ISSO-publicatie 75-1-2012

HANDLEIDINg

ENERgIEPRESTATIE ADVIES UTILITEITSgEBOUWEN ENERgIEPRESTATIECERTIFICAAT + ALgEMEEN DEEL

KENNISINSTITUUT VOOR DE INSTALL ATIESEC TOR

75.1

H A N D L E I D I N G E N E R G I E P R E S TAT I E A D V I E S U T I L I T E I T S G E B O U W E N - E N E R G I E P R E S TAT I E C E R T I F I C A AT

ISBN 978-90-5044-140-7

publicatie

ISSO

Kennisinstituut voor de Installatiesector

Kruisplein 25 3014 DB Rotterdam Postbus 577 3000 AN Rotterdam Tel. 010-2065969 Fax 010-2130384 E-mail: isso@isso.nl

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als norm­ stellende richtlijnen.

De in ISSO deelnemende organisaties zijn: ONRI: Organisatie van advies- en ingenieursbureaus PIT: Stichting Promotie Installatietechniek TVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in Gebouwen UNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel VABI: Vereniging voor Automatisering in de Bouw- en installatietechniek De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld: Raad van Begeleiding: De heer ing. H. Besselink Mevrouw dr. ir. P.M. Bluyssen De heer ir. P.R. van Dam De heer ir. J.J.N.M. Hogeling De heer ing. W.F.G. Hooijkaas De heer H.M.A. Janssen Groesbeek De heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof.M. De heer prof.dr.ir. A.H.C. van Paassen De heer ir. W.G. Ram

De heer W.J.H. Scheffer De heer ir. W. Schuringa De heer ing. R. Steine De heer ir. P.A.L. Stoelinga De heer ing. A.A.L. Traversari MBA De heer ir. E.J. Wagenaar (voorzitter) De heer ir. T.M.E. Zaal De heer prof. ir. W. Zeiler

De realisatie van de ISSO-publicatie 75 ‘’Handleiding EPA-U’’ werd verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 77, die als volgt was samengesteld: De heer ir. A. van Aarsen Deerns Raadgevende Ingenieurs b.v.

De heer ing. C.A.M. Arkesteijn ISSO De heer ing. E.A. Blankestijn SenterNovem De heer T.P. Bokhoven DE Koepel c/o Consolair BV Mevrouw Y. Bottenberg Neprom De heer A.C.F. Boven Meeuws (NVM) De heer ir. A. van den Dool Stichting Energiecentrum MKB De heer ir. H.H.E.W. Eijdems Rijksgebouwendienst De heer ing. G.P. Gijsbers Gijsbers Energie Advisering BV (AVEPA) De heer J. de Hoog Gemeente Den Haag, Dienst DSO De heer ing. J.H. Hoogkamer NVKL (FME) De heer ing. W. van den Kieboom GTI Energy Solutions (Uneto-VNI) De heer M.J. Kloet Stichting Energiecentrum MKB De heer A. van Luin Bergschenhoek (FME) De heer ing. A.M. v.d. Maas Klimaatenergie Nederland BV (OVEA) Mevrouw drs. A. Schuurmans Rockwool Benelux BV (NII) De heer J. Vos (Afd. Energie Adv.& Insp.)

Essent Toegevoegde Waarde Diensten De heer ir. E.J. Wagenaar Adviesbureau De heer K. van Went KIWA n.v.

Deze publicatie is gerealiseerd in opdracht van:

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publica­ tie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvul­ digheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publica­ tie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publi­ catie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zo­ wel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomen­ heden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden ver­ veelvoudigd, opgeslagen in een ge­ automatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO. Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Au­ teurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or trans­ mitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopy­ ing, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO. Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leverings­ voorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO. Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO Postbus 577 3000 AN Rotterdam e-mail: isso@isso.nl © Stichting ISSO – Rotterdam, herziene 1ste uitgave, oktober 2009 Herziene 2e uitgave, oktober 2011

ISSO-uitgaven ISSO-PUBLICATIES 7 Grondleidingen voor warmtetransport (1979) 8 Berekening van het thermische gedrag van gebouwen bij zomer­ ontwerpcondities (1985) 11 Warmteterugwinning (1982) 12 Verkort referentiejaar voor buitencondities (1986H) 13 Aanbevelingen ter voorkoming van ketelsteenvorming in watervoe­ rende installaties (1983) 14 Zonneboilers; ontwerp, uitvoering en advisering (1992H) 16 De jaarlijkse warmtebehoefte van woningen, energiegebruikbereke­ ning per vertrek en totaal (1987) 17 Luchtkanaalberekening (1993H) 18 Leidingnetberekening (1987) 19 Thermisch binnenklimaat, aanbevelingen (1991) 20 Energiegebruik in kantoorgebouwen (1987) 21 Berekening van het energiegebruik voor klimatisering en verlichting van kantoorgebouwen (1994) 22 Energiegebruik in schoolgebouwen (1987) 23 Correctieprocedure referentiejaar naar actueel jaar (1988) 24 Installatiegeluid, ontwerpaanbevelingen en grondslagen voor ge­ luidstechnische berekeningen aan installaties (1990) 25 Leidingisolatie – berekening van de economisch optimale dikte en dikte ter voorkoming van condensatie (1991) 26 Uitwendige corrosie: aanbevelingen ter voorkoming van uitwendige corrosie in verwarmings- en luchttechnische installatie (1990) 27 Luchtfilters in comfortinstallaties (1991) 29 Stralingsverwarming in hoge ruimten, indirect systeem (1992) 30 Leidingwaterinstallaties in woningen (2004) 30.3 ISSO/VNI Richtlijn Waterslag in tapwaterinstallaties (1998) 30.4 ISSO-publicatie Warmteterugwinning uit douchewater (2008) 30.5 ISSO-publicatie LegionellaCode Woninginstallaties (2008) 31 Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties (1995) 32 Uitgangspunten temperatuursimulatieberekeningen (1994) 34 Stralingsverwarming in hoge ruimten, direct systeem (1994) 35 Van automatisering naar gebouwbeheer – Een overzicht van de stand van zaken (1994) 37 Energiewijzer kantoren (1995) 38 Handboek warmtepompen voor de gebouwde omgeving (1996) 39 Langetermijnkoudeopslag in de bodem (1997) 40 Werkplekklimatisering door verdringingsventilatie in een kan­ tooromgeving (1994) 43 Concepten voor klimaatinstallaties (1998) 44 Het ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen (1998) 45 Methoden voor energiebesparingberekeningen – Onderbouwing­ methode Energiebesparingfonds (EBF) (1997) 46 Ontwerp van individuele hydraulische schakelingen voor verwarmen van eengezinswoningen (2000) 47 Ontwerp hydraulische schakelingen voor koelen (2005) 48 Klimaatplafonds/Koelconvectoren: richtlijnen voor ontwerp en uitvoering (2008) 49 Vloer-/wandverwarming; vloer-/wandkoeling (2005) 50 Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterverwarmings­ installaties (2008) 51 Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen (2009) 52 Luchtzijdig inregelen van klimaatinstallaties (2009) 53 Dimensionering verwarmingsinstallaties U-bouw (2002) 54 Energie Diagnose Referentie (EDR) (losbladig) (2003) 55 Tapwaterinstallaties in woon- en utiliteitsgebouwen (2001) 55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater (2005) 55.2 Handleiding zorglicht legionellapreventie (2005) 55.3 Legionellapreventie in klimaatinstallaties (2008) 55.4 Handleiding alternatieve technieken in collectieve leidingwater­ installaties (2008) 55.5 Handleiding beheer en onderhoud in collectieve leidingwaterinstal­ laties (2008) 56 Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmings­ installaties in woningen (2002) 57 Warmteverliesberekening voor industriegebouwen (2002) 58 Luchtverwarming woningbouw (2004) 59 Grote zonneboilers (2001) 60 U- en R- Waarden (2005) 61 Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen (2001) 62 Gebalanceerde ventilatie en wtw in woningen (2003) 64 Kwaliteitseisen isoleren (2002)

63 Beheer en Onderhoud ventilatiesystemen in woningen en woon­ gebouwen (2008) 65 Inregelen van ontwerpvolumestromen in warmwaterverwarmings­ installaties (2004) 66 Vermogen van radiatoren en convectoren in praktijksituaties (2001) (Herziening ISSO 1) 67 PvE Elektrotechnische veiligheid & bedrijfszekerheid (2007) 68 Energetisch optimale stook- en koellijnen (2002) 69 Model voor de beschrijving van de werking van een klimaat­ installatie (2002) 70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens (2008) 70.2 Individuele behandeling van afvalwater (IBA) (2000) 70.3 Grijswater binnen de perceelgrens (2002) 71 Optimale warmte opwekkingsinstallaties (2003) 72 Ontwerpen van individuele en klein elektrische warmtepomp­ systemen (2005) 73 Ontwerp en Uitvoering van Verticale Bodemwarmtewisselaars (2005) 74 Thermisch behaaglijkheid - eisen voor de binnen temperatuur in gebouwen (2004) 75 Handleiding Energieprestatie-Advies Utiliteitsgebouwen — 75.1 (2009) - 75.2 (2007) - 75.3 (2009) 76 Montage- en materiaalspecificaties voor warmwater-verwarmings­ installaties (2005) 77 Installaties voor Levensloopbestendig Wonen: functie, ontwerp en uitvoering (2004) 78 Handleiding Zonnestroom voor ontwerper en installateur (2006) 79 Inspectie en Onderhoud van Noodverlichtingsinstallaties (2004) 80 Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met warmtepompen in de woningbouw (2007) 81 Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor utiliteitsgebouwen (2007) 82 Handleiding Energieprestatie-Advies Woningen — 82.1 (2009) - 82.2 (2007) - 82.3 (2009) 83 Een helder licht op werkplekverlichting (2006) 86 Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2-installaties in tuinbouwkassen (2007) 87 Kwaliteitseisen voor watertechnische installaties in tuinbouwkassen (2007) 88 Kwaliteitseisen voor de constructie van tuinbouwkassen (2007) 89 Binnenklimaat scholen (2008)

DIVERSEN (voor overige producten zie www.isso.nl) NTR 3216 Binnenriolering richtlijn voor ontwerp en uitvoering (2008)

(te bestellen bij NEN, 015-269 03 90) 900 Verdringingsventilatie (2004) 901 Binnenmilieu en productiviteit in kantoren (2007) GIW Ontwerp- en montageadviezen, Nieuwbouw, eengezinswoningen en appartementen (2008) HBK Handboek Installatietechniek (2002) ISSO-KLEINTJES Handleiding Kleintje Water (2003) Handleiding Kleintje Inregelen (2004) Handleiding Kleintje Vloerverwarming (2005) Handleiding Kleintje Warmteverlies voor woningen (2005) Handleiding Kleintje Cv (2006) Handleiding Kleintje Binnenklimaat (2006) Handleiding Kleintje U- en Rc-waarden (2007) Handleiding Kleintje Riolering (2008) Handleiding Kleintje Stooklijnoptimalisatie (2008) Handleiding Kleintje GAS (2008) Handleiding Kleintje Legionellapreventie (2008) Handleiding Kleintje Ventilatie (2009) Handleiding Meetmethoden Elektrotechniek (2009)

INSTRUCTIEMATERAAL IBnv Instructieboek Noodverlichting (2006) IBmkls Instructieboek Montage- en verwerkingsrichtlijn kunststof leiding­systemen sanitair (2008) IBM Instructiebladen voor monteurs gebaseerd op Kleintje Riolering (2008) IBhs Instructieboek Ontwerpen van sanitaire installaties (2008) IBemodm Instructieboek EMO, module 1 en 2 IBpq Instructieboek Power Quality (2009) IBwp Instructieboek Warmtepompen (6 delen) (2009)

VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP WWW.ISSO.NL

ISSO-publicatie 75.1

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen Energielabel + Algemeen deel

ISBN: 978-90-5044-185-8

INHOUDSOPGAVE

0

Samenvatting

5

Summary

5

Symbolenlijst

7

Algemeen deel

9

0.1

Inleiding

9

0.2

Energiebesparing

9

0.2.1

Verminderen aardgasverbruik

9

0.2.2 0.3

Vermindering elektriciteitsgebruik

10

Energiebesparing in de wetgeving in Nederland

11

0.3.1

Wetgeving

11

0.3.2

Overheids- en klimaatbeleid

13

0.4

Europse richtlijn Energy Performance Building Directive (EPBD)

15

0.5

Implementatie EPBD in Nederland

17

0.5.1

Nieuwbouw en renovatieprojecten

17

0.5.2

Energielabel voor bestaande bouw

17

0.5.3

Alternatieve systemen (duurzame energie)

20

0.5.4

Regelmatige keuringen

20

0.6

Relatie Energielabel en EPA-maatwerkadvies

20

0.7

Kwaliteitsborging Energielabel en maatwerkadvies

20

0.7.1

Inleiding

20

0.7.2

BRL 9500

21

0.7.3

Wat is certificatie?

23

0.7.4

Certificering van bedrijven

25

0.8

Eisen die opdrachtgever aan bedrijven kan stellen

26

0.9

Energielabel-maatwerkadvies

27

0.10

EPA-U-advisering context overheid en markt

28

0.10.1 Inleiding

28

0.10.2 Klantgroeptypering en exploitatievormen gebouwen

28

0.10.3 Sectoren en gebouwfunctie

31

1

Inleiding

41

2

Energielabel

43

2.1

Klasse-indeling op het Energielabel

47

2.2

Gebruiksfuncties

48

2.3

Afmelden van het energielabel

48

2.3.1

48

Afmelddatabase 'Energielabels'

3

Energie-index

51

4

Standaardgebruikersgedrag

53

5

ISSO- publicatie 75.1

4.1

Standaardweeregevens

53

4.2

Binnentemperaturen voor verwarmen en koelen

54

4.3

Standaardgebruikstijden, gebruiksdagen en gebruiksfactor

55

4.4

Minimale ventilatie

55

4.5

Standaard toe te voeren gram-uren vocht

56

4.6

Standaard interne warmteproductie

56

4.7

Standaardaantal branduren voor verlichting

57

4.8

Standaard jaarlijkse netto-warmtebehoefte voor warmtapwater

57

Standaard energiebesparende maatregelen

59

3

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

6

Opnameprotocol gebouw

65

6.1

Bronnen

65

6.2

Instrumentarium en EI-software

66

6.3

Opname gebouw

67

6.4

Labelplicht en gebouwindeling

68

6.4.1

Bepaal de gebouwgrenzen (stap 1)

69

6.5

6.6

6.7

6.8

6.9

6.10

6.4.2

Bepaal het labelplichtige deel van het gebouw (stap 2)

70

6.4.3

Bepaal voor alle niet-labelplichtige delen van het gebouw of deze als verwarmd of onverwarmd moeten worden beschouwd (stap 3)

75

6.4.4

Indeling in gebouwdelen (stap 4)

76

6.4.5

Onderscheiden van energiesectoren (stap 5)

77

6.4.6

Onderscheiden van gebruiksfuncties binnen één energiesector (stap 6)

80

Bepaal de algemene gebouwgegevens en algemene energiesectorgegevens (stap 7)

81

6.5.1

Algemene gebouwgegevens

81

6.5.2

Algemene energiesectorgegevens

82

Bepaal de kenmerken van de thermische schil per energiesector

83

6.6.1

Begrenzing

83

6.6.2

Oppervlaktebepaling

83

6.6.3

Bepaling opbouw constructies

89

Bepaling van de gegevens ten behoeve van de infiltratie (stap 9)

105

6.7.1

Sectorhoogte

105

6.7.2

Gebouwhoogte

105

6.7.3

Geveltype

106

Bepaling installatiegegevens per energiesector

106

6.8.1

Klimaatinstallaties per energiesector

106

6.8.2

Verlichtingsinstallaties in de energiesector

115

6.8.3

Warmtapwaterinstallaties per gebruiksfunctie in de energiesector

117

6.8.4

Fotovoltaïsche cellen per gebouw

118

Aandachtspunten bij een aantal gebruiksfuncties

118

6.9.1

Winkelfunctie

118

6.9.2

Sportfunctie

120

Gebouwen waar het Energielabel zichtbaar moet worden opgehangen

122

6.11

De gebouwopnames van voor 2010 omzetten naar de methode van 2010

123

6.12

Voorbeelden van het indelen van gebouwen

124

Bijlage 1A

Aanwijzingen voor het herkennen van bouwkundige constructies

129

Bijlage 1B

Aanwijzingen voor het herkennen van installaties

135

Bijlage 2

Opbouw Energielabel

150

Bijlage 3

Opnameformulier

156

Literatuurlijst

ISSO- publicatie 75.1

168

4

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

SAMENVATTING

SUMMARY

In het kader van de Europese richtlijn (de EPBD) moet elke woning en/of utiliteitsgebouw die gebouwd wordt, verkocht wordt of opnieuw verhuurd wordt voorzien zijn van een Energielabel. Op het Energielabel staat de energetische kwaliteit van het gebouw weergegeven, ook worden er een aantal globale energiebesparende maatregelen weergegeven. De verplichting tot het hebben van een Energielabel is aangegeven in het Besluit Energieprestatie Gebouwen en de Regeling Energieprestatie Gebouwen. Voor de eisen waaraan het certificaat en de totstandkoming van certificaat moet voldoen wordt verwezen naar de BRL 9500 serie.

Dit deel van de ISSO-publicatie geeft de middelen aan waarmee aan de eisen uit de BRL 9500 kan worden voldaan. ISSO publicatie 75 heeft betrekking op utiliteitsgebouwenen bestaat uit een aantal delen:  Deel 1: Het Energielabel;  Deel 2: Maatwerkadvies;  Deel 3: De formulestructuur.

In view of the European guideline (EPBD) each residential and/or non-residential building, that is sold or of which the lease is renewed, has to possess an Energy Performance Certificate (EP Certificate). The Energy Performance Certificate not only shows the energetic quality of the building but also a number of global energy saving measures taken. The obligation to present a EP-certificate is enforced by both the Decree Energy Performance Buildings and the Regulation Energy Performance Buildings. Reference is made to the BRL 9500 series for the requirements that the certificate and the realization of the certificate have to meet. This part of ISSO-publication 75 provides the tool to help meet the requirements as stated in the BRL 9500.

ISSO-publication 75 focusses on non-residential buildings and consists of various parts:  Part 1 The energy performance certificate;  Part 2 Made-to-measure advice;  Part 3 Formula structure.

In deel 1 is beschreven hoe het utiliteitsgebouw voor het maken van het Energielabel moet worden opgenomen en hoe het Energielabel tot stand komt. In dit deel van deze ISSO-publicatie komen aan de orde:  De uitleg van het Energielabel;  De berekening van de energie-index;  De standaardomstandigheden voor de berekening van de Energie-index ;  De standaard energiebesparende maatregelen;  De opname van het gebouw.

Part 1 describes how to include the non-residential building in the certificate and how the certificate is finalized. This part of the ISSO-publication discusses:  The explanation of the certificate;  The calculation of the Energy Index;  The standard conditions for the calculation of the Energy Index;  The standard energy saving measures;  The recording of the building.

Voor het maken van het Energielabel voor utiliteitsgebouwen moet de EPA-bedrijf gecertificeerd zijn conform de BRL 9500 deel 3 Energielabel, bestaande utiliteitsgebouwen.

To realize the EP certificate for non-residential buildings the EPA-advisor has to be certified in accordance with the BRL9500, part 1, Energy Performance Certificate existing Buildings.

ISSO- publicatie 75.1

5

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

ISSO- publicatie 75.1

6

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

SYMBOLENLIJST Ag;gf

gebruiksoppervlakte van de gebruiksfunctie

[m2]

Averlies

verliesoppervlakte van de energiesector

[m2]

cEPA;gf

correctiefactor voor gebruiksfunctie

[-]

cEPC;gf

correctiefactor voor de eis aan de EPC voor de gebruiksfunctie gf (uit Bouwbesluit)

[-]

cg;toel

referentie energiegebruik

[MJ/m2]

cV

factor uit Bouwbesluit 2006 voor toelaatbaar geacht energiegebruik voor ventilatie

[MJ·s/dm3]

cverlies;toel

maat voor transmissieverliezen

[MJ/m2]

EI

energie-index

[-]

EPCeis;gf

eis aan EPC voor gebruiksfunctie

[-]

fdak

dakfactor

[-]

fgebruik;gf

gebruiksfactor: gebruiksoppervlakte gewogen tijdfractie dat de ventilatie in bedrijf is voor gebruiksfunctie

[-]

fkoel

weegfactor waarmee gedeeltelijke compensatie voor aanwezigheid van koeling gegeven wordt

[-]

fverblijfsgebied

correctiefactor voor oppervlakte van het verblijfsgebied

[-]

h

omrekeningsfactor van dm3/s naar m3/h (= 3,6)

[-]

Qprim;toel;gf

totaal toelaatbaar energiegebruik in gebruiksfunctie gf van het gebouw

[MJ]

qzon

zonnestraling op een horizontaal vlak

[MJ/m2]

Rc

warmteweerstand van de bouwkundige constructies

[m2·K/W]

uv;min;gf

minimaal ventilatievoud van rechtstreeks van buiten komende lucht voor gebruiksfunctie

[dm3/s·m2]

U-waarde

warmtedoorgangscoëfficiënt

[W/m2·K]

yV

correctiefactor uit Bouwbesluit 2006

[-]

yverlies

correctieterm uit Bouwbesluit 2006

[-]

Zzon

verhouding tussen de zonnestraling bij een bepaalde oriëntatie en de zonnestraling [-] op een horizontaal vlak

θaanvoer

ontwerpaanvoertemperatuur

[°C]

θe

gemiddelde buitentemperatuur in een maand

[°C]

θe, vent

inblaastemperatuur van de ventilatielucht

[°C]

θin

temperaturen voor verwarming/koeling

[°C]

ISSO- publicatie 75.1

7

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen