ISSO-publicatie 79-2010

publicatie

k e nnisins t i t u u t v o o r d e ins t a l l a t i e s e c t o r

79

inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

herziene versie 2010

ISSO

Kennisinstituut voor de Installatiesector

Kruisplein 25 3014 DB Rotterdam Postbus 577 3000 AN Rotterdam Tel. 010 20 65 969 Fax 010 21 30 384 E-mail: isso@isso.nl

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO-publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO-publicaties als normstellende richtlijnen.

De in ISSO deelnemende organisaties zijn: NLingenieurs: Organisatie van advies- en ingenieursbureaus PIT: Stichting Promotie Installatietechniek TVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in Gebouwen UNETO-VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel VABI: Vereniging voor Automatisering in de Bouw- en installatietechniek De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld: De heer W.J.H. Scheffer De heer ir. R.D. van Bergen De heer ir. J. Schonewille De heer ing. H. Besselink De heer ing. R. Steine Mevrouw dr.ir. P.M. Bluyssen De heer ir. P.A.L. Stoelinga De heer ing. W.F.G. Hooijkaas De heer ing. A.A.L. Traversari MBA De heer H.M.A. Janssen Groesbeek De heer ir. E.J. Wagenaar De heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof. em.

De heer ir. T.M.E. Zaal De heer ir. W. Plokker De heer prof. ir. W. Zeiler De heer ir. W.G. Ram De realisatie van de ISSO-publicatie 79 werd verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 96 die als volgt was samengesteld: De heer J. Brekelmans Hulpverleningsregio Haaglanden De heer E. Buitenhuis Cooper Safety B.V. De heer S. Dane Van Lien Emergency Lighting De heer ing. A.H.P. Derksen (projectcoördinator) ISSO De heer ing. J.P. Heimgartner Cofely West Utiliteit B.V. De heer ing. E. Horstman UNETO-VNI De heer N.J. Koreman Koreman Lichtonderhoud De heer W. Ladiges (voorzitter) OTIB De heer ing. H.J.J. Meutzner (rapporteur) MLO Meutzner Licht Opleidingen De heer P.P.A.C.M. Timmermans Timmermans Elektrotechniek De heer M. Visser Verkerk Groep De heer ing. H. Wertmuller Ministerie VROM De ontwikkeling van ISSO-publicatie 79 is mede tot stand gekomen door financiële bijdragen van: Opleidings- en ontwikkelingsfonds v o o r h e t Te c h n i s c h Installatiebedrijf

OTIB: De technische installatiebranche is met ruim 10.000 werkgevers en ruim 137.000 werknemers één van de grootste branches van Nederland.

De bedrijven in deze branche ontwerpen, installeren en onderhouden technische installaties voor ICT, verwarming, sanitair en elektro. Hun werkterrein ligt binnen de woningbouw, utiliteit, industrie en infrastructuur.

Het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) stimuleert het vakmanschap in de branche. OTIB spant zich in om scholing te agenderen bij de ruim 10.000 bedrijven in deze branche, maar houdt ook zicht op het scholingsaanbod om witte vlekken in het aanbod van opleidingen te voorkomen. Daar waar nodig worden opleidingen geïnitieerd die aansluiten bij de nieuwste innovatieve ontwikkelingen. OTIB fungeert als vraagbaak, stimulator, betrokken partner, intermediair en initiator voor onderwijs en bedrijfsleven.

Uneto-VNI; UNETO-VNI is de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. Beide sectoren leveren een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie (jaarlijkse omzet van circa 3 miljard euro). De installatiebranche biedt werkgelegenheid aan 130.000 personen. De installatiebedrijven zijn actief binnen de woningbouw, utiliteit, industrie en infra op de gebieden ontwerp, advies, installatie en beheer. Van deze bedrijven zijn er circa 5.300 aangesloten bij UNETO-VNI, deze nemen 90% van de omzet van de installatiebranche voor hun rekening. De technische detailhandel bestaat uit winkelbedrijven die apparatuur verkopen en repareren. UNETO-VNI vertegenwoordigt ruim 1.800 winkels.

UNETO-VNI is een van de grootste werkgeversorganisaties van Nederland en een factor van belang in de Nederlandse economie en samenleving.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publicatie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publicatie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zowel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk-)fouten, onvolledigheden en onvolkomenheden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO. Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO. Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO. Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSO, Postbus 577, 3000 AN Rotterdam, e-mail: isso@isso.nl © Stichting ISSO – Rotterdam, september 2010

ISSO-publicatie 79

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

ISBN: 978-90-5044-201-5

INHOUDSOPGAVE

1 2

Samenvatting

5

Begrippenlijst

6

Inleiding

7

Randvoorwaarden noodverlichting

9

2.1

Waarom noodverlichting

9

2.2

Termen en definities

9

2.2.1

9

2.3

3

4

5

Systemen voor noodverlichting en vluchtrouteaanduiding

10

2.3.1

Centraal gevoede systemen

10

2.3.2

Decentraal gevoede systemen

10

Wetgeving en normering

11

3.1

Historische verandering van de regelgeving

11

3.2

Normen en aanbevelingen

12

Inspectie en onderhoud

15

4.1

15

Algemeen

4.2

Profiel van een inspecteur

15

4.3

Profiel van een onderhoudsmonteur

16

4.4

Inspectie- en onderhoudscontracten

16

4.5

Logboek

16

4.6

Meten van horizontale verlichtingssterkte van noodverlichting

17

Uitvoeren van inspectie

19

5.1

Gestructureerd uitvoeren van inspecties

19

5.2

Algemeen deel inspectie

20

5.2.1

Voorbereiding

20

5.2.2

Aanmelding

20

5.2.3

Inspectie

20

5.2.4

Registratie

21

5.2.5

Afmelding

21

5.2.6

Logboek

21

5.3

5.4

ISSO-publicatie 79

Overzicht functionaliteit noodverlichting

Inspectie van decentrale systemen

21

5.3.1

Zijn de armaturen conform NEN-EN-IEC 60598-2-22?

22

5.3.2

Advies over installatie/armaturen

22

5.3.3

Visuele inspectie

22

5.3.4

Armaturen met automatische test?

22

5.3.5

Handmatige test van functie en autonomie

22

Inspectie van centrale systemen

22

5.4.1

23

Is de installatie conform NEN-EN 50171 uitgevoerd?

5.4.2

Zijn de armaturen conform NEN-EN-IEC 60598-2-22?

23

5.4.3

Visuele inspectie

23

5.4.4

Inspectie van de centrale voedingsvoorziening en de bekabeling

23

5.4.5

Testen werking systemen

23

3

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

6

7

Uitvoeren van onderhoud

25

6.1

Algemeen

25

6.2

Onderhoud van een armatuur

25

6.2.1

25

Visuele controle (schouwen)

6.2.2

Vaststellen laatste controledatum

26

6.2.3

Onderzoek buitenkant armaturen

26

6.2.4

Functietest armatuur

26

6.2.5

Vervanging lichtbron (indien van toepassing)

26

6.2.6

Onderzoek binnenkant armaturen

27

6.2.7

Afronding controle

27

6.3

Onderhoudsschema

27

6.4

(Revisie)tekeningen

28

MKK-structuur

29

7.1

Opzet MKK

29

7.1.1

Fases

29

7.1.2

Kwaliteitbeheeraspecten

30

7.1.3

Matrix

31

7.2

Overzicht ingevulde cellen

32

7.3

Celinhoud en specificatiebladen

32

7.4

Opbouw specificatiebladen

33

Specificatiebladen

35

V.

Beheerfase

35

V.0-1

Uitwisseling informatie

35

V.2-1

Uitwisseling informatie

36

V.3-1

Onderhoud

37

V.4-1

Onderhoud

38

V.4-2

Inspectieschema

39

V.4-3

Vervangingsschema componenten

40

V.7-1

Onderhoudscontract

41

V.8-1

Logboek

42

Bijlage A

Inspectierapport

43

Bijlage B

Voorbeeld logboek

52

Bijlage C

Voorbeeld onderhoudscontract

59

Bijlage D

Aandachtspunten bij opstellen van een onderhoudscontract

63

ISSO-publicatie 79

4

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

SAMENVATTING Noodverlichting neemt in onze samenleving een zeer belangrijke plaats in met betrekking tot het veilig kunnen verlaten van gebouwen bij calamiteiten en het wegvallen van de elektrische voedingsvoorzieningen.

Dit geldt niet alleen voor de aanleg van een noodverlichtingsinstallatie maar zeker ook voor de verplichte inspectie en het noodzakelijke onderhoud ervan.

Immers een installatie moet vele jaren betrouwbaar zijn werk kunnen doen.

ISSO-publicatie 79 gaat in op de huidige eisen en voorwaarden voor inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties.

In de diverse hoofdstukken komen bouwregelgeving, normen, aanbevelingen, randvoorwaarden voor inspecties en onderhoud en de ter beschikking staande systemen voor noodverlichting aan de orde.

Uitleg wordt gegeven aan de hand van beeldmateriaal, tabellen en stroomschema's.

Tevens wordt aandacht besteed aan het toepassen van een checklist, onderhoudsschema en het opzetten en gebruik van een logboek.

De publicatie is bedoeld voor organisaties en personen die verantwoordelijk zijn voor inspectie en onderhoud en voor personen in de opdrachtgeversfeer als (gedelegeerd) installatieverantwoordelijke en toezicht beherende instanties (gemeente/brandweer).

Waarschijnlijk worden in 2012 het Bouwbesluit en Gebruiksbesluit vervangen door het Bouwbesluit. Het Bouwbesluit integreert het huidige Bouwbesluit, het Gebruiksbesluit en een groot deel van de Bouwverordening.

Naar verwachting resulteert deze wijziging niet in inhoudelijke wijzigingen van de te volgen procedures voor inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties.

Deze publicatie vervangt ISSO-publicatie 79 'Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties' van juni 2004.

ISSO- publicatie 79

5

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

BEGRIPPENLIJST Armatuurrendement Verhouding tussen hoeveelheid licht die daadwerkelijk uit de armatuur komt en die door de lamp(en) in de armatuur wordt uitgestraald [%].

Werkvlak Het vlak waarin de visuele taak plaats vindt, bij noodverlichting de vloer van een vluchtroute.

Gelijkmatigheidsindex Verhouding tussen de laagste en de gemiddelde verlichtingssterkte binnen de vluchtroute [-].

Lampsysteem rendement Maat voor het rendement van een lamp inclusief voorschakelapparaat (vsa): quotiĂŤnt van de lichtstroom die uit de lichtbron treedt en het opgenomen elektrisch vermogen van de lamp en vsa [lm/W].

Levensduur Gebruikslevensduur van een bepaald type (gas)ontladingslamp: is de tijd die een groep van deze lichtbronnen, door terugval van de lamplichtstroom, 20% minder is geworden ten opzichte van de hoeveelheid licht bij aanvang.

Bij LEDs hanteren een aantal fabrikanten doorgaans het tijdstip waarop de terugval van de lichtstroom de 70% grens onderschrijdt.

Lichtstroom Totale hoeveelheid licht die een lichtbron per tijdseenheid uitzendt ofwel die een vlak (vluchtroute) ontvangt [lm].

Luminantie Maat voor de helderheid van een (lichtgevend) vlak c.q. lichtbron [cd/m2].

Onderhoudswaarde Verhoudingsfactor tussen de nieuwwaarde en de eindwaarde van de verlichtingssterkte van een kunstmatige verlichting. De aangegeven lux- waarden zijn eindwaarden. Deze moeten tot de lampvervanging (remplace) op de vluchtroute kunnen worden gemeten [-].

Praktijkverlichtingssterkte Verlichtingssterkte die tot het einde van de levensduur van de lichtbronnen op de vluchtroute aanwezig dient te zijn [lux] = [lm/m2].

Voorschakelapparaat Apparaat dat bij een gasontladingslamp nodig is om de stroomsterkte te stabiliseren.

Driver Apparaat dat bij LEDs nodig is om de stroomsterkte te stabiliseren en zorgt voor de juiste bedrijfsspanning.

ISSO- publicatie 79

6

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties

1

INLEIDING

Deze publicatie omschrijft hoe op uniforme en consistente wijze de functionaliteit van de noodverlichtingsinstallatie in gebouwen door inspecties en onderhoud kunnen worden gewaarborgd. Door een goed werkende noodverlichtingsinstallatie wordt de persoonlijke veiligheid in gebouwen verhoogd.

De publicatie is bedoeld voor organisaties en personen die verantwoordelijk zijn voor inspectie en onderhoud van noodverlichting, voor personen in de opdrachtgeversfeer als (gedelegeerd) installatieverantwoordelijke en toezicht beherende instanties (gemeente/brandweer) en degenen die daar uitvoering aan geven.

De publicatie gaat uit van de bouwregelgeving, normen en randvoorwaarden voor inspectie en onderhoud van noodverlichting.

Het Gebruiksbesluit eist dat de kwaliteit en functionaliteit van noodverlichting is gewaarborgd.

Om een goede functionaliteit van noodverlichting te waarborgen is correcte naleving van de voorschriften voor jaarlijks onderhoud vereist.

Inspectie en onderhoud van de noodverlichtingsinstallatie in ruimtes met ontploffingsgevaar en andere speciale ruimten vallen niet onder de scope van deze publicatie.

In het kader van de Wet Milieubeheer is het van belang het gebruik van fossiele energiestromen te verminderen. Om hieraan tegemoet te komen zouden onder andere de armaturen voor vluchtrouteaanduiding in continubedrijf vervangen kunnen worden door LEDarmaturen.

ISSO- publicatie 79

7

Inspectie en onderhoud van noodverlichtingsinstallaties