worden van Indy.

Van ruziemakende leerlingen is ook geen sprake; het rooster om hem uit te mogen laten, te borstelen en water te geven is voor het hele jaar ingepland.’

Nieuwsgierig geworden naar Indy? Bekijk dan het filmpje op www.youtube.com/stgcarmel. ◗

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.

REDACTIE Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) FOTOGRAFIE Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) GRAFISCH ONTWERP nieuwewind communicatie reclame pr, Enschede DRUK Gildeprint, Enschede OPLAGE 4.850

23

LUISTEREN ALS BEGIN

Alle leren begint met luisteren. Van de peuter die zich door mama of papa iets laat uitleggen tot en met de leerling in het voortgezet onderwijs. Luisteren vraagt om openstellen, voor de ander die kennis aanreikt.

Zoals die, op zijn of haar beurt, probeert aan te sluiten bij de wereld van de lerende. En zelf eveneens luistert en daarvan ook zelf weer leert.

In die gedurige wisselwerking leiden en voeden we onze jongeren op. Met respect voor elkaar en, liever nog, zorg voor elkaar. Zodat ze veilig kunnen opgroeien, de wereld en zichzelf ontdekken en tegelijkertijd weerbaar worden. Signalen kunnen doorzien en weerstaan. En daarmee een stevige basis leggen voor hun verdere reis door het leven.

Betrokken en verbonden, boeiend en bindend. Maar het begint met luisteren. Met horen en omzien. Naar elke mens, heel de mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl @stgcarmel 24 @CarmelVacatures