JASON Magazine, jaargang 39 (2014): Weapons of Mass Disruption

WEAPONS OF MASS DISRUPTION STRAAT VAN HORMUZ CYBERSECURITY ♦ WMD END OF HUMANITY ♦ NSS NUCLEAR ARSENAL

Internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken ♦ jaargang 39 ♦ nummer 1 ♦ 2014

Inhoud JASON Magazine is het kwartaalblad van stichting JASON Hoofd- en eindredactie Christiaan Duinmaijer Kevin Klerx Natalia Kadenko Redactie Alba I. León Enitsa Gabrovska Gijs Kist Iñigo Alexander Ivo Roodbergen Maaike Kooijman Quint Hoekstra Rigtje Jeeninga Vormgeving Lilian Timmers Yoram Otten Dagelijks Bestuur Voorzitter – Paul Derikx Vicevoorzitter – Kevin Klerx Secretaris – Werner Kiel Penningmeester – Lennard Eussen Hoofdredacteur – Christiaan Duinmaijer Activiteitencoördinator – Ralph-Friso Belksma PR & Acquisitie – Michiel Blomaard Algemeen Bestuur Dr. Bart Beltman Dr. Francoise de Companjen Kolonel b.d. Marco Hekkens Drs. Simon Minks Drs. Pim van der Putten Mw. Marjolein de Ridder MA Mw. Elsa Schrier MA Dr. Niels van Willigen Kapitein-ter-zee mr. Niels Woudstra

www.stichtingjason.nl

Raad van Advies Voorzitter – Dr. W.F. van Eekelen Prof. dr. J.Th.J. van den Berg Prof. dr. H. de Haan Luitenant-kolonel b.d. dr. M. de Haas Prof. drs. V. Halberstadt Generaal-majoor b.d. mr. drs. C. Homan Drs. D. Leurdijk R.W. Meines R.D. Praaning Mw. drs. L.F.M. Sprangers Prof. dr. A. van Staden Drs. L. Wecke

4

What Will Kill Humanity?

26

9

De nuclaire veiligheidstop

31

Christiaan Duinmaijer

Niels van Willigen

12

Column: Massa

13

US Nuclear Weapons Policy in the Era of Globalization

40

14

De Gordiaanse knoop van tactische nucleaire wapens

41

21

Brazil's Time to Shine?

42

24

Leon Wecke

Dmytro Vasylenko

Maarten Gehem

Iñigo Alexander

Cyber War and the New Balances of Power Alba L. Léon

Adres Studentencentrum Plexus t.n.v. stichting JASON Kaiserstraat 25 2311 GN Leiden Telefoon: 071-527 7972 E-mail: info@stichtingjason.nl Website: www.stichtingjason.nl ISSN 0165-8336 Stichting JASON noch de redactie van JASON Magazine is verantwoordelijk voor de in de bijdragen weergegeven meningen Drukkerij Noordhoek, Aalsmeer

2

JASON Magazine * Nummer 1 2014

39

43

Inhoud Iran en de sluiting van de Straat van Hormuz: reflectie op een maritieme dreiging Quint Hoekstra

The European Union at the Border: Defend or Rescue?

Enitsa Gabrovska

Vredesbesprekingen Turkije PKK: de laatste strohalm van Erdogan?

Erdogan Aykac

Essaywedstrijd

Boekrecensie: Obama laat Midden-Oosten in chaos achter Floris Grijzenhout

Volgend magazine: Revolutie Mededelingen

Beste lezer,

Voorwoord

Massavernietigingswapens worden als de grootste bedreiging voor de mensheid gezien vanwege hun grote vernietigende kracht. Nucleaire wapens kunnen steden in een oogwenk vernietigen, terwijl chemische en biologische wapens honderden, zo niet duizenden mensen tegelijkertijd kunnen doden. De angst voor deze wapens wordt daarnaast vergroot door hun ‘stille’ dreiging. De straling van een nucleair wapen is even dodelijk als onzichtbaar. Zenuwgassen verspreiden zich geluidloos en ontstopbaar, terwijl virussen en bacteriën hun niets vermoedende gastheren langzaam doden.

Om deze reden is het bezit en gebruik van dit soort wapens tegenwoordig aan banden gelegd. Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) ziet erop toe dat nucleaire technologie alleen voor vreedzame doeleinden wordt gebruikt, terwijl de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OCPW) werkt aan de vernietiging van alle chemische wapens, waaronder op dit moment het chemische arsenaal van de Syrische regering. Het bezit van massavernietigingswapens heeft in het verleden geregeld geleid tot sancties (bijv. tegen Libië en Noord-Korea), maar ook gewapende aanvallen en oorlogen (bijv. tegen Irak en Syrië). Hoewel op dit punt uitzonderingen zijn gemaakt voor ‘bevriende naties’ (i.e. Pakistan, Israel en India), is de algehele trend dat het aantal massavernietigingswapens ingeperkt moet worden. De inperking en beveiliging van het nucleaire arsenaal is een belangrijk onderwerp op de internationale Nuclear Security Summit die deze maand in Den Haag zal worden gehouden. Dit roept de vraag op of het omvangrijke nucleaire arsenaal van de Verenigde Staten nog wel van deze tijd is en in hoeverre andere landen, zoals Iran en Brazilië, de nucleaire weg mogen verkennen voor civiele dan wel militaire doeleinden.

Maar misschien een grotere dreiging dan massale vernietiging is massale verstoring. Terwijl Israel in de jaren ’90 nog nucleaire faciliteiten in Irak bombardeerde (vernietiging) om te voorkomen dat het land nucleaire wapens zou ontwikkelen, vertrouwden zij op het computervirus Stuxnet om hetzelfde te bereiken met Iran (verstoring). Dankzij de oprukkende digitalisatie van de samenleving zal het in de nabije toekomst wellicht eenvoudiger zijn om een vijand te verlammen door zijn communicatie en elektrische apparatuur te verstoren dan door deze te vernietigen. Bovendien kan verstoring op tientallen verschillende manieren gebeuren: van stroomuitval, via virussen en DOS-aanvallen (denial of service) tot het verstoren van de netwerk- en communicatieverbindingen.

Maar massale verstoring kent nog vele andere vormen: het afsluiten van een belangrijke olietoevoerroute, natuurrampen en massamigratie. Hoewel hierbij een onderscheid moet worden gemaakt tussen opzettelijke en onopzettelijke verstoring, hebben al deze verstoringsvormen gemeen dat hun gevolgen verstrekkend kunnen zijn en miljoenen mensen kunnen raken.

Sluit de olietoevoer door de Straat van Hormuz af en het verkeer in Europa komt stil te liggen. Laat de Syrische regering zijn eigen bevolking bombarderen en al gauw arriveren duizenden nieuwe, wanhopige Syrische vluchtelingen bij de al uitpuilende opvangfaciliteiten op de Griekse eilanden en Lampedusa. Deze vormen van massale verstoring hebben door hun massaliteit een grote impact op de internationale verhoudingen met alle gevolgen en risico’s van dien (crisis, onlusten, oorlog). Daarom vormen zij weapons of mass disruption.

Christiaan Duinmaijer Hoofdredacteur JASON Magazine

JASON Magazine * Nummer 1 2014

3

www.stichtingjason.nl

End of Humanity

4

JASON Magazine * Nummer 1 2014

End of Humanity

What Will Kill

Humanity?

The world is without doubt at our feet. We, humans, exploit the resources of the earth (animals, plants and minerals) to our own benefit. Animals, whether predatory or venomous, are no match against our skills and weapons. Nearly 11,000 species are currently threatened by extinction as result of human interference.1 We harness the elements for our own benefits (e.g., electricity generation, travel). Our impact on the earth is so big that the current geological era is called the Anthropocene: ‘the era of Men’. Although humanity reigns supreme over the Earth, it has not yet found a formula for immortality. We can still go extinct like the dinosaurs. What is the biggest threat to our survival?

CHRISTIAAN DUINMAIJER

I

n the Biblical tradition the end of humanity is heralded by the Four Horsemen: Pestilence, War, Famine, and Death. Each apocalyptic rider brings another kind of suffering and death to humanity, until no one is left. Although this biblical eschatology is millennia old, the Four Horsemen are a good representation of the current dangers to humanity: epidemics and pandemics; war and genocide; famine and food shortage; and natural disasters. All of them have the potential to wipe out humanity, but each will have a different impact on the stricken population.

For this reason, we need to look further than the number of deaths to determine which of these four categories threatens the survival of humanity the most. Also, one threat may lead to another. Disease may spread after a natural disaster, while war may cause famine.

The White Horse: Pestilence The first threat to humanity is Pestilence, or better pandemics and epidemics. These can start anywhere and sweep with devastating effect across the globe, killing millions. The Black Plague killed in the Middle Ages half to one third of Europe’s 75 million strong population leading to economic collapse, political instability and upheavals.2 Smallpox halved the Indian population in America in the 16th and 17th century when the disease was introduced to the continent by Europeans. This made conquering and colonising the continent a lot easier for the already immune European colonists.3 The Spanish Flu after the First World War killed 50-100 milli-

◄ The Four Horsemen are mentioned in the Book of Revelation as part of the Apocalypse, or end of humanity.

Source: Albrecht Dürer

on people worldwide, or 3-5% of the world’s population.4 Improved health and sanitation has not put an end to pandemics, as humans are infected by new, unknown animal diseases. Examples are the HIV-virus from monkeys, which killed 36 million people since the 1980s, and the swine flu (2009), which killed at least 18,449 people.5 Modern transport has made it even easier for the virus to spread across the globe. The global spread of the swine flu could be correlated with the flow of airline passengers out of Mexico, the source of the disease.6 Moreover, the presence of big, densely populated cities makes it nowadays very easy for a virus to jump from host to host.

have already spread from its host to other humans. These uncertainties combined with the chance that a highly contagious virus appears, makes it clear that humanity has not yet won this battle.

The Red Horse: War The second threat for humanity is War. Like disease, war is as old as humanity. Thanks to technology progress, war has become more deadly over the centuries. While 3 million soldiers and civilians died during the Napoleonic wars, this number increased to 1518.5 million in the First World War and to 50 million in the Second World War.9 Although these numbers include deaths from famine and disease, a clear upward trend is visible.

On the bright side, the most recent scares needed intensive contact between humans and the given animals (butchers, traders, vets, etc.) to cross the species barrier. Secondly, the virus also needs to mutate before it can infect other humans. This is luckily rare.7 Moreover, the World Health Organisation (WHO) keeps a close eye on possible new viruses and pandemics and works with countries and international research centres take countermeasures (quarantine, antidotes, etc.). For this reason, SARS (2002-3) only claimed 774 lives and the bird flu (20042007) just 382.8

Moreover, in the 20th century weapons of mass destruction were introduced, making it possible to kill everything in an area with gas or destroying whole cities in a nuclear blink of an eye. During the al-Anfal Campaign in the 1980s Saddam Hussein killed around 150,000 Kurdish civilians in North Iraq with chemical weapons, while the American nuclear bombs in 1945 killed 167,000 inhabitants of the Japanese cities Hiroshima and Nagasaki. Luckily, the international community opposes the use of these gruesome weapons, banning their use with the Comprehensive Test Ban Treaty (1996) and the Chemical Weapons Convention (1997).

The downside is that the WHO is depending on the countries to report these outbreaks.

Some countries may underreport the number of victims, because they do regard it as an internal affair or because it may harm their economy (like tourism or export). Also, a new virus is often discovered after its incubation period. This means that it could

However, sometimes having just enough men power and hate is sufficient to unleash mass killings. The dying Ottoman Empire cleansed in 1915 its lands from Armenians, killing 1 million of them through executions, forced labour and dead marches. The Red Khmer regime succeeded in killing 1,650,000 of its own people in the 1970s through exe-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

5

End of Humanity cutions, famine, and disease. Finally, the Hutu’s in Rwanda killed in 1994 in just a few months time 937,000 people, mainly Tutsi’s, with machetes and other crude tools, or a tenth of the Rwandan population.10 Such genocides and mass killings are luckily rare occasions and even rarer is genocide on an ‘industrial’ level: the Holocaust (or Shoah).

Six million of Europe’s 9.5 million Jews were systematically executed, gassed and starved to death by the Nazi’s, resulting in the disappearance of 50-90% of the Jewish population in Eastern Europe and several other Western countries, like the Netherlands.11 Luckily, war and mass killing seem to be in retreat. Wars with millions of casualties seem to have become a thing of the past. The last big wars in this respect were the Korea War (1950-1953) with 3 million dead and the Vietnam War (1960-1976) with 4,200,000 dead.12 Even the current bloody civil war in Syria had made ‘just’ 93,000 victims since 2011. While the number of wars between countries has stayed low after the Second World War, the world has seen an enormous increase in internal conflicts with 50 simultaneous conflicts in the 1990s. However, the number of intrastate conflict has decreased since. Most of these conflict take place in Asia (16 in 2005), the Middle-East (7), and sub-Saharan Africa (5). We may enjoy now more than 60 year of peace in Western Europe, but the beast called War has not yet been tamed.

The Black Horse: Famine There are two kinds of famine: one caused by nature (droughts, locusts, diseases) and

one caused by men (collapse in production or by withholding food). Famines can easily kill thousands, if not millions. The ‘an Gorta Mór’ (or the Great Hunger) killed one million Irish between 1845 and 1852, while many others migrated.13 Ireland lost a quarter of its population as result of this famine caused by a potato disease. It is not unthinkable that nowadays another important food source is destroyed by such a disease, because it already happens. A highly mobile, devastating disease, called Black Rust, spread between 1998 and 2009 across Asia, Middle-East and Africa, infecting and destroying wheat species.14 80-90% of all wheat species are susceptible to this disease.

Wars with millions of casualties seem to have become a thing of the past Famines can easily kill thousands and in some cases millions. The last century alone counted eleven famines in six countries that killed more than one million people each.15 One of them was the Chinese famine during the Great Leap Forward (1959-1961). The forced creations of agricultural communes under Mao led to a drop in food production due to mismanagement, which was enhanced by several droughts. Thirty to 33 million Chinese died in the resulting famine. Something similar happened earlier in Ukraine

during its collectivisation by the Soviet Union in 1932-3. During these years more than 5 million died in what Ukrainians call ‘Holodomor’: the Soviet extermination of their people through starvation.16 All in all, more than 70 million people died of famine in the 20th century. However, famine seems to be limited nowadays to Africa. The last big famines in the America’s happened before the Second World War, while in Europe and Asia they only incidentally appeared after 1945 as result of governmental mismanagement or war combined with floods and droughts. Examples are the earlier mentioned famine in China, the famines in Cambodia under the Khmer Rouge in the 1970s and in North Korea in the 1990s.

All three happened under communist regimes that terrorised and killed their people.

In Africa, on the other hand, famines are much more frequent and often correlated with droughts, but also with conflicts. The largest African famine, in Ethiopia between 1983 and 1985, took place during its bloody civil war. It killed 0.5 to 1 million people. This famine led to the creation of Live Aid in an attempt to provide food relief to the country. The subsequent famines in Africa have claimed fewer lives, although famine and food shortage could lead to increased strife for the scarce resources between different groups and even to civil war.17 The Pale Horse: Death The final threat to humanity is natural disasters: floods, volcanos, storms, tsunamis, earthquakes. Tragedies, like the recent destruction the Philippines by the typhoon ◄ A Vietnamese poster warning against the dangers of bird flu (H5N1) for public health. Source:

www.stichtingjason.nl

Joe Gatling

6

JASON Magazine * Nummer 1 2014

End of Humanity ◄ Commemoration of the Armenian genocide in the Syrian desert of Der Zor in 2009. The Armenians have nowadays their own state and a vibrant diaspora in Russia, USA, France and the Middle-East. Source: Ashnag

Haiyan (around 6,000 dead) or the Christmas Tsunami in 2004 (more than 173,000 dead), underline the puniness of humans against nature’s forces.18 Not all these disasters are equally deadly.

Although the eruption of the Vesuvius buried the Roman cities of Pompeii and Herculaneum together with their inhabitants in 79 AD, volcano eruptions kill just about 900 people each year, much less than storms (14,000), earthquakes (13,000), floods (6,800), or tsunami’s (7,900). Moreover, a single flood can kill millions, while storms and earthquakes can extinguish hundred thousand lives at once.19 These are the disasters that should be feared. Even more so, because their number has increased between 1900 and 2012 from single digits to double or even triple digits.20 Natural disasters differ not only in their deadliness, but also in their geographical distribution. Apart from the logical fact that floods only happen near large quantities of water and earthquakes near fault lines, some disasters happen more often in one continent than another. Asia is the most ‘disastrous’ in this respect, counting the most earthquakes, tsunamis, volcano eruptions and floods in the world.21 The Americas are the number one with regard to the number of storms. Europe and Africa much less struck by disaster than these continents and have mostly to fear earthquakes and floods respectively.

Also, most of these disasters are more devastating than deadly. While the hurricane Ka-

trina (2005) displaced and destroyed whole cities in the South of the United States, it caused more than 0.2 billion dollar damage, but killed only 1,836 people. The same goes for the Tohoku Tsunami/Earthquake near Japan in 2011. It killed 19,836 people and caused the nuclear meltdown of the Fukushima nuclear reactor. The Japanese are still struggling with the fallout of this nuclear disaster. Haiti has not yet been able to rebuild itself in the three years after the 2010 earthquake, although millions has been

Natural disasters differ not only in their deadliness, but also in their geographical distribution spend for this purpose. The low number of deaths of natural disasters may be explained by the fact that thanks to modern technology disasters can be predicted or prevented, leading to less loss of life. However, as the above examples show, the destructive power of natural disasters has not yet been contained.

Conclusion Is the end of men nigh? Shall they be destroyed by pandemics, war, genocide, famine or natural disasters? Given their number and death tolls, there seem to be little reason for cheer. However, a closer look reveals

JASON Magazine * Nummer 1 2014

a brighter picture. Over the last fifty years wars have decreased in both frequency and number of victims. Most controversial and deadly weapons of mass destruction are being banned and destroyed. Horrible genocides and manmade famines can still happen in the future, but they will probably remain limited in frequency and reach.

Men will not be destroyed by war and neither by natural disasters. Natural disasters tend to be more devastating than deadly.

Survivors can always rebuild what the disaster destroyed and may receive global support to do so. Also, thanks to modern technology disasters can be predicted or even prevented, reducing the number of victims.

The biggest threat to humanity is also the smallest: disease. Deadly viruses, bacteria and fungi can spread unnoticed or unstoppable across the world, killing humans or their food resources. Modern technology has made it possible to identify and counter new diseases. However, it has also made clear that only a few mutations in a virus are sufficient to turn the flu into a contagious, very deadly disease. But given the track record of the most recent deadly pandemics, the 7 billion inhabitants of Earth can breathe easily for now. Humanity has still got a future. ▪ Christiaan Duinmaijer has graduated in Arabic language and culture at Leiden University. He is member of the Dutch Society of International Affairs (NGIZ) and Committee of International Politics of VVD The Hague. He has also a weblog, Din wa Dawla, on politics and religion in the Middle-East.

7

End of Humanity

www.stichtingjason.nl

Endnotes 1 This is the number of endangered and critically endangered species. United Nations, The UNCN Red List of Threatened Species: www.iucnredlist.org 2 Gottfried, R.S., The Black Plague – Natural and Human Disaster in Medieval Europe, 1983, chapter 5 3 Fenner, F., e.a., Smallpox and its eradication, 1988, in History of Public Health No. 6, chapter 5, p.235-240 4 Johnson, N.P.A.S., and Mueller, J., Updating the Accounts: Global Mortality of the 1918-1920 “Spanish” Influenza Pandemic, in Bulletin of the History of Medicine vol. 76-1 (spring 2002), p. 105-115 5 World Health Organization, Pandemic H1N1 2009 – update 112, 6 August 2010; UNAIDS, 2013 Global Fact sheet, 2013 6 Fraser, C. e.a., Pandemic Potential of a Strain of Influenza A (H1N1): Early findings, in Science vol. 324, 19 June 2009, p. 1557-61 7 World Health Organization, Fact sheet Avian influenza, April 2011; International Food Safety Authorities Network, The influenza outbreak in humans caused by Influenza A/H1N1 – considerations at the human-animal interface, in INFOSAN Information Note No. 2/2009, 30 April 2009.

8 World Health Organization, Influenza at the human-animal interface, 20 December 2013, and, Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003, 31 December 2003.

9 These and following numbers of casualties come from: White, M., Historical Atlas of the 20th Century, 2003: http://necrometrics.com/ 10 Idem note 9 and Institute of Security Studies, Rwanda: Population and Social Indicators, 2005: www.issafrica.org/AF/profiles/ Rwanda/Table_Population.html 11 US Holocaust Memorial Museum, Holocaust Encyclopaedia – Jewish Population of Europe in 1945: www.ushmm.org/wlc/en/ article.php?ModuleId=10005687 12 These and the following numbers come from: HRS Group, The MiniAtlas of Human Security, 2010: www.hsrgroup.org/ourwork/publications/miniatlas.aspx; White, M., Historical Atlas of the 20th Century, 2003: http://necrometrics.com/ 13 Callway, E., Pathogen genome tracks Irish potato famine back to its roots, in Nature, 21 May 2013 14 FAO, Wheat Stem Rust – UG99 (Race TTKSK), FAO website: www.fao.org/agriculture/crops/rust/stem/rust-report/stemug99racettksk/en/ 15 These are China (1927, 1929, 1943, and 1958-62), Soviet Union (1921-2, 1932-4, and 1946-7), India (1943), North-Korea (19959), Cambodia (1979) and Bangladesh (1974). These and other famine statistics come from: Devereux, S., Famine in the Twentieth Century, IDS Working Paper 105, 2000 16 Kadenko, N., The horrific hunger of Ukraine’s Holodomor, in JASON Magazine 38-2 (2013), p. 24-8; Serbyn, R., The Holodomor: Reflections on the Ukrainian Genocide, 16th annual J.B. Rudnyckyj Distinguished Lecture of the Université du Québec, November 2008 17 FAO, Food security linked to peace in Sahel – FAO Director-General, FAO website: www.fao.org/news/story/jp/item/166143/ icode/ 18 These and following statistics come from: Centre for Research on the Epidemiology of Disasters, EM-DAT - The International Disaster Database: www.emdat.be; PreventionWeb, Disaster Date & Statistics: http://www.preventionweb.net/english/professional/statistics/ 19 For example, the floods in China in 1931 and 1957 killed 3.7 million and 2 million respectively, while the 1976 earthquake in China killed 240,000 and the 2010 one in Haiti 220,000. Finally, the cyclones in Bangladesh killed 300,000 (1970) and 138,866 (1991) people.

20 The number of earthquakes increased from 2 to 30, number of floods from 1 to 137, number of storms from 1 to 90, and number of volcano eruptions from 1 to 6. Although the numbers differ every year, an increase in number of incidents reported can be discerned.

21 The fact that Asia is most disaster prone can of course partly be explained by its sheer size. Alcántare-Ayala, I., Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries, in Geomorphology 47 (2002), p. 107124

8

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Nuclear Security Summit

De nucleaire veiligheidstop

▲ Sinds de ramp met de kerncentrale in Fukushima staat ook nuclear safety hoog op de agenda van de NSS-bijeenkomsten. Bron: IAEA Imagebank/Greg Webb

Eind maart vindt in Den Haag de Nuclear Security Summit (NSS) plaats. Het wordt de grootste multilaterale top ooit in Nederland gehouden, met 58 regeringsleiders en/of staatshoofden. De NSS is een voorbeeld van een ad hoc diplomatiek proces, waarbij staten niet worden gehinderd door bureaucratische processen die bijvoorbeeld de Verenigde Naties kenmerken. De NSS is een jong initiatief dat in 2010 het levenslicht zag in Washington en via Seoul (2012) in Den Haag is beland. De volgende top is inmiddels al in Washington gepland in 2016. Hoewel de NSS bedoeld is als een tijdelijk initiatief dat zichzelf overbodig dient te maken, overschrijdt het proces inmiddels de oorspronkelijk geplande termijn van vier jaar. In dit artikel bespreek ik de redenen achter het ontstaan van de NSS en de resultaten tot nu toe. Ook komt de inzet van Nederland aan bod.

NIELS VAN WILLIGEN1

H

oewel er verscheidene verdragen en organisaties zijn die zich bezighouden met nucleaire veiligheid, heeft de NSS een duidelijke meerwaarde. De NSS werd door de Amerikaanse president Barack Obama aangekondigd toen hij in april 2009 in Praag zijn nucleaire beleid uiteenzette.2 Binnen vier jaar zou de beveiliging van al het nucleaire materiaal in de wereld beter geregeld moeten zijn. De voortgaande verspreiding van kennis en middelen op het gebied van nucleaire energie in combinatie met berichten dat terroristische groeperin-

gen pogingen ondernemen om nucleair materiaal te verkrijgen, leidde tot de NSS. Het primaire doel is om een impuls te geven aan de internationale samenwerking ter voorkoming dat terroristische en/of criminele groeperingen nucleair materiaal in handen krijgen. De NSS is daarmee heel duidelijk géén ontwapeningsinitiatief en staat dan ook los van de oproep tot Global Zero die Obama in dezelfde toespraak van april 2009 deed.

De NSS is ontstaan binnen de politieke post9/11 context, waarin nucleair terrorisme

JASON Magazine * Nummer 1 2014

wordt gezien als een reële bedreiging voor de Verenigde Staten. Het idee is dat de NSS leidt tot meer bewustwording over het gevaar van de verspreiding van nucleair materiaal onder niet-statelijke actoren. Immers, door een multilateraal diplomatiek proces op het niveau van regeringsleiders te starten, waarbij het merendeel van de landen dat beschikt over geavanceerde nucleaire kennis betrokken zijn, is een hoge plaatsing op de internationale politieke agenda verzekerd. Naast nuclear security (gericht op het voorkomen dat nucleair materiaal in handen van niet-statelijke actoren valt) staat sinds de top in Seoul ook nuclear safety (gericht op het voorkomen van ongelukken) op de agenda. Dat heeft vooral te maken met de kernramp die na de tsunami van 2011 ontstond in de Japanse kerncentrale in Fukushima.3 Het doel van de NSS is om het nucleaire veiligheidsregime op zowel internationaal als nationaal niveau te versterken. Staten hebben verscheidene internationale instrumenten gecreëerd om nucleaire veiligheid te waarborgen. Zo is er de Convention on

9

Nuclear Security Summit

www.stichtingjason.nl

the Physical Protection of Nuclear Materials (CPPNM) uit 1980 die lidstaten juridisch verplicht om maatregelen te nemen ter beveiliging van nucleair materiaal. In 2005 werd dit verdrag geamendeerd met onder andere extra afspraken over de veiligheid van nucleair materiaal tijdens binnenlands gebruik, opslag en transport, en over de veiligheid van nucleaire installaties.4 De International Convention for the Surpression of Acts of Nuclear Terrorism (ICSANT, 2005) is specifiek gericht op het voorkomen van nucleair terrorisme. Dat is ook het geval met het Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism dat in 2006 door de VS en Rusland werd gelanceerd en voortbouwde voort op de twee hierboven genoemde conventies.

Het in G8 verband in 2002 opgezette Global Partnership Against the Spread of Weapons and Materials of Mass Destruction is ook belangrijk in dit verband. Verder heeft het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) als nucleaire waakhond ook een belangrijke taak. Het IAEA stelt al decennia richtlijnen op het gebied van nucleaire veiligheid op, ondersteunt staten op verzoek met nationale maatregelen op het gebied van nucleaire veiligheid en beheert een nucleair veiligheidsfonds (Seoul communiqué 2012). Tot slot zijn er twee resoluties door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN) uitgevaardigd die een bijdrage kunnen leveren aan nucleaire veiligheid. Resolutie 1540 (2004) roept alle VN-lidstaten op nationale maatregelen (bijv. wetgeving) te nemen om terrorisme met gebruikmaking van massavernietigingswapens te voorkomen.

Resolutie 1977 (2011) verlengt het mandaat van het comité dat toeziet op de uitvoering van resolutie 1540 met tien jaar.

10

De NSS heeft expliciet niet als doel het wiel opnieuw uit te vinden, maar bouwt voort op de hierboven genoemde initiatieven. In het werkprogramma dat naar aanleiding van de top in Washington was opgezet, werd daarom ook specifiek verwezen naar het bestaande internationale instrumentarium en de noodzaak om dat te versterken. Daarbij denkt men vooral aan universalisering, ofwel het vergroten van het aantal landen dat partij wordt bij de verdragen. Naast internationale samenwerking benadrukt het Washington Communiqué dat individuele staten een fundamentele verantwoordelijkheid hebben als het gaat om nucleaire veiligheid.5 Zij worden dan ook opgeroepen om nationale maatregelen te nemen. Die maatregelen kunnen zeer divers zijn; van het organiseren tot workshops en het beter beveiligen van kerncentrales, tot het verminderen van voorraden hoogverrijkt uranium of van plutonium (beide zijn geschikt voor het maken van kernwapens). Aangezien veel nationale maatregelen grotendeels zullen moeten worden uitgevoerd door de nucleaire industrie, benadrukt het communiqué ook de

▲ In aanloop van de NSS bezocht secretaris-generaal van de VN Ban Ki-moon premier Rutte, waarbij hij zijn zorgen uitsprak over de Noord-Koreaanse kernproeven. Bron: Minister-president Rutte

rol van die industrie in het bevorderen van nucleaire veiligheid. De NSS rust daarmee dus op drie pijlers: internationale samenwerking, nationale maatregelen, en betrokkenheid van de nucleaire industrie. Welke resultaten zijn er tot nog toe geboekt?

Naast nuclear security staat sinds de top in Seoul ook nuclear safety op de agenda

cember 2013) nog was er sprake van een tijdelijke diefstal van cobalt-60 in Mexico. Dat materiaal zou eventueel gebruikt kunnen worden voor het maken van een zogenaamde vuile bom; een conventioneel explosief met radioactief materiaal.6 Volgens het IAEA zijn er tussen 1993 en 2012 615 incidenten geweest waarbij het ging om diefstal of verlies van radioactief afval. Anders dan het geval was met de cobalt-60 casus in Mexico, betreffen de meeste van deze incidenten relatief ongevaarlijk nucleair materiaal. Toch telt het IAEA nog 16 gevallen van illegaal bezit van hoogverrijkt uranium of plutonium.7

Resultaten tot nu Het aanvankelijke plan van Obama om het NSS-proces in vier jaar af te ronden, is duidelijk niet gehaald. Ook de top in Den Haag zal niet de laatste bijeenkomst zijn. In de praktijk is er bovendien nog genoeg ruimte voor verbetering als het gaat om nucleaire veiligheid. Met enige regelmaat komen er incidenten in het nieuws waarbij nucleaire veiligheid in het geding is. Vrij recent (de-

Op het internationale vlak is er sinds 2010 een aantal bescheiden resultaten geboekt.

Het Global Initiative en Global Partnership zijn voortgezet en met resolutie 1977 kan het 1540-comité weer tien jaar aan de slag.

De groep van deelnemende staten van de (geamendeerde) CPPNM en de ICSANT is sinds het begin van het NSS-proces gegroeid.

Hoewel het lang niet in alle gevallen duidelijk is of deelname een direct gevolg is van de NSS, zijn diverse landen toegetreden nadat

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Nuclear Security Summit

▲ De NSS probeert onder meer te voorkomen dat nucleair materiaal in handen van niet-statelijke actoren valt. Bron: National Nuclear Security Administration

ze een daartoe in het kader van de NSS een belofte hadden gedaan. Eén van de doelen die tijdens de Seoul top gesteld waren was om in 2014 de geamendeerde CPPNM van 2005 in werking te laten treden.8 De Nederlander Piet de Klerk, die namens Nederland de top in Den Haag voorbereidt, gaf onlangs aan dat dat doel waarschijnlijk niet gehaald zal worden.9 Een factor die de universalisering van beide conventies beperkt is dat de Verenigde Staten noch bij de geamendeerde CPPNM, noch bij de ICSANT partij is. Veel landen wachten met ratificatie tot de Verenigde Staten (als initiatiefnemer van de geamendeerde CPPNM en de NSS) is toegetreden. Toetreding van de Verenigde Staten kan pas plaatsvinden als er door de verdragen geëiste nieuwe wetgeving op het gebied van nucleaire veiligheid is goedgekeurd. Het Huis van Afgevaardigden heeft dat reeds gedaan, maar de Senaat houdt goedkeuring vooralsnog tegen als gevolg van een verschil van mening in hoeverre de nieuw in te voeren wetten de oplegging van de doodstraf voor WMD-gerelateerd terrorisme mogelijk maken.10

Naast initiatieven die het internationale regime moeten verstevigen, zijn er sinds 2010 tal van nationale maatregelen genomen.

Tijdens de toppen in Washington en Seoul committeerden veel deelnemende landen zich aan concrete afspraken. De meeste van deze afspraken zijn ook daadwerkelijk nagekomen; een paar maanden voordat de

Het aanvankelijke plan om het NSSproces in vier jaar af te ronden, is duidelijk niet gehaald Seoul-top plaatsvond was 80 procent van de afspraken gemaakt in 2010 gerealiseerd en nog eens 16 procent van de activiteiten waren in ieder geval in gang gezet.11 Een paar voorbeelden; Chili verwijderde al zijn hoogverrijkt uranium; Kazachstan, Mexico,

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Rusland, Vietnam en de Verenigde Staten zetten een proces in gang waarbij reactoren die werken op hoogverrijkt uranium, buiten werking worden gesteld of worden omgebouwd naar reactoren die alleen geschikt zijn voor laagverrijkt uranium; België, Japan, Nieuw Zeeland, Noorwegen, Rusland en het Verenigd Koninkrijk maakten extra geld vrij voor het nucleaire veiligheidsfonds van het IAEA; en een groot aantal landen organiseerde conferenties, gaf trainingen in nucleaire veiligheid of zette nuclear security centers of excellence op.12 Soortgelijke resultaten zijn ook geboekt na de Seoul-top. Het Progress Report van de Arms Control Association en het Partnership for Global Security van juli 2013 constateert dat er inmiddels grote vooruitgang is geboekt op het gebied van nucleaire veiligheid, maar ook dat er nog veel moet gebeuren.13 Een van de aandachtspunten is de samenwerking tussen staten en de industrie. Het is moeilijk om een balans te vinden tussen noodzakelijke geheimhouding en het uitwisselen van best practices op het gebied van nucleaire veiligheid. Tijdens alle NSS bijeenkomsten wordt

11

Nuclear Security Summit er ook een aparte top van de industrie georganiseerd. Het blijkt lastig om de samenwerking tussen bedrijven en overheden te versterken en daarom is dat wat Nederland betreft een van de belangrijke onderwerpen voor de komende top.14

www.stichtingjason.nl

Tot slot: de Nederlandse inzet Nederland heeft vanaf het begin meegedaan met de NSS. Zelfs met een relatief kleine nucleaire industrie heeft Nederland direct belang bij het bereiken van de doelstellingen van de NSS. Bijzondere nationale aandachtsgebieden van Nederland zijn de combinatie van nucleaire veiligheid en cyberveiligheid en nucleaire forensische opsporing.15 Ook bevordert Nederland de universalisering van de geamendeerde CPPNM. Daartoe heeft het in 2013 in een zestigtal landen démarches uitgevoerd.16 Los van deze nationale prioriteiten heeft Nederland vanzelfsprekend tot doel om van de top in Den Haag een succes te maken. Al was het alleen maar om het imago van Den Haag als stad van vrede, recht en veiligheid te versterken. Echt mislukken kan eigenlijk niet, want de top wordt nauwgezet voorbereid tijdens verschillende bijeenkomsten. Toch wordt de komende top door de NSS-deelnemers gezien als een moment waarop de balans

12

Summary The author describes how the Nuclear Security Summit (NSS) was established after 9/11 as a temporary international mechanism to address nuclear security (nuclear terrorism, etc.) and, after the nuclear disaster in Fukushima, also nuclear safety. The NSS does not seek to supplant existing nuclear treaties and agreements, but to strengthen them. It is unlikely that the NSS will cease to exist any time soon given the continuing security incidents involving nuclear materials. The NSS tries to increase the number of countries adhering to the existing nuclear treaties, but this effort is hampered by the fact that the United States has not yet ratified these treaties. More successful were the promises made by the participating during the previous summits to increase their nuclear security. The author concludes with the question what will become of the NSS, which was intended as a temporary mechanism. moet worden opgemaakt en een verdere stap moet worden gezet in de ontwikkeling van het nucleaire veiligheidsregime.17 De grote vraag is wat er moet gebeuren nadat het NSS-proces voorbij is. Er zal in ieder geval nog een bijeenkomst zijn in Washington in 2016, maar de NSS was nooit bedoeld als permanent overlegorgaan. Idealiter maakt het proces zichzelf overbodig, en het is aan de deelnemende landen om in maart een volgende stap te nemen die dat doel dichterbij brengt. ▪ Niels van Willigen is universitair docent internationale betrekkingen aan universiteit

Leiden. Hij studeerde geschiedenis aan universiteit Leiden. Na zijn afstuderen in 2001 heeft hij onderzoek gedaan naar het Europese veiligheids- en defensiebeleid als onderdeel van een onderzoeksprogramma van de NAVO. Vanaf 2002 werkte hij als promovendus en vanaf 2007 als universitair docent bij het Instituut voor Politieke Wetenschap van universiteit Leiden. In 2009 promoveerde hij op een proefschrift over het internationale bestuur in Bosnië & Herzegovina en Kosovo.

Hij geeft onder meer een inleidend hoorcollege over internationale politiek, en MA-cursussen over internationale wapenbeheersing en statebuilding.

Eindnoten 1 De auteur dankt Sico van der Meer voor zijn nuttige commentaar op eerdere versies.

2 Obama, B., Remarks by President Barack Obama. Hradcany Square, Prague, Czech Republic, op website Witte Huis, 9 april 2009: www.whitehouse.gov/the_press_office/Remarks-By-President-Barack-Obama-In-Prague-As-Delivered 3 Davenport, K., Nuclear Security Summit at a Glance, op website Arms Control Association, juni 2013: www.armscontrol.org/factsheets/NuclearSecuritySummit 4 Cann, M., Davenport, K. en Balza, M., The Nuclear Security Summit: Assessment of National Commitments, op website Arms Control Association, maart 2012, blz. 5: www.armscontrol.org/files/ACA_NSS_Report_2012.pdf 5 Nuclear Security Summit, Communiqué of the Washington Nuclear Security Summit, 13 april 2010: https://www.nss2014.com/ sites/default/files/documents/11.communique.pdf 6 Farnsworth, T. , Cobalt-60 Stolen, Recovered in Mexico op website Arms Control Today, januari/februari 2014: www.armscontrol. org/act/2014_01-02/Cobalt-60-Stolen-Recovered-in-Mexico 7 IAEA, Incident and Trafficking Database, 2014: www-ns.iaea.org/security/itdb.asp 8 Nuclear Security Summit, Communiqué of the Seoul Nuclear Security Summit, 2012: https://www.nss2014.com/sites/default/files/ documents/seoul_communique_final.pdf 9 Davenport, K. en Horner, D. , Securing the 2014 Summit: An Interview With Dutch Nuclear Security Summit ‘Sherpa’ Piet de Klerk, op website Arms Control Today, december 2013: www.armscontrol.org/act/2013_12/Securing-the-2014-Summit-An-InterviewWith-Dutch-Nuclear-Security-Summit-Sherpa-Piet-de-Klerk 10 Kane, S. En Reif, K., Fact Sheet: The 2005 Amendment to the Convention on the Physical Protection of Nuclear Material (CPPNM) and the International Convention on the Suppression of Acts of Nuclear Terrorism (ICSANT), op website The Center for Arms Control and Non-Proliferation: http://armscontrolcenter.org/issues/nuclearterrorism/articles/fact_sheet_the_2005_amendment_to_the_ convention_on_the_physical_protection_of_nuclear_material_cppnm_and_the_international_convention_on_the_suppression_ of_acts_of_nuclear_terrorism_icsant/ 11 Idem noot 4, blz. 11 12 Idem noot 4 13 Cann, M., Davenport, K. en Williams, S., The Nuclear Security Summit: Progress Report, juli 2013: www.armscontrol.org/files/Nuclear_Security_Summit_Report_2013.pdf 14 Nuclear Security Summit, Sherpa meeting in Ottawa - One step closer to the Hague, 22 oktober 2013: https://www.nss2014. com/en/news/sherpa-meeting-in-ottawa-one-step-closer-to-the-hague 15 Idem noot 13, blz. 14 16 Ministerie van Buitenlandse Zaken, Beleidsbrief nucleaire ontwapening en non-proliferatie, 24 oktober 2013, blz. 5: www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/10/24/beleidsbrief-nucleaire-ontwapening-en-non-proliferatie.html 17 Idem noot 13, blz. 2

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Column

Massa Leon Wecke

'H

adimassa’ was een satirisch Nederlands tv-programma dat in de jaren 1967 tot 1972 door de VARA onder regie van Dimitri Frenkel Frank werd uitgezonden.

Of het de bedoeling was het beoogd publiek met die ‘Ha, die massa!’ aan te spreken is mij niet bekend. Maar het zou niet onlogisch zijn: het tv-publiek is immers een massa, een grote groep mensen, die je uitgelaten kunt verwelkomen met ‘Ha, die massa!’. Massa heeft zowel positieve als negatieve associaties.

Woorden als massahysterie, massagraf, massadeportatie, duiden op onprettige situaties en omstandigheden, terwijl massacultuur, massarecreatie en massacommunicatie alsmede massaconsumptie toch minder negatieve gevoelens oproepen.

En dan heb je nog de massavernietigingswapens en de massadisruptiewapens. De vraag is wel even wat het verschil is. Beide wapensoorten hebben, zover ik weet, geen universele definitie, maar de soorten - nucleair, chemisch, bacteriologisch en radiologisch - hebben dat wel.

Weapons of Mass Disruption betekent letterlijk: wapens waarmee scheuring, ontwrichting en of verstoring teweeg gebracht kunnen worden. En dat is toch wat anders dan Weapons of Mass Destruction, waar het kennelijk om het vernietigen gaat, waarna het zeer de vraag is of enig herstel na deze definitieve gewelddaad nog mogelijk is.

Nu hebben massavernietigingswapens en massadisruptiewapens een slechte naam. Maar als we het aantal slachtoffers tot op heden beschouwen dat met name op rekening van massavernietigingswapens kan worden bijgeschreven, is dat vooralsnog geen reden om ze een slechtere naam dan bepaalde conventionele wapens te geven. De tientallen miljoenen dodelijke slachtoffers van oorlogen en gewone moordpartijen worden immers bewerkstelligd door kleine vuurwapens, revolvers, geweren, mitrailleurs en handgranaten om maar iets te noemen. En daar moeten dan ook nog massa’s keukenmessen, machetes, bijlen en honkbalknuppels aan worden toegevoegd.

Toch worden die kleine wapens geen inhumane wapens genoemd. Kennelijk kun je daar heel humaan iemand mee omleggen, in stukken schieten, voor het leven gehandicapt maken. Ieder jaar worden 250.000 mensen door middelgrote van kleine wapens gedood en 1,5 miljoen verwond. En Ieder jaar wordt de voorraad kleine wapens met 8 miljoen stuks aangevuld.

Hiroshima en Nagasaki leverden zo’n 250 000 doden op, inclusief die als gevolg van stralingsziekten. De Eerste Wereldoorlog kon 25 á 30 miljoen doden op zijn naam schrijven, waarvan honderdduizend door gifgas en de rest door conventionele wapens. De Tweede Wereldoorlog was goed voor 50 tot meer dan 70 miljoen doden. Vooralsnog, als het om massa’s slachtoffers gaat, winnen de conventionele wapens

het glansrijk van de massavernietigingsmiddelen. Wel is het zo dat de met name nucleaire wapens in één klap een grotere hoeveelheid mensen kunnen vernietigen en verwonden dan met een traditioneel vernietigingswapen mogelijk is. En wat ook een speciale eigenschap van het huidig massavernietigingswapen is de angst, vrees, hysterie die het gebruik ervan tot gevolg heeft, niet in het minst waar het de stralingseffecten op kort, middellange en lange termijn betreft. Het heeft een eigensoortige ontwrichting van de getroffen bevolking en maatschappij tot gevolg. Zelfs een vuile bom, volgestopt met wat nucleair afval, kan al een psychologische werking hebben die in geen verhouding staat tot het daadwerkelijk effect van het wapen.

Bij dat alles komt dat met name het kernwapen ook zijn goede kanten heeft. In de Koude Oorlog, denk bijvoorbeeld aan de Cubacrisis, heeft het afschrikkingevenwicht wel gewerkt. Een van de redenen waarom de Koude Oorlog nimmer voor een hete heeft plaatsgemaakt, lag in de wederzijdse overtuiging van de conflictpartijen dat zij met een kernoorlog alleen maar verliezers zouden zijn. Maar daar kan verandering in komen. Als we het toekomstig slagveld voor massavernietigingswapens tot cyberspace uitbreiden, dan geldt dat het grootschalig verstoren van het internet- en betalingsverkeer, gezondheidszorg, defensie en soft- en hardware door één van de partijen geëffectueerd kan worden. Die partij zal minstens denken er zelf redelijk ongeschonden vanaf te komen als de eerste klap inderdaad de beoogde destructieve daalder waard is. Vanuit een geheime plek, ergens ter wereld, kunnen meerdere klappen tegelijk worden uitgedeeld. Grote massa’s mensen zullen het slachtoffer zijn, hetzij dodelijk, hetzij verwond en in elk geval tijdelijk buiten gevecht gesteld. Hoe het ook zij, er zal minder directe werking van een afschrikkingsevenwicht zijn in het geval dat gebruik van massavernietigingswapens in een cyberwar overwogen wordt.

Inmiddels blijken de voorwaarden voor massale vernietiging dan wel disruptie van massa’s en maatschappijen nader verkend te worden. Diensten als de NSA beschikken over de gevoelige gegevens van miljoenen, zo niet miljarden aardbewoners. Militairen, misdadigers en regeringen blijken in toenemende mate informatie over de communicatie van vriend en vijand te kunnen vergaren. De toekomst lijkt aan een nieuw generatie massavernietigingswapens en massadisruptiewapens en wellicht ook aan de ontwikkeling van, uiteraard, gerobotiseerde antimassavernietigingswapens. De militairindustriële, politieke, klerikale, bureaucratische complexen in de wereld zijn er goed mee. Of zal een ontwaakte massa tegen deze ontwikkeling massaal en succesvol protest aantekenen? Ik denk het niet. ▪

Leon Wecke is werkzaam bij het Centrum voor Internationaal Conflictanalyse & Management van de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast doceert hij aan het Instituut Defensie Leergangen, Instituut Clingendael en de opleiding van de Koninklijke Marechaussee in Apeldoorn. Hij heeft verschillende publicaties op zijn naam staan, ondermeer op het gebied van de beeldvorming inzake oorlog en vrede.

JASON Magazine * Nummer 1 2014

13

US Nuclear Weapons

US Nuclear Weapons Policy in the Era of Globalization The United States of America was the first state in the world to create nuclear weapons and is the only country to have used them in a war (Hiroshima and Nagasaki bombings in World War II). Between 1945 and 1992, it conducted over a thousand nuclear tests and developed many long-range weapon delivery systems.1 Between 1940 and 1996, the United States spent more than $8.5 trillion in present-day terms on nuclear weapons development, including platforms development, maintenance, command and control, administrative costs and waste management.2 Since the end of the World War II, the United States produced more than 70,000 nuclear warheads, which is more than all other nuclear weapon states combined.3 DMYTRO VASYLENKO

A

www.stichtingjason.nl

fter the end of the Cold War, the United States nuclear program was heavily curtailed, halting its program of nuclear testing, ceasing production of new nuclear weapons, and reducing its stockpile by half by the mid-1990s. Many of its former nuclear facilities were shut down and their sites became targets of extensive environmental remediation. Increased funding was also put into anti-nuclear proliferation programs.4 In 2009 and 2010, the administration of President Barack Obama declared policies that would invalidate the Bush-era policy for the use of nuclear weapons and its wish to develop new ones. First, in his Prague speech in 2009, Obama outlined a goal of “a world without nuclear weapons.”5 To that goal, Barack Obama and his Russian counterpart Dmitry Medvedev signed a new START treaty on April 8, 2010, to reduce the number of active nuclear weapons from 2,200 to 1,550.6 That same week Obama also revised the United States policy on the use of nuclear weapons in a Nuclear Posture Review (NPR) that is required of all presidents. He declared for the first time that the United States would not use nuclear weapons against non-nuclear states that complied with the Non-Proliferation Treaty. The policy also renounces development of any new nuclear weapons.7 Among the few firm policy statements of Obama's Berlin speech was a commitment to cut United States nuclear weapon arsenals by a third and seek fresh talks with Russia to reduce stocks further.8 Currently, the United States has approximately 5,113 nuclear warheads, including tactical, strategic, and non-deployed weapons.9

14

According to the latest official New START declaration, the United States deploys 1,654 strategic nuclear warheads on 792 deployed intercontinental ballistic missiles, submarine launched ballistic missiles, and strategic bombers. The Federation of American Scientists estimates that the United States’ nondeployed strategic arsenal is approximately 2,800 warheads and the United States’ tactical nuclear arsenal numbers 500 warheads.10 Nuclear Employment Strategy Nevertheless, despite the fact that the Soviet Union does not exist anymore and the Cold War ended more than 20 years ago, it seems like the United States is still preparing for nuclear war. On June 19, 2013 the Pentagon released a report to Congress on the guidance which the president had issued on “Nuclear Employment Strategy” (NES). According to this document the new guidance “is consistent with the fundamentals of deterrence that have long guided US nuclear weapons policy, but with appropriate changes to meet today’s strategic environment.”11 However, as Hans Kristensen, a nuclear weapons expert and director of the Federation of American Scientists’ Nuclear Information Project, wrote: “Rather than to “put an end to Cold War thinking,” as President Barack Obama promised in his Prague speech in 2009, the guidance appears to continue Cold War thinking by reaffirming decadesold core principles and characteristics of nuclear-strike planning. The guidance makes relatively small adjustments to the US posture in response to changes in the international environment after the Cold War and enhancements of non-nuclear military capa-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

bilities.”12 Clark Murdock, another nuclear weapons expert and senior adviser on defence and national security issues at the Center for Strategic and International Studies, emphasized that the presidential “administration produced a document marked by complicated and inconsistent logic that reflected Obama’s ambivalence with respect to nuclear weapons.”13 In 2010, the Obama administration released its NPR, which serves as a guiding document for its nuclear weapons policy. The NPR report focuses on five key objectives of the United States nuclear weapons policies and posture: 1. Preventing nuclear proliferation and nuclear terrorism; 2. Reducing the role of United States nu-

US Nuclear Weapons ◄ A small reminder at the Hard Rock Café in Bangkok that nuclear weapons are not appreciated by everybody.

Source: Daniel Grosvenor

nuclear weapons to destroy an enemy nation’s nuclear weapons, delivery systems, and associated installations, counterforce is potentially very destabilizing, for it provides an incentive to nations caught up in a crisis to knock out the opponent’s nuclear weapons before they can be used. And this, in turn, means that nations are more likely to initiate nuclear war and to desire large numbers of nuclear weapons to avoid having their weapons totally destroyed by a pre-emptive attack.”18 Thus the report’s counterforce strategy may negate efforts to diminish the role of nuclear weapons.

Moreover, another prominent vestige of the Cold War hadn't been removed. The NES report made no proposal on removing nuclear-armed gravity bombs deployed in the Netherlands Belgium, Germany, Italy, and Turkey. “In Europe, a forward-based posture should be maintained.”19

◄ The Russian president Medvedev and US president Obama congratulate each other on the signing of the New START treaty in 2010.

Source: White House/Pete Souza

clear weapons in the United States national security strategy; 3. Maintaining strategic deterrence and stability at reduced nuclear force levels; 4. Strengthening regional deterrence and reassuring United States’ allies and partners; and 5. Sustaining a safe, secure, and effective nuclear arsenal.14 The NPR stressed that it would strive to make deterrence of nuclear attack the “sole purpose” of United States nuclear weapons.

The 2013 NES report, however, reported that “we cannot adopt such a policy today.”

According to Francis Anthony Boyle, professor of international law at the University of Illinois, this means that, as in the past, “offensive first-strike strategic nuclear war fighting is now and has always been the Obama

administration’s nuclear weapons policy.”15 The 2013 NES also speaks of the “nuclear triad” of bomber-launched nuclear weapons, ground-launched intercontinental ballistic missiles, and submarine-launched intercontinental ballistic missiles. Despite periodic debate since the early 1990s over eliminating one or more legs of this nuclear triad, the guidance – like the Pentagon’s 2010 Nuclear Posture Review on which it is based – reaffirms a need for all three delivery modes.16 The 2013 NES also preserved another disputable aspect of United States nuclear policy – counterforce attack. This kind of attack “is pre-emptive, or offensively reactive.”17 As Lawrence Wittner, emeritus professor of History of the State University of New York/ Albany, mentions: “[D]esigned to employ US

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Importantly, the NES directs Pentagon officials to “reduce the role of ‘launch under attack.’” Under this strategy the United States can fire nuclear weapons at an adversary once it confirms that it is under nuclear attack. Yet, as Hans Kristensen put it: “It is not clear how and how much the new guidance requires the military to reduce the role of this strategy. Although the Pentagon is required to examine and reduce the role of this strategy, Defense Department and White House documents state that the United States will retain the capability to launch under attack if necessary.”20 Furthermore, according to Adm. Richard Mies, former head of United States Strategic Command, the alert posture of United States nuclear forces is not directly affected by a reduction in the role of the launch-under-attack strategy, because United States forces are configured so that the United States has “the capability to respond promptly to any attack, without relying upon ‘launch on warning’ or ‘launch under attack.’”21 As for Obama’s speeches in Prague, where he promised to build a world free of nuclear weapons, and in Berlin, where he called for nuclear disarmament negotiations with the Russian Federation, they appeared to be just a lofty rhetoric. Lawrence Wittner found that this is “another indication that the Obama administration is in no hurry to fulfil its promises about building a nuclear weaponsfree world in its fiscal 2014 budget proposal to Congress. Here, amid sharp cuts for a broad variety of programs, there is a proposed 9 percent increase in federal funding for the Energy Department’s US nuclear weapons activities, including upgrading nuclear warheads (like the B61 gravity bomb, slated for a $10 billion makeover) and modernizing nuclear weapons production facilities.”22 Consequently, as Tom Nichols, professor of

15

US Nuclear Weapons National Security Affairs at the Naval War College, has noted, “the US defense budget and the overall approach to the defense of the United States from foreign nuclear attack still seems rooted somewhere in the 1980s.” United States Deputy Secretary of Defence Ashton Carter made clear that the two defence efforts which should to be insulated as much as possible from sequestration, would be Afghanistan and nuclear deterrence: “I can't short the people who are at war in Afghanistan. I can't short nuclear deterrence.”23

www.stichtingjason.nl

Conclusions No one seriously expects a nuclear war among the world’s most powerful countries, but the United States is still getting ready for it anyway. The new United States nuclear

16

weapons employment strategy didn’t put an end to Cold War thinking. Although it contains some measures to diminish the role of nuclear weapons, the strategy generally does little more than catch up with reality, while retaining Cold War principles of nuclear planning.

On one hand the strategy directs the Pentagon to diminish the role of nuclear weapons, welcomes a possible removal and storage of up to one-third of deployed U.S. strategic warheads, and reduces the role of the ‘launch under attack’ strategy. However, on the other hand, it simultaneously preserves a triad of strategic nuclear forces, reaffirms counterforce strategy, keeps on the current alert posture, and retains nuclear weapons in Europe.

The United States still has to continue its efforts to abolish Cold War thinking in its nuclear policy. In view of the global military, economic and political changes in the era of globalization, as well as in order to instigate further reductions in the numbers and role of nuclear weapons around the globe, the United States should put an end to counterforce strategy in its nuclear planning and decrease the readiness of its nuclear forces to a more basic secure retaliatory posture. ▪ Dmytro Vasylenko is a diplomat of the Ministry of Foreign Affairs of Ukraine, Directorate General for Political Affairs and external PhD student of the Institute of the World Economy and International Relations of the National Academy of Sciences of Ukraine.

Endnotes 1 The Nuclear Weapon Archive, Gallery of U.S. Nuclear Tests, 6 August 2001: http://nuclearweaponarchive.org/Usa/Tests/index. html 2 United States Department of Defense, Increasing Transparency in the U.S. Nuclear Weapons Stockpile, 3 May 2010: www.defense. gov/npr/docs/10-05-03_Fact_Sheet_US_Nuclear_Transparency__FINAL_w_Date.pdf; Brookings Institution, Estimated Minimum Incurred Costs of U.S. Nuclear Weapons Programs, 1940-1996, in Schwartz, S.I. (ed.), Atomic Audit: The Costs and Consequences of U.S. Nuclear Weapons Since 1940, 1998: www.brookings.edu/about/projects/archive/nucweapons/figure1 3 Paine C., Cochran, T.B. and Norris, R.S., The Arsenals of the Nuclear Weapons Powers: An Overview, Natural Resources Defense Council, 4 January 1996: http://docs.nrdc.org/nuclear/files/nuc_01049601a_160.pdf 4 Wikipedia, Nuclear weapons and the United States: http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_weapons_and_the_United_States 5 Obama, B., Obama Prague Speech On Nuclear Weapons: FULL TEXT, in Huffington Post, 6 May 2009: www.huffingtonpost. com/2009/04/05/obama-prague-speech-on-nu_n_183219.html 6 Medvedev i Obama podpisali v Prage dogovor o SNV (Medvedev and Obama sign START treaty in Prague), in Nezavisimaya Gazeta, 8 April 2010: www.ng.ru/newsng/2010-04-08/100_snv.html 7 Sanger, D.E. and Baker, P., Obama Limits When U.S. Would Use Nuclear Arms, in New York Times, 5 April 2010: www.nytimes. com/2010/04/06/world/06arms.html?_r=0 8 Roberts, D. and Connolly, K., Obama calls for reduction in nuclear arms in broad-brush Berlin speech, in The Guardian, 19 June 2013: www.theguardian.com/world/2013/jun/19/obama-berlin-speech-nuclear-arms 9 Mohammed, A. and Stewart, P., US says nuclear arsenal includes 5,113 warheads, on website Reuters, 3 May 2010: www.reuters. com/article/2010/05/03/us-nuclear-treaty-usa-arsenal-idUSTRE64251X20100503 10 Kimball, D. and Collina, T., Nuclear Weapons: Who Has What at a Glance, on website Arms Control Association, November 2013: www.armscontrol.org/factsheets/Nuclearweaponswhohaswhat 11 United States Department of Defense, Report on the Nuclear Employment Strategy of the United States, 12 June 2013, p. 3: www. defense.gov/pubs/ReporttoCongressonUSNuclearEmploymentStrategy_Section491.pdf 12 Kristensen, H.M., Falling Short of Prague: Obama’s Nuclear Weapons Employment Policy, on website Arms Control Association, September 2013: www.armscontrol.org/act/2013_09/Falling-Short-of-Prague-Obamas-Nuclear-Weapons-Employment-Policy 13 Murdock, C., Little Content, Even Less Satisfaction in Obama’s Nuclear Weapons Policy, on website Arms Control Association, September 2013: www.armscontrol.org/act/2013_09/Little-Content-Even-Less-Satisfaction-in-Obamas-Nuclear-Weapons-Policy 14 United States Department of Defense, Nuclear Posture Review, April 2010: www.defense.gov/npr/docs/2010 Nuclear Posture Review Report.pdf 15 Boyle, F.A., Obama Prepares to Wage Offensive, First-strike Strategic Nuclear Warfare against Russia, China, Iran, North Korea and Syria, on website GlobalResearch, 24 June 2013: www.globalresearch.ca/obama-prepares-to-wage-offensive-first-strike-strategic-nuclear-warfare-against-russia-china-iran-north-korea-and-syria/5340299 16 Grossman, E.M., Fresh U.S. Nuclear Guidance Relies on Some Cold War Elements, on website Global Security Newswire, 21 June 2013: www.nti.org/gsn/article/fresh-us-nuclear-guidance-relies-some-cold-war-elements/ 17 United States Department of Defense, Counterproliferation Operational Architecture, 26 April 2002: www.dod.mil/pubs/foi/ joint_staff/jointStaff_jointOperations/J5_NCD_Counterproliferation_Operational_Architecture.pdf 18 Wittner, L.S., Still Preparing for Nuclear War, on website History News Network, 8 July 2013: http://hnn.us/article/152484 19 Idem note 6, p. 6 20 Idem note 12 21 Mies, Admiral R.W., Statement before the Senate Armed Services Committee Strategic Subcommittee on Command Posture, 11 July 2001, p. 6: www.dod.mil/dodgc/olc/docs/test01-07-11Mies.rtf 22 Idem note 18 23 Nichols, T., The Coming Nuclear War with...the Soviet Union?, on website The National Interest, 25 August 2013: http://nationalinterest.org/commentary/the-coming-nuclear-war-withthe-soviet-union-8945

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Tactische nucleaire wapens

De Gordiaanse knoop van tactische nucleaire wapens Toen Barack Obama in juni 2013 bij de Brandenburger Tor in Berlijn de lijnen van het Amerikaanse nucleaire beleid uiteenzette, sprak hij de intentie uit om toe te werken naar “bold reductions in U.S. and Russian tactical [nuclear] weapons in Europe”.1 Voor zij die nucleaire wapens zien als een van de grootste dreigingen voor ons voortbestaan, lijkt dat hoopgevend nieuws. Maar achter de retoriek schuilt een gordiaanse knoop van geopolitieke belangen. Dit artikel legt uit waarom er nucleaire wapens in Europa liggen, waarom het Nederland en andere NAVO-landen niet lukt om ze van hun grondgebied te krijgen, en wat gedaan kan worden om de kans daarop te vergroten.

MAARTEN GEHEM

D

e aanwezigheid van nucleaire wapens in Nederland is een van de slechts bewaarde geheimen van onze regering. Binnen NAVO-verband moet over de locatie en aantallen worden gezwegen – maar dat er kernkoppen in Europa liggen wordt wel openlijk toegegeven. Als onderdeel van het nuclear sharing beleid van de NAVO liggen sinds de jaren ’50 Amerikaanse nucleaire wapens op het continent.

Algemeen wordt aangenomen dat er nog 150 à 200 niet-strategische nucleaire wapens in Europa aanwezig zijn.2 In tegenstelling strategische kernwapens passen kernkoppen van niet-strategische nucleaire wapens niet op strategische lanceerplatforms, zoals langeafstandsraketten en bommenwerpers. Niet-strategische kernwapens zijn ontwikkeld voor tactisch-operationele doeleinden (i.e. op een slagveld), terwijl strategische nucleaire wapens worden gebruikt in de afschrikkingsstrategie van staten. Het onderscheid tussen strategische en tactische nucleaire wapens is overigens niet categorisch. De B-61 bommen die in Europa liggen, hebben bijvoorbeeld een schaalbare explosiekracht en kunnen voor strategische als tactische doeleinden worden gebruikt.

In 1971 had de NAVO ongeveer 7.300 Amerikaanse kernkoppen in Europa gestationeerd.

De wapens waren gericht op de landen ten oosten van het IJzeren Gordijn en werden met name door Europese staten gezien als afschrikking tegen een aanval van de Sovjet-Unie. Vanaf midden jaren ’80 werd het aantal nucleaire wapens in Europa snel afgebouwd. Na de Koude Oorlog bleven alleen nog vrije-val tactische B-61 nucleaire bommen over. De 150-200 niet-strategische nucleaire wapens die nog in Europa liggen kunnen gebruikt worden in dual capable aircrafts, oftewel gevechtsvliegtuigen die zowel

conventionele als nucleaire wapens kunnen dragen zoals de F-16 en de JSF. Ze liggen opgeslagen op zes militaire bases in vijf Europese landen: België, Duitsland, Turkije, Italië en Nederland (op vliegbasis Volkel). Ook Rusland heeft het aantal niet-strategische wapens teruggeschroefd, maar de meeste analisten schatten dat het nog altijd over ongeveer 2.000 kernkoppen beschikt.

Afnemend belang van nucleaire wapens Binnen NAVO zijn er meermaals stemmen opgegaan om deze nucleaire wapens van het Europese grondgebied te verwijderen.

Vooral de Duitse, Belgische en Nederlandse regering willen deze wapens liefst van hun bases. Zo drong Duitsland met steun van België en Nederland in de aanloop naar de onderhandelingen over het nieuwe Strategi-

sche Concept van de NAVO in 2009 aan op verwijdering van tactische kernwapens uit Europa.3 Begin 2010 kwamen België, Duitsland, Nederland, Noorwegen en Luxemburg met een vergelijkbaar voorstel binnen de NAVO.4 Dat de verwijdering van nucleaire wapens onder deze Nederlandse regering onverminderd van belang is, valt op te maken uit een kamerbrief van Minister Timmermans over het Nederlandse nucleaire beleid: “Nederland streeft binnen NAVO-kader naar de reductie en uiteindelijk verwijdering van de niet-strategische nucleaire wapens uit heel Europa op basis van onderhandelingen en reciprociteit.”5 Nederland, België en Duitsland zijn deze wapens liever kwijt dan rijk vanwege de veiligheidsrisico’s. Bommen kunnen per on-

▲ De F-16 kan worden bewapend met zowel nucleaire als conventionele raketten. Bron: Gerard van der Schaaf

JASON Magazine * Nummer 1 2014

17

Tactische nucleaire wapens geluk afgaan, zoals Eric Schlosser laat zien in Command and Control.6 Dat veiligheid een kopzorg is voor staten waar Amerikaanse kernkoppen liggen, bleek onder andere toen provincie Noord-Brabant een negatief advies uitsprak over de vliegbasis Volkel vanwege de niet goed in te schatten veiligheidsrisico’s rondom kernwapentransporten.7 Bovendien kunnen kernwapens gestolen worden door terroristen. Dat de bescherming van de vliegbases vaak te wensen overlaten, bleek toen in België activisten tot twee keer toe een basis binnendrongen waar nucleaire wapens liggen.8 Een andere reden is dat het belang van nucleaire wapens in Europa volgens verschillende NAVO-landen is verminderd. Het angstbeeld van een grootschalige Russische invasie van Europees grondgebied is niet langer zo pertinent als ten tijde van de Koude Oorlog. De Oost-Europese landen die destijds nog onder het Warschau Pact vielen, zijn inmiddels onderdeel van de NAVO. Bovendien hebben de B-61 bommen een beperkte reikwijdte en zijn conventionele wapens vele malen preciezer en explosiever geworden. Daarmee

Vooral de Duitse, Belgische en Nederlandse regering willen deze wapens liefst van hun bases

zijn vooral hoogtechnologische Westerse krijgsmachten via (niet-nucleaire) precisiebombardementen steeds beter in staat om grote delen van vijandige militaire infrastructuur uit te schakelen.

Catch-22 Ondanks het dalende militaire nut van nietstrategische nucleaire wapens is de weerstand tegen verwijdering hardnekkig. Dat komt allereerst omdat niet alle landen in Europa ervan overtuigd zijn dat de Russische dreiging is afgenomen. De Baltische staten, Polen, Tsjechië, Hongarije, maar ook Frankrijk en Turkije, verzetten zich binnen de NAVO tegen het verwijderen van nucleaire

Maar vanuit Moskou gezien is de opbouw van het Amerikaanse raketschild aan haar grenzen een reden om juist meer te leunen op (niet-strategische) nucleaire wapens.

Volgens Rusland is dit een provocatie die lijnrecht indruist tegen de NAVO-Rusland founding act om NAVO-troepen in Middenen Oost-Europa niet verder uit te breiden.10 Ondanks “garanties” van de VS dat het om bescherming van bondgenootschappelijk grondgebied gaat tegen Iraanse korte- en middellangeafstandsraketten, ziet het raketschild er vanuit Russisch perspectief vooral uit als een stap richting verdere militaire superioriteit van de NAVO. Dat is een van de redenen waarom Rusland, in reactie op plaatsing van ground based interceptors in Polen en Roemenië, is gaan schermen met de verplaatsing van Iskander korteafstandraketten, die met kernkoppen kunnen worden uitgerust, naar Kaliningrad.11

www.stichtingjason.nl

De militaire balans tussen NAVO en Rusland verandert nog verder door Amerikaanse onderzoek naar CPGS-technologieën (Conventional Prompt Global Strike), oftewel raketten die met extreme snelheid willekeurige doelen overal ter wereld met grote precisie kunnen bereiken.12 Op dit moment worden bijvoorbeeld boost-glide systems ontwikkeld, die via de ruimte op hypersonische snelheden op hun doel afvliegen.

Deze raketten vallen bovendien buiten het New START-verdrag, dat gericht is op ballistische raketten.13 Daarmee is Rusland stukken kwetsbaarder geworden. Zoals Poetin schreef vlak voor Obama’s toespraak bij de Brandenburger Tor: “We see that work is active around the world on developing high‐ precision conventional weapons systems that in their strike capabilities come close to strategic nuclear weapons. Countries that have such weapons substantially increase their offensive capability”.14

▲ Secretaris-generaal Rasmussen weigerde (anders dan Lubbers en van Agt) bij zijn bezoek aan Nederland in te gaan op de aanwezigheid van kernwapens in Volkel. Bron: NATO

18

wapens op Europees grondgebied. Vooral de Oost- en Midden-Europese landen worden niet-strategische nucleaire wapens gezien als een verzekeringspremie tegen Russische agressie. Die angst wordt bijvoorbeeld aangewakkerd door de Russische militaire oefeningen die steevast eindigen met het gebruik van nucleaire wapens. Zo werd tijdens de Russische Zapad en Ladoga-2009 militaire oefeningen in september 2009 onder andere een nuclear first strike op Polen gesimuleerd.9

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Volgens sommige auteurs is de Verenigde Staten inmiddels zo goed als in staat om het gehele nucleaire arsenaal van Rusland preventief uit te schakelen.15 De precisiewapens, toenemende verzameling van inlichtingen over de locatie van nucleaire wapens en de wapenreducties zetten het Russische reactievermogen om met een nucleaire tegenaanval te reageren onder druk. Door de

Tactische nucleaire wapens

▲ Ondanks de angst voor Rusland zoekt Polen toch toenadering tot Rusland via de Russisch-Poolse coöperatiestrategie. Bron: Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken

nuclear primacy van de Amerikanen zou de MAD-logica (mutual assured destruction) van de Koude Oorlog, waarbij grootmachten elkaar in balans houden door het besef dat een aanval uiteindelijk suïcidaal zal zijn, worden opgeheven.

De disbalans in militaire macht heeft de waarde van een groot nucleair arsenaal aan Russische zijde vergroot, zeker gezien deze een stuk minder gesofisticeerd zijn dat de Amerikaanse. Tijdens de Koude Oorlog waren de rollen omgedraaid. De flexible response-strategie hield in dat de NAVO de optie om nucleaire wapens in te zetten bij wat voor conflict dan ook, bewust achter de hand hield. Dit was mede ingegeven om de leden van het Warschau Pact het gevoel te geven dat ieder type conflict een nucleaire aanval zou kunnen uitlokken en om daarmee de vermeende conventionele militaire superioriteit van de vijand recht te trekken.

De pogingen om tactische nucleaire wapens uit Europa te verwijderen, zijn daarmee in een padstelling verzeild. Nederland, België en Duitsland willen nucleaire wapens van hun grondgebied, terwijl landen uit Oost- en Midden-Europa juist bezorgd zijn dat daarmee bescherming tegen een mogelijke Russische aanval wegvalt. Tegelijkertijd klampt Rusland vanwege de militaire superioriteit van de NAVO juist vast aan nucleaire wa-

De disbalans heeft de waarde van een groot nucleair arsenaal aan Russische zijde vergroot pens.16 Dat heeft zich bijvoorbeeld vertaald in de condities die Rusland stelt aan onderhandelingen: alleen als alle Amerikaanse nucleaire wapens volledig worden teruggetrokken uit Europa, is het bereid te praten over reductie van het arsenaal van niet-strategische nucleaire wapens. Tegelijkertijd is voor de NAVO vermindering van niet-strategische nucleaire wapens in Europa pas bespreekbaar wanneer er sprake zal zijn van wederzijdse reducties. Daarmee zitten de spelers gevangen in een Catch-22-situatie.

De haren van Baron von Münchhausen Om deze impasse te doorbereken zijn er een aantal opties. Ten eerste zouden Amerikaanse kernwapens unilateraal uit Europa kunnen worden teruggetrokken. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk, gezien de felle weerstand van NAVO-landen met een Oostblokverleden. Zoals blijkt uit de Deterrence and Defense Posture Review van de NAVO, is de unilaterale verwijdering van deze wapens

JASON Magazine * Nummer 1 2014

uit Europa voor de Baltische staten, Polen en Tsjechië een no-go.17 Een andere optie zou zijn dat staten bilateraal met de Amerikanen onderhandelen over de verwijdering van nucleaire wapens.

In het verleden hebben de Amerikanen bijvoorbeeld nucleaire wapens teruggetrokken uit Griekenland, Engeland, twee militaire bases in Duitsland en Canada. Maar dit lijkt deels het gevolg van veiligheidsproblemen en bovendien zou de weerstand van andere NAVO-leden groot zou zijn. Gezien de druk die een dergelijke actie op de NAVO zou veroorzaken, en het belang dat Nederland, Duitsland en België hechten aan de goede trans-Atlantische relaties, is ook deze optie daarom onwaarschijnlijk.

Deze zorgen zouden kunnen worden ondervangen in een strategische overeenkomst tussen NAVO en Rusland, met een ontwapeningsverdrag waarin zowel Russische, Amerikaanse, als (Oost- en Midden-)Europese belangen zijn geïntegreerd. Zo’n overeenkomst zou onder andere moeten behelzen dat Rusland betrokken wordt bij de ontwikkeling en operatie van het raketschild. Voor landen in Oost- en Midden Europa moet de Russische dreigingsperceptie worden ondervangen door deze landen te verzekeren dat, in het geval van een conflict, de NAVO snel en effectief zal reageren.

19

Tactische nucleaire wapens Het argument dat een Europa zonder nietstrategische nucleaire wapens zou neerkomen op gratis meeliften op de militaire macht van de Verenigde Staten is onterecht.

Zoals besproken het belang van deze wapens beperkt. Daarnaast wil het verwijderen van nucleaire wapens niet zeggen dat Europese landen geen rol spelen in Amerikaans nucleair beleid. Landen kunnen hun geheime diensten inzetten of assisteren in de planning en uitvoering.18 Bovendien zijn er geen Amerikaanse wapens gestationeerd in Aziatische landen (Japan, Zuid-Korea, Australië) die onder de nucleaire paraplu van de VS vallen. Tot slot kosten nucleaire wapens veel geld. De geplande modernisering van B-61 bommen in Europa, die moeten worden aangepast omdat ze anders niet op nieuwe gevechtsvliegtuigen passen, zullen naar schatting meer dan 10 miljard dollar kosten.19 Het verminderen van deze nucleaire wapens kan dus ook voor de Verenigde Staten zelf directe winst opleveren.

www.stichtingjason.nl

Een strategische overeenkomst is echter op korte termijn niet realistisch. Daarom zou er nu vooral moeten worden ingezet op

20

confidence building measures en vergrote transparantie. Rusland en de VS zouden bijvoorbeeld kunnen aangeven hoe veel nietstrategische nucleaire wapens ze hebben en op welke locaties ze liggen. De aanwezige wapens zouden kunnen worden verplaatsen weg van de grenzen met Rusland.20 Een andere optie zou zijn om samen met Rusland tot verbeterde samenwerking te komen op het gebied van nuclear security.

Om de gordiaanse knoop van tactisch nucleaire wapens in Europa te ontwaren, zijn kleine stapjes nodig. Alleen zo kunnen we ons, net als de Baron von Münchhausen, aan onze eigen haren uit een nucleair moeras uittrekken. ▪ Maarten Gehem is strategisch analist bij HCSS, gespecialiseerd in defensieonderwerpen. Hij is magna cum laude afgestudeerd in Filosofie en Internationale en Vergelijkende Politiek aan universiteit Leuven. Na zijn studie werkte hij als trainee voor de ALDE-groep en leidde hij de economische en handelsafdeling van de Nederlandse ambassade in Dublin.

Summary The author discusses why the United States still keep tactical nuclear weapons on European soil.

The tactical nuclear weapons were originally used to prevent a Soviet invasion and counterbalance its superior conventional force. After the Cold War, the number of nukes in Europe was decreased and, currently, some NATO members plea for their full removal given safety concerns. However, Eastern European countries still see them as a deterrent against Russia. Russia, on the other hand, does not wish to decrease its own nuclear arsenal given America’s development of advanced conventional missiles and its missile shield in East Europe. The author concludes that this deadlock can only be broken through gradual rapprochement between NATO and Russia combined with security assurances for Eastern Europe.

Eindnoten 1 Obama, B., Remarks by President Obama at the Brandenburg Gate - Berlin, Germany, op website Witte Huis, 19 juni 2013: www. whitehouse.gov/the-press-office/2013/06/19/remarks-president-obama-brandenburg-gate-berlin-germany 2 Kristensen, H.M., Non-Strategic Nuclear Weapons, Special Report No. 3, Federation of American Scientists, mei 2012, blz. 16 3 Borger, J., Germans Press for Removal of U.S. Nuclear Weapons in Europe, in The Guardian, 7 november 2009 4 Mallet, P., Allied Bid for Obama to Remove U.S. European Nuclear Stockpile, AFP, 20 februari 2010: www.google.com/hostednews/ afp/article/ALeqM5hKwgmbMz92w-InsAzjQo0EX-NS0w?hl=en 5 Tweede Kamer, Nucleaire ontwapening en non-proliferatie, 24 oktober 2013, blz. 9 6 Schlosser, E., Command and Control: Nuclear Weapons, the Damascus Accident and the Illusion of Safety, 2013 7 ANP, Negatief advies provincie door kernwapenvluchten Volkel, op website Nu.nl, 26 november 2013: www.nu.nl/politiek/3637944/negatief-advies-provincie-kernwapenvluchten-volkel.html 8 Dougherty, K., Belgian base breach sparks nuclear worries, in Stars and Stripes, 6 februari 2010: www.stripes.com/news/belgianbase-breach-sparks-nuclear-worries-1.98721 9 Dunin, A., Intel Brief: Poland On Edge Over Russian Drills, op website ISN, 18 november 2009: www.isn.ethz.ch/isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/? ots591=&lng=en&id=109702 10 Russian Press: Behind the Headlines, October 27, op website RIANovosti, 27 oktober 2013: http://en.rian.ru/ papers/20101027/161105465.html 11 Felstead, P., 'No Iskanders in Kaliningrad yet,' says NATO deputy secretary general, op website IHS Jane’s 360, 14 januari 2014: www.janes.com/article/32408/no-iskanders-in-kaliningrad-yet-says-nato-deputy-secretary-general 12 Acton, J.M., Silver Bullet? Asking the Right Questions About Conventional Prompt Global Strike, op website Carnegie Endowment, 3 september 2013: http://carnegieendowment.org/2013/09/03/silver-bullet-asking-right-questions-about-conventional-promptglobal-strike/gkmp 13 Collina, T.Z., U.S. Alters Non-Nuclear Prompt-Strike Plan, op website Arms Control Association, april 2011: www.armscontrol.org/ act/2011_04/PromptStrike 14 Acton, J.M., Conventional Prompt Global Strike and Russia’s Nuclear Forces, op website Carnegie Endowment, 4 oktober 2013: http://carnegieendowment.org/2013/10/04/conventional-prompt-global-strike-and-russia-s-nuclear-forces/gp5j?reloadFlag=1 15 Lieber, K, en Press, D., The Rise of US Nuclear Primacy, in Foreign Affairs, maart/april 2006. blz. 42-54 16 Poetin, V., Being Strong: Why Russia needs to rebuild its military, in Foreign Policy, 21 februari 2012: www.foreignpolicy.com/articles/2012/02/21/being_strong 17 Beschikbaar op www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_87597.htm?mode=pressrelease 18 Kamp, K.-H. en Remkes, R.C.N., Options for NATO Nuclear Scharing Arrangements, in Andersen, S. en Williams, I., ReducingNuclear Risks in Europe: a Framework For Action, 2013, blz. 76-95: http://a-pln.org/sites/default/files/apln-analysis-docs/Reducing%20Nuclear%20Risks%20in%20Europe-A%20Framework%20for%20Action.pdf 19 Brannen, K., Pentagon More Than Doubles Cost Estimate for B61 Nuclear Bomb, op website DefenseNews, 25 juli 2012: www. defensenews.com/article/20120725/DEFREG02/307250004/Pentagon-More-Than-Doubles-Cost-Estimate-B61-Nuclear-Bomb 20 Easi Working Group, Adressing Non-Strategic Nuclear Forces, op website Carnegie Endowment, 3 februari 2012: http://carnegieendowment.org/2012/02/03/addressing-nonstrategic-nuclear-forces/9cw1

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Brazil's Ambitions

Brazil’s Time to Shine?

The upcoming years are definitely going to be important for Brazil as the country hosts the World Cup this summer and the Summer Olympics in 2016. Both events will undoubtedly attract a large amount of international attention and may even generate a considerable amount of profit for Brazil. However, is Brazil focusing too much on these two projects? As one of the world’s emerging economies, Brazil must make sure it does not commit to schemes that will slow down its economy, giving an advantage to the other BRIC countries. In recent years, the BRIC countries have been making substantial developments to strengthen their economy. India, China and Russia are increasing their importance upon the international stage, whereas Brazil is lagging behind due to its dedication to the said projects.

IÑIGO ALEXANDER

T

he investment costs for Brazil’s upcoming sports events are placing a strain on its economy as well as Brazilian society in general. Currently, several countries are doubtful whether Brazil will be able to complete all the constructions needed in time to host the World Cup. The Brazilian government had even to announce publicly that it would not be able to meet the deadline established in the agreement with FIFA.1 The budget of $86 million that the government set aside for the World Cup angered the people of Brazil.2 A general sentiment spread throughout the country that such a substantial amount of money should instead be invested in Brazil’s public sector.

This led to a wave of protests throughout the country and cast a shadow of doubt upon the safety of the countries’ teams taking part in the World Cup, as it is likely that

the protests will continue, and potentially increase, during the competition.

Aerospace and Nuclear Ambitions However, in the meantime, India and China have been investing in their space agencies and nuclear power, projects that have a promising future. Both countries have launched successful missions into outer space in 2013, whereas Brazil’s rocket launch in cooperation with China failed.3 India took a huge step forward this year with the launching of their Mangalyaan rocket destined for Mars.4 This is India’s first Mars probe and it has surprised many, as few people believed that India would be able to conduct a mission of such calibre in such short time. India has also decided to invest in the nuclear energy sector, a sector of great importance. India has 21 reactors in operation. However, India

▲ Brazil has chosen to invest in the organisation of two of world’s largest sport events in 2014 and 2016 instead of its nuclear and aerospace program. Source: Deutsche Welle/ Sascha Quaiser

JASON Magazine * Nummer 1 2014

uses the element thorium, as opposed to uranium used by the majority of countries, to develop its nuclear capabilities.5 This sets India apart from other nuclear powers, as it can work easily with thorium. This is something that most countries have not yet learned to do. India believes that this unique skill will allow it to eventually become one of the world’s leaders in nuclear power.6 Therefore, the Indian government has decided to invest heavily to further develop their manufacturing base in their nuclear power sector.

China has also made significant developments, both in its aerospace and nuclear sector. Even though their rocket launch in cooperation with Brazil failed, the Chinese managed to launch another successful rocket, the Chang’e-3, to the Moon and land their Jade Rabbit robot rover on the moon’s surface. However, the success of the Jade

Both China and India have launched successful missions into outer space, whereas Brazil’s rocket launch failed Rabbit failed to gain the full support of the Chinese population.7 Much like the Brazilians, some of the Chinese felt that their government should be focusing on matters like education instead of investing in space missions. China currently controls 3% of the world’s commercial satellite market, yet they aim to control 15% of it by 2020.8 When it comes to nuclear power, China’s infrastructure is well ahead of Brazil’s. China has a staggering amount of 19 reactors in operation with 29 under construction and plans for additional reactors under way, according to the World Nuclear Association.9 Brazil, on the other hand, has only two reactors in operation and a third one under construction.10 Much like India, China aspires to become a leading nuclear power, if not the strongest nuclear power in the world.

China has grown independent of foreign interference and is now self-sufficient both in the design and the construction of its own reactors.11 With this independence from foreign investment, China hopes to export

21

Brazil's Ambitions its nuclear technology, which would lead to foreign reliance on Chinese reactors and be beneficial for their economy.

The situation does not differ too much for Russia. The Russian space agency, Roscosmos, is one of the strongest in the world.

However, the Russians also suffered a failed launch in 2013, when an unmanned rocket exploded shortly after launch, spreading enormous amounts of poisonous rocket fuel throughout the Baikonur cosmodrome in Kazakhstan.12 Nonetheless, the Russian government has declared that it is going to increase considerably Roscosmos’ budget: from $ 4.4 billion dollars to $7.9 billion.13 With this substantial budget increase, Roscosmos has now more funding than the European Space Agency. Russian president Vladimir Putin claims that the reason behind this budget increase, is the building of the Vostochny cosmodrome in Russia, as Roscosmos is currently leasing Kazakhstan’s Baikonur cosmodrome. The completion of Russia’s own cosmodrome would be beneficial for Russia in the long term, because, once it is up and running, no further funding has to go into the project and the leasing of the Baikonur cosmodrome would come to an end. Yet Roscosmos’ ambitions don’t end there. Russia has plans to have possibly a base on the surface of the Moon by 2030 and use it as a stop off point on journeys to Mars.14

nment introduced a programme aimed at restructuring the payment of oil royalties and reducing energy costs.18 Brazil further limited its nuclear capacity by announcing that it intended to reduce its plans for the construction of new nuclear plants. It intends to replace these nuclear plants with wind farms.19 The government hopes to prevent a disaster similar to Japan’s recent radioactive leak in Fukushima. However, the chief of Brazil’s Energy Research Company, Mauricio Tolmasquim, claims that Brazil is still an appealing location to invest in nuclear power, as it is one of few countries in the world to possess all of the natural elements required for its production.20 However, Brazil seems happy to allow its nuclear sector to remain reliant on foreign investment. Brazil allows it to invest in alternative energy forms, while it gets a profitable return from its nuclear energy sector.

Brazil’s space agency is also behind those of India, China and Russia. The budget for the Brazilian Space Agency is considerably lower than the budget of both the Indian and Chinese space agencies, hence limiting the amount of work and research the Brazilian Space Agency can take part in. However, Brazil still hopes to make its space program-

me less dependent of foreign equipment and technology. Yet that goal might still be out of reach in the upcoming years. Brazil’s recent cooperation with China and its commitment to the sport events hosted by Brazil means that this target has fallen to the back of the Brazilian government’s mind.

Wrong Focus India, China and Russia all appear to be almost in a head to head fight for a stronger, more prestigious position on the international stage. The three countries are progressing economically and investing in projects that are potentially beneficial in the long term. The enormous populations of India and China provide a huge work force both for national and international corporations, further increasing their international importance. The three countries are willing to invest, explore, and experiment with their chances and are certainly doing so now, and are likely to keep on doing so in the coming years. Russia has opted for investing in both the short and the long term, obliging it to commit to several projects, some of which have backfired and resulted costly, such as the Winter Olympics. The BRIC countries share similarities, they are all large land masses with growing economies, and have

www.stichtingjason.nl

Russia has always been closely linked to nuclear dominance. It was the first country in the world to build a nuclear power plant and the first to use nuclear energy to produce electricity.15 That was in 1954. It has now 33 nuclear reactors in operation, making Russia the country with the third highest amount of reactors worldwide. The government also aims high in the nuclear sector as Russia hopes to increase the output of their reactors by 50% by the year 2020.16 Yet, Russia is also investing in the short term goals, as it is hosting the 2014 Winter Olympics in Sochi. The decision to host the competition has proven to be very costly for Russia, as the project has gone hugely over budget. The initial appointed budget was $12 billion, yet the cost of organising the event has risen dramatically to $51 billion, making it the most expensive Olympic Games ever.17 As in Brazil’s case, the money is also being redirected from the public sector. It is safe to say that it is very unlikely that Russia will be able to recuperate such a vast amount of money during the Winter Olympics. This makes it an erroneous investment on behalf of the Russian government.

Nuclear Brazil?

Brazil, on the other hand, has taken a more relaxed stance towards their nuclear sector in recent years. In 2012, the Brazilian gover-

22

▲ Currently, a third reactor is under construction at the Angra Nuclear Plant in Brazil, which should enter into service in 2015. Source: IAEA Imagebank

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Brazil's Ambitions made miscalculations when it comes to investing in certain projects. Yet India, China and Russia seem less preoccupied with the immediate future and willing to establish themselves as world leaders in the medium term.

Brazil, however, has opted for projects that are more beneficial in the short term: the world’s two biggest sporting events. Its commitment to such projects means that the country must work harder and faster to obtain results that will only be advantageous for a short period of time. It is pouring money into projects deemed of the highest importance, yet, as the Brazilian people claim, it should not forget about the public sector, on which millions of people depend. Once both the World Cup and the 2016 Olympic games are over, Brazil will probably be forced to catch up on all the work that needed to be done in this public sector. The sporting events will definitely bring a huge amount of attention to Brazil and some business may even make a nice profit, yet only throughout the duration of the competitions. While Brazil has been focusing on these two major projects, the other BRIC countries have been expanding scientifically and economically, giving them the immediate upper hand over Brazil. Brazil should be focusing on solidi-

▲ Although Brazil gave its nuclear weapons program up in 1991, it restarted in 2013 its attempts to develop and build its first nuclear submarine. Source: Campus Party/Fernando Cavalcanti

fying its importance in Latin America and establishing a sound middle class before giving way to projects of international importance.

Is it really necessary for Brazil to host both the World Cup and the Olympics in such a quick succession? ▪

Iñigo Alexander is a student of International Studies at Leiden University and his area of expertise is Latin America. He is originally from Madrid and his interests include 20th century history, international relations and political developments.

Endnotes 1 Davies, W., Brazil struggles to meet World Cup deadline, on website BBC, 26 November 2013: www.bbc.co.uk/news/world-latinamerica-25095153 2 Brazil invests $86 billion in hosting 2014 World Cup, on website Masterclass Brazil, 2013: http://masterclassbrazil.com/marketoverview-brazil/brazil-invests-86-billion-hosting-2014-world-cup/ 3 Chinese-Brazilian satellite fails to enter orbit, on website Associated Press, 9 December 2013: http://bigstory.ap.org/article/chinese-brazilian-satellite-fails-enter-orbit 4 Indian probe begins journey to Mars, on website BBC, 1 December 2013: www.bbc.co.uk/news/science-environment-25163113 5 World Nuclear Association, Nuclear Power in India, January 2014: www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-G-N/ India/ 6 Ibid.

7 Hatton, C., Is Jade Rabbit lunar mission worth it?, on website BBC, 2 December 2013: www.bbc.co.uk/news/blogs-chinablog-25181876 8 Idem note 3 9 World Nuclear Association, Nuclear Power in China, 8 January 2014: www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-A-F/ China--Nuclear-Power/ 10 World Nuclear Association, Nuclear Power in Brazil, November 2013: www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-AF/Brazil/ 11 Idem note 9 12 Unmanned Russian rocket crashes in Kazakhstan, on website BBC, 2 July 2013: www.bbc.co.uk/news/science-environment-23140665 13 Steadman, I., Vladimir Putin announces big new budget for Russian space agency, in Wired, 12 April 2013: www.wired.co.uk/ news/archive/2013-04/12/russian-space-budget 14 Ibid.

15 World Nuclear Association, Nuclear Power in Russia, December 2013: www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-OS/Russia--Nuclear-Power/ 16 Ibid.

17 Gibson, O., Sochi 2014: the costliest Olympics yet but where has all the money gone?, in The Guardian, 9 October 2013: www. theguardian.com/sport/blog/2013/oct/09/sochi-2014-olympics-money-corruption 18 The World Bank, Brazil Overview, 2014: www.worldbank.org/en/country/brazil/overview 19 Winter, B., Brazil cools on nuclear power plans; favors wind, on website Reuters, 15 September 2013: www.reuters.com/article/2013/09/15/us-brazil-nuclear-idUSBRE98E06U20130915 20 Ibid.

JASON Magazine * Nummer 1 2014

23

Cyber War

Cyber War and the New Balances of Power

▲ Today possibly everybody with a computer and an internet connection can break in or disrupt a secured governmental system. Source: Brian Klug

It is sometimes said that films and television reflect like nothing else the fears and paranoia of an era. If that is so, technology, its uses and abuse may be our defining fear.

However, this fear has not materialised in protests, or action. In spite of all the warnings from experts, and all the whistleblowers, we seem to be lulled into a false sense of safety.

So long as our tablets and smartphones are there, we have nothing to fear. We have reached a point in which we all know how to protect our personal computers. It seems ridiculous to us that someone would ever fall for the emails of a friendly Nigerian prince asking for your bank account.

www.stichtingjason.nl

ALBA I. LÉON

Y

et cyber security goes well beyond leaving people penniless, or shutting down entertainment websites with denial-of-service (DoS) attacks. Technology is so integrated in our daily lives that virtually all aspects of our modern society are vulnerable to exploitation for political, economic and even military gain. All the sophisticated weapons and the enlarged budgets in the world may prove powerless against inexpensive but effective computer controlled warfare. Moreover, cyber attacks are moving away from private enterprises and into the realm of power-politics among states.

Cyber warfare, as this is known, can be defined as “the use of computers and information technology capabilities against a sovereign state resulting in the destruction or disruption of services with the intent of leveraging, degrading, damaging or denying the use of information resources, financial networks, or critical infrastructure for the

24

Suspicion has arisen that non-state actors are not the only ones engaging in computer attacks purpose of furthering a state’s political agenda. These acts can be conducted by a foreign state, a trans-state actor, or a politically-motivated organization.”1 This definition means that cyber warfare is a new means of waging war by states, a new challenge to the ideas of security that had dominated international relations in the post-Cold War world. Nonstate actors challenge the traditional ideas for maintaining the international society of states.

The traditional system of state protection

JASON Magazine * Nummer 1 2014

based on international law and principles of international governance (soft law), paired with the use of force when deemed necessary (hard law), have thus far proved to be less than stellar against less traditional threats, such as terrorism. This is because the international system is based on the idea of nation states, while the new threats are carried out by groups or individuals who may or may not be commanded or directed by a state.

Nevertheless, more and more suspicion has arisen that non-state actors are not the only ones engaging in computer attacks. Particularly states that have been qualified as rogue states, such as Iran and North Korea, but also powerhouses like Russia, are setting their sights beyond conventional and nuclear weapons and looking at how inexpensive means, like hacking and other forms of disruption, may damage other states.

The phenomenon is by no means new. At least between 2003 and 2006 a series of coordinated attacks on United States computer infrastructure, known with the code name Titan Rain, persistently disrupted non-vital functions. More worryingly, however, were the cyber attacks in 2007 on Estonia. Estonia was victim of cyber attacks that swamped the websites of many organisations, including the Parliament, banks and mass media. The country put the blame squarely on Russia.

Cyber War This is perhaps the most interesting, and scariest, development of all. Cyber warfare is highly effective and very cheap. Beyond that, it is also incredibly hard to prove involvement of a specific government or group.

Even if the Internet Protocol address (IP, the virtual ‘house number’ of every computer that is connected to the internet) of the attack is known, this does not mean the attack originated in those computers.

The devices may be spoofed, or controlled remotely. Therefore, countries are wary of accusing another government of carrying out cyber attacks. The lack of absolute proof makes suspicions and accusations useless in a court of law.

When talking about warfare at the international level, however, the United States is a step further. In 2012, Harold Koh, State Department Chief Legal Adviser, did not mince words to express that it was United States government policy that certain cyber attacks may constitute a use of force in the legal sense employed by the United Nations. However, a cyber attack would have to cause death, injury or significant destruction to be considered an act of war.2 This was a significant declaration, since it meant that, for the United States at least, international law would apply in cases of cyber warfare.

What better way to prove the point than a cyber attack on Iranian nuclear capabilities? In June 2010, Iran fell victim to a cyber attack when a nuclear facility was hit by a cyber-worm called Stuxnet. It destroyed a large number of nuclear centrifuges and, “[set] Tehran's atomic programme back by at least two years.”3 The Iranian government has fought back with a crowd source solution to the worm.4 As of yet, no government has claimed responsibility for this act, although there is suspicion of the involvement of the Obama administration and of the Israeli government. In 2013, Michael Joseph Gross called the string of back-andforth attacks against infrastructure in the United States and Iran history’s first known cyber war.5 Another side to cyber warfare, much more melodramatic perhaps, but in a sense much more consequential: spying. Countries like China have long been suspected of such activities, but again, it is much easier to deny involvement and capabilities which have not been confirmed. It is also interesting to see that this urgent topic is not particularly seen as pressing by many governments internally. For the United States, it has been almost 13 years since any significant cyber security legislation has been passed. This means that even the Titan Rain attacks have not led to any comprehensive reform, or any new understandings of what cyber warfare is, or what it can do, although efforts

▲ Technological developments make it easier for states to keep tags on potential threats, but make them also more vulnerable to cyber attacks. Source: Defense Intelligence Agency

DOS A denial-of-service (DoS) attack happens when there is an attempt to make a server or another network resource unavailable for its users, generally sent by one person or systems. These attacks may target sites ranging from banks to online game servers. The most common form is when a server is slowed down due to too many requests for information, a server overload. More and more this has stopped being a matter of user policy violations and has begun to be incorporated in the laws of individual nations. were renewed in December of 2013 to discuss new rules.6 Cyber warfare is changing the landscape of waging war among countries. It involves

much cheaper technology, but it can also cause lasting damage to both military and civilian infrastructure. In spite of the risks, not many governments have been willing to define or otherwise establish legal limits and responsibilities for the use of computers as direct tools of destruction. This should give citizens pause to think about the implications of the keyboards that we work with every day. The Nigerian prince is no longer our biggest threat. ▪ Alba I. León obtained her LLM with a specialization in Law and Politics of International Security at the Vrije Universiteit Amsterdam (2011). She studied earlier in Mexico, her native country. During her study, she worked as a volunteer for organizations in the area of peace development and development cooperation. She has published for different foreign magazines and she has a professional interest for migration and human rights.

Endnotes 1 Applegate, S.D., Cyber Warfare: Addressing New Threats in the Information Age, in United States Army, January 2009: www.academia.edu/1098261/Cyber_Warfare_-_ Addressing_New_Threats_in_the_Information_Age 2 Roston, A., U.S.: Laws of war apply to cyber attacks, on website Army Times, September 18, 2012: www.armytimes.com/article/20120918/NEWS/209180311/US-Laws-of-war-apply-to-cyber-attacks 3 Farwel, J.P. and Rohozinski, R., Stuxnet and the Future of Cyberwar, in Survival 53:1, p. 23-40 4 Shalal-Esa, A., US General: Iran's Cyber War Machine 'A Force To Be Reckoned With', in Business Insider, January 18, 2013: www.businessinsider.com/us-generalirans-cyber-war-machine-a-force-to-be-reckoned-with-2013-1 5 Gross, M.J., Silent War, in Vanity Fair, July 2013: www.vanityfair.com/culture/2013/07/new-cyberwar-victims-american-business 6 Walker, D., Legislation introduced to curb cyber attacks targeting nation's critical industries, in SC Magazine, 12 December 2013: www.scmagazine.com/ legislation-introduced-to-curb-cyber-attacks-targeting-nations-critical-industries/ article/325447/

JASON Magazine * Nummer 1 2014

25

Straat van Hormuz

Iran en de sluiting van reflectie op maritieme De Straat van Hormuz is goed voor een vijfde van de wereldwijde olieproductie

www.stichtingjason.nl

▲ In mei 2012 voer het vliegdekschip USS Abraham Lincoln door de Straat van Hormuz om de Amerikaanse 5e vloot in de Perzische Golf te versterken. Bron: US Navy/Mass Communication Specialist 3rd Class Alex R. Forster

Op 25 november jongstleden bereikten de grote wereldmogendheden een akkoord met Iran over diens nucleaire programma.1 In ruil voor een verlichting van de opgelegde sancties belooft Iran geen uranium te verrijken tot niveaus boven wat nodig is voor vreedzaam gebruik en krijgt het Internationaal Atoomenergieagentschap vrije toegang tot haar installaties. Hoe anders was het twee jaar geleden. Toen overwoog Israel Iran’s militaire installaties aan te vallen en dreigde Iran de Straat van Hormuz te sluiten.2 Nu dit gevaar wat geweken lijkt te zijn, is het moment aangebroken om deze dreiging te evalueren. Wat zou het effect zijn geweest van een Iraanse blokkade voor de wereld en voor Nederland?

Moet Nederland nog steeds rekening houden met een Iraans-Westers conflict?

QUINT HOEKSTRA

26

JASON Magazine * Nummer 1 2014

I

ran staat al sinds jaar en dag onder grote externe politieke druk. Om haar ontevredenheid te uiten over internationale economische sancties of als vergelding voor een eventuele aanval op haar nucleaire installaties zou ze kunnen besluiten om de Straat van Hormuz voor zeeverkeer te sluiten. Deze zeestraat aan de zuidkust van Iran verbindt de Perzische Golf met de Golf van Oman.

Haar eigen olie, maar ook die van Irak, Koeweit, Saudi-Arabië, Bahrein, Qatar en de

Straat van Hormuz

de Straat van Hormuz: dreiging

Verenigde Arabische Emiraten worden door deze doorgang vervoerd. Samen is dit goed voor een vijfde van de wereldwijde olieproductie.3 Doordat de straat op haar nauwste punt slechts 34 kilometer breed is, kan het gesloten worden door middel van mijnen of antischipkruisraketten.4 Deze wapens kunnen vanaf een schip of vanaf land worden afgevuurd. Daarnaast is het mogelijk om een intimidatiecampagne te voeren, waarbij Iran willekeurig olieschepen aanvalt om zo rede-

rijen af te schrikken op deze route te varen.

Zo’n situatie is niet ondenkbaar gezien dit al eerder is voorgevallen tijdens de Iran-Irakoorlog. Tijdens dit conflict, dat duurde van 1984 tot 1989, viel Irak meermalig Iraanse schepen aan om zo enerzijds Iran te provoceren en anderzijds de Iraanse economie te destabiliseren.

Alleen de dreiging van een dergelijke Iraanse actie heeft al een afschrikwekkend effect.

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Zoals de Amerikaanse professor J. Peter Pham van James Madison University zegt: “De dreiging zelf kan al meer waar zijn dan het werkelijk implementeren ervan.”5 Maar wat zouden de gevolgen zijn als Iran ook echt actie onderneemt?

Mondiale gevolgen De Iraniërs zijn ervan overtuigd dat het operationeel geen probleem is de zeestraat te sluiten. De Iraanse admiraal Habibol-

27

Straat van Hormuz ► De Jamaran is een van nieuwste aanwisten van de Iraanse vloot en dit fregat wordt door Iran omschreven als een van zijn grootste technologische successen. Bron: Aspahbod

◄ De internationale vaarroute loopt deels langs de maritieme grenzen van Iran, Oman en de Verenigde Arabische Emiraten en deels door betwist gebied. Bron: University

www.stichtingjason.nl

of Texas

lah Sayyari noemt een dergelijke actie zelfs “zeer makkelijk”.6 De New York Times berichtte een week na deze uitspraak dat olieprijzen de lucht in zouden schieten als Iran daad bij het woord voegt.7 Zakentijdschrift Forbes heeft het zelfs over mondiale economische verwoesting.8 Alhoewel dergelijke uitspraken wellicht overdreven zijn, zit er wel een kern van waarheid in. Bij een substantieel lager olieaanbod zal de prijs stijgen als de vraag gelijk blijft. Paniek onder handelaren over de resterende toevoer en de onzekerheid over de duur van het conflict zal de prijs nog verder doen opschroeven. Net als met de staatsrente op obligaties ten tijde van de Europese financiële crisis, hangt de uiteindelijke prijs af van het vertrouwen van de handelaren in politici om tot een oplossing te komen. Experts denken dan ook dat olieprijzen een significante en aanhoudende stijging zullen meemaken in het geval van een conflict in de Straat van Hormuz, maar kunnen helaas weinig duidelijkheid verschaffen over de impact.9 Er is een historisch precedent voor het wegvallen van olieleveranties. In 1973 leidde de Jom Kippoeroorlog tot de oliecrisis. Arabische olieproducerende staten weigerden toen aan het Westen olie te verkopen uit

28

onvrede voor steun aan Israël, waardoor de olieprijs bijna verdubbelde. De gevolgen waren dermate groot dat er zelfs autoloze zondagen werden ingevoerd. Hoewel veel Nederlanders positieve herinneringen koesteren aan het fietsen op de snelweg, was de economische schade groot. Anno nu, gezien de toegenomen afhankelijkheid van eigen

Blokkade van de Straat van Hormuz heeft alleen effect op de oliemarkt als het ze olie van álle landen blokkeert gemotoriseerd vervoer, zou de sociale en economische ontwrichting nog groter zijn.

Met haar nog fragiele en langzaam herstellende economie is een nieuwe recessie niet ondenkbaar als gevolg van de sluiting van de Straat van Hormuz. Iran heeft hiermee dus een echt weapon of mass disruption in handen.

JASON Magazine * Nummer 1 2014

Gelukkig valt een langdurige sluiting van de Straat van Hormuz voor Iran niet vol te houden. De gerespecteerde schrijver Anthony H. Cordesman, verbonden aan het Amerikaanse Center for Strategic and International Studies, vermoedt dat Iran de straat maximaal twee weken kan sluiten.10 Aanhoudende intimidatie van olieschepen is wel langer mogelijk.11 Grootmacht Verenigde Staten zal zich hierop genoodzaakt voelen om militair in te grijpen. Het zal mijnen vegen om de orde weer te herstellen. Mocht dit Iran provoceren tot een conventioneel conflict, dan hebben de Verenigde Staten een grote kans om als winnaar uit de bus te komen wegens haar militaire suprematie tegenover Iran.12 Het kwaad is dan echter al geschied.

De zonnige kant Toch zijn er goede redenen om te denken dat het zo’n vaart niet zal lopen. Ten eerste zijn olietankers niet eenvoudig tegen te houden. Ze mogen dan grote logge voertuigen zijn zonder zelfverdedigingsmechanismes, er zijn tot wel tien kruisraketten nodig om er een uit te schakelen.13 Bovendien zal gebrek aan zuurstof in het laadruim voorkomen dat ruwe olie ontvlamt.14 Ook mijnen zijn niet altijd effectief. Dennis Blair, voormalig commandant van de Amerikaanse vloot in de

Straat van Hormuz

Stille Oceaan, en Kenneth Liberthal, voormalig lid van de Amerikaanse National Security Council, wijzen erop dat olietankers tijdens de Tankeroorlog simpelweg over mijnen heen voeren.15 Ten tweede is het effect op de Iraanse economie onbekend. Mochten antischipkruisraketten volstaan, dan kan Iran haar eigen schepen wel doorgang geven en zo haar eigen olie uitvoeren. Mochten mijnen toch noodzakelijk zijn dan is het niet mogelijk haar eigen schepen doorgang te verlenen en zal ook de Iraanse economie zwaar lijden.

Ten derde heeft blokkade van de Straat van Hormuz alleen effect op de oliemarkt als ze olie van álle landen blokkeert. Dus ook wat bestemd is voor bevriende en neutrale staten. Zoals de Saudische oliemagnaat Sadad Ibrahim Al-Husseini zegt: “Het zou een oorlogsdaad tegen de hele wereld betekenen.”16 Een ongecoördineerde actie zou mede-OPEC-lidstaten schofferen. Immers, een nieuwe oliecrisis zal olie-importerende staten meer doen investeren in alternatieve energiebronnen om zo haar olieafhankelijkheid te verminderen. Bovendien zou het Westen niet direct in gevaar komen. De meeste olie uit de Straat van Hormuz is na-

melijk bestemd voor Azië.17 Het Westen beschikt daarnaast over strategische reserves die voor ten minste 90 dagen olie bevatten.18 Veel analisten denken dan ook dat het niet in Iran’s belang is om de Straat van Hormuz te blokkeren. Zo schrijft de Amerikaanse onderzoekster Brenna L. Schnars dat sluiting meer negatieve dan positieve gevolgen zou hebben voor het Islamitische land.19 Een andere Amerikaanse analist, William D. O’Neil, stelt dat Iran na zo’n actie in dezelfde slechte positie zou vinden als Irak na de Eerste Golfoorlog.20

Het is een onvoldoende argument om te denken Iran nooit actie zal ondernemen Conclusie Met het recente nucleaire akkoord lijkt een periode van detente aangebroken. Echter, het verleden leert dat de situatie kan opnieuw verslechteren. Mocht dat gebeuren, dan suggereert de huidige Amerikaanse literatuur dat Iraanse oorlogstaal niet al te

JASON Magazine * Nummer 1 2014

serieus genomen moet worden. Militaire actie is niet in Iran’s belang. Het gaat vooral om afschrikken en niet om uitvoeren. Toch is het onverstandig voor Nederland om blind af te gaan op de Amerikaanse rapporten. De Nederlandse economie hangt in grote mate af van internationale wereldhandel en is daarmee kwetsbaar voor dergelijke incidenten. Daarom moet ze haar eigen conclusies trekken.

Dit artikel draagt bij aan het debat door de volgende kanttekening te maken. De huidige literatuur op het onderwerp gaat voorbij aan het feit dat staten soms tegen hun ogenschijnlijke belangen in handelen. Zo viel Japan in 1941 Pearl Harbor aan om haar eer te behouden, ook al wist ze dat een oorlog tegen de Verenigde Staten niet te winnen viel. Op een vergelijkbare wijze weigerde de voormalige Irakese dictator Saddam Hussein in 2003 aan de Amerikanen toe te geven dat hij niet over massavernietigingswapens beschikte, ondanks de op handen staande invasie van zijn land. Het is dus een onvoldoende argument om te denken Iran nooit actie zal ondernemen, omdat het economisch en politiek niet in haar belang is. Om het gedrag van staten te begrijpen is kennis nodig van de denkwijze van haar leiders. En juist daar

29

Straat van Hormuz Summary The recent nuclear deal between major powers and Iran has eased the tensions between Iran and the West. However, renewed tensions over a possible Iranian blockade of the Strait of Hormuz are not unthinkable. Closing or even disrupting this vital seaway would have significant global consequences. However, it would be difficult in practice to stop oil tankers with mines and missiles. Moreover, American literature on the topic suggests that Iran is unlikely to carry out this threat as it runs counter to its own economic and political interest. Yet this line of reason fails to appreciate the limited Western knowledge of the Iranian political decision making processes and underestimates the possibility that Iran will decide to close the Street of Hormuz. Therefore, the Dutch government is advised to monitor the situation actively and to prepare for this eventuality.

www.stichtingjason.nl

schort het aan. Iran is wel degelijk een rationele actor, maar de criteria waaraan zij haar acties toetst zijn niet allemaal bekend in het Westen. Nationale trots en eer kunnen best zwaarder wegen dan de eerder genoemde nadelen. Iraanse oorlogstaal moet dus altijd serieus genomen worden. Voor de Nederlandse veiligheidsstrategie betekent dat ze

30

blijvend voorbereid moet zijn op het ergste geval. ▪ Quint Hoekstra (1986) studeert Politicologie met een specialisatie in Internationale Betrekkingen en Organisaties aan de Universiteit Leiden en schrijft voornamelijk over veiligheidsvraagstukken. Onlangs heeft hij

▲ Veel van de in het Midden-Oosten geproduceerde olie wordt per tanker door de zeeengte van de Straat van Hormuz geëxporteerd.

Bron: Michael Gaylard

stage gelopen bij het Koninklijk Instituut voor de Marine en daar onderzoek gedaan naar maritieme veilighzeid.

Eindnoten 1 NRC Handelsblad, Een kleine maar cruciale stap, 25 november 2013 2 Marcus, J., Analysis: How Israel Might Strike at Iran, website BBC, 27 februari 2012: www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-17115643; Aljazeera, Iran will ‘block’ Strait of Hormuz if Pressed, 8 juli 2012: www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/07/2012789645779519. html 3 U.S. Energy Information Administration, World Oil Transit Chokepoints, 22 augustus 2012: www.eia.gov/countries/analysisbriefs/ World_Oil_Transit_Chokepoints/wotc.pdf 4 Pham, P.J., Iran’s Threat to the Strait of Hormuz: A Realist Assessment, in American Foreign Policy Interests 32:75-74 (2010), blz. 67-8 5 Ibid., blz. 72 6 Thompson, M., Can Iran Close the Strait of Hormuz?, in Time Magazine, 28 december 2011: http://nation.time.com/2011/12/28/ can-iran-close-the-strait-of-hormuz/ 7 Krauss, C., Oil Price Would Skyrocket if Iran Closed the Strait of Hormuz, in The New York Times, 4 januari 2012 8 Fontevecchia, A., Oil: Iran’s Hormuz Strait Threats Could Wreak Global Economic Havoc, in Forbes, 13 december 2011 9 Talmadge, C., Closing Time: Assessing the Iranian Threat to the Strait of Hormuz, in International Security 33(1): 82-117 (2008), blz.

116 10 Cordesman, A.H., Iran, Oil, and the Strait of Hormuz, Center for Strategic and International Studies, 26 maart 2007, blz.6 11 Katzman, K. e.a., Iran’s Threat to the Strait of Hormuz, Congressional Research Service, 23 januari 2012, blz.14; Idem noot 10, blz. 84 12 Mills, R. A., Iran and the Strait of Hormuz: Saber Rattling or Global Energy Nightmare?, Naval War College, 31 oktober 2008, blz. 6 13 Blair, D.C., en Lieberthal, K., The World’s Shipping Lanes are Safe, in Foreign Affairs 86(3): 7-13 (2007), blz.9 14 Ibid.

15 Ibid.

16 Idem noot 7 17 Idem noot 11, blz. 4 18 Ibid., blz. 14 19 Schnars, B.L., The Idle Threat? An Assessment of the Economic, Military, and Strategic Consequences of an Iranian Closure of the Strait of Hormuz, Naval Postgraduate School, september 2010, blz. 106 20 O’Neil, W.D., Correspondence: Costs and Difficulties of Blocking the Strait of Hormuz, in International Security 33(3): 190-198 (2008), blz. 190

JASON Magazine * Nummer 1 2014

EU Immigration

The European Union at the Border: Defend or Rescue?

The European Union has always prided itself in demanding the highest regard for human rights. But when dealing with illegal immigrants and asylum seekers, a lot of institutional cracks become visible as the individual Member States do not always live up to the human rights standards that the European Union is actively promoting worldwide. The recent migration and refugee flows are testing Europe’s own foundational principles, but now under the global spotlight.

ENITSA GABROVSKA

W

hen the tragedy off the coast of the Italian island of Lampedusa took place in early October 2013, the whole of the European Union was in shock. This was both due to the number of deaths – the highest for the type of incident – as well as the clear gaps in the European Union’s capabilities to handle extraordinary situations at its borders. The discussion since has been heated – while some say that priority should be placed on the saving of lives, others fear that if anything different than border control takes place, it will only serve to encourage illegal trafficking of persons.

However, while media attention peaked due to the events at Lampedusa and sparked discussions across the European Union’s different levels of governance on how to address the situation, the October tragedy is in fact one among many such occurrences that have been taking place for years. What is more, recently, the number of refugees seeking asylum at Europe’s doors has been disproportionately increasing. War and conflicts have driven millions of people away from their home countries in search for safety beyond their own borders. Data from Eurostat shows that the number of asylum applicants in the European Union rose to more than 330 000 in 2012, which shows an increase of 30 000 as compared with 2011.1 Recently, it is predominantly Syrian refugees that fill the reception centres at the European Union’s borders in Greece and Malta, lately increasingly in Bulgaria as well.

15 000 more Syrians sought asylum in 2012 compared to 2011 and in the fourth quarter of 2012 Syrian was the main citizenship of the persons seeking asylum in the European Union. 34 205 Syrians applied for asylum between July 2012 and June 2013, the Euro-

▲ Amnesty International’s rally against the British asylum policy reflects wider concerns amongst human rights organisations about the European treatment of refugees. Source: Lewishamdreamer

stat agency says. The number for all of 2011 was 7 886.

More and more the issue of who crosses into the European Union concerns illegal immigrants as well as refugees seeking asylum and this has stretched to the extent that the two groups have become synonymous and their designations used interchangeably. This has also led to blurring the lines between border control on one hand and humanitarian and rescue operations at sea on the other. The result throughout 2013 was that Frontex, the border control agency of the European Union and the body res-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

ponsible for managing the European Union’s doorstep, and its mandate have been criticized. Following that, the mandate was expanded to include search and rescue operations in an area which covers the entire Mediterranean from Spain to Cyprus. And while European Union politicians, including the Home Affairs Commissioner Cecilia Malmström, pride themselves in the swift and relatively coordinated follow-up to the tragedy in October,2 a number of issues remain unresolved and struggle for a spot under the European Union legislative radar.

According to European Union law, asylum

31

EU Immigration

▲ Occupation of the EU Representation of the European Commission in Berlin

▲ Syrian families share a meagre meal in the Harmanli refugee camp

in 2013 by refugees. Source: Uwe Hiksch

(Bulgaria). Source: UNHCR/D. Kashavelov

www.stichtingjason.nl

seekers reaching the Union’s borders have the right to food, first aid and shelter in a reception centre where they also have the right to get an individual needs assessment.3 Furthermore, asylum seekers are supposed to have the right to a job within nine months after their arrival and registration.

However, the individual receiving Member States make their own decisions as to the treatment of asylum seekers. Neither the European Union in general, nor Frontex assumes responsibility for the conduct of border control officials – the Member States are supposed to. Evidence shows that in some cases the treatment of refugees and asylum seekers by those officials is in clear violation of human rights. While this discussion is less popular on the background of huge European Union surveillance projects like Eurosur (the European Border Surveillance System, operational since December 2013) and its defence rather than humanitarian or rights-based approach to border security, it is a discussion that is necessary to have.

Evidence In November 2013 the German-based NGO Pro Asyl published a report based on interviews with 90 anonymous intercepted individuals giving evidence for “push-backs” by special armed units (wearing face-covering masks) in Greece.4 For example, boats with migrants in distress were left without any help or pushed into Turkish waters. Testimonies describe how the units took the engines and fuel from the boats and pushed them back. Violence was allegedly used against Syrian refugees at a Greek military outpost on the island of Farmakonisi – refugees were forced to lie on the ground face down for two hours, were beaten and verbally offended.

The institutional hurdles to address such allegations are numerous. Complaints are firstly directed to Frontex. Even though the

32

border officials wear the uniforms of their own state, they also wear the flag indicating if a Frontex joint mission is taking place. However, Frontex does not have a legal mandate to investigate allegations made directly by the affected persons. The only action that the agency takes is to refer the complaints to the authorities of the Member State whose officials have been accused. Numerous cases have been addressed to the Greek authorities, but until now the latter have stated that no practices of the kind have taken place, while a few cases are still being investigated.

According to European Union law, asylum seekers have the right to food, first aid and shelter in a reception centre In international law there is a principle called the non-refoulement principle which means that nobody should be sent to a state where this person will be at risk of persecution – the “push-backs” constitute a violation of this principle and the European Commission publicly warned Greece and Bulgaria that if they turn Syrian refugees back, they would act illegally and in breach of international law.

Among others, the reported human rights violations committed on Greek territory against asylum seekers include detaining the latter in local police departments’ cells with detention periods lasting between 12 and 18 months. A large number of migrants, including Syrian refugees, have been held in a wooden container at a port. Humanitarian

JASON Magazine * Nummer 1 2014

conditions in the detention centres have been called “substandard” and some were forced to close down because of that.

In Italy, a disturbing situation provoked widespread criticism. The release of a video from a reception centre on Lampedusa showed migrants standing naked outdoors and waiting to be sprayed for scabies. An Amnesty International spokesperson was quoted as saying that while a medical exam is in all parties’ interest, in no way should migrants’ privacy and dignity be disrespected and noone should be forced to take off their clothes in public.5 Such instances led to November 2013 when European Union ombudsman Emily O’Reilly addressed Frontex and its limited responsibilities on fundamental rights. This was a follow-up to her recommendations to set up a system whereby migrants would be able to file complaints if they felt their rights were abused. Frontex had rejected the recommendation. In simple terms, that means it cannot be held accountable for any instances where rights have been violated.

Developments and the Future The European Union has launched a number of projects in relation to handling its external borders. The Frontex search and rescue operations and the whole Eurosur project are two examples. 2013 also gave birth to the Common European Asylum System – an attempt for a coordinated and harmonised approach to asylum seekers. These are positive developments in general, but they altogether do not address individual behaviour.

Why is this discussion important? Billions of Euros are being invested in programmes like Eurosur, aimed at using technology – satellites, helicopters, drones – to collect data and feed it into a network designed to curb organized crime in relation to trafficking in

EU Immigration

▲ Three hundred children live in Harmanli refugee camp, often lacking proper care. Source: UNHCR/D. Kashavelov

human beings. Some observers say that Eurosur only reinforces ‘fortress Europe’ and it is in fact designed to make Europe and its borders even less penetrable, therefore undermining its usefulness for rescue operations. What is more, rescue operations were not even part of the plan before the Lampedusa disaster extrapolated the situation. On the contrary, the same observers claim that Frontex and Eurosur have been designed to deter refugees from leaving their countries, rather than protect them at the European Union’s borders.

Member States are generally reluctant to admit their own nationals’ wrongdoing, especially when national security is perceived to be at stake. But this also leads to a notion of impunity when human rights are violated.

What it comes down to is that we would rather have the discussion on how to prevent anyone from entering the European Union, a discussion gaining more and more popular support, rather than a discussion on ensuring the safety of those fleeing war and those who were fortunate enough to reach Europe alive. But the latter topic is equally crucial

Endnotes 1 Bitoulas, A., Asylum applicants and first instance decisions on asylum applications: 2012, Eurostat, May 2013: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KSQA-13-005/EN/KS-QA-13-005-EN.PDF 2 For more information on the European Union Commission’s concrete actions to better address migration flows and prevent loss of life in the Mediterranean, visit the DG Justice and Home Affairs website: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-isnew/news/news/2013/20131204_01_en.htm#/c_ 3 In the European Union asylum seekers and refugees are two separate groups – asylum seekers are persons submitting a claim for refugee status, pending a legal procedure, while refugees are persons that receive protection under the Geneva Convention in a Member State. For the purposes of this article the two terms are used interchangeably. Source: European Council on Refugees and Exiles, Who Are Refugees?: http:// ecre.org/refugees/refugees/who-are-refugees.html.

4 Pro Asyl, Pushed Back: systematic human rights violations against refugees in the agean sea and at the greek-turkish land border, November 2013: www.proasyl.de/ fileadmin/fm-dam/l_EU_Fluechtlingspolitik/proasyl_pushed_back_24.01.14_a4.pdf 5 Davies, L., Outcry in Italy over video of naked refugees being disinfected in public, in The Guardian, December 17, 2013: www.theguardian.com/world/2013/dec/17/italyoutcry-naked-refugees-sprayed-scabies

JASON Magazine * Nummer 1 2014

if failure to handle it might mean that the European Union undermines its own principles. Border security and asylum protection should not become mutually exclusive.

Now, under the global radar, doubts regarding the European Union’s own code of conduct and protection of human rights can be destructive for the Union’s image and the stability of its political dimension. Under the same global radar it is not only Europe’s border control capabilities that are put to the test – it is the Union in its entirety. What becomes crucial then is the convergence between the European Union level, the Member State level and the individual level.

Therefore, in light of the defend-or-rescue debate, under the worldwide spotlight Europe needs to face all challenges head on rather than choose the ones which fit the political agenda better. ▪ Enitsa is originally from Bulgaria. She graduated MSc in Political Science at Leiden University in 2013. Following an internship at the Media and Public Affairs Branch of the Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) in The Hague, she is currently a trainee at Europol. Enitsa was a contributing author for the official magazine of The Hague University of Applied Sciences during her Bachelor degree and a member of the editorial board of VOX International Student Newspaper at ISN Leiden during her Master. Her hobbies include photography, journalism and travelling.

33

Vredesbesprekingen PKK

Vredesbesprekingen De laatste strohalm “Het is vergelijkbaar met het overzwemmen van een snelstromende rivier. Tot halverwege heb je de mogelijkheid om terug te keren; het zou immers korter zijn. Echter, eenmaal halverwege wil je ten koste van alles de overkant bereiken, want terugkeren zal zowel langer duren als risicovoller zijn”,1 aldus de Turkse Minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoğlu over de recente pogingen van de Turkse regering om de Koerdische kwestie op te lossen.

Deze uitspraak is interessant omdat het de vastberadenheid van de Turkse regering in het oplossen van het decennialange conflict met de Koerdische PKK illustreert.

ERDOĞAN AYKAC

D

www.stichtingjason.nl

e Koerdische Arbeiderspartij (PKK) is in november 1978 opgericht met als doel het bevrijden van de Koerdische regio van de Turkse overheersing. De gewapende strijd tussen de PKK en de Turkse overheid is al 30 jaar aan de gang en heeft ongeveer 45.000 slachtoffers geëist. Op 21 maart 2013 kondigde de gedetineerde leider van de PKK, Abdullah Öcalan, een eenzijdige wapenstilstand af in een brief aan de Turkse en Koerdische bevolking. Hij stuurt daarmee nadrukkelijk aan op een oplossing van het conflict langs de diplomatieke weg; een duidelijke koerswijziging. Hoewel onder de sinds 2002 regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) de rechten van de Koerden relatief zijn verbeterd, heeft dit nauwelijks een bijdrage geleverd aan het verminderen van het conflict met de PKK en het oplossen van de Koerdische kwestie in Turkije. Dit maakt de recente ontwikkelingen interessant en een belangrijke vraag is dan ook wat de reden is van de koerswijzigingen aan de Turkse alsook de Koerdische zijde ten aanzien van het oplossen van het voortslepende conflict.

34

De Koerdische kwestie onder de AKP Na decennia lange ontkenning en onderdrukking van de Koerdische identiteit initieerde de Helsinki-top van 1999, waar Turkije door de Europese Unie als kandidaat-lidstaat wordt geaccepteerd, een democratiseringsproces in Turkije. De verkiezingswinst van de AKP in 2002 versnelde en versterkte dit proces. De AKP benadrukte het recht van de Koerden om hun cultuur en identiteit uit te dragen. Tayyip Erdogan was de eerste Turkse premier die erkende dat de Turkse staat fouten heeft gemaakt omtrent de Koerdische kwestie, ofwel het conflict tussen de Turkse staat, die de (militaire) strijd van de Koerden wilde beëindigen, en de Koerden aan de andere kant, die meer rechten en autonomie

eisen. In 2002 werd het recht op onderwijs en het uitzenden van tv-programma’s in de moedertaal van minderheden toegekend.

Tevens werden in de periode van 2002-2004 verschillende Koerdische parlementsleden uit gevangenissen vrijgelaten en werd de noodtoestand in het zuidoosten van Turkije officieel beëindigd en de doodstraf afgeschaft, waartoe Öcalan was veroordeeld.2 Deze hervormingen hebben de erkenning van de Koerdische identiteit in media, politiek en het publieke leven vergroot.

Na 2005 kwam het EU-toetredingsproces en daarmee ook het democratiseringsproces tot stilstand. De AKP ondernam in de periode na 2005 nauwelijks concrete stappen om iets aan de Koerdische kwestie te doen. De aandacht ging voornamelijk uit naar het opheffen van het hoofddoekenverbod in openbare ruimtes en het verminderen van de invloed van het leger. De radicalisering van de Koerden bleef aanhouden. De PKK pakte de strijd tegen de Turkse staat in 2004 weer op,

Erdogan was de eerste Turkse premier die erkende dat de Turkse staat fouten heeft gemaakt omtrent de Koerdische kwestie met als argument dat de Turkse staat de wapenstilstand van de PKK, die na de arrestatie van Abdullah Öcalan in 1999 was afgekondigd, niet voldoende heeft gerespecteerd, omdat de militaire operaties tegen de PKK voortduurden.

JASON Magazine * Nummer 1 2014

In 2005 werd de Koerdische Partij voor een Democratische Samenleving (DTP) opgericht. De pro-Koerdische partij maakte goed gebruik van een groeiend negatief beeld over de AKP in het zuidoosten van Turkije, dat veroorzaakt werd door de stagnatie van hervormingen en het voortduren van het militaire conflict. De DTP riep de Turkse staat herhaaldelijk op om te onderhandelen met Öcalan over vrede met de PKK. Vele DTPleden werden door de Turkse staat aangeklaagd voor nauwe banden met de PKK of voor het ondermijnen van de eenheid van de Turkse staat, waaronder de burgemeester van Diyarbakir, Osman Baydemir, en de DTP-leider Ahmet Türk.3 Daarnaast gebruikte de voornaamste oppositiepartijen en het leger harde retoriek ten aanzien van het conflict met de PKK en stonden zij voornamelijk een militaire aanpak van het conflict voor, waardoor de bewegingsruimte van de AKP om het conflict via diplomatieke wegen op te lossen werd verkleind.

In 2009 leek een nieuw momentum aangebroken te zijn in het oplossen van de Koerdische kwestie. Aan het begin van dat jaar werd voor het eerst door de Turkse staat een Koerdisch televisiekanaal gelanceerd genaamd TRT-6. Bij de lokale verkiezingen op 19 maart behaalde de DTP een meerheid aan stemmen in het zuidoosten en gaf de PKK gehoor aan de oproep van Öcalan om de wapens neer te leggen zodat een mogelijk vredesproces geïnitieerd kon worden.

Het verliezen van politiek terrein aan de DTP was dan ook een belangrijke tegenslag voor de AKP. In augustus stelde de AKP, onder het naam het ‘Koerdisch initiatief’, de Koerdische kwestie via diplomatieke en politieke wegen op te willen lossen, onder andere door indirecte onderhandelingen met de PKK, door een verbetering van de mensenrechtensituatie en het versterken van het

Vredesbesprekingen PKK

Turkije-PKK: van Erdogan?

▲ Koerdische vrouw met een afbeelding van “Apo” Öcalan, de gevangengenomen leider van de PKK. Bron: Andrea Giudiceandrea

democratiseringsproces in het algemeen.

De ultranationalistische Partij van de Nationalistische Beweging (MHP) en de door Atatürk opgerichte Republikeinse Volkspartij (CHP) waren fel tegen dit initiatief omdat het de Turkse eenheid zou schaden.

De grootste tegenslag kwam echter op 11 december 2009 toen het constitutionele gerechtshof unaniem besloot de DTP te verbieden vanwege haar nauwe banden met de PKK en dus het stimuleren van activiteiten die de eenheid van de staat en het volk bedreigden. Partijvoorzitter Ahmet Türk en Aysel Tugluk werden uit het parlement gezet en samen met 35 andere partijgenoten kregen zij een politiek verbod van vijf jaar.

Bovendien werden er tussen 2009 en 2012 in totaal 2000 arrestaties van Koerdische

politici, academici en journalisten verricht.4 De activiteiten van de DTP zijn ondertussen overgeheveld naar de Partij voor Vrede en Democratie (BDP).

In december 2009 heeft de PKK haar gewapende strijd tegen de Turkse staat weer opgepakt. Het geweld van de Turkse overheid resulteerde in vele protesten in het zuidoosten van Turkije, vaak onder leiding van de BDP. Deze protesten zijn door het Turkse leger of de Turkse politie met veel geweld neergeslagen en leidde op haar beurt weer tot duizenden arrestaties. In de algemene verkiezingen van 2011 behaalde de BDP 36 zetels in het zuidoosten en overtrof de AKP met één zetel. Echter, zes van de gekozen BDP-leden zaten nog in de gevangenis

JASON Magazine * Nummer 1 2014

en één zetel werd door het constitutionele gerechtshof ontnomen en aan de AKP gegeven. In reactie hierop heeft de BDP tijdelijk de AKP geboycot door niet op te dagen in het parlement. Het initiatief om de Koerdische kwestie op te lossen had dan ook veel kracht verloren en was gedeeltelijk van de politieke agenda verdwenen.

Het beleid van de AKP om de Koerdische kwestie op te lossen, is dus al met al erg inconsistent geweest. Hoewel de AKP het bestaan van de Koerdische kwestie heeft erkend en hervormingen heeft doorgevoerd die relatief de situatie van de Koerden heeft verbeterd, bleven bepaalde maatregelen tegen de Koerden aanhouden. Koerdische politieke partijen, politici, academici en

35

Vredesbesprekingen PKK

▲ Ahmet Türk, Koerdische politicus en oud-secretaris van de Partij voor een Democratische Samenleving, tijdens het Koerdische nieuwjaarsfeest op 21 maart

www.stichtingjason.nl

2013. Bron: Alberto Tetta

36

journalisten blijven door de Turkse staat onderdrukt. De voorgestelde hervormingen zijn te traag of niet geïmplementeerd en het initiatief van de AKP om de grondwet, die nog stamt uit de tijd van de laatste militaire coupe, te wijzigen middels een referendum werd geboycot door de BDP. Dit omdat volgens hen de hervormingen voor de Koerden niet progressief genoeg waren en er nauwelijks verbeteringen zichtbaar waren.

Daarnaast bleef de tegenstand van de oppositie en het leger tegen een oplossing van de Koerdische kwestie via diplomatieke en politieke wegen erg groot.

Huidig vredesinitiatief: kans van slagen?

“We zijn hoopvol over het huidige proces.

Wij zullen onze hoop niet verliezen, ongeacht wat er gebeurt. Wij zijn voorzichtig en zorgvuldig, maar wij blijven nog steeds hoopvol. Met de hulp van de natie en van God zullen wij, ondanks alle provocaties en sabotage, succesvol zijn in dit proces”,5 aldus premier Erdogan over het vredesproces met de PKK op 16 januari 2013. In december 2012 gaf premier Erdogan aan dat de Turkse staat in vredesonderhandelingen was getreden met Öcalan. Tijdens de onderhandelin-

gen is het proces meerdere malen onder druk gezet, bijvoorbeeld door de moord op drie PKK-sympathisanten, waarvan één medeoprichter van de PKK was, in Parijs begin 2013. De aanslag werd zowel door de PKK als de Turkse regering veroordeeld en beide partijen hebben aangegeven dat het vredesproces niet gesaboteerd kan worden.

Het verlossende woord kwam van Öcalan

In december 2009 heeft de PKK haar gewapende strijd tegen de Turkse staat weer opgepakt op 21 maart 2013 waarin hij in een brief een permanente wapenstilstand afkondigt en aangeeft het conflict langs diplomatieke wegen te willen oplossen. In reactie hierop is de PKK op 8 mei begonnen met de terugtrekking van haar strijders uit Noord-Irak. In maart had de PKK al acht Turkse soldaten en ambtenaren, die al bijna twee jaar gegijzeld

JASON Magazine * Nummer 1 2014

waren, vrijgelaten als gebaar om het vredesproces te ondersteunen. Het vredesproces is in drie fases opgedeeld. In de eerste fase trekken de PKK-strijders zich permanent terug uit Turkije en leggen hun wapens neer.

In fase twee zou de Turkse regering door middel van (democratische) hervormingen de Koerdische kwestie oplossen. Pas in de laatste fase kan er daadwerkelijk gesproken worden over een permanente en duurzame vrede tussen de PKK en de Turkse staat.6 Er zijn verschillende verklaringen voor de recente tendensen die zich lijken af te tekenen in het vredesproces tussen Turkije en de PKK. Allereerst is het belangrijk op te merken dat de strijd met de PKK de afgelopen twee jaar erg geïntensifieerd was en tot vele slachtoffers heeft geleid. Daarnaast lijkt de steun voor de PKK en de BDP de laatste jaren te groeien. Dit was dan ook zichtbaar in de nationale verkiezingen van 2011. Met bijna 50 procent van de stemmen werd ook de positie van de AKP en premier Erdogan versterkt, doordat de AKP weer de grootste partij van Turkije werd met een nog grotere voorsprong op de oppositie. Ook de vermindering van de macht van het leger, door de

Vredesbesprekingen PKK

operaties waarbij onder andere honderden hooggeplaatste militairen, journalisten en academici zijn beschuldigd van het beramen van een militaire staatsgreep, heeft de machtspositie van de AKP versterkt. In ieder geval is de tegenstand tegen een mogelijke oplossing van het conflict met de PKK sterk verminderd. De oppositie is echter sterk verdeeld over het steunen van het vredesinitiatief. De MHP heeft meerdere malen hun onbegrip en onvrede geuit over onderhandelingen met Öcalan en de PKK. De CHP lijkt minder tegenstand te bieden en lijkt aanvankelijk positief te staan tegenover de vredesonderhandelingen. De partij is echter intern sterk verdeeld en stelt daarnaast wel belangrijke eisen aan het vredesproces. De CHP wil dat de onderhandelingen transparanter zijn en is ongerust over een mogelijke ‘geheime agenda’. Hiermee doelt de CHP op de ambities van premier Erdogan om de bevoegdheden van de president uit te breiden, dat nu nog erg symbolisch is, en zelf in 2014 een gooi te doen naar het presidentschap. De BDP, die nauw betrokken is bij het vredesinitiatief, kan Erdogan hierbij steunen en het vredesinitiatief kan ook extra steun van de Koerden aan de AKP betekenen. Een

door de AKP uitgevoerd onderzoek in maart 2013 lijkt dit te bevestigen. De resultaten van het onderzoek tonen aan dat 57,7% van de bevolking het huidige vredesinitiatief steunt waarbij in het voornamelijk Koerdische zuidoosten 81% voorstander is van het initiatief.

De aandacht en prioriteit van de Turkse regering is verschoven van het vredesinitiatief naar de protesten Het vredesproces loopt op dit moment echter niet geheel zonder problemen. De Turkse staat heeft veelvuldig geklaagd dat de terugtrekking van de PKK-strijders, die op 8 mei 2013 officieel was gestart, te traag verloopt. Anderzijds hebben de PKK en de BDP de Turkse regering herhaaldelijk verzocht om concrete stappen te ondernemen. De

JASON Magazine * Nummer 1 2014

PKK en BDP riepen op de vermeerdering van militaire controleposten en politiegebouwen te stoppen en alle oorlogssymbolen uit de regio te verwijderen.7 De PKK zelf heeft ook het vredesproces bemoeilijkt onder andere door het zelf opwerpen van controleposten in de ‘Koerdische regio’ in Turkije.8 De schermutselingen tussen het Turkse leger en de PKK bleven dan ook bestaan. Daarnaast hebben de Gezi Park protesten in de maanden mei en juni de Turkse samenleving en politiek gedomineerd. De protesten begonnen initieel in Istanboel, maar verspreidden door excessief politiegeweld over heel Turkije. De demonstranten beschuldigden premier Erdogan van autoritair beleid. Hoewel de BDP en de Koerdische gemeenschap de protesten heeft gesteund, waarschuwde de BDP dat het niet zal toelaten dat de protesten het vredesproces zal schaden.9 Echter, de protesten hebben de aandacht en prioriteit van de Turkse regering verschoven van het vredesinitiatief naar de protesten. Op 9 september 2013 heeft de PKK dan ook bekend gemaakt om het terugtrekkingsproces te stoppen verwijzend naar de ‘passieve’ houding van de Turkse regering in het lanceren van hervormingen om de rechten van de

37

Vredesbesprekingen PKK

▲ Spelende mannen bij de stadsmuur Diyarbakir, een van de grootste steden in zuidoost Turkije met een Koerdische meerderheid. Bron: BeeFortyTwo

Koerdische minderheid te verbeteren.

www.stichtingjason.nl

Als antwoord op de druk van de Koerden en de Gezi Park protesten heeft premier Erdogan op 30 september een democratiseringspakket aangekondigd. De belangrijkste hervormingen in het pakket richten zich op het afschaffen van het hoofddoekenverbod in publieke functies, het toestaan van onderwijs in moedertaal op privéscholen en het aankondigen van een debat over het hervormen van het kiesstelsel. De laatste twee onderdelen van het pakket zijn vooral interessant voor de Koerdische kwestie. De Koerden eisen al jarenlang het recht op onderwijs in het Koerdisch en het afschaffen van de tien-procent-kiesdrempel, waardoor Koerdische partijen makkelijker in het parlement kunnen komen. Daarnaast werden

38

Het vredesinitiatief zal zeer zeker onder dit schandaal lijden ook toezeggingen gedaan omtrent het afschaffen van de eed “ik ben een Turk, rechtvaardig, en hardwerkend” die leerlingen op basisscholen moeten afleggen en zal er overwogen worden om (Koerdische) namen van provincies te herstellen.10 Voor de BDP en de PKK gaat dit democratiseringspakket niet ver genoeg. “Dit lijkt meer op een verkiezingspakket”, aldus voormalig BDP parlementariër Sabahat Tuncel, verwijzend naar

de aanstaande lokale verkiezingen in 2014.11 De BDP wil hervormingen zien die de Koerden meer lokale autonomie moet bieden, en de persvrijheid en vrijheid van meningsuiting moet uitbreiden. Daarnaast wilt de BDP de antiterreurwetten gewijzigd zien worden, waarmee honderden Koerdische politici gevangen zijn gezet. Diezelfde Sabahat Tuncel moet bijvoorbeeld, na goedkeuring van het Turkse hooggerechtshof op 28 december 2013, een gevangenisstraf van 8 jaar en 9 maanden uitzitten wegens vermeend lidmaatschap van de PKK. Op 16 november 2013 heeft premier Erdogan nog wel de president van de Koerdische Autonome Regio in Irak Massoud Barzani uitgenodigd naar Diyarbakir om het vredesinitiatief te versterken. Barzani sprak met Koerdische politici en heeft actief het vredesinitiatief gesteund. De BDP verwelkomde Barzani, maar sprak voorzichtig ook hun zorgen uit over een mogelijk verkiezingsstunt van de AKP. Erdogan vs. Gülen en de Koerden Op 17 december 2013 werd Turkije wakker geschud met een groot corruptieonderzoek waarbij meer dan 50 arrestaties zijn gepleegd, waaronder de twee zonen van ministers uit Erdogan’s kabinet. Het onderzoek lijkt een gevolg te zijn van de intensiverende strijd tussen de kamp van Erdogan en de in de VS wonende invloedrijke Turkse geestelijke Fetullah Gülen. Erdogan en Gülen waren vroeger gelieerd aan elkaar, maar de afgelopen jaren is er een kloof tussen de twee ontstaan. Het corruptieonderzoek is een reactie vanuit het kamp van Gülen op de aankondiging van premier Erdogan om alle pri-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

véscholen in Turkije, waaronder scholen van de Hizmet-beweging van Gülen, te sluiten en onder staatstoezicht te plaatsen. Inmiddels heeft het onderzoek geleid tot het aftreden van drie ministers en het opstappen van meerdere AKP-parlementariërs. Erdogan is inmiddels druk bezig het politieapparaat en andere instituties te ‘zuiveren’ van Gülenaanhangers. De oppositiepartijen, inclusief de BDP, hebben allen Erdogan veroordeeld en weggezet als een crimineel naar aanleiding van dit schandaal. Erdogan weigert toe te geven en wuift net als bij de Gezi Park protesten alle kritiek hardhandig weg.

Summary The author describes how from 2002 onwards the first steps were taken by the Turkish government under the AK party to address the Kurdish issue in turkey and seek a solution for the nearly forty year long armed struggle for the recognition of the Kurdish identity by the PKK. While the Kurds were allowed to form their own political parties and express their Kurdish identity and language, the suppression of Kurdish parties by the Turkish state and the armed struggle of the PKK began anew in 2009. In 2012 the Turkish government reopened peace negotiations with the PKK, but the peace negotiations were hampered by the popular protests in 2013 against the ruling AK party and the current corruption scandal in which it is involved.

Vredesbesprekingen PKK Het vredesinitiatief zal zeer zeker onder dit schandaal lijden. Het corruptieonderzoek geniet op dit moment de volle aandacht van de regering en daarnaast blijkt dat de bewegingsvrijheid van premier Erdogan steeds meer wordt beperkt waardoor het nog lastiger zal worden om concessies te doen aan de Koerden. Erdogan zal zich nu ook voornamelijk richten op de aankomende lokale verkiezingen in maart 2014 en volgend hierop de presidentverkiezingen waarvoor

hij zichzelf waarschijnlijk als kandidaat wil opstellen. Het zal voor Erdogan erg lastig zijn om zijn macht vast te houden en succesvol te zijn in deze verkiezingen. Hij kan niet op de steun van de seculieren, nationalisten en voor een groot deel van de liberalen rekenen, en hier komt nu ook het steunverlies van de Hizmet-beweging bij. De keerzijde is dat de steun van de Koerden cruciaal kan zijn voor Erdogan. Hoewel Erdogan in de huidige situatie niet verregaande conces-

Eindnoten 1 Yetkim, M., 'We are at the point of no return' on Kurdish issue, says Davutoğlu, in Hurriyet Daily News, 25 april 2013: www.hurriyetdailynews.com/we-are-at-the-point-of-no-return-onkurdish-issue-says-davutoglu.aspx?pageID=449& nID=45587&NewsCatID=409 2 Tezcür, G.M., When democratization radicalizes: The Kurdish nationalist movement in Turkey, in Journal of Peace Research 47 (2010), blz.

778-779 3 Olson, R.W., From the EU project to the Iraq Project and Back Again? Kurds and Turks after the 22 July 2007 Elections, in Mediterranean Quaterly, Vol. 18, No. 4 (2007), blz. 28-32 4 KCK’da 2000 tutuklu, op website Radikal, 1 juli 2012: www.radikal.com.tr/turkiye/kckda_2000_ tutuklu-1092791 5 ‘Peace process’ still on PM says for PKK talks, in Hurriyet Daily News, 16 januari 2013: www.hurriyetdailynews.com/peace-process-still-on-pmsays-for-pkk-talks.aspx?pageID=238&nid=39161 6 Kasapoğlu, C., Barış sürecinde 'sıcak yaz' uyarısı, op website BCC Turkey, 20 juni 2013: www.bbc. co.uk/turkce/haberler/2013/06/130620_diyarbakir_izlenim.shtml 7 Milliyet, Demirtas PKK kara gozunuz icin sinirlari terketmiyor, 17 juli 2013: http://siyaset. milliyet.com.tr/demirtas-pkk-kara-gozunuz-icin/ siyaset/detay/1737976/default.htm 8 Turkish polici injured in clash with militants in southeastern province, in Hurriyet Daily News, 27 juni 2013: www.hurriyetdailynews.com/ turkish-police-injured-in-clash-with-militants-insoutheastern-province.aspx?pageID=238&nID=4 9598&NewsCatID=341 9 Letsch, C., Turkey protests unite a colourful coalition of anger against Erdoğan, in The Guardian, 3 juni 2013: www.guardian.co.uk/world/2013/ jun/03/turkey-protests-coalition-anger-Erdogan 10 Hayatsever, H., Government takes steps on headscarf, Kurds, electoral system, in Hurriyet Daily News, 30 september 2013: www.hurriyetdailynews.com/government-takes-steps-onheadscarf-kurds-electoral-system.aspx?PageID=2 38&NID=55393&NewsCatID=338 11 Watson, I. en Tuysuz, C., Turkish government guilty of human rights abuses, group says, op website CNN, 2 oktober 2013: http://edition. cnn.com/2013/10/02/world/europe/turkeyhuman-rights/

sies kan doen aan de Koerden zal hij ook niet het vredesinitiatief op spel willen zetten. De recente en toekomstige stappen in het vredesproces zijn en zullen dan ook door de politieke opportuniteit bepaald worden, wat zal leiden tot een tijdelijke verbetering maar helaas geen duurzame oplossing. ▪ Erdoğan Aykaç is werkzaam als docent Internationale Betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

▲ De PKK zet zich niet alleen in voor de Koerdische identiteit, maar ook voor de emancipatie voor vrouwen. Bron: James Gordon

JASON Magazine * Nummer 1 2014

39

♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedstrijd ♦ Essaywedst dstrijd

Revolutie!

Revolutie is overal. Van Midan Tahrir tot Euromaidan, van Brazilië tot Thailand. Als de staat niet naar het volk luistert, dan zorgt het volk wel ervoor dat de staat naar hen luistert. Gedreven door hun wens voor een beter leven, gelijke kansen of een einde aan corruptie en vriendjespolitiek stellen zij hun regering voor een keuze: buigen of breken.

Een revolutie heeft niet alleen grote weerslag op het land zelf, maar zijn effecten zijn ook te voelen in de rest van de regio.

Het is een vuur dat zich verspreidt en overslaat naar andere landen.

Revolutie zet de oude relaties tussen landen onder druk of schept nieuwe banden. Het kan een land naar het hoger niveau tillen, maar kan het ook veranderen in een bloedig strijdtoneel.

van maximaal 800 woorden.

De winnaar krijgt de gelegenheid om het essay bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS.nl) te presenteren.

Daarnaast wordt het winnende essay geplaatst in het volgende nummer van JASON Magazine.

Hoe zie jij de huidige revoluties?

Wat betekent dit volgens jou voor de internationale verhoudingen, de veiligheid en stabiliteit en de inwoners van een land of regio?

Stuur jouw essay vóór 14 april op naar redactie@stichtingjason. nl onder vermelding van jouw naam, geboortedatum, telefoonnummer en opleiding/beroep.

Deelname is mogelijk tot en met 35 jaar.

Schrijf een revolutionair betoog

▲ Libische rebel heeft er vertrouwen in tijdens de gevechten tegen de Libische leider Moammar Gaddafi in maart 2011. Bron: Nasser Nouri

Boekrecensie

Obama laat MiddenOosten in chaos achter De Aftocht van een Wereldmacht, Vali Nasr; uitg. Atlas Contact, Amsterdam, 2013; ISBN 978 90 450 2485 1; 416 ablz.; € 34,95 Barack Obama beloofde bij zijn aanstelling tot president van de Verenigde Staten in 2008 terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Afghanistan en Irak. Nu, ruim vijf jaar later, hebben de VS de twee landen inderdaad grotendeels verlaten.

Kan het buitenlandbeleid van Obama derhalve een succes worden genoemd?

Niet volgens voormalig beleidsadviseur Vali Nasr. Hij stelt dat Obama het MiddenOosten in chaos achterlaat.

Nasr veegt in zijn nieuwe boek De Aftocht van een Wereldmacht. De falende buitenlandpolitiek van Amerika de vloer aan met het beleid van Obama.

Steeds meer kenmerkt deze zich door terughoudendheid en onverschilligheid.

Deze strategie blijkt ook uit het recente Amerikaanse optreden met betrekking tot Syrië en Libië: “We willen best wat doen, maar niet betrokken raken”, lijkt het nieuwe credo te zijn.

Als voormalig adviseur van de bekende Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke weet Nasr waarover hij schrijft.

Hij is gedurende de eerste termijn van Obama nauw betrokken geweest bij de besluitvorming en de lezer krijgt hierdoor een mooie inkijk achter de voordeur van de Amerikaanse buitenlandpolitiek.

Zo blijkt uit het boek dat het Witte Huis voortdurend het ministerie van Buitenlandse Zaken tegenwerkt en de voorgedragen oplossingen van Holbrooke voor Afghanistan en Pakistan achteloos in de prullenbak belanden.

Wat is er mis met het beleid van Obama? Nasr is daar duidelijk over: er zit geen visie achter. De president wordt heen en weer getrokken tussen de het leger enerzijds en de diplomatie anderzijds. Op de achtergrond speelt ook de binnenlandse politieke situatie een grote rol in de besluitvorming; om de republikeinen electoraal niet in de kaart te spelen, wil Obama de harde lijn ten aanzien van bijvoorbeeld Iran niet schuwen.

Een voorbeeld van het falende beleid

▲ Richard Holbrooke brengt als speciaal gezant voor Afghanistan en Pakistan een bezoek aan Afghanistan in oktober 2010. Bron: NATO Training Mission-Afghanistan/Staff Sgt. Sarah Brown

dat Nasr gebruikt in zijn boek, is de terugtrekking van troepen uit Afghanistan. Terwijl Holbrooke via diplomatie probeert de Taliban aan de onderhandelingstafel te krijgen, besluit Obama om eenmalig extra militairen naar Afghanistan te sturen. Probleem: hij kondigt tegelijkertijd aan dat de Verenigde Staten het land het jaar erop (2014) definitief zullen verlaten. Dit zorgt ervoor dat de Taliban geen behoefte meer hebben om te onderhandelen; ze weten dat ze een jaar later het rijk alleen zullen hebben.

Het zijn dit soort voorbeelden waar het boek mee vol staat. Of het nu gaat om Irak, Pakistan of Iran, steeds maakt Obama de verkeurde keuzes. Het is tegelijkertijd de zwakte van het boek. Het is erg eenvoudig om achteraf de genomen beslissingen als fout en dom te bestempelen. Nasr hemelt de ideeën van Holbrooke op, maar niemand weet hoe die uitgepakt zouden hebben. Iets meer bescheidenheid zou op zijn plaats zijn geweest.

Vali Nasr sluit zijn boek af met een aanbeveling. Hij pleit voor meer invloed van de diplomatie op het buitenlands beleid. Door de economische betrekkingen met landen aan te halen en ondertussen verder te onderhandelen via diplomaten kan VS zijn status als supermacht blijven inzetten om de chaos in het Midden-Oosten te verhelpen.

Floris Grijzenhout is afgestudeerd politi-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

coloog en historicus. Gedurende zijn Bachelor Politicologie volgde hij enkele vakken bij Midden-Oostenstudies en schreef hij een scriptie over de Turkse toetreding tot de Europese Unie. Tijdens zijn Master Internationale Betrekkingen in Historisch Perspectief liep hij een half jaar stage op de buitenlandredactie van het Reformatorisch Dagblad. Thans treedt hij voor die krant nog op als freelance schrijver en boekrecensent. Daarnaast is hij bij de Gemeente Lingewaal werkzaam als beleidsmedewerker Maatschappelijke Zaken.

Summary The author reviews the new book of Vali Nasr: The Dispensable Nation: American Foreign Policy in Retreat.

Nasr paints the foreign policy of President Obama as indecisive and criticises the undermining of the diplomatic efforts of his former boss, Richard Holbrooke, by Obama’s decisions. He illustrates these shortcomings with a wide range of examples: from withdrawal from Afghanistan to the nuclear program of Iran. The author concludes that, given Nasr’s background as Holbrooke’s former advisor, the book gives good insight in Obama’s foreign policy, but that Nasr is somewhat onesided in his criticism on Obama’s decisions and his praise for Holbrooke’s unimplemented ideas.

41

Volgende keer Het juninummer van JASON Magazine is gewijd aan het volgende thema:

Bron: Beacon Radio, Philippe Desmazes

Revolutie Bron: Wassim Ben Rhouma

▪ ZUID-SOEDAN ▪ IRAN Bron: Fernando Henrique C. de Oliveira

Bron: Contando Estrelas

www.stichtingjason.nl

▪ VENEZUELA

42

▪ OEKRAÏNE Wat is stichting JASON? Stichting JASON is in 1975 opgericht door een aantal jongeren met als doel om te informeren over internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken. De afkorting JASON staat voor Jong Atlantisch Samenwerkings Orgaan Nederland.

dachtsveld, mede in aansluiting op internationale gebeurtenissen, haar aandachtsveld tot het gehele spectrum van internationale betrekkingen en veiligheidskwesties. JASON is daarbij niet gebonden aan enige politieke partij en heeft geen levensbeschouwelijke grondslag.

In de beginjaren van JASON lag het accent vooral op vredes- en veiligheidsvraagstukken binnen de transatlantische betrekkingen.

Gaandeweg verbreedde JASON haar aan-

JASON informeert op twee manieren. In de eerste plaats door de uitgifte van dit magazine, dat drie à vier keer per jaar verschijnt.

In elk nummer wordt getracht een gevari-

JASON Magazine * Nummer 1 2014

eerd overzicht te geven van relevante en actuele onderwerpen binnen het brede spectrum van internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken.

Ten tweede informeert JASON door het organiseren van tal van activiteiten, zoals conferenties, debatten, lezingen en excursies.

Stichting JASON heeft geen leden, het magazine is gratis verkrijgbaar voor iedereen en alle geïnteresseerden zijn van harte welkom om aan onze activiteiten deel te nemen.

Mededelingen & Activiteiten

Mededelingen Ontvang gratis JASON Magazine!

JASON Magazine is gratis verkrijgbaar voor studenten, young professionals en andere geïnteresseerden. Om u kosteloos te abonneren, geef uw naam, (post)adres en emailadres door aan redactie@stichtingjason.nl of via het contactformulier op onze website (www.stichtingjason.nl/ contact/).

Op de hoogte blijven van onze activiteiten?

Stichting JASON kondigt zijn activiteiten aan via de activiteitenkalender in JASON Magazine, via zijn Facebookpagina (JASON Institute), website (www.stichtingjason.nl/ activiteiten/) en een tweeweekse nieuwsbrief. U kunt zich voor onze nieuwsbrief aanmelden via het contactformulier op onze website (www.stichtingjason.nl/contact/).

Vacatures JASON Magazine is op zoek naar vrijwillige redacteurs (studenten of afgestudeerd) die graag artikelen voor het magazine willen schrijven en geïnteresseerd in internationale betrekkingen zijn. Interesse of meer informatie? Mail ons op redactie@stichtingjason.nl.

Adverteren?

Voor bedrijven, universiteiten, instituten en andere organisaties is het mogelijk om te adverteren in JASON Magazine, op de website of activiteiten van stichting JASON. De doelgroep van stichting JASON en JASON Magazine zijn politicologie-, bestuurskunde- en rechtenstudenten, maar ook studenten die los van hun studie geïnteresseerd zijn in internationale betrekkingen en meer specifiek in internationale defensievraagstukken. Neem voor meer informatie contact met ons op via het contactformulier op onze website (www.stichtingjason.nl/contact/).

Doneren JASON wordt mogelijk gemaakt door hardwerkende vrijwilligers die het hun missie zien om de maatschappij te informeren over internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken. De activiteiten van JASON kosten geld en daarom willen wij u vragen om bij te dragen aan onze missie. JASON heeft de ANBI-status, waardoor u uw giften aan de stichting mogelijk mag aftrekken van uw belastingen.

Het rekeningnummer van de stichting is 667315802. Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen via het contactformulier op onze website (www.stichtingjason.nl/ contact/).

& Activiteiten Aankomende JASON activiteiten 20 maart Bezoek Franse ambassade in kader van Mali-missie Begin april Borrellezing met advocaat-generaal Simon Minks over piraterij Begin mei Bezoek luchtmachtbasis Volkel 14 mei Lezing Jaap de Hoop Scheffer, voormalig Secretaris-generaal van de NAVO Iedereen die geïnteresseerd is, is welkom om deel te nemen aan een van de bovenstaande activiteiten. Aanmelden o.v.v. naam en activiteit via activiteiten@stichtingjason.nl.

Andere activiteiten op het gebied van internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken 7 april Lezing ‘Turkish Foreign Policy in a Challenging World Order’ in Maastricht. Organisator: Universiteit Maastricht 28 april Lezing ’13 jaar oorlog in Afghanistan: wat heeft het opgeleverd?’ in Den Haag. Organisator: Haagsch College 29 april Lezing ‘Salesman and Vicar: 200 years Kingdom the Netherlands and International Relations’ in Maastricht. Organisator: Universiteit Maastricht 21 mei Studententoernooi ‘EU Democracy Tour’ in Brussel. Organisator: Euroknow Neem contact op met de organisator voor aanmelding en verdere details over deze bijeenkomsten.

Bron: EU Naval Force Media and Public Information Office

JASON Magazine online Het huidige en voorgaande nummers van JASON Magazine zijn online terug te vinden op www.stichtingjason.nl/ magazine. Het huidige nummer is online in kleur verkrijgbaar.

Stichting JASON online JASON Institute @stichtingjason www.stichtingjason.nl

JASON Magazine * Nummer 1 2014

43

JASON gaat digitaal Het komende jaar zullen alle 39 jaargangen van JASON Magazine worden gedigitaliseerd en op de website worden geplaatst. Zo kunt u lezen wat JASON schreef over de Iraanse revolutie in 1979, de val van de Sovjet-Unie in 1991, 11 september in 2001 of een van de vele andere internationale vredes- en veiligheidsvraagstukken die sinds 1976 ter sprake zijn gekomen in het Magazine.

Maar tot onze grote spijt ontbreken een aantal nummers van JASON Magazine in ons eigen archief. Wij roepen dan ook onze trouwe lezers op om ons te melden als zij een van de ontbrekende exemplaren in hun bezit hebben, op redactie@stichtingjason.nl.

Wij zijn nog naar de volgende nummers op zoek: Jaargang 1 (1976), nr. 1 Jaargang 2 (1977), nr. 1 Jaargang 4 (1979), nr. 3 Jaargang 5 (1980), nr. 2 Jaargang 6 (1981), nr. 4 Jaargang 16 (1991), nr. 1 Jaargang 17 (1994), nr. 2 Jaargang 21 (1996), alle nummers Jaargang 23 (1998), nr. 1 Jaargang 25 (2000), nr. 1,2 Jaargang 26 (2001), nr. 3 Jaargang 32 (2007), nr. 1,2

Van de volgende ontbrekende nummers is niet geheel zeker of deze ooit zijn gedrukt: Jaargang 9 (1984), nr. 6 Jaargang 16 (1991), nrs. 5,6 Jaargang 19 (1994), nr. 6 Jaargang 22 (1997), nrs. 3,4 Jaargang 23 (1998), nrs. 3,4 Jaargang 24 (1999), nrs. 3,4 Jaargang 25 (2000), nr. 4 Jaargang 27 (2002), nrs. 3,4 Jaargang 30 (2005), nrs. 3,4 Jaargang 31 (2006), nrs. 2,3,4 Jaargang 32 (2007), nr. 4 Jaargang 34 (2009), nrs. 3,4 Jaargang 35 (2010), nrs. 3,4 Jaargang 36 (2011), nrs. 3,4 Jaargang 37 (2012), nrs. 3,4