Carmel Magazine september 2016 by Stichting Carmelcollege

JAARGANG 13 NUMMER 33 SEPTEMBER 2016

IN DIT MAGAZINE:

DRIE SCHOLEN, DRIE WAARDEN LEERLINGEN KRIJGEN MEER RUIMTE VOOR EIGEN KEUZES SCHOOLGEBOUWEN MET EEN ZIEL DE SCHOOL ALS MERK

In dit nummer

DRIE SCHOLEN, DRIE WAARDEN

Volg ons op L

LEERLINGEN KRIJGEN MEER RUIMTE VOOR EIGEN KEUZES E

stichting ckaerdIn en Facebook: melcollege

SCHOOLGEBOUWEN MET EEN ZIEL

ANDERE RUBRIEKEN STANDPUNT VAN EEN SCHOOLLEIDER BELPANEL

...........

...................................................

MIJN PASSIE

...............................................

COLUMN ROMAIN RIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 CARMEL IN BEELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 KORT

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

HOE GING HET VERDER MET

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

COLUMN JOS BAACK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

LAYAR Dit nummer van Carmel Magazine heeft een heel leuk extraatje: Layar. Met je smartphone of tablet heb je nu nog meer plezier van dit papieren magazine! Bij het artikel op pagina 13 en 23 zie je het Layar-logo.

DE SCHOOL ALS MERK

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmelcollege Gouda ◗ Groenlo, Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

Hoe werkt Layar? ◗ Zoek met je smartphone of tablet de applicatie Layar en download deze (gratis) applicatie (app). ◗ Houd je smartphone of tablet boven de pagina met het Layar-logo. ◗ Volg de instructies op het scherm en beleef de extra ervaring!

SEPTEMBER 2016

Jan Rijkers

Standpunt van een schoolleider

'Niemand van iets buiten sluiten, daar elk mens menswaardig is'

STANDPUNT Een leidende gedachte in Koers 2020, het beleidskader van Carmel, is dat het onderwijs aandacht moet (gaan) geven aan de aspecten kwaliﬁcatie, socialisatie en persoonsvorming. Dit actuele gedachtegoed van professor Gert Biesta wordt door veel scholen omarmd, is wellicht niet revolutionair nieuw, maar is ook voor Carmelscholen zeer waardevol. De opdracht tot kwaliﬁcatie geeft weinig onduidelijkheid. Aandacht voor persoonsvorming zal vorm krijgen in de groeiende aandacht voor de algemene vaardigheden die leerlingen nodig hebben om zich te ontplooien in de maatschappij van de eenentwintigste eeuw. Maar hoe maken we werk van socialisatie? En welke doelen stellen we daarbij en hoe gaan we na of we die doelen hebben bereikt? Ik wens iedere school in het kader van socialisatie een Internationale Schakelklas (ISK). Mijn (inmiddels ex-) school, Het Hooghuis, geeft sinds begin 2016 les aan jonge vluchtelingen van ongeveer 12 tot bijna 18 jaar oud. Dat gebeurt met veel inzet en hartverwarmend enthousiasme. Het opzetten en verzorgen van dat onderwijs gaat niet gemakkelijk, de organisatie en goede invulling ervan zijn een intensieve klus. Andere scholen van de Stichting die ook een ISK hebben, kunnen daarvan getuigen. Daar komt bij dat nogal wat volwassenen, ouders van onze leerlingen, maar ook anderen van ver buiten onze school, het nodig vonden op een heel

ongenuanceerde en vaak respectloze manier te oordelen over onze nieuwe leerlingen en over ons. Maar we hebben ook veel steun ervaren bij onze pogingen om jonge vluchtelingen hun recht op onderwijs te geven. Het steunde ons dat ouders ons meldden dat ze er trots op zijn dat hun kind op een school zit die jongeren helpt die moesten vluchten. De meeste steun ondervonden wij echter van onze eigen leerlingen. Zij waren ook kritisch, vaak ongenuanceerd en soms respectloos. Maar ze zeiden en doen inmiddels ook heel mooie dingen. Teun (meisje uit vmbo 3): “Ik vind het egoïstisch als mensen vinden dat vluchtelingen geen buren mogen worden, zij zijn niet voor niets gevlucht.” Kenny (jongen uit vmbo 2): “Ik heb ook vluchtelingen als buren en heb er echt geen last van. Met oud en nieuw hebben we elkaar een hand gegeven en elkaar gelukkig nieuwjaar gewenst, dat moet toch ook gewoon kunnen?” De kansen op daadwerkelijke socialisatie die een ISK biedt, zou ik geen school willen onthouden, zeker geen Carmelschool. Het geeft een concrete invulling aan de woorden van Titus Brandsma, Karmeliet: “Niemand van iets buiten sluiten, daar elk mens menswaardig is.” Jan Rijkers Tot 1 augustus jl. voorzitter Centrale Directie Het Hooghuis ◗

Karmel & Carmel

Drie scholen, drie waarden In de reportagereeks Karmel & Carmel ontmoetten tot nu toe drie Karmelieten en scholen elkaar om van gedachten te wisselen over raakvlakken tussen de leefregel van Karmel en hun onderwijspraktijk. Halverwege de serie maken we even een pas op de plaats en geven we van elke besproken waarde een nieuw voorbeeld.

Allen voor één

SAMEN DURF JE MEER In februari 2016 vertelden leerlingen, docenten en directie van het Augustinianum hoe zij samen bereiken dat elk individu tot zijn recht komt. Ans Koolman, teamleider praktijkonderwijs bij Carmel College Salland, ziet een parallel met het functioneren van “haar” ouderraad (OR): ‘Onze ouderraad in het praktijkonderwijs is een stimulerend, positief-kritisch stel mensen. Net als bij leerlingen heb ik bij deze negen ouders een enorme groei gezien. Sommigen hebben problemen met lezen en schrijven; notuleren of in de MR gaan zitten was echt een brug te ver. Maar door uit te spreken dat ze het met elkaars hulp toch willen proberen, stappen ze steeds vaker over hun grens. Er worden notulen gemaakt, eventueel gecorrigeerd door een mederaadslid. Sinds twee jaar zit er ook weer een ouder in de MR. Eerst was het een chaos voor haar, inmiddels niet meer. Ze is zo enthousiast dat er spontaan een opvolger is opgestaan. Komend schooljaar moet er een nieuwe voorzitter voor de ouderraad komen, een hele klus in je eentje. De OR kwam zelf met het idee van gedeeld voorzitterschap. Prachtig! Wat ik zo mooi vind: alle leden worden geschat op hun kracht, niet op wat ze niet kunnen. Ze geven elkaar het gevoel dat je mag zijn wie je bent, dat samenwerken ﬁjn is, dat je soms meer durft dan je denkt en dat het niet geeft als je een fout maakt. Die boodschap geven ze ook door aan hun kinderen!’

KARMELIET CORRIE VAN BAAL: ’Door aandacht te hebben voor de één, versterk je het geheel en daardoor het “samen”. Dat is wat ik hier terugzie. Het gedeelde voorzitterschap vind ik een prachtig voorbeeld. Je stimuleert en helpt niet alleen het individu, maar schept voor iedereen een mogelijkheid van leren via groei in plaats van leren via falen.’

Stilte & gerechtigheid

HERDENK ÁLLE SLACHTOFFERS In december 2015 was te lezen hoe leerlingen van het Maartenscollege in het project Both Sides Now worden geraakt door de ongelijkheid in de wereld. Rond die tijd was stilte en gerechtigheid ook actueel op Het Hooghuis, locatie Stadion, vertelt locatiedirecteur Jan van Vucht: ‘Soms grijpen gebeurtenissen in de wereld diep in op school. Op vrijdag 13 november 2015 pleegden terroristen bloedige aanslagen in Parijs - twee weken voordat wij een deel van onze vierdeklassers zouden meenemen voor een culturele kennismaking met deze wereldstad. Meteen stonden we voor twee vragen. Gaan we naar Parijs? En wat gaan we leerlingen over deze gebeurtenissen meegeven?

In overleg met het personeel hebben we een minuut stilte gehouden voor álle slachtoffers van oorlog en geweld wereldwijd. Want deze aanslagen kwamen dan wel dicht bij huis, maar in bijvoorbeeld Syrië en Irak is geweld aan de orde van de dag. Waarom slachtoffers dichtbij wel, en ver weg niet herdenken? Ik heb niet eerder in school zo’n oorverdovende stilte gehoord. Die dag kwam een hausse aan gesprekken en emoties los en bespraken we het recht op respect voor het leven. Uiteindelijk hebben we in overleg besloten met de Parijs-groep naar Berlijn te gaan. Door de noodtoestand was in Parijs nog

SEPTEMBER 2016

veel politie en leger op straat en dat is niet de sfeer voor een leuke culturele afsluiting. De reis is vervolgens prima verlopen, maar op zulke momenten ben je je er heel erg van bewust hoe fragiel de vrijheid is waarin we leven.’

KARMELIET KEES WAAIJMAN: ‘Hoe komt ieder mens tot zijn recht? Dat is de gerechtigheid waar het in de Karmel over gaat. Die houding proef ik ook in dit voorbeeld: aandacht voor íeder slachtoffer. Soms is er een schok voor nodig om ons daar even bij stil te laten staan. Want dat is de essentie van stilte: een oefening in aandacht en respect.’

Open ruimte

‘OVERAL GLIMMEN PARELTJES’ In september 2015 liet Twents Carmel College, locatie De Thij, zien hoe speciale groepslessen nieuwe brugklassers helpen om elkaar open tegemoet te treden. Vanuit een vergelijkbare gedachte vraagt Louis Rodenstein, docent maatschappijleer en levensbeschouwing bij het Pius X College, collega’s om in korte interviews iets van hun bezieling met elkaar te delen: ‘Ongeveer eens per maand vraag ik een collega in de personeelsnieuwsbrief iets te vertellen over wat hem of haar bezielt. In de Kennisalliantie Bezield Onderwijs hoorde ik over andere Carmelscholen die dat deden. In de praktijk is het best lastig: mensen zijn heel bevlogen bezig, maar als je het labelt als “bezieling”, klappen ze dicht. Terwijl ze hun werk veel meer met hun hart doen dan ze doen voorkomen. Toch is het tot nu toe een keer of drie gelukt.

KARMELIET BEN WOLBERS: ‘Wat een mooie sfeer van openheid ademt dit voorbeeld. Je vraagt een ander niet zomaar even wat hem of haar bezielt. Het is een hele kunst om de ander in zijn waarde te laten en zonder dwang toch op een wezenlijk niveau in gesprek te komen.’

In juni had ik een video-interview met een collega die na 42 jaar met pensioen ging. Iemand die vol bezieling invulling gaf aan zijn vak, niet altijd volgens de voorschriften, maar wel zodanig dat de doelen werden gehaald en kinderen veel opstaken. Op zijn favoriete plek in de omgeving keek hij terug op beslissingen in zijn loopbaan en je zág gewoon hoeveel dat hem deed. In onze cultuur is het vaak “hard werken en doorgaan”- we stappen snel over dingen heen. Ik vind dat je bewust moet leven. Kijk naar de pareltjes die je overal ziet glimmen. Vaak zijn het kleine dingen die maken dat we ons werk op school met zoveel plezier doen. Het is goed om dat met elkaar te delen.’ ◗

In de komende nummers van Carmel Magazine verschijnen nieuwe reportages over de raakvlakken tussen Karmel & Carmel. ◗

Belpanel Bijna alle docenten zijn bevoegd. Dat moet uiteindelijk voor 100% gelden. Want, zo wordt gezegd, dan presteren leerlingen beter en hebben ze meer plezier op school. Maar is daar niet meer voor nodig? Het Carmelpanel spreekt zich uit, aan de hand van de stelling:

BEVOEGDHEID BETEKENT NIET AUTOMATISCH EEN GOEDE LERAAR.

Isa Schröder, leerling 4 vwo, Het Hooghuis, locatie Titus Brandsmalyceum, Oss

Sabrina Jorna, coördinator vmbo-bg onderbouw en mentor, Carmelcollege Emmen

14.11 ✓✓ EENS!

18.35 ✓✓ EENS!

‘Ik vind het belangrijk dat een leraar contact heeft met een leerling. Dat hij of zij niet alleen lesgeeft, maar zich ook afvraagt waarom een leerling de stof niet oppakt. Je kunt bevoegd zijn, maar dat betekent niet dat elke leerling je meteen begrijpt. Bevoegdheid zou ook moeten betekenen dat je je in je leerlingen verdiept en aandacht hebt voor wat zij nodig hebben. Een goede docent ziet dat en is bereid de stof nog eens uit te leggen en daarna desnoods nóg eens. Die biedt extra stof als de leerling geïnteresseerd is en wil alles uit die leerling halen. Daarvoor is meer voor nodig dan een bevoegdheid. Dus ik ben het eens met de stelling.’ ◗

Rens Bolk, leerling 2 vmbo-kt, Twents Carmel College, locatie De Thij, Oldenzaal

Vincent Gooiker, ouder, Scholengroep Carmel Hengelo, locatie Lyceum De Grundel, Hengelo

19.06 ✓✓ EENS!

20.55 ✓✓ EENS!

‘Als een leraar zijn vak goed heeft geleerd maar geen gevoel heeft voor kinderen, geeft hij niet goed les. En de leraar die nog een opleiding volgt maar wel weet hoe kinderen denken en daarmee kan omgaan, geeft wel goed les. Volgens mij zelfs beter dan iemand die bevoegd is maar ons niet begrijpt. Een goede docent heeft begrip, is niet meteen boos, vertelt verhalen en heeft gevoel voor humor. Die geeft je vrijheid, maakt zelf ook grapjes en zorgt voor afwisseling en ontspanning. Dan krijg je een leuke sfeer in de klas. Die is er niet als het voortdurend stressen is, dan zie je echt tegen die lessen op. Sfeer is belangrijker dan bevoegdheid.’ ◗

‘Die goede les vraagt ook andere dingen. Passie en pedagogische kwaliteiten, talent voor het onderwijs. Ik geef rekenen door de hele school en avo-vakken in het vmbo. Daar hangt het resultaat af van de inspiratie die je als docent geeft. Je moet motiveren, stimuleren, liefde voor je leerlingen hebben en het enthousiasme voor je vak overbrengen. Dan is alleen een papiertje niet genoeg, je persoonlijkheid en talenten wegen zwaar mee. Je leert het vak in de praktijk. Uiteraard heb je een goede opleiding nodig. Dat zie ik aan het vak rekenen. Iedere docent mag het geven, maar niet iedereen weet hoe het vak inhoudelijk is opgebouwd. Dat heb ik geleerd op de pabo.’ ◗

‘Kwaliteit loont altijd. Dat is mijn ervaring als oud-docent en als ondernemer. Als ik daar nog bijtel wat mijn dochter vertelt over haar ervaringen in de klas, dan kom ik tot de volgende reactie. Een diploma is prachtig, maar als een leraar de taal van de leerlingen niet spreekt en de pedagogiek ontbreekt – dán zie ik liever een leerkracht die zijn of haar bevoegdheid nog moet halen, maar wel over die andere kwaliteiten beschikt. Die met passie en uitstraling lesgeeft en leerlingen stimuleert en motiveert. Met één "maar": we mogen van die leerkrachten wél verwachten dat ze binnen een duidelijke termijn alsnog hun bevoegdheid halen. Zo niet, dan is het einde contract.’ ◗

MIJN PASSIE

SEPTEMBER 2016

WILMA HEKKERT IS DOCENT TEKENEN/ HANDVAARDIGHEID, BEELDEND KUNSTENAAR (WILMAHEKKERT.NL) EN INITIATIEFNEMER VAN DE KUNSTKLAS OP HET ETTY HILLESUM LYCEUM, LOCATIE HET STORMINK IN DEVENTER. ‘Ik geef les op mijn geboortegrond. Het land van de boerderij van mijn ouders grensde aan waar nu Het Stormink staat. Een stukje van het oude zandweggetje ligt er nog. Ben ik daarom zo in mijn element op deze school? Voor een deel. Maar ook omdat ik zo’n afﬁniteit voel met het werk van Etty Hillesum. En vooral doordat ik kan lesgeven, een beroep waar ik als kind al naar verlangde. Het is een cadeautje hoor, als je je in je werk echt in je element voelt. Dat je elke ochtend op weg gaat met het gevoel: yes, ik mag weer! Mijn werk als docent is onlosmakelijk verweven ‘Kunst geeft met mijn eigen werk als kunstenaar. Kunst geeft het leven een extra dimensie. Je creëert een wereld die aansluit bij jouw het leven een gevoel; van daaruit kun je de ander ontmoeten. Kunst maakt nieuwsgierig naar wat diep in ons verborgen ligt. Dat gaat extra dimensie’ verder dan artistieke creativiteit. Het gaat ook om innovatie, om creativiteit in ideeën. Dat wil ik bij leerlingen aanwakkeren. Ik hoop dat oud-leerlingen me later vertellen dat ze geleerd hebben te kijken en zelfs voor het kleinste aandacht te hebben. Daarin zit de bron verborgen van veel grotere ervaringen. Het persoonlijke contact met de leerling is mijn passie. Via kunst in contact komen met de leerling, het mooiste naar boven halen en echt geïnteresseerd zijn: wie ben jij?’ ◗ WILMA HEKKERT MET EIGEN WERK

LEERLINGEN KRIJGEN MEER RUIMTE VOOR EIGEN KEUZES Gepersonaliseerd leren in Deventer en Oss

SEPTEMBER 2016

‘Per vak, leerinhoud of onderdeel bieden wij (…) een op de leerling aangepast programma voor herhaling, verdieping, verrijking of remediëring.’ Zo beschrijft Koers 2020, de strategische visie van Stichting Carmelcollege, de ambitie om in te zetten op gepersonaliseerd leren. De leerling krijgt meer ruimte voor eigen keuzes. Het Mondriaan College in Oss (locatie van Het Hooghuis) en Het Stormink in Deventer (locatie van het Etty Hillesum Lyceum) vertellen over hun ervaringen.

Nog eens Koers 2020: ‘Het gaat ons (…) om het leerproces waarbij leerlingen op hun eigen wijze en in hun eigen tempo werken aan leerdoelen.’ Maar hoe gaat dat in de praktijk? Rob Nijhuis, docent Frans op Het Hooghuis, locatie Mondriaan College, geeft het voorbeeld van een lesblok van zes weken. De leerdoelen zijn bekend, ook bij de leerlingen. Laat er eens een leerling zijn die de eindtoets al na drie weken wil maken. Nijhuis acht het mogelijk: ‘De ene leerling is sneller en gemotiveerder dan de andere.’ En als die leerling de toets haalt? ‘Dan kan hij of zij de rest van het blok gebruiken voor een ander vak dat meer tijd en aandacht nodig heeft. Zo bepalen leerlingen meer zelf, ze zijn minder afhankelijk van de docent.’ Lasse Jaarsveld, docent Nederlands op het Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Stormink, herkent Nijhuis’ uitspraak. ‘Ik ben vaak sceptisch over onderwijsveranderingen, maar dit past in onze tijd. Leerlingen worden individualistischer en willen meer zelf kunnen regelen. Wij bieden daarom meer keuzes, zodat ze meer regie over hun eigen leerproces krijgen en nemen.’ Hij vervolgt: ‘Recht doen aan verschillen tussen leerlingen betekent ook: recht doen aan verschillen in leerstijlen. Ik bied de stof op drie manieren aan. Allereerst door zelf uit te leggen. Maar soms hebben leerlingen even geen behoefte aan een klassikale les. Zij kunnen, gewoon met de oortjes in, de stof als tekst oproepen op hun laptop of via een ﬁlmpje bestuderen. Iedere leerling kiest zelf de manier die op dat moment het best past.‘

BASIS OP ORDE Er gaat natuurlijk een verhaal aan vooraf. ‘We constateerden een paar jaar geleden dat we de basis op orde hadden’, vertelt Femke Loos, Leerlabcoördinator van Het Stormink. ‘Dat gaf gelegenheid om met leerlingen, ouders en docenten in gesprek te gaan over de vraag hoe wij de beste schooltijd voor onze leerlingen kunnen creëren. Uit deze gesprekken kwam een grote wens naar keuzevrijheid naar voren. Onze locatiedirecteur heeft op dat moment voorgesteld deel te nemen aan één van de Leerlabs.’ Anders verliep het op Mondriaan College. Linda le Grand, ICT-ambassadeur, vertelt dat de school al vier jaar werkt volgens het principe “Bring Your Own Device” (BYOD). ‘Indertijd wilden we, net als nu, aansluiten bij de moderne samenleving. Geleidelijk kwam het besef

dat we die techniek ook kunnen gebruiken om meer te differentiëren. We hebben ons vervolgens aangesloten bij het Netwerk Gepersonaliseerd Leren. Bij het einde daarvan ging Leerlab van start. We hebben ons aangemeld en werden uitgekozen.’ Leerlab is een initiatief van Leerling 2020. Het project brengt deelnemende scholen in groepen (het “lab”) bijeen, om samen te zoeken naar oplossingen voor problemen rond gepersonaliseerd leren. Gebruikmakend van elkaars ervaringen en kennis, en ondersteund door een coach, proberen ze de gewenste leer- en werkvormen te realiseren. Elk lab buigt zich over eigen vraagstukken. ‘Onze vraag is: hoe koppelen we curriculum, content en platform zo aan elkaar dat we zicht krijgen op de individuele leerling?’, legt Loos uit. ‘Wij zoeken ondersteuning bij differentiatie, formatief toetsen en de organisatie’, vult Le Grand haar aan. Allebei zijn ze vol lof over de coach, die veel kennis, expertise en een netwerk inbrengt.

ONDERSTEUNING Aan die ondersteuning bestaat behoefte, want het vraagt het nodige om de gewenste situatie te bereiken. Alleen al van de docent, heeft Jaarsveld ervaren: ‘Als ik de stof op drie manieren aanbied, moet ik durven vertrouwen dat mijn leerlingen serieus aan de slag gaan. Als leraar moet je loskomen van je veilige methode.’ En dat is nog maar één kant. Loos: ‘Het is belangrijk leerdoelen te bepalen en keuzes te maken. Vervolgens koppel je hieraan leerstof die je op verschillende manieren en niveaus aanbiedt. ICT heeft daarbij een ondersteunende rol, daarmee kun je de leerling volgen en adviseren over de leerweg die het best bij hem of haar past. Wij gebruiken hier It’s Learning en Wikiwijs. Mede door Leerlab zijn we met de makers in gesprek, om te weten wat er in de toekomst allemaal mogelijk is.’ In Oss, immers al vier jaar onderweg, verloopt de zoektocht anders. Een groep van omstreeks twintig docenten probeert uit wat mogelijk is, om aan de hand daarvan te kunnen verbreden. Nijhuis heeft in april een presentatie verzorgd aan alle collega’s. Daarin heeft hij een ﬁlmpje verwerkt waarin leerlingen aan het woord komen. ‘Ze constateren dat het anders is en leuker. Het spreekt aan dat ze hun toets in de cloud maken en meteen het resultaat zien. Dat maakt de bespreking in de klas interessanter.’

Bij een andere toets krijgen leerlingen feedback van hun medeleerlingen als “peers”. ‘Die bekijken het werk van hun klasgenoot en geven direct een reactie. “Let nou eens hierop!” Dat werkt heel goed.’ In september volgt een studiereis naar Finland: ‘We willen daar zien hoe we onze pilot over formatief toetsen kunnen uitbreiden.’

Lasse Jaarsveld en Femke Loos

FOCUS OP HUMANWARE ‘Onderwijs en ICT: de focus op humanware, niet op hardware.’ Dat was het thema van de jaarlijkse Schoolleidingendag, op 14 april 2016 in Wolfheze, die in het teken stond van Onderwijs en ICT. Parallel was er een sessie voor leraren Nederlands. ‘Ze hebben elkaar laten zien hoe zij gebruikmaken van digitale middelen om het onderwijs te verrijken’, zegt Ben Kokhuis, voorzitter van de Centrale Directie van Pius X College en Canisius en lid van de werkgroep Onderwijs en ICT. Er waren 35 docenten Nederlands bij aanwezig. ‘We willen als Carmel meer een kennisalliantie zijn en organiseren daarom als Stichting bijeenkomsten waar docenten elkaar treffen’, weet Kokhuis. Hij ziet terug op een geslaagde dag en memoreert ook de voordracht van gastspreker Michel van Ast, die scholen adviseert en traint bij de inzet van ICT in hun onderwijs. ‘Het was een boeiende voordracht over de rol van ICT in de wereld van de nieuwe generatie.’ Hij ziet de opbrengst van de dag terug in zijn eigen school: ‘Docenten Nederlands van Pius X College zijn al naar Lyceum De Grundel geweest voor overleg met hun collega’s daar. Dat strookt met onze opzet: mensen laagdrempelig bij elkaar brengen, daarna is het aan hen om het verder op te pakken.’ Hij volgt de ontwikkelingen met interesse. ‘We leiden jongeren op voor een toekomst die we niet kennen, dat vraagt om een brede blik. Gepersonaliseerd leren past daarbij. Personalisering door digitalisering biedt goede mogelijkheden om het onderwijs interessanter en uitdagender te maken. Op Canisius heeft mede hierdoor dit jaar een aantal havoleerlingen eindexamen Engels op vwo-niveau kunnen doen. Zulke initiatieven vanuit de secties stimuleren we graag.’ ◗

Beide locaties zien een positieve respons tijdens en na presentaties aan collega-docenten. ‘We kunnen nu voorbeelden laten zien. Collega’s zijn nieuwsgierig en betrokken. Belangrijk is dat het dichtbij blijft. Je organiseert het als docent zelf. Zo komt het in de school, het wordt binnen Het Stormink breed gedragen’, weet Loos. Misschien nog aansprekender is het enthousiasme van ouders tijdens een informatieavond. Dat heeft mede geleid tot het besluit om in het nieuwe schooljaar met drie pilotklassen te starten. ‘We hebben een jaar uitgezocht wat kan en werkt, we gaan het nu in de praktijk toepassen.’ ‘Bij ons weegt zwaar dat we kunnen laten zien dat de leerlingen betere resultaten bereiken. Ze weten wat ze goed doen en waar ze nog kunnen verbeteren. We houden de collega’s wél voor dat doorzettingsvermogen gewenst is. Als iets niet lijkt te werken, doe je er goed aan om het nog eens te proberen’, weet Nijhuis. Het Stormink laat volgend jaar met behulp van Leerlab de resultaten monitoren. ‘Ik verwacht meer motivatie en

SEPTEMBER 2016

COLUMN

zelfregulatie, wat mogelijk leidt tot meer tevredenheid. We gaan ook zeker de leerlingen vragen naar hún ervaringen en beleving’, blikt Loos vooruit.

HARTSTOCHTELIJK Gepersonaliseerd leren blijkt dus een werk in uitvoering. In meer dan één opzicht, benadrukt Le Grand. ‘Voor méér gepersonaliseerd leren hebben we nog zoveel meer materiaal nodig.’ Ze legt uit dat alleen al het overbrengen van een toets in het systeem Quayn anderhalf uur kost. Daar komt dan de tijd bij die nodig is om het systeem in staat te stellen elke leerling andere vragen voor te leggen (randomiseren). ‘We overwegen daar tijdelijk iemand voor aan te trekken, die kan het sneller en goedkoper dan een docent. Een docent moet dat helemaal niet doen; het is de bedoeling dat de ICT hem of haar ontlast zodat hij of zij meer tijd heeft voor de leerling.’ Het brengt haar tot wat ze “een hartstochtelijk pleidooi” noemt: ‘Hier kunnen we als Carmel waanzinnig veel samen doen, we kunnen echt meters maken.’ Het kan de volgende stap zijn, meent ze. ‘We overleggen veel, bijvoorbeeld in de Carmelbrede werkgroep ICT. Ik wil graag naar een praktische fase waarin we naast kennis en ervaringen ook content uitwisselen. Volgens mij kan Carmel hierin veel betekenen.’ ◗

ELKAAR ONTMOETEN EN SAMEN LEREN Een school is niet, maar wordt. We zeggen steevast: “ik zit op school” en “ik ga naar school”. Iedereen begrijpt wat we bedoelen, maar toch zijn het tamelijk lege zinnen. Je kunt er een verwijzing naar een bepaalde periode in je leven in lezen of een geografische aanduiding, een gebouw. Maar beide raken niet aan de essentie van wat school is. Architect Hertzberger vergelijkt de school met een stad, waar je elkaar (on)georganiseerd ontmoet. De school als ontmoetingsplaats, met een wirwar van mensen, jong en oud(er), met rustige plekjes en drukke pleinen. School als levend organisme, voortdurend in beweging, altijd in wording. School is nooit af of klaar. Als we scholen mogen bouwen dan denken we na over hoe die ontmoetingsplek eruit moet zien. Welke rust en ruimte willen we zien? Wat is een logische ordening, hoe organiseren we strakke of losse ontmoetingen? Kiezen we voor domeinen waar teams centraal staan of juist voor speciﬁeke proﬁelen en clusters van vakgebieden? De ordening van de ontmoeting raakt aan de ziel van de school, van de mensen, leerlingen en medewerkers, die samen komen om te ontdekken wie ze zijn. Leerling en leraar, ondeelbare eenheid, die niet zijn zonder de ander. School zijn betekent elkaar ontmoeten om samen te leren. Dat vraagt ruimte, soms veel, soms veel minder. Dat veronderstelt langzaam loslaten en regie overgeven. Dat vraagt om aanboren van passie en creativiteit en het aansteken van een vuur. Niet alleen bij leerlingen, zeker ook bij ons allen die als collega’s ook school zijn. Ontmoeten begint met echte belangstelling in de ander als mens. Ik hoop dat alle leerlingen en medewerkers dát bedoelen en ervaren als ze zeggen: “ik ga naar school”. ◗

ROMAIN RIJK Voorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

Carmel in beeld

Leren met de lesrobot Het Bonhoeffer College was twee jaar geleden de eerste school in Nederland die ging werken met de lesrobot: een iPad op een zelfbalancerende robot. Hiermee kan een leerling die bijvoorbeeld door ziekte of revalidatie niet op school is, op afstand toch de lessen bijwonen. Via een webbrowser of een app stuurt de leerling de robot de hele school door.

In twee jaar tijd is de lesrobot voor circa acht leerlingen een uitkomst gebleken. De robot maakt onderwijs op maat mogelijk en laat leerlingen zinvol kennismaken met robotica. Het Bonhoeffer College wil hem niet meer missen!

2 1 Dinsdag 8.35 uur: als op school de lessen beginnen, logt Teun uit 3 havo in op de lesrobot. Door een operatie aan beide enkels kan hij al een tijdje niet naar school.

Len (links op de foto) is Teuns â&#x20AC;&#x153;buddyâ&#x20AC;? in de klas. Hij zorgt dat aan die kant alles goed gaat en dat de robot aan het eind van de dag wordt opgeladen.

SEPTEMBER 2016

3 Bij het begin van de les begroet docent Jan-Willem van ’t Klooster Teun even van dichtbij.

van de Meer zien Sca n de ? lesrobot Layar t pagina me video! en bekijk de

SCAN MET KIJK OP PAGINA 2

4 Samen een opdracht doen? Kan ook. Het is alsof Teun gewoon naast Elin zit.

5 Oeps… Ook via de lesrobot krijg je de beurt. Deze vraag had Teun niet verwacht.

6 Informaticadocent Jan-Willem van ’t Klooster vindt de lesrobot een echt zinvolle ICT-toepassing: ‘Dit geeft zieke leerlingen autonomie. En het scheelt de docent een keer extra uitleggen.’

7 Een lesrobot is er niet alleen voor in de les. Samen pauze houden is voor pubers minstens zo belangrijk.

8 High ﬁve! De schooldag zit erop. Teuns klasgenoten gaan naar huis, de lesrobot gaat aan de oplader.

Kort WINNAARS CARMEL AWARD 2016: GEFELICITEERD!

ONDERZOEK FORMATIEF TOETSEN LEIDT TOT BETER ONDERWIJS

Op vrijdag 15 april vond in Hengelo de finale van de Carmel Award 2016 plaats. Uit de zeven genomineerde groepen zijn Lars Veening uit 5 havo van het Maartenscollege (Haren) en Imme Ditzel, Sara Quist en Frederique Houtzager uit 6 vwo van het Etty Hillesum Lyceum (Deventer) als winnaars uit de bus gekomen. Zij wonnen de titel ‘Beste Carmelprofielwerkstuk 2016’ en een mediacheque ter waarde van € 250. Voorafgaand aan de finale vond er een conferentie plaats met onderwijsinnovator Jelmer Evers (bekend van boeken als ‘Het Alternatief’ en ‘Flip the system’). ◗

Collega Christel Wolterinck, teamleider bij Marianum, deed het afgelopen anderhalf jaar samen met de Universiteit Twente (UT) onderzoek naar formatief toetsen. Zowel docenten als leerlingen kunnen informatie uit toetsen gebruiken om het leren van leerlingen te verbeteren. Dit noemen we formatief toetsen.

BENOEMINGEN Mevrouw T. (Tanja) Peters is benoemd tot voorzitter Centrale Directie van Het Hooghuis in Oss, Heesch en Ravenstein. De benoeming ging in per 1 september 2016. Peters volgt de heer J. (Jan) Rijkers op, die per 1 augustus 2016 met pensioen ging. ◗

Rectiﬁcatie: In het aprilnummer stond dat Titus Brandsma verantwoordelijk was voor de oprichting van de gymnasiumafdeling van Carmelschool het Titus Brandsmalyceum. Hij is echter verantwoordelijk geweest voor de start van het Carmelcollege te Oss in september 1923. In 1948 werd dit het Titus Brandsmalyceum. ◗

VOLG JE ONS OP SOCIAL MEDIA? @stgcarmel en @CarmelVacatures stichting carmelcollege stgcarmel stichting carmelcollege ◗

Assessment for Learning Een belangrijke vorm van formatief toetsen betreft Assessment for Learning (AFL). Hierbij kunnen docenten en leerlingen gebruikmaken van vijf strategieën: leerdoelen en succescriteria, vragen stellen en klassikale discussie, feedback, self assessment en peer assessment. Docenten en leerlingen zijn samen verantwoordelijk voor het leerproces. Carmel en de UT onderzochten in welke mate docenten AFL toepassen in de dagelijkse praktijk. Uitkomsten onderzoek Ruim 900 docenten en leerlingen van 15 verschillende schoollocaties van Carmel werkten mee aan het onderzoek. Het onderzoek wijst uit dat deze docenten in de helft tot driekwart van de lessen gebruikmaken van leerdoelen en succescriteria. Dit geldt ook voor informatie verzamelen over het leerproces van de leerling. Ook blijkt het lastig te achterhalen welke leerlingen nu precies met welke (deel) vaardigheden moeite hebben. Verder bevat feedback vaak geen aanwijzingen of is niet speciﬁek genoeg om leerlingen verder te helpen in het leren. Peer en self assessment komen het minst voor in de les, van nooit tot een kwart van de lessen. Kortom: dit biedt uitdagingen en kansen om aan de slag te gaan met kwaliteitsverhoging van het onderwijs. Lerende organisatie Naar aanleiding van de uitkomsten gaan Carmel en de UT zich nu richten op professionalisering van de docent. Zij gaan aan de slag met een analyse van de vaardigheden en competenties die docenten geïntegreerd kunnen toepassen. Daarnaast willen zij een observatie-instrument ontwikkelen dat inzicht biedt in het inbedden van formatief toetsen in de dagelijkse lespraktijk. Deze inzichten moeten leiden tot het ontwerp van een trainingstraject Formatief Toetsen voor docenten in het VO. Meer info Wil jouw Carmelschool aan de slag met de kwaliteit van de lessen? Neem dan contact op met Christel Wolterinck, teamleider onderzoek & onderwijsontwikkeling, via c.wolterinck@marianum.nl. Meer info vind je op camel.nl. ◗

SEPTEMBER 2016

Hoe ging het verder met...

iPads in het onderwijs Vier jaar geleden was het Bonhoeffer College een van de eerste VO-scholen waar eersteklassers met een iPad gingen werken. Wat zijn de plussen en minnen gebleken? Hoe ziet de toekomst eruit?

IPADS IN DE LES Het was groot nieuws: na een geslaagde pilot koos het Bonhoeffer College in augustus 2012 in het hele vmbo voor iPad-onderwijs, te beginnen in de eerste klassen. Een vooruitstrevende beslissing, want niemand wist toen al wat werkte en wat niet. ‘Wat dat betreft zijn we in vier jaar tijd een stuk verder gekomen’, zegt locatiedirecteur Elma Kats van locatie Wethouder Beversstraat.

RENTREE Verrassend is dat de iPad op het Bonhoeffer College uiteindelijk geen hoofdrol is gaan spelen. Behalve op de locatie Geessinkweg hebben (werk)boeken juist in meerdere of mindere mate hun rentree gemaakt. Dat komt niet doordat de school twijfelt aan de meerwaarde van digitale leermiddelen, zegt Kats. ‘Denk alleen maar aan de talen: het is een mooie aanvulling dat je overal geluid bij hebt. Steeds meer digitale methodes maken bovendien goed gebruik van alle nieuwe mogelijkheden.’

SCHAKELEN Wel bleken er aan het werken met iPads nogal wat nadelen te zitten. ‘Door de beperkte schermgrootte moeten leerlingen vaak schakelen tussen hun digitale tekst- en werkboek en dat is lastig. Ook zijn iPads duur en gaan ze snel kapot omdat leerlingen er onvoorzichtig mee omgaan’, zegt Kats. Het grootste probleem was echter de aﬂeiding: ‘De concentratieboog van jongeren

is al niet zo groot - zeker in de basisberoepsgerichte leerweg -, en als je als leerling dan zo’n apparaat in handen hebt, is het verleidelijk om toch even je berichtjes te checken of een spelletje te doen.’

VARIATIE Nu docenten de iPad minder vaak, maar gerichter inzetten, gaat het beter. Variatie in werkvormen is de sleutel tot goed onderwijs en dat geldt ook voor afwisseling tussen tablets en boeken, heeft de school gemerkt. Van spijt over de gemaakte keuzes is geen sprake, zegt Kats. ‘Gaandeweg ontdekken wat werkt en niet is de enige manier. Ik denk dat we voor dit moment de goede vorm hebben gevonden.’

TOEKOMST Toch zullen verdere stappen richting digitaal onderwijs volgen. Kats: ‘Ik verwacht nog steeds dat het onderwijs in de toekomst meer en meer digitaal zal worden aangeboden. Zelf gaan wij binnenkort over op Ofﬁce 365 en dan werken we helemaal in de cloud. Verder doen we momenteel onderzoek naar de mogelijkheden van Chromebooks, omdat mijn collega’s voor het nieuwe vmbo-proﬁel Produceren, Installeren & Energie het liefst een digitale methode aanschaffen en daar een apparaat bij zoeken dat functioneel is en beter betaalbaar dan de iPad.’ ◗

Bekostiging "inspirerende scholen" onder druk

Schoolgebouwen met een ziel ‘Hoe vind je de steen?’ Na de rondleiding door de nieuwbouw monstert rector Johan Supèr van Carmel College Salland in Raalte de gevel. ‘Op het allerlaatste moment bleek de door de architect geselecteerde steen ongeschikt. We moesten razendsnel een nieuwe kiezen.’ Even daarvoor heeft Supèr enthousiast verteld over het in april geopende gebouw. Hoe het van inhoud naar vorm is gerealiseerd. ‘We hebben de tijd genomen om over ons onderwijsconcept na te denken. Dat kon, de voorbereiding heeft enkele jaren geduurd. Tijdens de bouw, toen onze havo en vwo elders ondergebracht waren, hebben we al volgens dat concept gewerkt. Hier gaat dat nog beter.’ Het nieuwe schoolgebouw biedt onderdak aan vijf teams,

voor havo, vwo en gymnasium. Elk team heeft er een eigen domein als thuisbasis. ‘Daar heb je nagenoeg alle vakken. Alleen voor lichamelijke opvoeding, kunst & cultuur en de bètavakken ga je naar buiten. De onder- en de bovenbouw zitten op afzonderlijke verdiepingen. Ze hebben eigen pauzetijden, zodat de onderbouwleerlingen veilig kunnen rondlopen. Zo organiseer je kleinschaligheid.’

HUISVESTING BINNEN CARMEL 16

SEPTEMBER 2016

Met zichtbare trots loopt Supèr door het gebouw. Alles blinkt, er is licht en ruimte. In een hoek geeft een docent instructie, op andere plekken werken leerlingen in stilte of maken samen een opdracht. In het leercentrum kunnen ze terugvallen op een onderwijsassistent. ‘De architect, Atelier Pro uit Den Haag, heeft onze visie schitterend vertaald. Het hele proces is vlekkeloos verlopen. Mede dankzij procesbegeleider Hevo en de gemeente Raalte. Bouwen is echt teamwork.’

BEKOSTIGING Over het belang van een inspirerende school, voor leerlingen, docenten en de schoolomgeving, is iedereen het eens. Teamleider Huisvesting & Facilities Leo van Wijchen van Stichting Carmelcollege geeft een karakterisering: ‘Zo’n school is veilig en gezond, biedt sfeer en belevingswaarde en voldoet aan de verwachtingen van de doelgroep.’ Dat is nog niet overal het geval: in 2010 heeft Carmel de staat van 53 schoolgebouwen in kaart gebracht. ‘We hebben ook gevraagd of de scholen het primaire proces in dit gebouw goed kunnen organiseren.’ Met die informatie kunnen scenario’s worden uitgewerkt, variërend van niets doen tot renoveren, verduurzamen of nieuwbouw. Alleen wordt de bekostiging van onderwijshuisvesting steeds meer een probleem. Deels door de te lage vergoeding per leerling. Gemeenten spelen echter eveneens een rol. Van Wijchen: ‘Die moeten zorgen voor adequate huisvesting. Maar “adequaat” is niet gedeﬁnieerd.’ Bovendien zijn gemeenten niet verplicht huisvestingsbudgetten daadwerkelijk aan onderwijsgebouwen te besteden. In ﬁnancieel krappe tijden maken ze vaak andere keuzes. En dat begint te knellen. De Algemene Rekenkamer heeft begin 2016 in een onderzoek naar de bekostiging van schoolgebouwen geconstateerd dat het tempo van nieuwbouw “betrekkelijk laag” is, hoewel veel scholen niet zijn ingericht voor Passend Onderwijs en andere vernieuwingen. Carmel heeft, volgens het Jaarverslag 2015 ‘noodgedwongen en omwille van goed onderwijs’, meermalen uit eigen middelen soms 30-40% van de kosten bijgepast. Maar dat kan niet eindeloos. Van Wijchen: ‘Als er niets verandert, vrees ik dat we nu de laatste mooie scholen bouwen. Daarna zullen we meer moeten standaardiseren. Dat is op zich niet slecht, maar je raakt aan de ziel van de school.’

HET TWICKEL COLLEGE Hoe belangrijk die ziel is, blijkt uit de nieuwbouw in Raalte en de lopende nieuwbouw van Het Twickel College in Hengelo. Laatstgenoemde heeft door plaatselijke ontwikkelingen lang moeten wachten op de vervanging van het semipermanente gebouw uit 1971. Vijf jaar geleden ging het licht op groen. ‘We konden eindelijk

voortvarend aan de slag’, zegt Wim Kerkhofs, directeur onderwijs van Scholengroep Carmel Hengelo, waar Het Twickel College onderdeel van is. Over het onderwijsconcept bestond al overeenstemming. ‘We willen een school waar leerlingen elkaar ontmoeten. Waar ze per domein gegroepeerd zijn: sport, kunst, gamma, alfa en bèta. Die proﬁelen maken we zichtbaar in de school.’ De gerenommeerde architect Herman Hertzberger heeft het concept vertaald in tot de verbeelding sprekende vormen. Kerkhofs: ‘Hij ziet de school als een stad, waar iedereen elkaar (on)georganiseerd ontmoet. Als je staat kun je door de hele school kijken.’ Bijzonder is het hergebruik van balken en de "footprint" van het oude Twickel College. ‘De herkenbaarheid van de oude school is gebleven, in een compleet modern gebouw.’ Hertzberger heeft zich ook laten inspireren door het industriële karakter van Hengelo, door onder andere glas en metaal te gebruiken. Op het dak zorgen van de fabrieken afgekeken sheddaken voor licht. ‘De wijk is er ook blij mee. Net als sportverenigingen, een sportschool, een fysiotherapeut, een creatief centrum en de muziekschool. Het hele gebouw is straks een levende werkplaats.' Naar verwachting kan de nieuwbouw na de kerstvakantie worden betrokken. ◗

KNELPUNTEN Leo van Wijchen noemt ook knelpunten: scholen waar iets moet gebeuren, maar waarvoor de oplossing mede door besluitvorming over de gemeentelijke ﬁnanciering nog niet is gevonden. Dat betreft de locatie Lyceumstraat van het Twents Carmel College, het Maartenscollege in Haren, het vmbo-gedeelte van zowel het Etty Hillesum Lyceum als het Carmelcollege Emmen. ‘We doen wat we kunnen, de ambitie blijft’, zegt hij, ‘uiteindelijk willen we de beste huisvesting voor de beste prestaties!’ ◗

‘Vertel een boodschap waar je zelf in gelooft’

De school als merk Werken aan je school als merk is iets anders dan platweg reclame maken. Drie Carmelscholen vertellen hoe de vraag ‘waarom kiezen leerlingen en ouders voor onze school’? hen dichter bij hun identiteit heeft gebracht.

Geef. Groei. Geniet. Drie woorden sieren de muur van de bovenverdieping waar de Centrale Directie van het Bonhoeffer College in Enschede kantoor houdt. Ze vormen de ruggengraat van een merkstrategie waarvoor voorzitter van de Centrale Directie Jan van Schilt kort na zijn aantreden bij het Bonhoeffer College eind 2011 het startsein gaf. ‘Juist omdat het goed ging met onze school wilde ik weten waarom we groeiden.’ Een identiteitsmarketingadviesbureau kreeg opdracht alle doelgroepen van het Bonhoeffer College in kaart te brengen en bij hen bestaande beelden van de school te verzamelen. Die beelden werden geﬁlterd, ingedikt en vertaald in de drie genoemde kernwaarden. Van Schilt en zijn collega Genio Ruesen (lid Centrale Directie) waren er enthousiast over, maar beseften dat ze leerlingen en

medewerkers wel in de gedachtegang moesten meenemen. Met een video, gemaakt door het adviesbureau, togen ze persoonlijk naar elk van de zes locaties voor een toelichting. Spannend, vond Ruesen: ‘Je kunt zoiets maar één keer introduceren; dat moet je wel goed doen.’ Om recht te doen aan de verscheidenheid binnen de school kregen de locaties vervolgens de vrijheid om met hulp van het identiteitsmarketingadviesbureau de kernwaarden te vertalen in hun eigen locatieproﬁel. Intussen ging ook schoolbreed de ontwikkeling door. Al was de zoektocht niet uit marketingoverwegingen begonnen, het zou een gemiste kans zijn als de uitkomst niet werd benut voor betere marketing. Op basis van de

DE SCHOOL ALS MERK

‘Deskundigen kunnen je helpen bij het neerzetten van je school als merk, maar het onderhoud moet je zelf doen’

SEPTEMBER 2016

drie kernwaarden werd een nieuwe slogan en bijpassende huisstijl ontwikkeld: “Bonhoeffer College verrijkt je toekomst”. Die werden in januari van dit jaar gelanceerd, bij de start van het vijftienjarig jubileum. Communicatiemedewerker Sabine Melenhorst zegt over de keus om ook dit met een filmpje te ondersteunen: ‘Omdat je niet samen met ruim 500 medewerkers een huisstijl kunt ontwikkelen, moet je wel inzichtelijk maken hoe je tot het resultaat bent gekomen. Een huisstijl is geen sticker die je zomaar even op de school plakt. Maar hoe doe je dat? Je kunt er heel lang over praten of je kunt een filmpje van anderhalve minuut laten zien. Het grote voordeel is dat je in een filmpje de boodschap kunt vertellen met veel gevoelswaarde erbij. Je kunt het ook terugkijken. Dat werkt heel goed als je overal consequent hetzelfde verhaal wilt laten doorklinken.’

KLIK MET OUDERS EN LEERLINGEN Voor het Bonhoeffer College was de zoektocht naar “de school als merk” vooral een zoektocht naar de eigen identiteit. Ook het Pius X College/Canisius in Almelo wil het niet zien als een marketingtruc. Wel is in Almelo de concurrentie onder scholen groot. Dat maakt het extra

belangrijk om te weten waarin je je als school onderscheidt en hoe je deze ‘Je moet boodschap verpakt, zegt zonder overdrijven communicatiemedewerker Jurre Aagten. ‘Je moet zonder het eerlijke verhaal overdrijven het eerlijke verhaal vertellen’ vertellen, want leerlingen en vooral ouders kijken feilloos door een cosmetisch aangeklede buitenkant heen. In dat opzicht zijn wij de afgelopen jaren niet anders gaan communiceren. Wel denken we bewuster na over hoe we onze doelgroep nou echt kunnen bereiken. De ouders van groep 8-leerlingen die onze informatieavond bezoeken, zijn nog niet zo geïnteresseerd in de keuzemogelijkheden in de bovenbouw. Dat is veel te ver weg. Zij willen weten hoe het zit met de sfeer op school, wat we aan begeleiding te bieden hebben en wat we doen rondom een thema als sociale veiligheid. Er moet een klik ontstaan tussen ouders en leerlingen en de school. Ik denk dat die klik er alleen komt wanneer je de focus legt op begrijpen en verbinden, in plaats van op zenden en ontvangen.’

ENORME BOOST Ook het Carmelcollege Gouda verkeert in de situatie dat elke leerling telt. Op de locatie Antoniuscollege is de onderwijskwaliteit na een verbetertraject op orde en dat geldt ook voor de slagingspercentages. Maar tot dit schooljaar bleven de leerlingaantallen achter: het lukte niet om met alleen pr-instrumenten (website, brochures, advertenties) het tij te keren. Vorig jaar koos locatiedirecteur Ank Brent daarom voor een meer inhoudelijke aanpak die, net als bij het Bonhoeffer College, begon bij hetgeen de school onderscheidt. ‘Ons aanbod is niet veranderd, maar we hebben het wel anders verpakt’, zegt Brent, die zich in dit proces liet ondersteunen door een bureau. ‘Leerlingen en ouders vinden het ﬁjn als er iets te kiezen is. Daarom bieden we onder het motto “Meer magische momenten” nu een aantal keuzemodules aan. De leerlingen stellen samen met hun tutor een persoonlijke leerroute samen. Een mix die bij hen past: leren, uitgedaagd worden en talent ontwikkelen.’ Brent vervolgt: ‘De inhoud van het onderwijs is niet nieuw, het is wel anders georganiseerd. Ik ben ontzettend trots op mijn team, dat daar veel tijd en energie in heeft gestoken. Toen de nieuwe opzet eenmaal stond, hebben we een andere deskundige ingeschakeld om medewerkers en leerlingen in een aantal studiedagen voor te bereiden op het vertellen van de nieuwe boodschap tijdens events zoals informatieavonden en open dagen. Het resultaat mag er zijn: in een jaar tijd is onze instroom verdubbeld! We kunnen nu beter laten zien wat we in huis hebben, waar we sterk in zijn.

OP ZOEK NAAR HET DNA VAN JE SCHOOL Studio V&V, opgericht door Ko Verlare en Mariëlle van de Ven, begeleidt scholen bij interne en externe communicatie en hielp onder meer het Carmelcollege Gouda in de zoektocht naar een betere proﬁlering en positionering. Ko Verlare vindt dat communicatie altijd moet beginnen bij de inhoud: ‘Niemand koopt graag gebakken lucht. Wat ouders en leerlingen willen, is een school die eerlijk met onderwijs omgaat. Door opsmuk kijken ze zo heen. De vraag is niet: wat is er al in de markt en wat zou dus bij ons op school mooi staan?, maar: wie zijn wij met zijn allen en waar staan we voor?

‘Docenten kunnen alleen iets “verkopen” waar ze echt voor stáán’

Mensen voelen aan of er achter jouw verhaal een echte onderwijsvisie schuilgaat of dat je ze alleen maar aan het lokken bent. Je kunt wel tien collega’s met een leuk verhaal naar basisscholen sturen, maar als de mensen van die basisscholen vervolgens bij jou op school komen, moeten ze daar hetzelfde vuur zien branden. Docenten kunnen alleen iets “verkopen” waar ze echt voor stáán. Wat dat is, is op elke school anders. Daarom gaan wij eerst op zoek naar het DNA van de school. Als dat eenmaal in beeld is, gaan we hiermee aan de slag, de rest van de communicatie komt daar logisch uit voort. We krijgen weleens verbaasde reacties als we een voorstel maken waarin maar een relatief klein deel van de tijd gereserveerd is voor het maken van brochures en websites. Toch is het zo. Je pr, dat is je kwaliteit en je betrokkenheid. Daar moet je beginnen. Heb je een duidelijk beeld van je onderwijsvisie en kun je mensen dat goed laten aanvoelen, dan komen die leerlingen vanzelf.’ ◗ www.onderwijscommunicatie.nu

Het succes heeft een enorme boost gegeven; mensen zitten in een ﬂow en hebben echt zin in het komend schooljaar.’

‘In een jaar tijd is onze instroom verdubbeld’

Wat zou Brent adviseren aan collegascholen in vergelijkbare situaties? ‘Allereerst: betrek je hele team erbij, laat iedereen meedenken en meeleren. Haal er dan achtereenvolgens iemand bij die verstand heeft van identiteit en iemand die goed met groepen mensen aan de slag kan gaan. Bouw aan betere relaties met het basisonderwijs. Maar bovenal: vertel een boodschap waar je zelf in kunt geloven.’

KOMPAS Gevraagd naar zijn tips voor collega-scholen, zegt voorzitter Van Schilt van het Bonhoeffer College bijna letterlijk hetzelfde. ‘Als je wilt ontdekken wat jouw school onderscheidt, neem dan de tijd voor zo’n traject en betrek er zoveel mogelijk stakeholders bij. Besef goed dat je zelf een paar stappen voorloopt op de rest. Geef mensen ruim de gelegenheid hetzelfde denkproces te doorlopen.’ Het Bonhoeffer College tekent daarbij aan dat het werk aan “de school als merk” allerminst klaar is op het moment dat de kernwaarden zijn vastgesteld, de huisstijl af is en alle communicatiemiddelen geproduceerd.

SEPTEMBER 2016

COLUMN

‘Geef, Groei en Geniet zijn geen kreten aan de muur’, zegt communicatiemedewerker Melenhorst, ‘ze vormen een meetlat waar we voor elk besluit op terug kunnen vallen. In de manier waarop we dat doen, “laden” we ons merk. “Geef, groei en geniet” is eigenlijk ons kompas.’ Dat kompas zal in de ontwikkeling van de school alleen maar een grotere rol gaan spelen, verwacht Van Schilt. ‘Uiteindelijk is dit toch de vraag die we onszelf en onze medewerkers moeten stellen: hoe hebben deze kernwaarden óns verrijkt, dit jaar?’ Zijn collega Ruesen: ‘Deskundigen kunnen je helpen bij het neerzetten van je school als merk, maar het onderhoud moet je zelf doen. Jij moet het uitdragen, elke dag weer.’ ◗

DERDEKLASSERS

Het ﬁlmpje over de huisstijl van het Bonhoeffer College is te bekijken op www.bc-enschede.nl/huisstijl

Dag meneer, kan ik begin? Ik ben een kind, Martijn is het moeder, Mike de vader. Het onderwerp is iPads. Het onderdeel rollenspel van het mondeling Frans in de derde klas levert soms vrolijke momenten op. Moeder en kind zijn in dit geval twee vriendelijke reuzen van ruim twee meter. Het zijn geen uitzonderingen in deze klas. Minstens vier andere jongens hebben de twee meter ook al gehaald. Als we samen bij een klaslokaal staan te wachten moet ik omhoog kijken als ik met ze praat. Heel vervelend om maar 1 meter 90 te zijn. Vader heeft het nog minder goed getroffen, een opdondertje van 1 meter 60 dat vol ongeduld op zijn groeispurt wacht. Vader, moeder en kind kunnen niet wachten om te beginnen. Een Fransman zou ongeveer het volgende horen. Papa, mama, ik wil een iPad! - Een iPad, ik weet niet. Uitleggen. - Papa! Je kent een iPad! Ik heb nu veel boeks in mijn kopje. Boeks zijn zwaar, een iPad is handig, met een iPad is mijn kopje minder zwaar! - Ik begrijp het. Wat kost dat? - Vier hunderd euro. - Vier hunderd euro? Dat is duur! - Maar papa, met een iPad kun je kijk voetbalwedstrijden op zondag! - Voetbalwedstrijden kijken? Ik vind het goed! Hoe aandoenlijk kunnen derdeklassers zijn. Ik zie grote lichamen op te kleine stoelen zorgvuldig uit het hoofd geleerde zinnen zeggen. Met nog steeds dezelfde serieuze voorbereiding die ze in de eerste klas hebben. Ik hoor uitroeptekens, veel uitroeptekens en een nadrukkelijk Nederlandse intonatie. Zongebruinde, behaarde benen steken onder de tafels uit. Moeder Martijn heeft ondertussen een geniaal plan bedacht. Vier hunderd euro is te duur. Jij moet ook het geld verdien! Wij betalen drie hunderd euro en jij hunderd. - Hunderd? Ik moet hunderd euro verdien? Dan volgt een zorgvuldig geregisseerde stilte. Oké. Dank je wel papa en mama! Ik ben blij! Stralende lach. Dat was het, meneer. Drie vriendelijke gezichten kijken me verwachtingsvol aan. ◗ JOS BAACK Docent Frans, Twents Carmel College, locatie De Thij

OPMERKELIJK

'De docent op pauze zetten, ideaal!'

SEPTEMBER 2016

Saskia de Video van de bekijken? ScaLanyar ! pagina met FLIPPING THE “KLASSENZIMMER DEUTSCH” De Duitse naamvallen onder de knie krijgen is nog niet zo makkelijk. Dat weet Saskia Ebbers, docent Duits op Carmelcollege Emmen, maar al te goed. Laat dit stukje typisch Duitse grammatica nu juist zijn wat zij het liefst uitlegt. En nog interessanter: wat gebeurt er als leerlingen dit soort lesstof thuis zonder afleiding en vooral op hun eigen tempo nog eens door kunnen nemen? De docent op pauze zetten, dat klinkt ideaal! Saskia gebruikte voor haar lessen al een tijdje filmpjes met uitleg over Duitse grammatica. Ze deelde de mening van leerlingen dat de filmpjes wat lang en saai waren. Ze ging aan de slag, geïnspireerd door de korte en bondige filmpjes met animaties van Nederlands docent Arnold Kuijpers. ‘Mijn eerste insteek was om de leerlingen buiten te lessen om de kans te bieden om theorie nogmaals te bekijken ter voorbereiding op een toets of examen. Nu ga ik testen met “Flipping the classroom”. Dit houdt in dat leerlingen vooraf jouw video met uitleg kijken, zodat je in de les minder theorie hoeft uit te leggen en meer tijd hebt om leerlingen écht te helpen en te differentiëren.’ Leerlingen laten reacties achter als “Mevrouw, uw filmpjes helpen mij echt!” en “Nu heb ik weer vertrouwen in mijn toets”. ‘Daar doe je het voor! Zelfs leerlingen die ik niet ken volgen me nu. Dat vind ik heel bijzonder om te zien. Ik hoop nog veel leerlingen te bereiken met mijn video’s over bijvoorbeeld de Duitse naamvallen of het schrijven van een zakelijke brief. Ook stellen leerlingen soms vragen in de comments onder de video. Hier probeer ik dan binnen een dag op te reageren. Leerlingen willen niet allemaal meer uit een boek leren en zitten ontzettend veel op YouTube. Dit geldt ook voor mezelf. Net als veel leerlingen ben ik een echte beelddenker en zie ik meer dan ik hoor. Als ik wil weten hoe iets zit kijk ik ook graag YouTube-video’s. En dit kunnen ze op hun mobiel bekijken, dus ze kunnen leren zonder boeken.’ Het maken van de video’s kost nogal wat tijd. Er zijn nog talloze onderwerpen waar Saskia een filmpje over zou kunnen en willen maken. ‘Ik vind het ontzettend leuk om te doen en heb nog veel ideeën. Nu kijk ik vooral in de boeken welke onderwerpen eraan komen, maar het zou natuurlijk mooi zijn als leerlingen ook onderwerpen kunnen aandragen. Het moet qua tijd allemaal natuurlijk ook uit kunnen.’

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar. REDACTIE Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) VORMGEVING EN OPMAAK Digidee, Enschede

Op Carmelcollege Emmen worden dergelijke initiatieven gestimuleerd. Tijdens de jaarlijkse ICT-studiedag kunnen docenten elkaar bijscholen op het gebied van ICT. ‘Veel collega’s reageerden enthousiast op mijn verhaal en willen er meer over weten. Of ik andere collega’s heb “aangestoken” zal nog blijken, maar ik ga ermee aan de slag door bijvoorbeeld een minicursus videobewerking te geven.’

FOTOGRAFIE

Ben je nieuwsgierig naar de filmpjes van Saskia? Check dan haar YouTube-kanaal “mevrouwebbers”, volg haar op Twitter via @SaskiaEbbers of scan deze pagina met Layar. ◗

OPLAGE 4.770

Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) DRUK Gildeprint, Enschede

SAMEN, NIET ALLEEN

Twee leerlingen, tegen de bonte achtergrond van een schilderij. Op de foto onzichtbaar zijn de drie woorden die de maker in de olieverf heeft geschreven: ‘Samen, niet alleen.’ Ze passen bij de overgang naar vormen van gepersonaliseerd leren. Want dat vraagt nog meer “samen” dan gebruikelijke lesvormen. Meer interactie, om de leerling keuzes te kunnen bieden die aansluiten op wat hij of zij nodig heeft. En meer mogelijkheden, ook digitaal, om de vorderingen te kunnen volgen en de individuele leerling nog verder te stimuleren op de wijze die bij hem of haar past.

Dat is een ontdekkingsreis. Voor de leerling én voor de docent. Eén die eveneens ruimte en tolerantie vraagt. Met begrip over en weer, want niet alles gaat meteen naar wens. In de wereld van het onderwijs hoeft dat ook niet. Daar mag iedereen groeien en blijven groeien. Altijd samen, niet alleen. Met aandacht en zorg voor elkaar. Voor elke mens, heel mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl

@stgcarmel @CarmelVacatures stichting carmelcollege stgcarmel stichting carmelcollege