Carmel Magazine april 2017 by Stichting Carmelcollege

JAARGANG 14 NUMMER 35 APRIL 2017

IN DIT MAGAZINE:

DELEN = LEREN AFSCHEID VAN DE ONZICHTBARE HAND LIFO: GEPERSONALISEERD LEREN DIENEND LEIDERSCHAP

In dit nummer

DELEN = LEREN

Volg ons o

AFSCHEID VAN DE ONZICHTBARE HAND

stichtingLinkedIn en Faceb ca rmelco o llege ok:

LIFO: GEPERSONALISEERD LEREN

ANDERE RUBRIEKEN STANDPUNT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 BELPANEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 MIJN PASSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 COLUMN ROMAIN RIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 CARMEL IN BEELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 KORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 HOE GING HET VERDER MET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 COLUMN JOS BAACK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

LAYAR Dit nummer van Carmel Magazine heeft een heel leuk extraatje: Layar. Met je smartphone of tablet heb je nu nog meer plezier van dit papieren magazine! Bij het artikel op pagina 12 zie je het Layar-logo.

DIENEND LEIDERSCHAP

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmelcollege Gouda ◗ Groenlo, Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

Hoe werkt Layar? ◗ Zoek met je smartphone of tablet de applicatie Layar en download deze (gratis) applicatie (app). ◗ Houd je smartphone of tablet boven de pagina met het Layar-logo. ◗ Volg de instructies op het scherm en beleef de extra ervaring!

APRIL 2017

Tanja Peters en Jeroen Donders

Iedereen is van de wereld! Het Hooghuis is een scholengroep die alle typen voortgezet onderwijs aanbiedt, van praktijkonderwijs tot en met gymnasium. Bij elkaar verzorgen onze acht locaties dagelijks onderwijs voor zo’n 5.500 leerlingen. We durven te zeggen dat ons onderwijs staat als een “huis”. Op al onze locaties staat de leerling echt centraal. Als nieuwe directie zijn we daar bijzonder trots op. Sinds het begin van dit schooljaar werken wij als nieuwe centrale directie van Het Hooghuis intensief samen. Dat is een bewuste keuze, omdat we “met één mond willen spreken”. De eerste vier maanden hebben we samen alle locaties bezocht om onder andere met de locatiedirecteuren en teamleiders van gedachten te wisselen. Ook zijn we samen op werkbezoek geweest bij andere Carmelscholen. Hoewel deze beginperiode een uitdaging was voor onze agenda’s, heeft het onze samenwerking enorm versterkt. Vanaf januari sturen we ieder verschillende onderwijslocaties aan. Ook hebben we de portefeuilles en beleidsterreinen verdeeld, maar we zorgen ervoor dat we op de hoogte blijven van elkaars bezigheden. De eerste maanden hebben we ook benut om Koers 2020, de gezamenlijke Carmelvisie op goed onderwijs, te vertalen in de kaderbrief van Het Hooghuis: ‘Iedereen is van de wereld’. Deze kaderbrief werd op 16 januari feestelijk gelanceerd tijdens de jaarlijkse Hooghuisdag. Om het werken aan de hand van een strategisch document concreet en herkenbaar te maken voor alle collega’s, hebben we de kaderbrief samengevat in onze “Hooghuis High Five”: vijf hoofdlijnen die iedereen als kapstok kan gebruiken tijdens het dagelijks werk. Zo houden we met zijn allen de juiste koers voor ogen. Onderwijs is meer dan ooit in beweging. De komende jaren draait het om de ontwikkeling van onderwijs geven naar onderwijs maken. Dit is een dynamisch en sociaal proces, waarbij we leren van elkaar en gebruikmaken van onze omgeving en de nieuwste digitale middelen. De ontwikkelingen gaan snel en juist daarom is het belangrijk om een gezamenlijke houvast te hebben, zoals onze kaderbrief en de Hooghuis High Five. We zien de passie van onze collega’s om elke dag weer het beste uit onze leerlingen te halen. Samen een bijdrage leveren aan de toekomst van jonge mensen, waarbij we recht doen aan hun verschillen, dat is waar Het Hooghuis én Stichting Carmelcollege voor staan. Een mooiere opdracht bestaat er volgens ons niet. ◗

'De ontwikkelingen gaan snel en juist daarom is het belangrijk om een gezamenlijke houvast te hebben'

Grensoverschrijdende kennisuitwisseling

Delen = leren

Na een ontmoeting met docenten uit andere landen kijk je met andere ogen naar je eigen onderwijspraktijk, zeggen docenten van twee Carmelscholen.

KENNISDELING ‘Wat ik heb meegenomen van mijn reis, is het besef dat het anders kan. Ook in het Nederlandse systeem waarin heel veel lijkt vast te liggen.’ Sjoerd Horst, docent geschiedenis en economie aan het Twents Carmel College in Denekamp, ging onlangs op studiereis naar de Verenigde Staten. Hij was een van de twintig kandidaten die uit een grote groep belangstellenden werden geselecteerd. Het uitwisselingsprogramma is een initiatief van het Fulbright Center, een organisatie die tot doel heeft wederzijds begrip tussen Amerikaanse en Nederlandse studenten en docenten te bevorderen en de internationale betrekkingen te verstevigen. In het najaar van 2016 vertrok Horst voor twaalf dagen naar de VS. Na drie dagen college over de ins en outs van het

Amerikaanse onderwijssysteem draaide hij een week lang mee op een Amerikaanse high school. Daar bezocht hij lessen van Amerikaanse collega’s en gaf zelf lessen over Nederland.

DIFFERENTIËREN ‘Een van de doelen waarmee ik op reis ging, was om meer inzicht te krijgen in hoe je als docent in de klas kunt differentiëren, vooral bij het vak geschiedenis’, zegt Horst. ‘In de eerste twee leerjaren van een Amerikaanse high school zitten leerlingen van alle niveaus namelijk door elkaar. Leerlingen moeten dezelfde leerdoelen

APRIL 2017

halen, maar voor de zwakkere leerlingen bouwt de docent tussenstappen in: meer ondersteuning, meer uitleg, filmpjes. Leerlingen die meer aankunnen, krijgen verrijkingsopdrachten. De doelen liggen vast, maar als docent ben je vrij om zelf de weg ernaartoe te kiezen. Wat het makkelijker maakt, is dat de klassen kleiner zijn en dat je de leerlingen elke dag een uur ziet - ze

GEPERSONALISEERD LEREN Sjoerd Horst is niet de enige docent met een dergelijke ervaring. Ook docenten van Canisius Almelo kwamen geïnspireerd terug van ontmoetingen met vakgenoten uit andere landen. In hun geval vonden die ontmoetingen plaats in het kader van het Erasmus+project waar de school de laatste drie jaar het voortouw in nam. ‘Als het om gepersonaliseerd leren gaat - wat bij Carmel hoog in het vaandel staat - kunnen wij van docenten uit andere landen veel leren’, zegt Marc Vreeswijk, docent informatica en ICT-coördinator en samen met Henk Eshuis een van de trekkers van het project. ‘Docenten hebben daar vaak leerlingen van alle niveaus in de klas en slagen er beter in om die leerlingen op niveau te bedienen dan wij, en dat in scholen die aanzienlijk minder rijk geoutilleerd zijn.’ Het was een van de redenen om naast leerlingen ook docenten een belangrijke plaats te geven in het uitwisselingsproject, waar negen scholen uit evenzoveel Europese landen aan meededen. In elk bezoek werd ook een scholingselement voor docenten ingebouwd en er gingen relatief veel docenten mee op reis. Steeds stond een van de zogenoemde “21e-eeuwse vaardigheden” centraal: zaken als probleemoplossend vermogen, communicatie, creativiteit en innovatief vermogen, die van groot belang zijn in de samenleving van de toekomst.

BOEIENDE GESPREKKEN

‘We kijken nu veel vaker hoe anderen het aanpakken’

hebben minder vakken, maar meer uren per vak.’ Een van de mooie dingen van dit systeem vindt Horst dat het docenten ruimte geeft om al hun expertise te benutten. ‘Je kunt de lessen veel beter en aantrekkelijker maken, dat werkt voor leerlingen motivatieverhogend. In het Nederlandse systeem ligt meer vast. Hoewel? Door wat ik in de VS heb gezien, ben ik vrijer naar mijn eigen lessen gaan kijken. Wat moet er echt en waar kan ik ruimte voor eigen invulling vinden? Waar kan ik schrappen zodat ik op andere onderwerpen dieper in kan gaan? Zeker in de onderbouw is er meer ruimte dan je zou denken. Dat is dan ook wat ik al mijn collega’s als opbrengst van deze reis zou willen meegeven: zoek de ruimte en gebruik die ook.’

‘Docenten kwamen met zóveel positieve ervaringen terug’, zegt Vreeswijk. ‘Je ziet wat er allemaal anders kan, en omdat je een hele week met collega’s uit andere landen optrekt, voer je daar de boeiendste gesprekken over. Onze kracht ligt bijvoorbeeld in de inzet van ICT, maar in andere landen maken docenten vaak meer gebruik van talenten van leerlingen. Dan hakt zo’n docent de lesstof in stukjes en maakt iedere leerling eigenaar van zo’n stukje. Die leerling moet de stof dan aan de andere leerlingen presenteren en er toetsvragen over maken. Dat heeft een enorm leereffect.’ Dat hun collega’s met eenvoudige middelen veel weten te bereiken, heeft de docenten van Canisius aan het denken gezet. Vreeswijk: ‘Zouden wij soms een beetje lui geworden zijn omdat de voorzieningen hier zo goed voor elkaar zijn? Als je het zonder ICT moet stellen, maar wel veertig leerlingen van verschillende niveaus in de klas hebt, moet je als docent veel creatiever zijn.’ Het heeft ertoe geleid dat de Canisius-docenten kritischer zijn gaan kijken naar hun eigen didactiek en actiever kennis zijn gaan delen. ‘Een aantal jaar geleden zat in Nederland de deur van de klas nog vaak dicht‘, zegt Vreeswijk. ‘Nu kijken we veel vaker hoe anderen het aanpakken. Kennis delen lééft. Binnen Europa en binnen Carmel.’ Aanmelden voor de volgende docentenuitwisseling van Fulbright kan tot 1 mei 2017. Lees meer op: www.fulbright.nl > programma’s > uitwisseling docenten ◗

Belpanel De verkiezingen liggen achter ons. Er is een nieuwe regering in de maak. Die vanzelfsprekend een minister van Onderwijs krijgt. Wat willen we hem of haar meegeven? Wat moet hij of zij doen? Wat heeft het onderwijs nodig? Het Carmelpanel formeert mee aan de hand van de stelling: DE

NIEUWE MINISTER MOET EERST EEN MAAND VOOR DE KLAS!

Isa Schröder, leerling 4 vwo, Het Hooghuis, locatie Titus Brandsmalyceum, Oss

Sabrina Jorna, coördinator vmbo-bg onderbouw en mentor, Carmelcollege Emmen

18.36 ✓✓ ONEENS!

15.18 ✓✓ EENS!

‘Het lijkt mij geen goed idee. Als je als minister voor de klas gaat staan, ervaar je minder dan wanneer je in de klas zit. Dan leveren enquêtes of onderzoeken waarschijnlijk meer bruikbare informatie op. Ik bekijk het vooral vanuit het perspectief van de leerlingen. En volgens mij hebben wij er niet zo veel aan als plotseling de minister bij het bord staat. Als hij of zij nou ín de klas gaat zitten, wordt het anders. Misschien is dat ook niet zo zinvol, maar hij of zij krijgt dan wel een idee hoe het er tegenwoordig aan toegaat. En hoe wij het onderwijs beleven. Daar kan hij of zij misschien iets mee. Meer dan met een maand voor de klas.’ ◗

Rens Bolk, leerling 2 vmbo-kt, Twents Carmel College, locatie De Thij, Oldenzaal

incent Gooiker, ouder, V Scholengroep Carmel Hengelo, locatie Lyceum De Grundel, Hengelo

17.03 ✓✓ ONEENS!

20.48 ✓✓ ONEENS!

‘Ik vind het belangrijk dat de minister weet hoe leerlingen denken. Hoe kan hij anders een mening over ons hebben? En hoe kan hij zeggen wat wij moeten doen als hij niet weet hoe wij daarover denken? Misschien willen wij wel heel ander onderwijs. Een maand voor de klas is niet genoeg om dat allemaal te weten. Hij kan beter vaker met leerlingen praten. In alle regio’s, want elke regio is anders. En met alle niveaus, van vmbo-kt tot en met vwo. Als hij dan vraagt wat wij ergens van vinden, hebben wij misschien verbeterpunten. Dat is toch veel beter? Als hij het daarmee eens is, vinden we elkaar. Dat levert meer op dan een maand voor de klas.’ ◗

‘Ik wil de stelling uitbreiden. Eerst een maand basisschool, dan een maand voortgezet onderwijs en zo verder. Binnen het voortgezet onderwijs een maand vmbo en een maand havo/vwo. Zodat hij of zij de verschillen voelt. En beleeft dat je als docent elke leerling wilt bedienen, maar niet elke leerling bereikt. Dus ga het werkveld maar in. Ik had “neutraal” willen kiezen. ‘Als hij of zij maar minimaal contact heeft gehad met het onderwijsveld en niet alleen als ouder’, was mijn aanvankelijke reactie. Maar nu ik verder denk… Het zou goed zijn, zo’n maand, in alle niveaus. De minister moet sturen, maar met een basisbegrip van wat er leeft. Dan wordt het voor ons gemakkelijker het beleid uit te voeren.’ ◗

‘De insteek vind ik goed. De minister moet weten wat er in het onderwijs omgaat en wat nodig is. Maar een maand voor de klas… Welke klas dan? Vmbo? Havo? Vwo? En wat verwachten we ervan? Het kost veel méér dan een maand om een vak onder de knie te krijgen. Dit gaat niet werken. Ik vind het belangrijk dat de minister meer is dan een manager, want managen heeft niks met onderwijs te maken. Hij of zij moet voeling hebben met wat er in scholen leeft en speelt. Dus veel op werkbezoek gaan, naar verschillende typen onderwijs en daar dan echt tijd voor nemen. Daarvan verwacht ik meer dan van die maand voor de klas.’ ◗

MIJN PASSIE

APRIL 2017

NIEL VAN BEEK (48) WERKT ALS TEAMLEIDER 2-5 HAVO EN TEAMLEIDER TALEN OP HET AUGUSTINIANUM IN EINDHOVEN. ‘Ik zit hier op school als een spin in het web. Dat komt voor een deel doordat we een hele platte organisatie hebben. Teamleiders zijn bij ons de enige schakel tussen de docenten en de rector. Daardoor hoeven dingen niet over veel schijven, je kunt ze snel oplossen. Dat vind ik prettig. En als teamleider zit ik overal middenin. Docenten, leerlingen, ouders en schoolleiding hebben allemaal zo hun ideeën en belangen. Ik voel het echt als mijn taak om ze dichter bij elkaar te brengen. Want we moeten het samen doen: alleen samen zorgen we voor de goede sfeer die je nodig hebt om te kunnen leren. Als teamleider moet je je ‘Het is leuk kunnen inleven, kunnen bemiddelen, een beetje om middenin diplomatiek zijn. Dat ligt me wel. Ik vind het leuk om middenin het krachtenveld te zitten en alles in goede het krachtenveld banen te leiden. Het is ook een kwestie van ervaring: je wordt er beter in naarmate je meer kilometers maakt. te zitten’ Mijn werk is een belangrijk deel van mijn leven. Maar ik neem problemen niet mee naar huis. Ontspanning vind ik bijvoorbeeld bij de Hemelvaders: een groep van vijfentwintig vaders hier in de buurt die elk jaar met Hemelvaart op kamp gaan met al hun kinderen. Zonder moeders… De organisatie levert veel werk op, maar ook veel plezier. Binnenkort is het weer zover. Een hoogtepunt van het jaar!’ ◗

Romain Rijk, voorzitter College van Bestuur Stichting Carmelcollege

AFSCHEID VAN DE ONZICHTBARE HAND

APRIL 2017

Geen afscheidsinterview. Romain Rijk, vertrekkend voorzitter van het College van Bestuur van de Stichting Carmelcollege, beperkt zich tot zijn column. Maar veertig jaar Carmelgeschiedenis laten we niet ongemerkt voorbijgaan. Dus krijgen anderen het woord. Over een kleurrijk man en zijn “onzichtbare hand.”

Frans Leijnse, voorzitter van de Raad van Toezicht, roemt de "generositeit" van Rijk: ‘Romain deelt en verbindt. Hij gunt anderen een stuk van de koek en geeft schoolleiders ruimte om in positie te komen.’ Meer nog: ‘Hij is collega vanaf dag één. De voorzitter van de Raad van Toezicht en de voorzitter van het College van Bestuur zijn niet elkaars collega’s, maar dat gevoel geeft hij je meteen. Je doet het samen. Dat is authentiek, hij hoeft niet zo nodig op de voorgrond.’ Arno Jansen, tegenwoordig directeur van locatie Het Vlier van het Etty Hillesum Lyceum in Deventer, kent Rijk sinds 1993. ‘Ik zat in de benoemingsadviescommissie toen hij hier rector werd, nog van het Geert Groote College. Het assessmentbureau noemde hem een goudvink. Hij was jong, vlot en aanspreekbaar. Vond het heerlijk rector te zijn van een smalle havo-vwo-school. ‘Van fuseren wil ik niks weten!’ Even later was hij monopolist in Deventer.’ Ook Tom Morskieft, voorzitter van het managementteam van het bestuursbureau in Hengelo, heeft die episode van zeer nabij meegemaakt. ‘Romain zag het belang om voor alle leerlingen in Deventer een volledig onderwijsaanbod overeind te houden. Hij nam verantwoordelijkheid, ook en juist toen er veel kritiek was.’ En Jansen: ‘Romain wees op de problemen van de toen nog bestaande drie scholen: tekorten op de formatie, slechte gebouwen, een dreigende tweedeling tussen witte en zwarte scholen. Hij was vasthoudend en overtuigend en benadrukte dat we aan de leerlingen moesten denken. Uiteindelijk heeft dat geleid tot de fusie van drie scholen tot het Etty Hillesum Lyceum. Met Romain als vanzelfsprekende eerste voorzitter van de Centrale Directie.’

STIJL Het zegt veel over de stijl van de leider. Fridse Mobach, sinds twee jaar collega-bestuurder, heeft het over ‘een soort onzichtbare hand.’ Toelichtend: ‘Romain brengt anderen in stelling. Hij laat je groeien. Dat is heel aangenaam als je, zoals ik, van buiten bij Carmel komt.’ Claudia van Zoest, van het bestuurssecretariaat, noemt Rijk laagdrempelig. ‘Hij luistert en geeft vertrouwen. Daarbij is hij charmant en als je hem over zijn kinderen en kleinkinderen hoort is het een lieve man. En hij is levensgenieter. Hij ligt niet snel ergens wakker van.’

Adrie Koolmees, die indertijd als rector van het toenmalige St.-Antoniuscollege in Gouda Romain Rijk in dienst heeft gehad, wijst op de opbouw van ’s mans carrière. ‘Hij was docent en conrector in Gouda, rector in Deventer en voorzitter van het CvB. Hij heeft zelfs roosters gemaakt. Ik herinner me een zomer waarin hij daaraan werkte. Romain was vrolijk, rende door de gang en maakte een sprong. Hij botste tegen de deurpost, het bloed stroomde over zijn gezicht. Hij moest naar het ziekenhuis, maar kwam meteen terug.’ Tom Morskieft: ‘Hij weet hoe een school werkt. Kan meteen vertalen naar onderwijs, formatie en gebouwen. En hij weet altijd te verbinden. Iedereen wil dat, Romain dóet het.’ Ton Siebers, voorzitter van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van Carmel, herkent het beeld. ‘Romain is een mensenmens. Je voelt dat hij zelf in de modder heeft gestaan. Hard op de inhoud, zacht op de mens. Met oog voor omstandigheden en achtergronden. Je komt er samen altijd uit, desnoods een vergadering later. Hij voelt de organisatie aan. Zodra een bestuurder zich verheft, is Carmel geen familie meer.’

VERBINDING Paul Rosenmöller, voorzitter van de VO-raad, is niet verbaasd over vele loftuitingen: ‘Romain is een innemende persoonlijkheid met het vermogen over de belangen van zijn eigen school en van de sector heen te kijken. Hij is kritisch, maar zoekt altijd de verbinding. En hij staat open voor vernieuwing. Als je dat na ruim veertig jaar nóg kunt, dwing je respect af. Hij heeft nooit de leerlingen uit het oog verloren, dat tekent zijn onderwijshart.’ Mobach wijst op het in 2015 verschenen visiedocument Koers 2020 met zijn gezamenlijke onderwijsvisie. ‘Die wordt breed gedragen, daar heeft Romain veel aan bijgedragen. Hij nodigt je uit mee te praten, je weet dat je serieus wordt genomen. Het is aan hem te danken dat onze visie binnen het ministerie van OCW als voorbeeld geldt.’ De onderwijsinspectie is eveneens onder de indruk, weet Morskieft: ‘Ze heeft recent in een “verificatieonderzoek” onderzocht wat ze in de scholen terugvindt van Koers 2020. En dat was best veel; de inspecteur zei: ‘Dit heb ik niet eerder meegemaakt.’ Dat is in hoge mate Romains succes, al zal hij dat zelf nooit zeggen.’

Hier komt de uitglijder van Ronald Plasterk aan de orde. Die schamperde als minister van Onderwijs over ‘een schoolbestuurder uit Oost-Nederland die zich per dienstauto liet rondrijden.’ Morskieft: ‘Romain moest erom lachen, ik kan er nog kwaad om worden. Het sloeg nérgens op! Ik had een boze brief klaar, maar die is nooit verstuurd. Romain is er te groot voor. Hij heeft Carmel in de genen: klein zijn op grootse wijze. Als iets complex lijkt, zegt hij: “… en nu weer even downsizen.”’

CONTINUÏTEIT

heeft. De combinatie van ervaring, competenties en kennis heeft zich bewezen. Leraren en schoolleiders laten zich het best leiden door mensen die zelf voor de klas hebben gestaan.’Hij vervolgt: ‘Romain is een Rotterdammer. Met die nuchtere houding van aanpakken. Zonder kapsones. Daarom zochten we een voorzitter met gevoel voor humor, zoals hij. Dat relativeert en biedt de ander een uitweg. Die eigenschap houden we graag in huis.’ Zelfs in een ander opzicht: Rijk gaat nog niet met pensioen. Zijn laatste Carmeljaar besteedt hij aan advieswerk voor VO-raad en andere scholen. ‘Dat past bij zijn verantwoordelijkheidsgevoel voor het collectief. Het gaat Romain nooit alleen om

Inmiddels staat in Karin van Oort de opvolger gereed. ‘We hebben gezocht naar continuïteit’, zegt Leijnse, ‘naar iemand die net als Romain onderwijservaring

GEHEUGEN

‘Door zijn fenomenale geheugen ziet hij iedereen staan. Hij onthoudt namen en bijzonderheden. En weet iedereen op zijn gemak te stellen.’ Arno Jansen, locatiedirecteur Etty Hillesum Lyceum

ALTIJD COLLEGA

‘Romain is altijd collegiaal, naar iedereen. Bij hem geen competitie, je doet het altijd samen. Hij denkt inclusief.’ Frans Leijnse, voorzitter Raad van Toezicht

VELE TALENTEN

‘Van leraar tot schoolleider en schoolbestuurder. Dat zie je niet veel meer. Maar Romain heeft dan ook vele talenten.’ Adrie Koolmees, oud-schoolleider en vriend

BOEGBEELD EN BAKEN

‘Romain geeft houvast aan veel mensen. Hij brengt anderen in stelling en gunt iedereen zijn of haar succes.’ Fridse Mobach, lid College van Bestuur

APRIL 2017

Claudia van Zoest, tot besluit, vat de strekking van het bovenstaande samen: ‘Romain eist nooit de credits op. Nu krijgt hij ze.’ ◗

MENSENMENS

‘Hard op de inhoud, zacht op de mens. Steeds bereid om tijd te geven. Maar ook in staat knopen door te hakken.’ Ton Siebers, voorzitter Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad

GROOT ONDERWIJSHART

‘Een prettig mens, met een groot onderwijshart. Die zelfs na veertig jaar voortgezet onderwijs nog enthousiast nieuwe inzichten omhelst.’ Paul Rosenmöller, voorzitter VO-raad

LEVENSGENIETER

‘Hij kan problemen parkeren en ligt niet snel wakker. En hij laat iedereen graag meegenieten.’ Claudia van Zoest, bestuurssecretariaat bestuursbureau

BESTUURDER

‘Romain heeft wel iets van de vroegere katholieke bestuurder. Hij is de baas, maar niemand heeft het erover.’ Tom Morskieft, voorzitter managementteam bestuursbureau

COLUMN

de eigen toko’, weet Leijnse. Rosenmöller is er blij mee: ‘Romains enorme schat aan ervaring benutten we graag voor de hele sector.’ En mét de ervaring de persoonlijkheid en de verhalen. Over zijn bourgondische inborst en zijn liefde voor Cuba, bijvoorbeeld. Koolmees: ‘Hij kreeg er tijdens een vakantie een navelbreuk In die tijd sloot hij vriendschap met de chirurg die hem opereerde.’ En dan de liefde voor Feyenoord, die Leijnse graag deelt. Koolmees: ‘Gelukkig durven we daar weer voor uit te komen!’ Morskieft: ‘We hebben hem lang op de been moeten houden. In mei zien we graag een selfie vanaf de Coolsingel…’

AFSCHEID Met een dubbel gevoel begin ik aan mijn laatste column voor dit magazine. Na 42 onderwijsjaren als leraar (Rotterdam en Gouda), conrector (Gouda), rector en voorzitter Centrale Directie (Deventer) en bestuurder van onze Stichting, treed ik per 1 september formeel terug als voorzitter van het College van Bestuur. Een dubbel gevoel omdat ik heel veel jaren heb mogen samenwerken met prachtige mensen met een groot onderwijshart en dan doet afscheid nemen altijd een beetje pijn. Tegelijkertijd is het volstrekt normaal en logisch dat bestuurders weer op tijd vertrekken en ruimte maken voor nieuw bloed. Ik ben heel blij dat Karin van Oort mij zal opvolgen en op haar eigen wijze leiding zal geven aan onze club. Maar leidinggeven doe je niet alleen en zeker niet binnen Carmel. Carmel is een complexe en hybride organisatie, geografisch zeer verspreid, met overwegend grote tot zeer grote scholen. Dat vraagt om een zorgvuldig en dynamisch samenspel tussen alle geledingen. Een bestuurder dient van heel veel zaken op de hoogte te zijn, soms ook van de details, maar dient een goed afgestemde antenne te hebben wanneer hij handelt, dichtbij komt of ingrijpt. Dat vraagt om een duidelijk kader met gemeenschappelijke en gedragen doelstellingen en ambities (Koers 2020). Vervolgens om verbinding, betrouwbaarheid, vertrouwen, ruimte, gedeelde verantwoordelijkheid en verantwoording, het goede en soms scherpe gesprek over waar we staan en wat we bereikt hebben. En vooral ook een beetje humor en ontspannenheid! Subsidiariteit en samen; meer dan de nadruk op eigen verantwoordelijkheid en resultaatverantwoordelijk management. Carmel is een bijzondere biotoop, wat wij vanzelfsprekend vinden is niet altijd zo vanzelfsprekend. Samen met velen mocht ik de kar trekken en richting geven. Ik dank iedereen voor het vertrouwen in de afgelopen vele jaren. Karin, welkom en heel veel succes en plezier in je werk! ◗

ROMAIN RIJK Voorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

Carmel in beeld

Een profielwerkstuk met houvast Het maken van een profielwerkstuk een sprong in het diepe? Niet op Twents Carmel College, locatie De Thij in Oldenzaal. Dankzij een draaiboek, een speciale driedaagse en persoonlijke begeleiding hebben veel leerlingen hun “meesterproef” op tijd in de steigers staan. In dit beeldverhaal volgen we Tess, Maaike en Wieke uit 5 havo. Haalt hun werkstuk de hoge lat van de Carmel Award Profielwerkstukken?

1 Klaar voor de start? Aan de hand van het draaiboek vertelt profielwerkstukbegeleider Mirjam van de Vliet wat er van de leerlingen wordt verwacht.

4 Tijd voor de profielwerkstukdriedaagse. De leerlingen werken in groepen hard aan hun onderzoeksvraag en plan van aanpak.

er de carmel Meer info ovSca deze award? Lan yar pagina met video! en bekijk de 12

Yes! Tess, Maaike en Wieke hebben een onderwerp. Ze gaan voor kinderen met Down een opzetstuk ontwikkelen dat het vasthouden van een potlood makkelijker maakt en de schrijftechniek kan verbeteren.

SCAN MET KIJK OP PAGINA 2

In de onderzoeksfase rolt het eerste prototype van Tess, Maaike en Wieke uit de 3D-printer. Grote vraag: voldoet het aan de eisen?

Geïnteresseerd in de profielwerkstukkenmethodiek van Twents Carmel College, locatie De Thij? Neem dan contact op met Mirjam van de Vliet: m.vandevliet@twentscarmelcollege.nl ◗

APRIL 2017

6 Pfff, het conceptverslag is klaar. ‘Kijk, hier hebben we het ontwerp nog wat aangepast.’

Mirjam van de Vliet is enthousiast. ‘Dit opzetstuk past veel beter om het potlood dan de eerdere twee, en het is nog steviger ook.’

Een welverdiend applaus voor Tess, Maaike en Wieke. Zullen hun ouders en andere medeleerlingen net zo enthousiast zijn over de presentatie?

Een negen! Tess, Maaike en Wieke kunnen hun geluk niet op. Met zo’n mooi resultaat kunnen ze het er wel op wagen: dit werkstuk dingt mee naar Carmel Award Profielwerkstukken!

Kort MASTERCLASS VOOR CARMELDOCENTEN Carmel biedt haar medewerkers enkele interessante en uitdagende masterclasses aan. Deze masterclasses zijn toegankelijk voor alle Carmelmedewerkers en zijn tegelijkertijd onderdeel van het opleidingstraject voor LD-docenten. De komende masterclass vindt plaats op donderdag 11 mei en staat in het teken van systematisch evalueren, verbeteren en innoveren. Spreker prof. dr. Sietske Waslander praat docenten bij over het thema ‘Systematisch evalueren, verbeteren en innoveren’. Zij is als hoogleraar Sociologie verbonden aan TIAS School for Business and Society. Binnen het GovernanceLAB verricht zij onderzoek naar sturing en governance in het onderwijs. Waslander is kroonlid van de Onderwijsraad en gaat tijdens de masterclass in op lessons learned om succesvol te innoveren in het onderwijs. Ook geeft ze aandacht aan de positionering van LD-docenten bij innoveren en teamontwikkeling. Wil je meer informatie? Check dan onze website carmel.nl of neem contact op via s.goossens@carmel.nl. ◗

AFSCHEID LID RAAD VAN TOEZICHT In de vergadering van de Raad van Toezicht van Stichting Carmelcollege op 16 maart 2017 heeft Kees Waaijman afscheid genomen. Vanuit de Orde van de Karmelieten heeft hij drie termijnen van drie jaar zitting gehad in de Raad en was tevens vicevoorzitter. In de afgelopen jaren is het thema levensbeschouwelijk onderwijs weer nadrukkelijk op de agenda gekomen binnen de Stichting. Op dit moment wordt gewerkt aan een actualisering van het bestuursbesluit rond het vak levensbeschouwing. Kees Waaijman heeft vanuit zijn expertise, wijsheid en opvatting over wat essentieel is rond levensbeschouwing en pedagogiek in onze huidig tijdsgewricht, op de achtergrond een belangrijke bijdrage geleverd aan het verwoorden van het DNA van onze Stichting en de scholen. Een voordracht voor een nieuw lid voor de Raad vanuit de Karmelieten ligt op dit moment ter besluitvorming voor. ◗

GENOMINEERDEN CARMEL AWARD PROFIELWERKSTUKKEN 2017 De winnaars van de Carmel Award Profielwerkstukken en de Publieksprijs 2017 zijn bekend. Bij het verschijnen van dit magazine vindt u de uitslag op onze website carmel.nl onder ‘Nieuws en publicaties’. Dit jaar is voor de eerste keer de Publieksprijs uitgereikt. Speciaal voor deze prijs is een profielwerkstukkenmarkt ingericht, waar maar liefst 13 (groepen) leerlingen hun profielwerkstuk hebben gepresenteerd. Een podium waar meer recht wordt gedaan aan ontwerpwerkstukken. Felicitaties gaan uit naar alle genomineerde leerlingen! Havo 1. De invloed van mest op gras, door Wout Oonk, Kristel Gunnewick en Simon Klein Gebbinck, Marianum locatie Groenlo 2. Nederlands als tweede taal, door Mara Middelhuis en Anne Smit, Bonhoeffer College locatie Van der Waalslaan 3. Hoeveel zijn klassieke sprookjes waard?, door Charlotte Kemmink en Evie Pittens, Het Hooghuis locatie Mondriaan College

4. Design met down, door Tess Stevelink, Maaike Masselink en Wieke Olde Hanter, Twents Carmel College locatie De Thij Vwo 1. Het effect van handen wassen met Dreft of Dettol op de detectie van vingerafdrukken, door Simone Dulfer, Isabel de Jager en Pleuni van de Camp, Het Hooghuis locatie Titus Brandsmalyceum 2. NIX18 vs FIX18, door Anil Gezmen, Het Twickel College in Hengelo 3. Scheve relaties in Twente, door Julia Poorthuis, Tessa Mulder en Emma Ruiter, Twents Carmel College locatie De Thij 4. Ferrofluids: de werking, productie en toepassingen van een magnetische vloeistof, door Jurrie Bruggeman en Lars Hoogewind, Carmel College Salland locatie Hofstedelaan Wil je meer informatie over de Carmel Award Profielwerkstukken? Scan dan pagina 12 met Layar en bekijk de video. ◗

APRIL 2017

Hoe ging het verder met...

SharePoint

Vorig jaar stapte Stichting Carmelcollege over naar een nieuw softwareplatform, Office 365. Op SharePoint, een onderdeel daarvan, is nu met succes een nieuw intranet gebouwd.

'Met SharePoint kunnen collega’s schooloverstijgend samenwerken'

Raymond Nijenhuis

INTRANET ‘Het voelt als een logisch vervolg op het werken met Office 365’, zegt teamleider vmbo bovenbouw Raymond Nijenhuis van Marianum. Dit is een van de drie pilotscholen die als eerste overgaan op SharePoint. Bij het verschijnen van dit magazine is de overstap in technische zin klaar; ten tijde van het gesprek is het werk nog in volle gang.

OVERZICHTELIJK In februari ging het overkoepelende intranet van Stichting Carmelcollege al over op SharePoint. Het was het eerste grote project in hechte samenwerking tussen de nieuwe, Carmelbrede afdeling ICT en afdeling Communicatie. Hoofd Communicatie Fijke Hoogendijk is enthousiast: ‘SharePoint is veel overzichtelijker dan ons oude intranet. Medewerkers kunnen gemakkelijker informatie vinden, bijvoorbeeld over cao-kwesties, reisdeclaraties, loopbaanperspectieven... Misschien net zo belangrijk in het licht van “Carmel als kennisalliantie” is dat SharePoint een functie heeft waarmee collega’s schooloverstijgend kunnen samenwerken in bestanden en projectgroepen of netwerken. Onmisbaar voor moderne kennisdeling!’

KENNISDELING Op termijn sluiten alle scholen aan op SharePoint. Voor Marianum is het een verbetering, zegt Nijenhuis,

die ICT in portefeuille heeft. ‘Voortaan kunnen onze medewerkers altijd en overal bij hun data. Voorheen kon dat alleen op school. SharePoint is ook veel overzichtelijker dan ons bestaande uitwisselprogramma. Verder kunnen we gericht documenten delen met collega’s binnen heel Carmel. In het oude systeem deelden we binnen school met iedereen tegelijk, terwijl delen buiten school onmogelijk was. Ook het samenwerken op projectbasis is handig. Nooit meer zoeken naar de laatste versie van een file!’

VEILIG Op stichtingsniveau is de overgang zonder veel problemen verlopen. Hoogendijk: ‘Sommige gebruikers vinden de site een beetje druk, anderen vinden hem superhandig. Zelf vind ik dat we van een onvoldoende naar een dikke voldoende zijn gegaan, al is er nog genoeg te ontwikkelen.’ Voor Marianum was de grootste stap het maken van Carmelbrede afspraken: wat moet op alle scholen gelijk zijn, waar heeft een school ruimte voor eigen invulling? Nijenhuis: ‘Daar zijn we goed uitgekomen. Nu gaat het erom dat onze docenten hun persoonlijke werkbestanden overzetten naar OneDrive en bestanden die ze willen delen naar SharePoint. Of “the cloud” wel veilig is, willen sommigen weten. Daarin kunnen we ze gelukkig geruststellen.’ stichtingcarmelcollege.sharepoint.com ◗

LIFO

Grote stap op weg naar meer gepersonaliseerd leren LIFO - afkorting van LIcentie-FOliomodel. Oftewel een innovatief leermiddel waarin het digitale aanbod centraal staat maar de papieren versie binnen handbereik is. Dat naar verwachting meer mogelijkheden biedt tot gepersonaliseerd leren en meer inhoud geeft aan de rol van de docent. Ontwikkeld door Carmel in samenwerking met twee grote uitgevers. ‘Hiermee kunnen we echt meters maken’, meent Ben Kokhuis, voorzitter van de Centrale Directie van Pius X College en Canisius en lid van de werkgroep aanbesteding leermiddelen.

Maar wat is het precies? LIFO is vooral een nieuw leermiddel dat leerstof digitaal aanbiedt. De bijbehorende licentie verschaft echter toegang tot álle niveaus van de desbetreffende methode. Kokhuis: ‘Wij hebben op scholengemeenschap Canisius in Almelo twaalf havoleerlingen die eindexamen Engels op vwo-niveau doen. Die hebben

dubbele boekenpakketten. Met LIFO hoeft dat niet meer. Dan kun je de verschillende niveaus van de methode ontsluiten.’ Printversies en werkboeken blijven beschikbaar, maar worden aan het einde van het schooljaar niet meer ingenomen. Hij geeft nog een voorbeeld. Een “dakpanbrugklas” voor havo en vwo. ‘Met LIFO kun je sneller en gemakkelijker differentiëren.

APRIL 2017

De toekomstige havoleerling maakt opgaven op havoniveau, de aanstaande vwo’er op zijn of haar niveau. Met die ene licentie kom je gemakkelijk binnen. Er zijn dan meer mogelijkheden voor gepersonaliseerd leren. Ook voor de docent, want je kunt je leerlingen meer op maat bedienen. De één geef je herhalingsstof, de ander verdiepende stof. In een handomdraai. Met dit model maken we meters op weg naar 2020.’

KOERS 2020 Het jaartal verwijst naar Koers 2020, het visiedocument voor de komende jaren. ‘Dat is ons uitgangspunt geweest’, bevestigt Fridse Mobach, lid van het College van Bestuur van Stichting Carmelcollege. ‘Daarin spreken we uit meer aandacht te willen geven aan gepersonaliseerd onderwijs en de professionalisering van onze docenten. In 2015, bij de start van de voorbereiding van de nieuwe aanbesteding van leermiddelen, zijn we dan ook bij Koers begonnen. We hebben de scholen gevraagd wat ze daarvoor nodig hebben en hoe leermiddelen daarbij kunnen ondersteunen. Met de uitkomsten zijn we naar de marktpartijen gestapt.’ LIFO is hiervan het resultaat. Meer specifiek: de uitgevers Malmberg en Noordhoff bieden hun methoden voor biologie en wiskunde (resp. Biologie voor jou en Getal

‘Met LIFO kun je sneller en gemakkelijker differentiëren’

en Ruimte) na de zomer in LIFO-versie aan. Veel Carmelscholen gebruiken deze methoden, zodat alle betrokkenen ervaring kunnen opdoen. Leerlingen en docenten allereerst, maar evengoed de uitgevers: ‘Zij moeten ook weten hoe het uitpakt, het is uiteindelijk hun verdienmodel’, verduidelijkt Mobach.

ACTUELER Voor de uitgevers is er meer interessant, weet Ellen Brinkman, adviseur op het bestuursbureau en eveneens werkgroeplid. Ze noemt de grotere interactie: LIFO leidt tot meer contact tussen de vaksecties en de ontwikkelaars van de uitgeverijen. ‘Docenten krijgen meer invloed op de inhoud en de kwaliteit van het product en kunnen gemakkelijker veranderingen laten aanbrengen. De leerstof wordt actueler’, legt ze uit. Docenten krijgen bovendien begeleiding, zodat ze de differentiatiemogelijkheden van digitaal onderwijs optimaal kunnen benutten. ‘Je krijgt meer keuzevrijheid; zoveel meer mogelijkheden om je leerlingen te geven wat ze nodig hebben’, betoogt Kokhuis. ‘Je kunt meer met je vak doen en meer betekenen voor je leerlingen.’ Als de pilot positief uitvalt, wil Carmel in 2019 zo mogelijk veel leermiddelen in LIFO-vorm aanbesteden. ‘Biologie voor jou en Getal en Ruimte zijn veelgebruikte methodes in de onderbouw, we kunnen dus veel ervaring opdoen’, vervolgt Brinkman. Dat betekent niet dat Carmel secties gaat voorschrijven welke methode ze moeten gebruiken. ‘Geen misverstand, de sectie bepaalt’, benadrukt Kokhuis. Ook Mobach is duidelijk: ‘Ik ben bestuurder, ik zal een docent niet zeggen hoe hij of zij moet werken. Secties die andere methoden gebruiken, kunnen daarmee doorgaan.’

PERSPECTIEVEN LIFO heeft meer voordelen. Het systeem met uiteindelijk twee licenties (voor onder- en bovenbouw) vereenvoudigt de administratieve rompslomp. Bovendien hoeven boeken niet meer jaarlijks te worden uitgedeeld en ingezameld. Evenmin hoeven ze nog langer te worden afgeschreven. Mobach is dan ook blij met de belangstelling vanuit andere schoolbesturen voor het LIFO-model. 'Als we samen optrekken, kunnen we nog meer bereiken. En kunnen we bovendien de kosten drukken, dat is ook belangrijk.’ Hij kijkt nog verder. ‘Ik hoop dat meer leerlingen door LIFO hun vakken op een hoger niveau afronden.’ Voor de langere termijn ziet hij een verband met het onderzoek van Christel Wolterinck (teamleider Marianum) naar formatief toetsen. In het Carmel Magazine van december 2015 definieerde ze dat als ‘elke manier waarop je peilt hoe je leerling ervoor staat, met het doel te kunnen bepalen wat hij al kan en wat hij nodig heeft.’ Grotere inzet van digitale leermiddelen levert daarvoor automatisch meer data. Mobach: ‘Wat dat zou kunnen betekenen voor het jaarlagensysteem en zittenblijven… Maar laten we eerst de resultaten van de pilot in 2017-2018 en 2018-2019 afwachten.’ ◗

Aan het roer bij Marianum

Dienend leiderschap Waar raken de leefregel van Karmel en de praktijk op Carmelscholen elkaar? Samen met hedendaagse Karmelieten gaan we op zoek naar de waarden die Karmel en Carmel verbinden. In dit nummer: karmeliet Anne-Marie Bos op zoek naar de betekenis van “ruimte geven en dienen” voor de schoolleiding van Marianum.

‘Je hebt de kwaliteiten van ál je teamleden nodig’

RUIMTE GEVEN EN Geen van de vier leidinggevenden aan tafel had aan het begin van haar loopbaan kunnen vermoeden dat zij hier vandaag zou zitten om een gesprek te voeren over dienend leiderschap. Geen van allen hadden ze op voorhand de ambitie leidinggevende te worden. Zeker karmeliet Anne-Marie Bos niet. Dat zij sinds drie jaar de rechterhand is van de provinciaal van haar orde en daarnaast verantwoordelijk voor het onderwijs van het Titus Brandsma Instituut (een samenwerkingsverband van Karmel en de Radboud Universiteit) heeft haar verrast. ‘Dat kun je de mensen niet aandoen, zei ik toen ik voor het eerst in een leidinggevende functie werd gekozen. Waarop ik als antwoord kreeg: “Je hoeft het nog niet te kunnen, dit is je kans om het te leren.”’

OVER DIENEN Leiding geven om anderen te dienen: het is kenmerkend voor hoe in de Karmeltraditie tegen leiderschap wordt aangekeken. De inrichting van het leiderschap past daarbij. Zo kan een provinciaal (het hoofd van de orde in Nederland) maximaal twee keer worden herkozen; daarna is de beurt aan een ander. ‘We willen niet dat iemand “provinciaal van beroep” wordt’, zegt Anne-Marie Bos. ‘Dat we een ander móeten kiezen, dwingt ons het potentieel in een ander te zien en het leiderschap aan die persoon toe te vertrouwen.’ Met een dergelijke termijn hebben de drie leidinggevenden van Marianum niet te maken. Gitti Burema

APRIL 2017

werkt sinds 2009 in een leidinggevende functie binnen Carmel, waarvan de laatste anderhalf jaar als directielid van Marianum. Binnenkort volgt zij Jan Put op als rector. Christel Wolterinck is sinds tien jaar teamleider op Marianum, de laatste twee jaar met de focus op onderzoek en onderwijsontwikkeling. En Lieveke Brücker is sinds elf jaar teamleider onderbouw. In het dienende aspect van leidinggeven herkennen ze zich stuk voor stuk. Voor Lieveke Brücker was het dé motivatie om een leidinggevende functie te overwegen. ‘Op een zeker moment zag ik: als ik dingen veranderd wil zien, als ik

7 WAARDEN DIE KARMEL EN CARMEL VERBINDEN Op verzoek van de kennisalliantie bezield onderwijs ging Ben Wolbers, voormalig prior-provinciaal van de Karmelieten in Nederland, op zoek naar raakvlakken tussen de leefregel van Karmel en de praktijk op Carmelscholen. In een notitie benoemt hij zeven waarden: 1. open ruimte 2. stilte en gerechtigheid 3. ruimte geven en dienen 4. allen voor een 5. één voor allen 6. een kans en nóg een kans 7. de waarde van werk Aan elke waarde wijden we in Carmel Magazine een reportage. In dit nummer: ruimte geven en dienen. ◗

RUIMTE GEVEN EN DIENEN

DIENEN in bredere zin wat in het leven van kinderen wil kunnen betekenen, dan is dit de plek waar ik moet zijn.’

OVER RUIMTE GEVEN Ruimte geven is een kernbegrip in de visie op leiderschap binnen Karmel (zie kader). Dat zit in kleine dingen, zegt Anne-Marie Bos: ‘Hoe maak ik bijvoorbeeld de agenda voor een vergadering? Regel ik het zo dat ik als voorzitter het meest aan het woord ben? Of maak ik bewust ruimte voor iedereen om wat te zeggen?’ Ook Christel Wolterinck ziet ruimte geven als sleutel tot haar leiderschap. ‘Vroeger heb ik op hoog niveau gevolleybald

In de Orde van Karmelieten is de regel dat ‘wat allen aangaat, door allen moet worden behandeld’. De leiding is in handen van leden die deze rol tijdelijk vervullen, ten dienste van iedereen in de organisatie. Hun houding is er een van ruimte geven en dienen. Van de andere leden wordt gevraagd dat zij respect hebben voor deze dienstbaarheid. Besturen en bestuurd worden - binnen Karmel gebeurt het vanuit een gelijkwaardigheid die iedereen uitnodigt om aan dezelfde zaak te werken. ◗

en daar was het heel duidelijk: iemand kan nog zo’n geweldige aanvaller zijn, maar daarmee ben je er niet. Je hebt de kwaliteiten van ál je teamleden nodig. Zo zie ik mijn werk als leidinggevende: schetsen waar ik naartoe wil, op een zodanige manier dat iedereen daar een bijdrage aan kan leveren.' ‘Mijn doel is dat iedereen in de school zich zo breed mogelijk kan ontwikkelen’, zegt Gitti Burema. ‘Voor mij zit de meerwaarde daarbij altijd in de verbinding. Alles op school staat ten dienste van het geheel. Het gaat om méér dan een diploma: als school staan we breder ten dienste van de maatschappij. Ik vind het belangrijk om ruimte te geven aan ideeën daarover. Natuurlijk is het niet altijd handig om iedereen de bühne te geven, maar het helpt ons als school wel vooruit. Daar moet je als leidinggevende niet te bang voor zijn.’

‘Verschillen moet je erkennen’

v.l.n.r. Gitti Burema, Anne-Marie Bos, Christel Wolterinck en Lieveke Brücker

OVER DIENEND LEIDINGGEVEN BIJ TEGENWIND Eenvoudig is dat niet, zegt Anne-Marie Bos. ‘Een van de moeilijkste momenten is als ik het gevoel heb dat iemand de zaak ondermijnt. Want zie ik dat wel goed? Is er sprake van ondermijnen of levert die persoon een creatieve bijdrage?’ Christel Wolterinck: ‘Mij helpt het om in zo’n geval op zoek te gaan naar het waarom. Is die persoon angstig en heeft hij ondersteuning nodig? Of is het echt “kont tegen de krib”?’ Anne-Marie Bos: ‘Een belangrijke vraag vind ik: wat is dienend aan het doel? Soms is nodig dat je zelf je mening geeft.’ Gitti Burema: ‘Je hebt immers met elkaar uitgesproken wat je belangrijk vindt. Daar moet je als leidinggevende aan vasthouden. Alleen is dan niet altijd voor iedereen helder dat je daarmee aan het dienen bent...’

OVER RUIMTE EN VERTROUWEN Voor Christel Wolterinck ligt de oplossing soms in doelbewust vertrouwen geven. ‘Mensen die nog niet mee kunnen of willen in hun kracht zetten. Als mensen succes ervaren, wekt dat zelfvertrouwen. En als je vertrouwen hebt, kun je het ook geven.’ Anne-Marie Bos: ‘Krijg ik als leidinggevende vertrouwen, dan voelt dat voor mij als genade. Is het er niet, dan moet ik dat aanvaarden en desondanks goed in mijn rol proberen te blijven.’

Lieveke Brücker: ‘Ik vind het belangrijk om daarin consistent te zijn, niet van het ene in het andere uiterste te vervallen. Dat vergt zelfreflecterend vermogen. Ik vind het fijn dat ik het hierover kan hebben met collega’s die vergelijkbare verantwoordelijkheden hebben.’ Gitti Burema: ‘Dat begrijp ik, maar mijn ervaring is dat je niet alles bij een ander kunt checken. In essentie moet je toch je eigen integriteit volgen. Klopt alles wat je doet daarmee?’

BESTUREN EN BESTUURD WORDEN De keerzijde van leidinggeven is je laten leiden; ook dat is een kunst. Anne-Marie Bos: ‘In onze regel staat: broeders moeten de prior eren. Dat is best lastig, want diep in zijn hart wil ieder mens het zelf voor het zeggen hebben. Bij ons zet het kapittel - waar Karmelieten gezamenlijk het goede gesprek voeren - de koers uit en mag het bestuur die koers drie jaar lang uitvoeren. Het kapittel moet het bestuur dan wel laten doen waar het goed in is, namelijk besturen. Als je niet in het bestuur zit, hoef je niet het werk van het bestuur te doen. En hoef je dus ook niet over alle informatie te beschikken op basis waarvan afwegingen worden gemaakt.’ Gitti Burema: ‘In de maatschappij gaat dat anders. We gaan er niet meer bij voorbaat van uit dat een leidinggevende ons vertrouwen verdient. We verlangen dat hij of zij het ons laat zien. Dat vind ik ingewikkeld, want zoals je zegt: als leidinggevende kun je niet alles met iedereen delen.’ Van degenen die ‘bestuurd worden’ mag je vragen

APRIL 2017

COLUMN

dat zij hun eigen verantwoordelijkheid nemen, vindt zij: ‘Bij volwassenheid hoort bewustzijn van het feit dat er een ruimte is die je met elkaar deelt. Je moet kunnen snappen dat de ene keer jij iets meer krijgt, en de andere keer de ander. Je verantwoordelijkheid nemen wil onder meer zeggen dat je bereid bent daarin te schuiven, dat je de ander ook iets gunt.’

OVER FEEDBACK GEVEN Denken vanuit een “growth mindset” is belangrijk op Marianum. Mensen kansen geven in plaats van te verlangen dat iedereen zich in hetzelfde tempo ontwikkelt. Gitti Burema: ‘Verschillen moet je erkennen; net als in de klas gaat het om de zone van naaste ontwikkeling. Wat is voor deze persoon een haalbare stap in de richting van ons gezamenlijke doel? Daar hoort wel een keuze bij. Als een collega zegt: ik kan of wil niet mee, dan moet dat wel een vervolg hebben.’ Lieveke Brücker: ‘Je hoeft niet met een waarschuwende vinger te zwaaien, maar je moet er wel op terugkomen. Dat vind ik misschien wel het meest ingewikkelde van de rol van leidinggevende. Je wilt de collega niet beschadigen, maar hebt tegelijkertijd wel iets te vinden van zijn of haar handelen en professionaliteit.’ Gitti Burema: ‘Als je als leidinggevende feedback geeft, ben je verantwoordelijk voor wat jouw feedback met de ander doet.’ Anne-Marie Bos: ‘In mijn ervaring is het belangrijk dat je hier tijd voor neemt. Niet even snel tussendoor zo’n gesprek voeren, er eerst rustig over nadenken en vervolgens de tijd nemen voor een gesprek.’ Christel Wolterinck, lachend: ‘Dat is in een hectische schoolorganisatie best lastig.’ Anne-Marie Bos: ‘Juist op momenten waarop je vastloopt, is het in mijn ervaring belangrijk om die ruimte uit de Karmelregel te behouden, voor jezelf en voor de ander. Dienend leiderschap vraagt dat je de ruimte hebt om je geest open te houden.’ ◗

20 UUR Er breken gouden tijden aan voor ons. Bijna alle partijen willen fors investeren in het onderwijs. D66 wil een 20-urennorm voor de leraar en daarnaast een maximale groepsgrootte van 23 leerlingen. De kans dat D66 in de regering komt is erg groot met deze verkiezingsuitslag, dus dit is geweldig nieuws. Nog nooit zo’n groot cadeau gehad. Die 20 uur, dat is echt een prima idee, het is trouwens ook de OESO-norm. Er is geen land ter wereld waar docenten zoveel uren lesgeven als in Nederland. Gelukkig heb ik geen 38 jaar gewacht op dit moment, jaren geleden heb ik gekozen voor 0,8 fte. Ooit heb ik volledig gewerkt, maar dat is me slecht bekomen, mijn energie en creativiteit vloeiden langzaam weg. Alleen al dat eindeloze, geestdodende correctiewerk, verschrikkelijk. Ik was alleen maar aan het werk. Ik ben geen perfectionist, maar ik houd er wel van om dingen goed te doen, met aandacht. De tijd nemen om mijn lessen goed voor te bereiden. Mijn leerlingen goed kennen. Rustig nadenken over lessen die moeizaam verlopen. Tijd hebben om iets anders uit te proberen. Mijn vakliteratuur bijhouden, naar een bijscholing gaan. Voldoende tijd besteden aan mijn mentorleerlingen. Geen gehaast, geen gestress, niet drie dingen tegelijk doen, geen gedateerde toetsen uit de kast trekken. Maar met aandacht. Nu. En het allerbelangrijkste: ik wil graag energiek en goedgehumeurd voor de klas staan. Ik ben altijd weer verbaasd hoe gemakkelijk ik dan problemen in de klas oplos. Met 25 uur lukt dat niet. Probeer het je voor te stellen, 20 uur lesgeven. Of minder, als je deeltijd werkt. Vier uur lesgeven op een dag, die je ook nog eens goed hebt voorbereid. Het gevoel dat je in september hebt na de grote vakantie. De energie die je dan hebt en dat het hele jaar. De kwaliteit die dat oplevert en de kwaliteitseisen die dan gesteld kunnen worden. Alexander heeft het beloofd, dan moet hij het ook doen, vind ik. ◗ JOS BAACK Docent Frans, Twents Carmel College, locatie De Thij

Anne-Marie Bos, karmeliet

OPMERKELIJK

‘Ze nemen initiatief en ontdekken talent en passie’ 22

APRIL 2017

PROJECT ESCAPE ROOM Het is Heidie Wesselink en Sander Postma, docenten creatieve technologie op Pius X College locatie Van Renneslaan, gelukt: leerlingen willen zelfs in hun vrije tijd nog werken aan een schoolproject. Zo’n 25 leerlingen van het vmbo-profiel Dienstverlening & Producten (D&P) ontwierpen en bouwden dit schooljaar in de kelder een escape room geheel in Engelse stijl. Escape rooms zijn op dit moment helemaal “in”: deelnemers laten zich vrijwillig opsluiten in een kamer. Door verborgen raadsels en codes te kraken kunnen bezoekers zichzelf binnen een uur bevrijden. Afgelopen december was de escape room geopend voor publiek. Terwijl Heidie en Sander in de controlekamer de hele maand meekeken en hier en daar een hint gaven, werd door de leerlingen ruim 3.400 euro opgehaald voor het goede doel (CliniClowns). ‘Project escape room sluit naadloos aan op het examenprogramma van het profiel D&P. Spelenderwijs kunnen leerlingen als het ware hun loopbaan leren kennen, waarbij ze initiatief nemen en ontdekken waar hun talent en passie liggen. Samen hebben ze de megaklus geklaard. En dat vol motivatie en enthousiasme!’, vertelt Heidie trots. ‘Een leerling die de wanden van de escape room heeft behangen weet nu bijvoorbeeld dat ze het behangen schildersvak in wil. Ze kunnen alle richtingen proberen en kiezen wat ze leuk vinden.’ Leerlingen starten met het bedenken van een thema. Ze leren mindmappen en samen met de docent gaan ze puzzelen: is het haalbaar of niet? Daarna gaan ze aan de slag met een bouwtekening. De materialen worden bedacht: voor welke kleur verf gaan we, welke meubels maken we en hoe leggen we de elektronica aan? Als bepaalde expertise niet in huis is, dan schakelen ze leerlingen uit andere profielen in. Samen sta je sterk! Daarnaast houden leerlingen zich ook bezig met het maken van een website en een app én de complete organisatie tijdens de decembermaand. Zo komen alle D&P-modules aan bod: “Product maken en verbeteren”, “Multimediale producten maken”, “Organiseren van een activiteit” en “Presenteren, promoten en verkopen”. Heidie: ‘Leren op deze manier is onderwijs op maat. Het werkt omdat je ze niet in de grote massa drukt. Als je ze de ruimte geeft en ze voelen zich op hun gemak, dan durven ze de stap te zetten om iets nieuws te proberen. Ze laten echt zien wat ze in huis hebben, zonder dat wij alles voorkauwen. Ik geef ze een pot verf voor de plafonds en daar moeten ze zich mee redden.’ Ook directeur vmbo Pieter van Schilt is enthousiast: ‘De drive van de docenten laat het project pas echt slagen. Dit werkt door op de intrinsieke motivatie van de leerlingen. Het is prachtig om te zien dat wij docenten in huis hebben die er zó voor gaan. Je geeft ze de ruimte en die wordt met beide handen aangepakt. ’ Als kers op de taart was uitgaanscentrum Preston Palace geïnteresseerd in de escape room. Dit leidde tot de verkoop ervan. Voor de bouw van de volgende escape room staan de vliegtuigstoelen al klaar. Het is de bedoeling dat onze leerlingen weer net zo’n gaaf resultaat neerzetten. Als alles goed gaat, is er in december weer een escape room open voor publiek. Houd dus vast een gaatje vrij in je agenda! ◗

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar. REDACTIE Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) VORMGEVING EN OPMAAK Digidee, Enschede FOTOGRAFIE Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) DRUK Gildeprint, Enschede OPLAGE 4.770

OUT OF THE BOX Even dringt de associatie met een James Bondfilm zich op. With A License To Drillâ&#x20AC;Ś Uiteraard is de werkelijkheid anders. Het meisje op de foto toont trots en zelfbewustzijn. Terecht, ze heeft met haar klasgenoten een formidabele prestatie geleverd. Die bovendien erkenning heeft gekregen. Dat stimuleert zelfvertrouwen en geloof in eigen kunnen. Daagt uit om verder te ontdekken. Om creatief te zijn en haast letterlijk out of the box te denken. Zo werkt onderwijs als een onzichtbare hand. Die je vrijwel ongemerkt stimuleert om je eigen escape room te verlaten. Je verder helpt en laat groeien. Tot je, altijd op een onverwacht moment, beseft dat je meer kunt dan je had gedacht. Maar dan is die hand al weg. En kun je het zelf. Een veilige omgeving. Waarin je mag zijn wie je bent. Waarin je talenten worden erkend, gekoesterd en gestimuleerd. Dat is de stijl van Carmel. Voor elke mens, heel de mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl

@stgcarmel @CarmelVacatures stichting carmelcollege stgcarmel stichting carmelcollege