ISSO-publicatie 61-def-2010

v o o r h e t Te c h n i s c h Installatiebedrijf

ISBN 978-90-5044-199-5

61

KE NNISINSTITUUT VOOR DE INSTALL ATIESEC TOR

ontwikkelingsfonds

PR O G R A M M A VAN E I S E N E N S YS T E E M K EUZ E VO O R V E N T I L AT I E S YS T E M E N I N WO N I N G E N E N WO O N G E B O U W E N

Opleidings- en

publicatie

B

A

C D

Programma van Eisen en systeemkeuze voor ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen VERSIE 2010

ISSO

Kennisinstituut voor de Installatiesector

Kruisplein 25 3014 DB Rotterdam Postbus 577 3000 AN Rotterdam Tel. 010-2065969 Fax 010-2130384 E-mail: isso@isso.nl

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als normstellende richtlijnen.

De in ISSO deelnemende organisaties zijn: NLingenieurs: Organisatie van advies- en ingenieursbureaus PIT: Stichting Promotie Installatietechniek TVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in Gebouwen UNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel VABI: Vereniging voor Automatisering in de Bouw- en installatietechniek De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld: De heer W.J.H. Scheffer De heer ir. R.D. van Bergen De heer ir. J. Schonewille De heer ing. H. Besselink De heer ing. R. Steine Mevrouw dr.ir. P.M. Bluyssen De heer ir. P.A.L. Stoelinga De heer ing. W.F.G. Hooijkaas De heer ing. A.A.L. Traversari MBA De heer H.M.A. Janssen Groesbeek De heer ir. E.J. Wagenaar De heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof.M. De heer ir. T.M.E. Zaal De heer ir. W. Plokker De heer prof. ir. W. Zeiler De heer ir. W.G. Ram De realisatie van de ISSO-publicatie 61 werd verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 36.07, die als volgt was samengesteld: De heer H. Bosch (voorzitter) Gemeente Rotterdam DS+V / Vergunningen De heer W. Hijmissen Brink Climate Systems B.V. De heer ing. M.C. Hofman (projectcoördinator) ISSO De heer ir. R. van Holsteijn VHK (Van Holsteijn en Kemna B.V.) De heer A. Knoester VERO DUCO Ventilation & Sun Control De heer J.G. Marcus IAC Installatie-technische Advies Combinatie De heer C.J.B. Schut Itho B.V. De heer F.A. Vos UNETO-VNI De heer ir. A.M. van Weele (rapporteur) ISSO De heer H.E. Zieremans ACVV B.V. De ontwikkeling van ISSO-publicatie 61 is mede tot stand gekomen door financiële bijdragen van: Opleidings- en ontwikkelingsfonds v o o r h e t Te c h n i s c h Installatiebedrijf

OTIB: De technische installatiebranche is met ruim 10.000 werkgevers en ruim 137.000 werknemers één van de grootste branches van Nederland.

De bedrijven in deze branche ontwerpen, installeren en onderhouden technische installaties voor ICT, verwarming, sanitair en elektro. Hun werkterrein ligt binnen de woningbouw, utiliteit, industrie en infrastructuur.

Het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) stimuleert het vakmanschap in de branche. OTIB spant zich in om scholing te agenderen bij de ruim 10.000 bedrijven in deze branche, maar houdt ook zicht op het scholingsaanbod om witte vlekken in het aanbod van opleidingen te voorkomen. Daar waar nodig worden opleidingen geïnitieerd die aansluiten bij de nieuwste innovatieve ontwikkelingen. OTIB fungeert als vraagbaak, stimulator, betrokken partner, intermediair en initiator voor onderwijs en bedrijfsleven.

Uneto-VNI; UNETO-VNI is de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. Beide sectoren leveren een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie (jaarlijkse omzet van circa 3 miljard euro). De installatiebranche biedt werkgelegenheid aan 130.000 personen. De installatiebedrijven zijn actief binnen de woningbouw, utiliteit, industrie en infra op de gebieden ontwerp, advies, installatie en beheer. Van deze bedrijven zijn er circa 5.300 aangesloten bij UNETO-VNI, deze nemen 90% van de omzet van de installatiebranche voor hun rekening. De technische detailhandel bestaat uit winkelbedrijven die apparatuur verkopen en repareren. UNETO-VNI vertegenwoordigt ruim 1.800 winkels.

UNETO-VNI is een van de grootste werkgeversorganisaties van Nederland en een factor van belang in de Nederlandse economie en samenleving.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publicatie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zowel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomenheden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO. Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO. Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO. Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO, Postbus 577, 3000 AN Rotterdam, e-mail: isso@isso.nl © Stichting ISSO Rotterdam, september 2010 Herziene versie

ISSO-uitgaven

ISSO-PUBLICATIES 7 Grondleidingen voor warmtetransport (1979) 8 Berekening van het thermische gedrag van gebouwen bij zomerontwerpcondities (1985) 11 Warmteterugwinning (1982) 12 Verkort referentiejaar voor buitencondities (1986H) 13 Aanbevelingen ter voorkoming van ketelsteenvorming in watervoerende installaties (1983) 14 Zonneboilers; ontwerp, uitvoering en advisering (1992H) 16 De jaarlijkse warmtebehoefte van woningen, energiegebruikberekening per vertrek en totaal (1987) 17 Kwaliteitseisen voor luchtkanaalsystemen in woning- en utiliteitsbouw’ (2010) 18 Leidingnetberekening (1987) 19 Thermisch binnenklimaat, aanbevelingen (1991) 20 Energiegebruik in kantoorgebouwen (1987) 21 Berekening van het energiegebruik voor klimatisering en verlichting van kantoorgebouwen (1994) 22 Energiegebruik in schoolgebouwen (1987) 23 Correctieprocedure referentiejaar naar actueel jaar (1988) 24 Installatiegeluid, ontwerpaanbevelingen en grondslagen voor geluids­ technische berekeningen aan installaties (1990) 25 Leidingisolatie – berekening van de economisch optimale dikte en dikte ter voorkoming van condensatie (1991) 26 Uitwendige corrosie: aanbevelingen ter voorkoming van uitwendige

64 Kwaliteitseisen isoleren (2002) 63 Beheer en Onderhoud ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen (2008) 65 Inregelen van ontwerpvolumestromen in warmwaterverwarmings­ installaties (2004) 66 Vermogen van radiatoren en convectoren in praktijksituaties (2001) (Herziening ISSO 1) 67 PvE Elektrotechnische veiligheid & bedrijfszekerheid (2007) 68 Energetisch optimale stook- en koellijnen (2002) 69 Model voor de beschrijving van de werking van een klimaatinstallatie (2002) 70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens (2008) 70.2 Individuele behandeling van afvalwater (IBA) (2000) 70.3 Grijswater binnen de perceelgrens (2002) 71 Optimale warmte opwekkingsinstallaties (2003) 72 Ontwerpen van individuele en klein elektrische warmtepompsystemen (2005) 73 Ontwerp en Uitvoering van Verticale Bodemwarmtewisselaars (2005) 74 Thermisch behaaglijkheid - eisen voor de binnen temperatuur in gebouwen (2004) 75 Handleiding Energieprestatie-Advies Utiliteitsgebouwen 75.1 (2009) – 75.2 (2007) – 75.3 (2009) 76 Montage- en materiaalspecificaties voor warmwater-verwarmings­ installaties (2005) 77 Installaties voor Levensloopbestendig Wonen: functie, ontwerp en uitvoering (2004) 78 Handleiding Zonnestroom voor ontwerper en installateur (2006) 79 Inspectie en Onderhoud van Noodverlichtingsinstallaties (2010) 27 Luchtfilters in comfortinstallaties (1991) 80 Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met warmte29 Stralingsverwarming in hoge ruimten, indirect systeem (1992) pompen in de woningbouw (2007) 30 Leidingwaterinstallaties in woningen (2004) 81 Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor utiliteits30.3 ISSO/VNI Richtlijn Waterslag in tapwaterinstallaties (1998) gebouwen (2007) 30.4 ISSO-publicatie Warmteterugwinning uit douchewater (2008) 82 Handleiding Energieprestatie-Advies Woningen 82.1 (2009) – 82.2 (2007) – 30.5 ISSO-publicatie LegionellaCode Woninginstallaties (2008) 82.3 (2009) – 82.4 (2010) 31 Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties (1995) 83 Een helder licht op werkplekverlichting (2006) 32 Uitgangspunten temperatuursimulatieberekeningen (1994) 86 Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouw­ 34 Stralingsverwarming in hoge ruimten, direct systeem (1994) kassen (2007) 35 Van automatisering naar gebouwbeheer – Een overzicht van de stand van 87 Kwaliteitseisen voor watertechnische installaties in tuinbouwkassen (2007) zaken (1994) 88 Kwaliteitseisen voor de constructie van tuinbouwkassen (2007) 36 Standaard vraagspecificatie voor installaties in gebouwen (2010) 89 Binnenklimaat scholen (2008) 37 Energiewijzer kantoren (1995) 91 Ventilatiesystemen met decentrale toe- en afvoer en warmteterugwinning 38 Handboek warmtepompen voor de gebouwde omgeving (1996) in woningen en woongebouwen (2009) 39 Langetermijnkoudeopslag in de bodem (1997) 40 Werkplekklimatisering door verdringingsventilatie in een kantooromgeving 92 Ventilatiesystemen met decentrale toevoer en centrale afvoer in woningen en woongebouwen (2009) (1994) 94 Regeltechniek voor klimaatinstallaties en warmtapwaterbereiding (2010) 43 Concepten voor klimaatinstallaties (1998)

44 Het ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen (1998) DIVERSEN (voor overige producten zie www.isso.nl) 45 Methoden voor energiebesparingberekeningen – Onderbouwingmethode NTR 3216 Binnenriolering richtlijn voor ontwerp en uitvoering (2008) Energiebesparingfonds (EBF) (1997) (te bestellen bij NEN, 015-269 03 90) 46 Ontwerp van individuele hydraulische schakelingen voor verwarmen van 900 Verdringingsventilatie (2004) eengezinswoningen (2000) HBi Handboek Installatietechniek (2002) 47 Ontwerp hydraulische schakelingen voor koelen (2005) Handboek Zonnestraling en Zontoetreding (2010) 48 Klimaatplafonds/Koelconvectoren: richtlijnen voor ontwerp en uitvoering HBz

(2008)

ISSO-KLEINTJES 49 Vloer-/wandverwarming; vloer-/wandkoeling (2005) 50 Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterverwarmingsinstallaties Handleiding Kleintje Water (2003) Handleiding Kleintje Inregelen (2004) (2008) Handleiding Kleintje Warmteverlies voor woningen (2005) 51 Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen (2009) Handleiding Kleintje Vloerverwarming (2005) 52 Luchtzijdig inregelen van klimaatinstallaties (2009) Handleiding Kleintje Cv (2006) 53 Dimensionering verwarmingsinstallaties U-bouw (2002) Handleiding Kleintje Binnenklimaat (2006) 54 Energie Diagnose Referentie (EDR) (losbladig) (2003) Handleiding Kleintje U- en Rc-waarden (2007) 55 Tapwaterinstallaties in woon- en utiliteitsgebouwen (2001) Handleiding Kleintje GAS (2008) 55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater (2005) Handleiding Kleintje Riolering (2008) 55.2 Handleiding zorglicht legionellapreventie (2005) Handleiding Kleintje Stooklijnoptimalisatie (2008) 55.3 Legionellapreventie in klimaatinstallaties (2008) 55.4 Handleiding alternatieve technieken in collectieve leidingwaterinstallaties Handleiding Kleintje Legionellapreventie (2008) Handleiding Kleintje Ventilatie (2009) (2008) Handleiding Meetmethoden Elektrotechniek (2009) 55.5 Handleiding beheer en onderhoud in collectieve leidingwaterinstallaties

(2008)

INSTRUCTIEMATERAAL 56 Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmingsinstalIBnv Instructieboek Noodverlichting (2010) laties in woningen (2002) IBmkls Instructieboek Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leiding­ 57 Warmteverliesberekening voor industriegebouwen (2002) systemen sanitair (2008) 58 Luchtverwarming woningbouw (2004) IBM Instructiebladen voor monteurs gebaseerd op Kleintje Riolering (2008) 59 Grote zonneboilers (2001) IBhs Instructieboek Ontwerpen van sanitaire installaties (2008) 60 U- en R- Waarden (2005) IBemo Instructieboek EMO, module 1, 2, 3 en 4 61 Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen en woongebouwen (2010) IBpq Instructieboek Power Quality (2009) 62 Centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning in IBwp Instructieboek Warmtepompen (6 delen) (2009) woningen en woongebouwen (2010)

VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP WWW.ISSO.NL

ISSO-publicatie 61

Programma van Eisen en systeemkeuze voor ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen Kwaliteitseisen ventilatiesystemen met natuurlijke afvoer

ISBN: 978-90-5044-199-5

INHOUDSOPGAVE Samenvatting

9

Summary

1

2

3

11

Begrippenlijst

13

Inleiding

19

1.1

Algemeen

19

1.2

Doelstelling en kader

20

1.3

Opbouw publicatie

21

1.4

Ontwerpproces

21

1.5

Leeswijzer kwaliteitsniveau

24

1.6

Leeswijzer gebruik publicatie

25

Wetgeving, normen en richtlijnen

27

2.1

Wetgeving

27

2.2

Normen, richtlijnen en certificering

27

2.3

Gelijkwaardigheidsbepaling

28

2.4

Definitie bestaande bouw

28

Programmafase

31

3.1

Algemeen

31

3.2

Luchtvolumestromen

31

3.2.1

Nieuwbouw

31

3.2.2

Bestaande bouw

33

3.3

Vraagsturing

33

3.4

Thermisch comfort

34

3.4.1

Voorkomen van tocht

34

3.4.2

Combinatie natuurlijke toevoer met lage temperatuur verwarming (LTV)

35

3.5

Geluid

38

3.6

Energie

38

3.7

Relatie kwaliteit - onderhoud - betrouwbaarheid

39

3.8

Filtering

39

3.9

Oplevering

40

3.10

Systeembeschrijvingen

40

3.10.1 Systeem A: natuurlijke toevoer van verse lucht en natuurlijke afvoer van lucht

42

3.10.2 Systeem B: mechanische toevoer en natuurlijke afvoer

44

3.10.3 Systeem C: natuurlijke toevoer van verse lucht en mechanische luchtafvoer

45

3.10.4 Systeem D: mechanische toe- en afvoer van lucht

52

3.10.5 Systeem X: combinatie van twee of meer systemen

59

3.10.6 Hoogbouw

61

3.11

Luchtdoorlatendheid

61

3.12

Systeemkeuze

63

3.13

ISSO-publicatie 61

9

Symbolenlijst

Wasemkap

63

3.13.1 Algemeen

63

3.13.2 Motorwasemkap

66

3.13.3 Motorloze wasemkap

67

3.13.4 Recirculatiekap

67

3.14

Programma van Eisen

67

3.15

Gelijkwaardigheid, CE-markering en kwaliteit

67

3

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

4

Ontwerpfase

69

4.1

Algemeen

69

4.1.1

Uitgangspunten

69

4.1.2

Stappenplan

69

4.2

4.3

70

4.2.1

Ventilatiebalans bij ĂŠĂŠn ventilatiesysteem

70

4.2.2

Ventilatiebalans bij meer ventilatiesystemen

70

Luchtkwaliteit

71

4.3.1

Verdunningsfactor afvoerlucht

71

4.3.2

Verdunningsfactor rookgasafvoer

71

4.3.3

Verdunningsfactor rekenmethode

71

4.3.4

Ontspanningsleiding riolering

72

4.3.5

Filtering

73

4.3.6

Gestapelde bouw

73

4.3.7

Combinatie met open verbrandingstoestel

73

4.3.8

Vorstbeveiliging

73

4.4

Opstellingsruimte ventilatie-unit(s)

74

4.5

Regelbaarheid/regeling

75

4.5.1

Algemeen

75

4.5.2

Hybride ventilatie

77

4.5.3

Combinatie met warmtepompboiler

77

4.6

4.7

4.8

4.9

4.10

Geluid

77

4.6.1

Geluid van buiten

78

4.6.2

Geluid van de (eigen) ventilatie-installatie

78

4.6.3

Overspraak

82

Toevoer van verse lucht

82

4.7.1

Natuurlijke toevoer via roosters

82

4.7.2

Mechanische toevoer via ventielen

85

Luchtafvoer

90

4.8.1

90

Natuurlijke luchtafvoer

4.8.2

Mechanische luchtafvoer via ventielen

90

4.8.3

Hybride luchtafvoer

90

Selectie ventilatie-unit

91

4.9.1

Algemeen

91

4.9.2

Afvoerunit

92

4.9.3

Centrale mechanische toevoerunit

92

4.9.4

Decentrale mechanische toevoerunit (gevelventilatie-unit)

92

Overstroomvoorzieningen

92

4.11

Brandveiligheid

92

4.12

Brandwerende voorzieningen

93

4.12.1 Brandkleppen

93

4.12.2 Brandmanchetten

93

4.13

Calamiteitenschakeling

93

4.14

Kanaalontwerp

94

4.15

Kanalen/slangen

4.16

Weerstands-/kanaalberekening

4.17

ISSO-publicatie 61

Bepaling ventilatiebalans

96 100

4.16.1 Laagbouw

100

4.16.2 Gestapelde bouw

100

Doorvoeren

100

4.17.1 Dakdoorvoeren

100

4

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

4.17.2 Geveldoorvoeren

101

Regelkleppen

101

4.19

Terugslagkleppen

102

4.20

Elektra

102

4.18

5

Uitwerkingsfase

103

5.1

103

Uitgangspunten

5.2

Communicatie

103

5.3

Selectie en validatie systeemcomponenten

103

5.3.1

Selectie gevelroosters

103

5.3.2

Selectie gevelventilatie-unit

103

5.3.3

Selectie centrale mechanische toevoerunit

104

5.3.4

Selectie centrale mechanische afvoerunit

104

5.3.5

Dak-/geveldoorvoer

104

5.3.6

Luchtkanalen

104

5.3.7

Toe- en afvoerventielen

104

5.3.8

Geluiddemping

105

5.3.9

Brandwerende voorzieningen

105

5.3.10 Inregelvoorzieningen 5.3.11 Terugslagkleppen

105

Elektra

105

Realisatiefase

107

6.1

Algemeen

107

6.1.1

Uitgangspunten

107

6.1.2

Toetsmomenten en rapportage

108

5.4 6

6.2

6.3

7

8

ISSO-publicatie 61

105

Montage- en installatietechnische kwaliteitseisen

108

6.2.1

Luchtkanalen

108

6.2.2

Montage van de ventilatie-unit

109

6.2.3

Montage van ventielen

109

6.2.4

Montage gevelroosters

109

6.2.5

Inregelen

109

Controleprocedures

110

6.3.1

110

Functionele controle

6.3.2

Prestatiecontrole

110

6.3.3

Controlemeting geluidniveau

111

6.4

In bedrijf stellen

112

6.5

Oplevering

112

6.6

Gebruikershandleiding

112

Beheerfase

113

7.1

Algemeen

113

7.2

Gebruikers- en onderhoudsvoorschriften

113

MKK-structuur

115

8.1

Opzet MKK

115

8.1.1

Fases

115

8.1.2

Kwaliteitbeheeraspecten

116

8.1.3

Matrix

117

8.2

Overzicht ingevulde cellen

118

8.3

Celinhoud en specificatiebladen

118

8.4

Opbouw specificatiebladen

123

5

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

Specificatiebladen

125

I.

Programmafase

125

I.0-1

Programma van eisen

125

I.0-2

Randvoorwaarden

126

I.2-1

Uitwisseling informatie

129

I.3-1

Binnenluchtkwaliteit

131

I.3-2

Thermisch comfort

135

I.3-3

Geluid van buiten

138

I.3-4

Geluid van installaties

139

I.3-5

Energie

141

I.3-6

Betrouwbaarheid

143

I.3-8

Wasemkap

144

I.4-40

Overzicht middelen programmafase

145

I.8-1

Rapportage

147

I.8-2

Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten

148

II.

Ontwerpfase

153

II.0-1

Algemeen

153

II.0-2

Uitgangspunten

155

II.2-1

Uitwisseling informatie

157

II.3-1

Kwaliteit toevoerlucht

159

II.3-2

Comfortaspecten en regelbaarheid

163

II.3-3

Brandveiligheid

166

II.3-4

Ventilatie overige ruimten

167

II.3-6

Luchtdoorlatendheid

169

II.3-7

Energiegebruik ventilatoren

170

II.3-9

Selectie afzuigunit

171

II.3-10

Selectie gevelroosters

173

II.3-11

Kanalenontwerp

175

II.3-12

Selectie gevelventilatie-unit

179

II.3-13

Selectie mechanische toevoerunit

181

II.3-14

Overstroomvoorzieningen

183

II.3-15

Calamiteitenschakeling

184

II.3-16

Doorvoeren

185

II.3-17

Selectie toe- en afvoerventielen

187

II.3-18

Opstellingsruimte ventilatie-unit(s)

189

II.4-40

Overzicht middelen ontwerpfase

191

II.8-1

Rapportage

194

II.8-2

Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten

195

III.

Uitwerkingsfase

199

III.0-1

Randvoorwaarden

199

III.2-1

Uitwisseling informatie

200

III.3-1

Selectie mechanische afvoerunit

201

III.3-2

Selectie gevelroosters

202

III.3-3

Luchtkanalen

203

III.3-4

Inregelvoorzieningen

204

III.3-5

Brandkleppen

205

III.3-9

Selectie gevelventilatie-unit

206

III.3-10

Selectie mechanische toevoerunit

208

ISSO-publicatie 61

6

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

III.4-40

Overzicht middelen uitwerkingsfase

210

III.8-1

Rapportage

212

III.8-2

Vraagspecificatieblad kwaliteitsaspecten

213

IV.

Realisatiefase

214

IV.0-1

Randvoorwaarden

214

IV.2-1

Uitwisseling informatie

215

IV.3-1

Montage- en installatietechnische kwaliteitseisen

217

IV.3-3

Oplevering

219

IV.4-40

Overzicht middelen realisatiefase

220

IV.8-1

Rapportage

221

V.

Beheerfase

222

V.0-1

Randvoorwaarden

222

V.2-1

Uitwisseling informatie

223

V.3-1

Gebruik luchtafvoervoorzieningen

224

V.3-2

Gebruik luchttoevoervoorzieningen

225

V.3-3

Onderhoud luchtafvoervoorzieningen

227

V.3-4

Onderhoud luchttoevoervoorzieningen

228

V.4-40

Overzicht middelen beheerfase

229

Bijlage A

Programma van Eisen

231

Bijlage B

Systeemkeuze

234

Bijlage C

Ventilatiebalans referentiewoningen

248

Bijlage D

Verdunningsfactor - toepassingsvoorbeeld

255

Bijlage E

Weerstandsberekening

257

Bijlage F

Proportionele inregelmethode

258

Bijlage G

Spuiventilatie

260

Bijlage H

Eisen Bouwbesluit 2003 en verwachte eisen medio 2011

261

Literatuurlijst

270

ISSO-publicatie 61

7

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

ISSO-publicatie 61

8

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

SAMENVATTING

SUMMARY

Deze publicatie is het startpunt bij het ontwerpen van ventilatie-installaties in woningen en woongebouwen en voorziet in een eenduidig pakket van ontwerptechnische kwaliteitseisen voor goed functionerende ventilatie-installaties.

Het doel van deze publicatie is tweeledig:  Het geven van algemene uitgangspunten voor het opstellen van een goed programma van eisen voor het ontwerpen van ventilatieinstallaties voor woningen en woongebouwen en op basis van het programma van eisen maken van een systeemkeuze;  Het geven van een eenduidig pakket van ontwerptechnische kwaliteitseisen voor goed functionerende ventilatiesystemen met natuurlijke of mechanische toevoer en natuurlijke afvoer (Systeem A of B).

This manual is the starting point of designing ventilation systems in dwellings and residential buildings. This manual provides a uniform package of design technical quality requirements for properly functioning local ventilation systems in dwellings and residential buildings.

The objective of this publication is twofold:  Giving the basic principle of the generation of a properly list of demands for designing ventilation systems in dwellings and residential buildings and selecting the type of ventilation system based on the list of demands;  A uniform package of design technical quality requirements for properly functioning ventilation systems with natural or mechanical supply and natural discharge of ventilation (system A or B).

In andere ISSO-publicaties over woningventilatie worden, nadat de systeemkeuze is gemaakt, de overige ventilatiesystemen tot in detail uitgewerkt:  ISSO-publicatie 62 [17] voor ventilatie met centrale gebalanceerde ventilatiesystemen met warmteterugwinning;  ISSO-publicatie 63 [18] voor beheer en onderhoud van ventilatiesystemen;  ISSO-publicatie 91 [22] voor systemen met decentrale mechanische toe- en afvoer en warmteterugwinning;  ISSO-publicatie 92 [23] voor systemen met decentrale mechanische of natuurlijke toevoer en centrale mechanische afvoer.

In other ISSO-publications about ventilation of dwellings and residential buildings, as the type of ventilation system has been selected, the ventilations systems are dealt with in details:  ISSO-publication 62 [17] deals with central balanced ventilation with heat recovery;  ISSO-publication 63 [18] concerning the management and maintenance of ventilation systems;  ISSO-publication 91 [22] deals with local mechanical ventilation systems with heat recovery;  ISSO-publication 92 [23] for local natural or mechanical air supply and central mechanical air exhaust.

Zie voor instructies voor het gebruik van deze publicatie paragraaf 1.5 en 1.6.

ISSO-publicatie 61

For instruction and use of this manual see paragraph 1.5 and 1.6.

9

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

ISSO-publicatie 61

10

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

SYMBOLENLIJST A

lengte maal breedte van de dagmaat van een opening

[m2]

Aeff

effectieve oppervlakte van een spuivoorziening

[m2]

Ag

gebruiksoppervlakte

[m2]

Anetto

kleinste van de som van netto-oppervlakte van spuivoorzieningen die gelijktijdig als toevoer of als afvoer of als toe- en afvoer kunnen functioneren

[m2]

a

autoriteit

[-]

a

hoogte

[m]

b

breedte

[m]

BSOM

som van de nominale belastingen van de toestellen die zijn aangesloten op de uitmondingen die gelegen zijn binnen het denkbeeldige uitmondingsgebied

[kW]

c

voortplantingssnelheid van geluid

[m/s]

dh

hydraulische diameter

[m]

EPC

energieprestatiecoëfficiënt

[-]

f

verdunningsfactor

[-]

GA,k

karakteristieke geluidwering van een verblijfsruimte

[dB]

GA

geluidwering van de gevel van een verblijfsruimte

[dB]

Ico

isolatie-index voor contactgeluid

[dB]

Ilu;k

karakteristieke isolatie-index voor luchtgeluid

[dB]

J

vermenigvuldigingsfactor cf. NEN 1087

[-]

Li,a,k

karakteristiek installatiegeluidniveau t.g.v. installaties in een gebouw op een ander per[dB] ceel, uitgedrukt in het gefilterd geluidniveau dat rekening houdt met de gevoeligheid van het menselijk oor voor de frequenties uit het hoorbaar spectrum

Lp

geluiddrukniveau

[dB]

Lw

geluidvermogenniveau

[dB]

qv

luchtvolumestroom

[dm3/s]

qv,10

luchtvolumestroom bij een drukverschil van 10 Pa

[dm3/s]

Su

oppervlakte van de uitwendige scheidingsconstructie

[m2]

T0

referentienagalmtijd, bij woningen 0,5 seconde

[s]

U

warmtecoëfficiënt

[W/(m2·K)

v

luchtsnelheid in een opening

[m/s]

V

volume van een verblijfsruimte

[m3]

Wv

worplengte ventielen

[m]

pv

weerstand van het ventiel

[Pa]

pk

kanaalweerstand

[Pa]

pb

weerstand van bochten

[Pa]

pa

weerstand van de afvoer na een ventilatorbox

[Pa]

po

weerstand van overige componenten (bijv. brand- en regelkleppen)

[Pa]

pw

weerstand tgv winddrukeffecten ter plaatse van de uitmondingen

[Pa]

ptot

totale weerstand die de ventilator moet kunnen overwinnen

[Pa]



maximale openingshoek van de spuivoorziening

[°]

ISSO-publicatie 61

11

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

ISSO-publicatie 61

12

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

BEGRIPPENLIJST Aftakkanaal Via aftakkanalen wordt lucht vanuit een hoofdkanaal naar individuele ruimten gebracht.

Denkbeeldige uitmonding Samenvoeging van uitmondingen gelegen in een denkbeeldig uitmondingsgebied.

Afvoerunit Unit voor mechanisch afvoeren van lucht (rechtstreeks naar buiten).

Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) Maat voor de energetische eigenschappen van een gebouw of een gedeelte van een gebouw inclusief de gebouwinstallaties bij een genormeerd gebruikersgedrag, in overeenstemming met NEN 5128 [43] (tot medio 2011) of NEN 7120 [47] (vanaf medio 2011).

Binnencondities Ontwerp binnenluchttemperatuur, luchtsnelheid en luchtvochtigheid.

Elektrostatische filters Bij dit type filters komt filtering tot stand door elektrostatische lading van (stof)deeltjes.

Buitencondities Ontwerp buitenluchttemperatuur, relatieve luchtvochtigheid en windsnelheid.

Geluiddrukniveau 10 maal de 10-logaritme van de verhouding tussen het kwadraat van de geluiddruk en het kwadraat van de referentiegeluiddruk (2·10-5 N/m2).

Binnenklimaat Het complex van fysische factoren zoals temperatuur, vochtigheid, verlichting, luchtbeweging en het geluid in een verblijfsgebied van het gebouw.

Gebruiksfunctie De gedeelten van een of meer bouwwerken op een perceel of standplaats, die dezelfde gebruiksbestemming hebben en die samen een gebruikseenheid vormen.

Brandcompartiment Een besloten gedeelte van een gebouw, bestemd als maximaal uitbreidingsgebied voor brand.

Bypass Voorziening in de vorm van een luchtkanaal om de warmtewisselaar, waardoor aangezogen buitenlucht zonder warmte-uitwisseling met de binnenlucht in de woning kan worden gebracht.

Gebruiksoppervlakte (Ag) Onder de gebruiksoppervlakte van een gebruiksfunctie wordt verstaan het totaal van de tussen omsluitende wanden gelegen vloeroppervlakten van in die gebruiksfunctie gelegen ruimten.

Tot die gebruiksoppervlakte worden niet gerekend de oppervlakten die worden ingenomen door dragende constructieonderdelen, de oppervlakten van vloeren waarboven een hoogte aanwezig is van minder dan 1,5 m en de vloeroppervlakten van bijvoorbeeld een buiten een woning in het woongebouw gelegen bergruimte, stookruimte of trappenhuis.

Capaciteit Term uit de bouwregelgeving, waarmee onder andere een luchtvolumestroom wordt aangeduid.

Condensaat Gecondenseerde waterdamp. Condensaat is bijvoorbeeld te vinden op relatief koude oppervlakken indien binnenlucht relatief warm is ten opzichte van buiten, en voldoende vochtig.

Gebalanceerde ventilatie Gecontroleerde toevoer en gecontroleerde afvoer van lucht, waarbij evenveel lucht wordt toegevoerd als afgevoerd.

dB Afkorting voor decibel. Eenheid voor geluiddrukniveau (geluidssterkte).

Genormeerd lucht-geluidniveauverschil (DnT,A) Grootheid die het verschil tussen twee geludniveaus, genormeerd voor de referentienagalmmtijd en het desbetreffende spectrum, in één getal weergeeft.

Denkbeeldig uitmondingsgebied Bol met een straal van 0,2X in meters met een minimum van 2 meter, waarbij het middelpunt van de bol is gelegen in het hart van de uitmonding met de grootste belasting. Bij uitmondingen met gelijke belasting moet het middelpunt zo gekozen worden dat zo veel mogelijk uitmondingen in het denkbeeldige uitmondingsgebied vallen. Dit geldt zowel voor horizontale als verticale uitmondingen. Hierbij is X gelijk aan qv;tot voor een ventilatieafvoer en aan Btot voor de afvoer van rook.

ISSO-publicatie 61

Gevelventilatie-unit Decentraal toestel dat per ruimte zorgt voor mechanische luchttoevoer cq luchtafvoer. Hiervoor zijn geveldoorvoer(en) noodzakelijk.

De gevelventilatie-unit kan voorzien zijn van warmteterugwinning en/of vraagsturing.

13

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

Hoofdkanaal Luchtkanaal, bestemd voor het transport van lucht via aftakkanalen naar individuele ruimten

vervuilde lucht, of het te snel weer afvoeren van schone lucht uit een ruimte zonder dat dit zijn verdunnende werking heeft gedaan.

Hybride ventilatie Ventilatiesysteem waarbij de ventilatie op natuurlijke wijze plaatsvindt zolang het kan en wanneer de vereiste luchtvolumestromen niet gehaald worden er mechanische ondersteuning is ter realisering van de gewenste/vereiste luchtvolumestromen.

Koudeval Neerwaarts gerichte convectieve (koude) luchtstroming langs (koude) ramen of wanden.

Leefzone Dat deel van een verblijfsgebied waarin wordt voldaan aan de gestelde ontwerpcriteria ten aanzien van comfort, dat zich volgens NEN 1087 [32] bevindt binnen:

Inductie Het door inblazen van lucht in beweging brengen van ruimtelucht waarbij vermenging (van ruimtelucht en ingeblazen lucht) optreedt.

 

Infiltratie (ongecontroleerde ventilatie) Luchtuitwisseling tussen binnen en buiten die optreedt via naden, kieren en andere lekken in de bouwkundige constructies. Deze ventilatie is ongecontroleerd en niet regelbaar.



Hoogte vanaf de vloer: 1,8 m; Afstand vanuit de uitwendige scheidingsconstructie: 1,0 m; Afstand vanuit de inwendige scheidingsconstructie: 0,2 m.

Loopzone Dat deel van een verblijfsgebied dat grenst aan een deuropening en waar men niet zit en/of slaapt.

Inwendige scheidingsconstructie Constructie die de scheiding vormt tussen twee voor mensen toegankelijke besloten ruimten van een gebouw, waaronder begrepen de op die constructie aansluitende delen van andere constructies, voor zover dat nodig is voor de bepaling van kenmerkende eigenschappen van een inwendige scheidingsconstructie.

Luchtdoorlatendheid Eigenschap van een uitwendige scheidingsconstructie van een gebouw of gedeelte daarvan lucht door te laten indien over deze scheidingsconstructie een luchtdrukverschil aanwezig is.

Luchtdichtheid Een uitwendige scheidingsconstructie van een gebouw of gedeelte daarvan laat lucht door indien over deze scheidingsconstructie een luchtdrukverschil aanwezig is. Luchtdichtheid en luchtdoorlatendheid zijn elkaars tegengestelden. In het spraakgebruik wordt veelal de term 'luchtdichtheid' gebruikt. Het Bouwbesluit en de normen hanteren het begrip 'luchtdoorlatendheid'.

Installatiegeluid Geluid afkomstig van technische installaties in het gebouw. Voorbeelden van bronnen van installatiegeluid zijn: circulatiepompen van cv-installaties, ventilatoren en liftmachines.

Installatietechnisch Definitief Ontwerp (DO) Definitieve opzet en dimensionering van een werktuigkundige en/of een elektrotechnische gebouwinstallatie.

Luchtfilter Toestel/voorziening voor de zuivering van onder meer lucht en damp. Er zijn diverse soorten filters te onderscheiden, bijvoorbeeld koolstoffilters (met name voor het afvangen van chemische agentia), vezelfilters (bijvoorbeeld zakkenfilters) en elektrostatische filters.

Installatietechnisch Voorontwerp (VO) Hoofdopzet en voorlopige dimensionering van een werktuigkundige en/of een elektrotechnische gebouwinstallatie.

Luchtgeluidisolatie Isolatie voor geluidtrillingen die, opgewekt door een geluidbron, in de lucht aanwezig zijn.

Isolatie/isoleren (geluid) Een scheidingsconstructie of geluidbron voorzien van geluidisolerend materiaal. Met als doel het tegengaan van geluidoverdracht.

Luchtkanalen Component van het ventilatiesysteem, bedoeld voor het transport van de lucht. Te onderscheiden zijn ronde, rechthoekige of ovale kanalen, gemaakt van staal of kunststof.

Isolatie/isoleren (warmte) Een scheidingsconstructie voorzien van warmteisolatiemateriaal. Met als doel het beperken van warmte- en koudeverliezen.

Kortsluiting (lucht) Het aanzuigen van lucht zonder dat dit bedoeld/ gewenst is. Bijvoorbeeld het opnieuw aanzuigen van

ISSO-publicatie 61

14

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

Luchtkwaliteit De kwaliteit van de (binnen)lucht in de context van gezondheid en welzijn. Met 'goede luchtkwaliteit' wordt over het algemeen lucht bedoeld die bij inademing geen hinder geeft en die daarbij geen stoffen bevat in dusdanig hoge concentraties dat op lange termijn schade aan de gezondheid op kan treden.

Natuurlijke ventilatie Ventilatie via aangepaste voorzieningen in een uitwendige scheidingsconstructie, die tot stand komt onder invloed van wind en/of temperatuurverschillen tussen de lucht buiten en de lucht binnen.

Nominale luchtvolumestroom Volumestroom aan toevoer van verse lucht en afvoer van binnenlucht, die continu tot stand moet kunnen worden gebracht.

Luchtnaverwarmer In luchtkanaal opgenomen warmtewisselaar.

Luchtsnelheid (relatieve) Luchtsnelheid ten opzichte van een bewegend persoon.

Nominale ventilatie Ventilatie die op grond van gezondheidsoverwegingen minimaal tot stand moet kunnen worden gebracht conform de eisen van het Bouwbesluit.

Luchtstromen (benaming) De benaming van de luchtstromen is als volgt:  Aanzuig: luchtstroom van buiten naar de ventilatie-/WTW-unit;  Afvoer: luchtstroom via de ventilatie-/WTWunits naar buiten;  Afzuig: luchtstroom van één of meer ruimten rechtstreeks naar buiten;  Toevoer: luchtstroom vanaf de ventilatie-/WTWunits naar één of meerdere ruimten.

Overstroomvoorziening Onderdeel van ventilatiesysteem, die onder gedefinieerde omstandigheden kan dienen als afvoer van één ruimte en tegelijk als toevoer van een andere ruimte.

Onderdruk Luchtdruk die lager is dan het aangenomen nuldrukniveau (atmosferische druk).

Luchttemperatuur De temperatuur van de lucht rond gebouwgebruikers.

Ontwerpcondities De gekozen binnen- en buitencondities die dienen als basis voor het ontwerp van een ventilatiesysteem.

Luchttransport Het transport van lucht van de ene ruimte naar de andere ruimte over een opening of via een luchtkanaal ten gevolge van een luchtdrukverschil.

PMV (Predicted Mean Vote) Rekengrootheid die de gemiddelde waarde voorspelt van de waardering van een grote groep personen die een uitspraak doen over de thermische gewaarwording van hun omgeving aan de hand van een 7-puntsschaal, lopend van -3 (koud) tot + 3 (heet).

Luchtvochtigheid Onderscheiden worden de absolute luchtvochtigheid (hoeveelheid waterdamp in de lucht, uitgedrukt in gram water per kg lucht) en de relatieve vochtigheid (de verhouding tussen de werkelijke waterdampconcentratie in de lucht en de bij dezelfde temperatuur behorende maximale dampconcentratie).

PPD (Predicted Percentage of Dissatisfied) Voorspeld percentage ontevreden personen onder een grote groep personen, die zich ten aanzien van het algemene comfort onbehaaglijk voelen.

Luchtvolumestroom Hoeveelheid lucht die per tijdseenheid wordt toe- of afgevoerd, uitgedrukt in dm3/s of m3/h (1 dm3/s = 3,6 m3/h).

Mechanische toevoerunit Centraal opgesteld toestel dat zorgt voor mechanische luchttoevoer in de woning. Hiervoor zijn dak-/ geveldoorvoer(en) noodzakelijk. De unit kan voorzien zijn van vraagsturing.

Programma van eisen Document waarin behoeften, eisen en wensen en verwachtingen van een opdrachtgever en de toekomstige gebruikers zijn verwoord. Het dient als communicatiemiddel tussen opdrachtgever en ontwerpende partijen, via een samenhangend geheel van activiteiten, gericht op het eenduidig en volledig verzamelen, bewerken, evalueren en overdragen van informatie op basis van uitgangspunten en voorwaarden.

Mechanische ventilatie Ventilatie die met één of meer ventilator(en) tot stand wordt gebracht.

Rookcompartiment Een besloten gedeelte van een gebouw, bestemd als maximaal uitbreidingsgebied voor rook bij brand.

ISSO-publicatie 61

15

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

Rooster Constructieve (en regelbare) voorziening voor het toevoeren van verse lucht of het afvoeren van lucht rechtstreeks naar buiten (zonder ventilator). Meestal rechthoekig uitgevoerd.

Ventiel Constructief en instelbaar einddeel van een luchtkanaal waardoor lucht gecontroleerd in een ruimte wordt toegevoerd of afgevoerd. Meestal rond uitgevoerd.

Shuntkanaal Een kanaal voor de natuurlijke afvoer van lucht van meerdere woningen.

Ventilatie De luchtvolumestroom die teweeg wordt gebracht door speciaal daartoe aangebrachte ventilatievoorzieningen. Ventilatie is gecontroleerd en regelbaar.

Spuiventilatie Ventilatie bedoeld om onder bepaalde omstandigheden sterk verontreinigde lucht of warmte snel te kunnen afvoeren door middel van beweegbare constructieonderdelen in een uitwendige scheidingsconstructie.

Ventilatiecapaciteit / ventilatiedebiet De ventilatiecapaciteit of ventilatiedebiet is de luchtvolumestroom die aan een verblijfsruimte of verblijfsgebied moet kunnen worden toe- en afgevoerd. De ventilatiecapaciteit wordt uitgedrukt in dm3 lucht per seconde (dm3/s) of m3 lucht per uur (m3/h).

Daarbij is 1 dm3/s gelijk aan 3,6 m3/h.

Spuivoorziening Een beweegbaar gevel- en/of dakdeel (raam, luik of deur) waarmee het mogelijk is een relatief grote ventilatiecapaciteit tot stand te brengen.

Verblijfsgebied Gedeelte van een gebruiksfunctie met tenminste een gebruiksruimte, bestaande uit één of meer op dezelfde bouwlaag gelegen aan elkaar grenzende ruimten, anders dan een toiletruimte, een badruimte, een technische ruimte, of een verkeersruimte.

Thermisch comfort Toestand waarin een mens tevreden is over zijn thermische omgeving en geen voorkeur heeft voor een warmere of koudere omgeving.

Verblijfsruimte Ruimte voor het verblijven van mensen, dan wel een ruimte waarin de voor een gebruiksfunctie kenmerkende activiteiten plaatsvinden.

In het Bouwbesluit worden voorwaarden genoemd waaraan een verblijfsruimte moet voldoen. Een verblijfsruimte moet een vloeroppervlakte hebben van tenminste 5 m2, waarvan de breedte tenminste 1,8 m en de hoogte boven de oppervlakte tenminste 2,6 m is.

Tocht Ongewenste lokale afkoeling van een deel van een lichaam veroorzaakt door luchtbeweging.

Temperatuurgradiënt (verticaal) Verandering van de luchttemperatuur in een ruimte per eenheid van afstand (hoogte). Bijvoorbeeld: het verschil in luchttemperatuur tussen hoofd- en enkelniveau (bij zittende personen: 1,1 m en 0,1 m boven de vloer).

Verkeersruimte Ruimte anders dan een ruimte in een verblijfsgebied, een toiletruimte, een badruimte of een technische ruimte, bestemd voor het bereiken van een andere ruimte.

Toevoerventiel Constructief einddeel van een aftakkanaal waardoor lucht gecontroleerd in een ruimte wordt geblazen.

Turbulentie Variatie van de luchtsnelheid in richting en in de tijd ten opzichte van de gemiddelde snelheid en -richting.

Verse lucht Lucht die direct van buiten betrokken wordt.

Voorziening voor luchtverversing (ventilatievoorziening) Geheel aan constructieonderdelen, bestemd voor de toevoer van verse lucht, het overstromen van verse lucht of binnenlucht naar een aangrenzende ruimte en de afvoer van binnenlucht naar buiten, waarmee de vereiste ventilatie tot stand kan worden gebracht.

Uitwendige scheidingsconstructie Constructie die de scheiding vormt tussen een voor mensen toegankelijke besloten ruimte van een gebouw en de buitenlucht, de grond of het water, waaronder begrepen de op die constructie aansluitende delen van andere constructies, voor zover die delen van invloed zijn op het voldoen van die scheidingsconstructie aan een bij of krachtens het Bouwbesluit gegeven voorschrift.

ISSO-publicatie 61

Vorstbeveiliging Voorziening die ervoor zorgt dat de installatie bij vorst niet beschadigd wordt en in bedrijf blijft.

16

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen

Vraagsturing Regeling van de ventilatie op basis van een klokpatroon of sensorsturing. De luchtvolumestroom is geregeld op basis van de ventilatiebehoefte, met als doel een constante goede binnenluchtkwaliteit.

Vrije koeling Het zonder mechanische koeling (koelmachine) koelen van binnenruimten. Ventilatie gedurende de nachtelijke uren, in warme perioden, die tot doel heeft de afkoeling van de gebouwmassa, waardoor de temperatuur overdag minder hoog oploopt. Vrije koeling wordt ook wel 'passieve koeling', 'natuurlijke koeling' of 'zomernachtventilatie' genoemd.

Warmteterugwinning (WTW) Terugwinning van warmte uit afvoerlucht en/of rookgassen, waarmee verse lucht voorverwarmd kan worden.

WBDBO Afkorting van: weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag. De weerstand tegen branddoorslag en brandoverslag tussen twee ruimten is de kortste tijd die een brand nodig heeft voor uitbreiding van de ene naar de andere ruimte.

WTW-unit Unit waarmee met warmte uit de ventilatieafvoerlucht de verse lucht kan worden voorverwarmd (warmteterugwinning).

Zelfregelende voorziening, bestemd voor de toevoer van verse lucht Voorziening waarvan de capaciteit zonder ingrijpen van de gebruiker, al of niet elektrisch of sensorgestuurd, zich binnen zekere grenzen aanpast aan het luchtdrukverschil over de voorziening en/of de luchtkwaliteit in de ruimte.

ISSO-publicatie 61

17

Ventilatiesystemen in woningen en woongebouwen