PDT-instructieboek IBbkab
PDT-instructieboek IBbkab
Betonactivering Basis
Platform Duurzame Technologie www.duurzame-technologie.nl
IBbkab Omslag.indd 1
17-2-2015 10:31:52
Betonkernactivering Basis Dit is een uitgave van het platform Duurzame Technologie (PDT). Het PDT draagt zorg voor het samenbrengen van de mogelijkheden voor scholing van duurzame technieken voor de technische installatiebranche. De organisaties achter het PDT zijn OTIB, ISSO, Uneto-VNI, TVVL en NL-Ingenieurs.
Het PDT-instructiemateriaal betonactivering bestaat uit twee delen: – Betonkernactivering: Basis - IBbkab – Betonkernactivering: Ontwerpen - IBbkao De realisatie van deze leergang Betonkernactivering is verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 80.1 die uit de volgende personen is samengesteld: – ing. C.A.M. Arkesteijn (ISSO) – E. Bisschop (WTH-Vloerverwarming) – ing. H.M. Bruggema (Peutz B.V.) – drs. J. Cromwijk (DWA Installatie- en energieadvies) – G.J. Koele (Thermal Confort Systems B.V.) – D. Muller (ThermoPlus B.V.) – J. van Os – ing. J.N.E. Ubaghs (Sjef Ubaghs Installatietechniek B.V.) – dr. ir. C.J. Wisse (DWA Installatie- en energieadvies) Dit instructieboek is tot stand gekomen door financiering van OTIB.
‘Duurzame Technologie’ hét platform tot scholing voor de technische installatiebranche.
Meer informatie op www.duurzame-technologie.nl
Eerste druk, december 2014. ISBN: 978-90-5044-267-1 Aansprakelijkheid De samenstellers van deze publicatie hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verzamelen, samenstellen en verwerken van de gegevens in deze uitgave. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat er toch fouten en onvolledigheden in deze uitgave voorkomen. Ieder gebruik van deze uitgave en gegevens daaruit is geheel voor eigen risico van de gebruiker en het PDT sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze uitgave en de daarin opgenomen gegevens. Auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van het platform Duurzame Technologie.
IBbkab Omslag.indd 2
17-2-2015 10:31:53
PDT-instructieboek IBbkab
Betonkernactivering Basis
Datum: December 2014 Dit instructieboek is tot stand gekomen door financiering van OTIB.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2 PDT-instructieboek IBbkab
Inhoudsopgave Symbolenlijst ............................................................................................................ 4 Begrippenlijst ........................................................................................................... 6 1
Inleiding ............................................................................................................ 13 1.1 Leerdoelen .................................................................................................. 14 1.2 Doelgroep .................................................................................................... 15 1.3 Leeswijzer ................................................................................................... 16
2
Achtergronden BKA ........................................................................................ 17 2.1 Gebruik van thermische massa ................................................................... 17 2.2 Verschillende vloertypes en afbakening ...................................................... 18 2.3 Integratie afgiftesysteem en constructie ...................................................... 21 2.4 Contouren van de ontwerpopgave: een integraal ontwerpproces ............... 22 2.5 Voor welke gebouwfunctie? ........................................................................ 22
3
Programmafase ................................................................................................ 25 3.1 Stappenplan programmafase ...................................................................... 25 3.2 Afwegingskader ........................................................................................... 27 3.2.1 Thema’s afwegingskader .................................................................... 28 3.2.2 Tools ................................................................................................... 28
Bijlage A Tool 1: Kader en ambities ..................................................................... 31 Bijlage B Tool 2: Ontwerpaspecten ...................................................................... 34 Bijlage C Tools 3, 4 en 5 ........................................................................................ 37 C.1 Tool 3: Projectbezoek ..................................................................................... 37 C.2 Tool 4: Voorselectie concepten klimaatinstallaties ......................................... 38 C.3 Tool 5: Benchmarking BKA met andere klimaatconcepten ............................ 38
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3 PDT-instructieboek IBbkab
Symbolenlijst A
oppervlakte
[m²]
b
breedte
[m]
c
soortelijke warmte
[J/kg·K]
di
diameter inwendig van leiding
[m]
Du
diameter uitwendig van leiding
[m]
EPC
energieprestatiecoëfficiënt
[-]
GA,k
karakteristieke geluidwering van een verblijfsruimte
[dB]
GA
geluidwering van de gevel van een verblijfsruimte
[dB]
h
hoogte
[m]
Ico
isolatie-index voor contactgeluid
[dB]
Ilu;k
karakteristieke isolatie-index voor luchtgeluid
[dB]
Li,a,k
karakteristiek installatiegeluidniveau t.g.v. installaties in een gebouw op een
[dB]
ander perceel, uitgedrukt in het gefilterd geluidniveau dat rekening houdt met de gevoeligheid van het menselijk oor voor de frequenties uit het hoorbaar spectrum Lp
geluiddrukniveau
[dB]
Lw
geluidvermogenniveau
[dB]
Nu
kengetal van Nusselt
[-]
qv
luchtvolumestroom
[dm³/s]
qv,10
luchtvolumestroom bij een drukverschil van 10 Pa
[dm³/s]
P
vermogen
[W]
Pr
kengetal van Prandtl
[-]
Rb
thermische weerstand van de vloerafwerking
[m²·K/W]
Rc
warmteweerstand constructie
[m²·K/W]
Re
kengetal van Reynolds
[-]
totale thermische weerstand tussen water in de leiding en het beton juist buiten
[m·K/W]
Rt
de leiding, uitgedrukt per meter leiding Rvw
thermische weerstand water-leidingwand, uitgedrukt per meter leiding
[m·K/W]
Rw
thermische weerstand van de leidingwand, uitgedrukt per meter leiding
[m·K/W]
Rwl
totale thermische weerstand tussen water en vertreklucht
[W/m².K]
SWM
specifiek werkzame massa
[kg/m²]
tc
tijdconstante
[s]
T0
referentienagalmtijd, bij woningen 0,5 seconde
[s]
verschil tussen de gemiddelde watertemperatuur in de leidingen en de
[K]
dT
temperatuur van de vertreklucht, uitgedrukt in absolute temperatuur Tgem
gemiddelde waarde van de absolute temperatuur van het vloeroppervlak en de
[K]
aangrenzende vertrekluchttemperatuur Topp
absolute temperatuur van het oppervlak waar de warmte of koude aan de
[K]
aangrenzende vertreklucht wordt afgegeven Tvertr
absolute temperatuur van de wanden in het vertrek, die de vloer omringen
[K]
U
warmtedoorgangscoëfficiënt
[W/(m²·K)]
v
snelheid
[m/s]
ZTA
zontoetredingsfactor
[-]
α
warmteoverdrachtscoëfficiënt
[W/m²·K]
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 PDT-instructieboek IBbkab
αconv
warmteoverdrachtscoëfficiënt voor convectie van vloeroppervlak naar
[W/m²·K]
aangrenzende vertreklucht αstr
warmteoverdrachtscoëfficiënt voor straling tussen het vloeroppervlak en het
[W/m²·K]
omringende vertrek αwb
warmteoverdrachtscoëfficiënt van water naar omringend beton
[W/m²·K]
ε
emissiecoëfficiënt
[-]
η
dynamische viscositeit
[kg/m·s]
θi
temperatuur aan de binnenzijde van de leidingwand
[°C]
θlucht
temperatuur van de lucht
[°C]
θv
temperatuur van het water in de leiding
[°C]
θwater
gemiddelde watertemperatuur in de BKA-leidingen
[°C]
θu
temperatuur aan de buitenzijde van de leidingwand
[°C]
λ
warmtegeleidingscoëfficiënt
[W/m·K]
λw
warmtegeleidingscoëfficiënt in de leidingwand
[W/m·K]
ρ
soortelijke massa
[kg/m³]
σ
constante van Stefan-Boltzmann: 5,67·10
Φ
warmtestroom
-8
[W/m2·K4] [W/m²]
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5 PDT-instructieboek IBbkab
Begrippenlijst Accumulatie Opsaan van warmte in een bouwkundige constructie. Als de opname van warmte verschilt van de afgifte van warmte van een bouwkundige constructie zal de temperatuur in de constructie veranderen. Akoestische demper Een voorziening ter vermindering van de geluidsdruk. BKA Betonkernactivering (bouwdeelactivering): het thermisch activeren van betonnen vloerconstructies. BREEAM Building Research Establishment Environmental Assessment Method. BREEAM stelt een standaard voor een duurzaam gebouw gebaseerd op de top van duurzaamste gebouwen in de Nederlandse markt en geeft vervolgens aan welk prestatieniveau het onderzochte gebouw heeft. Casco De dragende constructie van een gebouw inclusief buitenafwerking. Het gebouw is wind- en waterdicht, maar de binnenafwerking ontbreekt nog. CFD Computational Fluid Dynamics. Deze methode maakt het mogelijk om met een computer de luchtstroming in een ruimte en rond aanwezige elementen in deze ruimte inzichtelijk te maken. Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) Maat voor de energetische eigenschappen van een gebouw of een gedeelte van een gebouw inclusief de gebouwinstallaties bij een genormeerd gebruikersgedrag, in overeenstemming met NEN 5128, NEN 2916 of NEN 7120. Externe warmtelast De warmtestroom [Φ] naar een vertrek samengesteld uit: De via transparante en niet-transparante delen van buitenwanden en daken binnenkomende zonnewarmte; De transmissie ten gevolge van het temperatuurverschil tussen binnen en buiten; De warmtetoevoer door ventilatie en infiltratie ten gevolge van het temperatuurverschil tussen binnen en buiten.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------6 PDT-instructieboek IBbkab
Functiegebied Gebruiksgebied of een gedeelte daarvan, waar de voor die gebruiksfunctie kenmerkende activiteiten, niet zijnde het verblijven van personen, plaatsvinden. Functieruimte In een functiegebied gelegen ruimte. Gebalanceerde ventilatie Gecontroleerde toevoer en gecontroleerde afvoer van lucht, waarbij evenveel lucht wordt toegevoerd als afgevoerd. Gebruiksfunctie De gedeelten van een of meer bouwwerken op een perceel of standplaats, die dezelfde gebruiksbestemming hebben en die samen een gebruikseenheid vormen. Gebruiksgebied Vrij indeelbaar gedeelte van een gebruiksfunctie waar voor de gebruiksfunctie kenmerkende activiteiten plaatsvinden, dat bestaat uit een of meer op dezelfde bouwlaag gelegen ruimten gelegen in een brandcompartiment die niet door een dragende scheidingsconstructie van elkaar zijn gescheiden en die geen toiletruimte, badruimte, technische ruimte of verkeersruimte zijn, tenzij die ruimte zelf een functieruimte is. Geluiddrukniveau 10 maal de 10-logaritme van de verhouding tussen het kwadraat van de geluiddruk en het kwadraat van de referentiegeluiddruk (2·10-5 N/m²). GreenCalc Het instrument GreenCalc+ berekent de milieu-index (MI) die laat zien hoeveel milieuwinst (in gebouwen) er is geboekt ten opzichte van de gangbare situatie in 1990. Hotspot Een plaats in de drinkwaterinstallatie of uittapleiding van warmtapwater, waar water tot boven 25 °C kan opwarmen. Hydraulisch schema Schema met daarin getekend de schakeling van watervoerende componenten zoals opwekkers, pompen, leidingen, verdelers, afsluiters en meetpunten. Infiltratie (ongecontroleerde ventilatie) Luchtuitwisseling tussen binnen en buiten die optreedt via naden, kieren en andere lekken in de bouwkundige constructies. Deze ventilatie is ongecontroleerd en niet regelbaar.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------7 PDT-instructieboek IBbkab