Oikos Jaarverslag 2011 by Oikos

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Inhoud

Oikos – het kan anders Een wereld waarin eerlijkheid en duurzaamheid voorop staan, dat is ons ideaal. Oikos zet zich in om in Nederland de omslag richting een duurzame samenleving te realiseren. Daarin wordt niet alleen rekening gehouden met de eigen belangen, maar ook gekeken naar de effecten van onze levensstijl voor mensen elders in de wereld én de generatie die na ons komt. Oikos werkt aan dit doel door middel van concrete projecten en programma’s. Waar mogelijk worden de krachten gebundeld met andere organisaties. In verschillende netwerken vervult Oikos een centrale rol. Oikos zoekt naar de verbinding tussen lokale en (inter)nationale initiatieven die streven naar duurzame ontwikkeling. Oikos gelooft in internationale samenwerking. Niet omdat mensen in ontwikkelingslanden niet zonder onze hulp zouden kunnen. Niet omdat we er zelf direct of indirect belang bij zouden hebben. Wel omdat internationale handelsverhoudingen en belastingverdragen structurele ontwikkeling in de weg kunnen zitten. Daarom bepleit Oikos veranderingen in het internationale financiële systeem met het oog op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd. Oikos doet niet aan voorlichting, maar onderzoekt en werpt licht op complexe vragen. Oikos werkt samen met andere organisaties aan het vormgeven van een veerkrachtige toekomst. Daarnaast zet Oikos in diverse samenwerkingsverbanden haar ruime ervaring, kennis en methoden in bij het ondersteunen van mensen die vanuit hun eigen leefomgeving een bijdrage willen leveren aan de transitie naar een eerlijke, duurzame wereld.

Voorwoord 1

Het kan eerlijk 3 Tax Justice 4 MDG – EEN 5 Lobbyen voor Afrika 6

2 Het kan duurzaam 7 Werk aan de Wereld 8 Desert Alert 10 3

Het kan samen 11 Predikantenberaad kerk en populisme 12 DPC 13 Kenniscentrum R&O 14 ID-Challenge 16

Het kan anders 17 IoikosXplore 18 I like this – Let’s do it 19 Peace Beyond Borders/SMHD 20

Organisatie & Financiën 21 Balans per 31 december 2010 22 Rekening van lasten en baten 24 Subsidiënten 26 Waarderingsgrondslagen 27 Accountantsverklaring 28 Kwaliteitsbeleid 29 Medewerkers 30 Bestuur 31 Colofon 32

In ons logo laten we zien dat Oikos gelooft in de bundeling van krachten. Duurzame veranderingen tot stand brengen kan een mens niet alleen. Daarom zijn er meerdere handen zichtbaar. Hand in hand komen we het verst. De handen zijn ook verschillend, want juist in diversiteit ligt kracht. Samen staan we sterk in ons streven naar een duurzame en eerlijke wereld.

Voorwoord

n dit jaarverslag blikken we terug op het jaar dat achter ons ligt. Voordat we u langs de verschillende projecten van Oikos voeren en een boekje opendoen over onze financiën, willen wij als voorzitter en directeur van Stichting Oikos even stilstaan bij de maatschappelijke context waarbinnen Oikos zich beweegt.

Kortsluiting 2011 was een jaar van kortsluiting. Een jaar waarin gevestigde belangen en nieuwe, vaak informele vormen, van maatschappelijk protest er niet in slaagden om nader tot elkaar te komen. In de Arabische landen keerden de opstanden zich tegen corruptie, prijsstijgingen, gebrek aan politieke vrijheid en werkloosheid. In het Westen kregen deze protesten via de Indignados in Spanje een opvallend en ongelijksoortig broertje in de wereldwijde occupy beweging. Occupy groeide in het westen uit tot het meest zichtbare onderdeel van het aanhoudende en divers maatschappelijk verzet tegen de uitwassen van het internationale financiële systeem waarvan de gevolgen steeds duidelijker zichtbaar en voelbaar werden. Daarnaast waren er in 2011 nog tal van andere nieuwe vormen van maatschappelijk tegengeluid. Zo startte schrijver David van

Reybrouck (bekend van Congo. Een geschiedenis uit 2010), bij onze zuiderburen de G1000. Dit grootschalige burgerinitiatief had tot doel de politieke impasse in België te doorbreken en aan te tonen dat democratie wel degelijk vernieuwd kan worden. Ondanks, of mogelijk juist dankzij, het feit dat veel tegenbewegingen in 2011 geen vooropgezette of eenduidig doel kenden, voelden brede lagen van de bevolking van verschillende politieke stromingen en gezindten zich tot de protesten aangetrokken. Andere kenmerken waren: het merendeel van de protesten kende geen eenduidige leider(s); de activiteiten werden vooral lokaal, veelal spontaan georganiseerd maar waren tegelijkertijd internationaal geïnspireerd. Bij dit laatste speelden vooral internationale en sociale media een belangrijke instrumentele rol. De protesten en initiatieven gaven stem aan een breed en divers ongenoegen. Ze worstelden vanaf het begin met de effectieve maatschappelijke en politieke (door)vertaling hiervan. De kloof met (inter)nationale instituties en politiek werd nagenoeg nergens bevredigend overbrugd. Opvallende afwezigen bij veel protesten waren de professionele Non-gouvernementele Organisaties (NGOs).

Nederland Binnendijks was het antwoord van de Nederlandse regering op de wereldwijde uitdagingen een versterkt internationaal en nationaal unilateralisme, vermomd als daadkracht en gevangen in het frame van internationaal Angelsaksisch neoliberalisme en nationaal georiënteerd cultureel conservatisme. Zo werd op het terrein van internationale samenwerking het belang van het Nederlandse bedrijfsleven verheven tot belangrijkste speerpunt van beleid. In Europees opzicht verkoos Nederland in toenemende mate een solistische koers, ondermeer op het terrein van de migratie. Een koers die in het binnen- en buitenland op de nodige verbazing, hilariteit, teleurstelling en verontwaardiging mocht rekenen. Op nationaal niveau werd in 2011 eenzijdig, zonder enig substantieel overleg met het maatschappelijk middenveld, fors ingegrepen op diverse beleidsterreinen waaronder de kunstsector, natuur & milieu en internationale samenwerking. Op gebied van internationale samenwerking schortte de staatssecretaris op 5 augustus SBOS (Subsidiefaciliteit voor Burgerschap en Ontwikkelingssamenwerking) op. SBOS is het programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gericht op het vergroten van mondiaal burgerschap in de Nederlandse samenleving. Het was een haastig besluit op een ongelukkig moment. Het doek viel midden in een aanvraagronde van een regeling waarvan de inkt nog nauwelijks droog was. SBOS was nog geen tien maanden daarvoor opengesteld in het kader van de vernieuwing van Ontwikkelingssamenwerking. Fundamenteler nog was het gegeven dat het kabinet hiermee ook impliciet een lang gekoesterd uitgangspunt van Nederlands beleid, dat verandering dáár en verandering hier onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, eenzijdig in de ijskast zette. Het waren dan ook niet de bezuinigingen, maar de wijze waarop het kabinet omging met het maatschappelijk middenveld dat de ware trendbreuk van het kabinet karakteriseerde. Helaas reageerden diverse maatschappelijke sectoren waaronder ook ontwikkelingssamenwerking hoofdzakelijk defensief.

Uitdaging Het kabinet kan weliswaar terecht unilateralisme en lippendienst aan het thema mondiaal burgerschap worden verweten, maar jammer genoeg konden de particuliere ontwikkelingsorganisaties in Nederland als geheel eind 2011 maar weinig laten zien op het gebied van de zelf beleden broodnodige innovatie binnen ontwikkelingssamenwerking. Ook Oikos zoekt nieuwe wegen om in deze snel veranderende wereld haar bijdrage te leveren aan veranderingen in de Nederlandse samenleving, gericht op rechtvaardige en duurzame ontwikkeling wereldwijd. Medio 2011 bleek dat het beleidsplan Van Huis Uit! 2011–2015 weliswaar de belangrijkste contouren voor beleid voor de komende

jaren beschrijft, maar onvoldoende handvatten biedt voor een praktisch beleid in de gegeven omstandigheden. Oikos heeft daarom in 2011 gekozen om haar organisatie, werkwijze en methoden kritisch tegen het licht te houden. Uitgangspunt blijft dat Oikos vanuit de brede christelijke – oecumenische – traditie wil werken aan de realisatie van waarden als gerechtigheid, duurzaamheid, participatie, op een wijze die inspeelt op de trends in de samenleving. Oikos ziet het daarom als haar taak, als maatschappelijke organisatie, om de kortsluiting tussen de zorgen van mensen over de (ver)ontwaardiging van mens en aarde enerzijds en de gevestigde belangen en partijen anderzijds waar mogelijk te herstellen. De gebeurtenissen in 2011 hebben nogmaals op de noodzaak en relevantie hiervan gewezen en tevens aangetoond dat dit een formidabele opgave is. Duidelijk is ook de keuze van Oikos om een professionele organisatie te zijn die niet primair oproept tot participatie aan haar programma, maar juist dienstbaar wil zijn aan de aanwezige en niet aflatende energie van mensen en organisaties in Nederland. Dienstbaar aan mensen en organisaties die weten dat het eerlijker en duurzamer kan! En dat de route daar naar toe een weg is die we samen afleggen. In dit jaarverslag presenteren we met trots een beknopt overzicht van ons werk in 2011. Om onze rol als verbinder en ondersteuner nog beter te vervullen zal Oikos in 2012 de nodige veranderingen doorvoeren in haar organisatie. Wij kijken ernaar uit om u volgend jaar hierover bij te praten. Hein Pieper, voorzitter Gerhard Schuil, directeur

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

1 Het kan eerlijk

Tax Justice NL

Nederland is een verdragsparadijs Titel project

Partners en

Tax Justice NL

subsidiegevers

Doelstelling Een eerlijk en rechtvaardig internationaal belastingsysteem dat bijdraagt aan internationale samenwerking Looptijd

Both Ends, Cordaid, Evert Vermeer Stichting, Oxfam Novib, SOMO, NiZa, Transnational Institute Website www.taxjustice.nl

2011

et begint tot steeds meer mensen door te dringen: Nederland maakt door een uitgebreid netwerk van verdragen belastingontwijking mogelijk voor grote multinationals. In 2011 werd in de Tweede Kamer herhaaldelijk gesproken over dit onderwerp en werden moties aangenomen om belastingontwijking tegen te gaan in Nederland en daarbuiten. Tax Justice NL heeft een bijdrage mogen leveren aan zowel het politieke debat als het publieke debat in de media.

Van de 100 grootste bedrijven ter wereld, zijn er 80 in Nederland gevestigd. De reden? Het gunstige belastingklimaat in ons land. Toch is Nederland niet aan te duiden als een traditioneel belastingparadijs, waar het bankgeheim vaak de reden is dat bedrijven er hun toevlucht zoeken. Tax Justice NL noemt Nederland in plaats daarvan een verdragsparadijs. De Nederlandse overheid heeft de afgelopen jaren met een groot aantal landen verdragen gesloten om het betalen van dubbele belastingen tegen te gaan. De schaduwzijde hiervan is dat deze verdragen kunnen worden gebruikt door bedrijven om uiteindelijk veel minder of zelfs helemaal geen belasting te betalen. Steeds meer internationale bedrijven ontdekken deze sluiproute. Uit een notitie die in februari verscheen, bleek dat het Ministerie van Financiën sterk wilde inzetten op het sluiten van verdragen met ontwikkelingslanden. Dit kan tot gevolg hebben dat deze landen in de toekomst veel belastinginkomsten mis zullen lopen. Daarom is Tax Justice NL in verweer gekomen tegen dit voornemen. Het netwerk leverde achtergrondinformatie aan voor de artikelenserie in het Financieele Dagblad over het onderwerp ‘Belastingroute Nederland’. Daarnaast organiseerde Tax Justice NL op 28 maart een expertmeeting in de Tweede Kamer voor parlementariërs en ambtenaren. Naar aanleiding van de bevindingen tijdens deze bijeenkomst, besloot de Tweede Kamer tot een hoorzitting op 1 juni over dit onderwerp in de aanloop naar het Algemeen Overleg van de Tweede Kamercommissie Financiën. Tax Justice NL droeg verschillende deskundigen voor, waaronderTax Justice NL-voorzitter Albert Hollander, professor Geerten Michielse (IMF) en David McNair (Christian Aid UK), die gehoord werden tijdens deze zitting.

Na de succesvolle hoorzitting was het geen verrassing dat het Algemeen Overleg van een week later voor het overgrote deel beheerst werd door de thema’s van Tax Justice NL. Het overleg leverde negen moties op, waarvan uiteindelijk twee werden aangenomen door de Tweede Kamer. In de belangrijkste motie werd de regering opgeroepen zich sterk te maken voor country-by-country reporting als internationale norm. Dit houdt in dat bedrijven gedetailleerd verslag doen van de verdiensten en afdracht in de landen waar ze werken. Op deze manier worden corruptie en belastingontwijking inzichtelijk en daardoor onaantrekkelijk gemaakt. De regering heeft toegezegd hier de komende tijd extra op in te zetten. Net als voorgaande jaren vonden ook in 2011 vier rondetafelgesprekken plaats met het Ministerie van Financien en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven. Er zijn plannen gemaakt voor een gezamenlijke pilot voor capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden. Het idee hierachter is dat de inning van belastingen in ontwikkelingslanden kan worden bevorderd, zodat ontwikkeling bekostigd kan worden uit belastinginkomsten in plaats van uit ontwikkelingsgelden. Tijdens het World Social Forum in Dakar vond de Algemene Vergadering van het internationale Tax Justice Network plaats. Naar aanleiding van deze inspirerende bijeenkomst deed de Nederlandse delegatie voorstellen voor de verbetering van de interne organisatie van het netwerk. Mede als gevolg daarvan heeft Tax Justice NL namens de Europese leden van het Tax Justice Netwerk plaatsgenomen in de Global Board om mee te denken over de herstructurering van het netwerk. In het komende jaar zal Tax Justice NL zich richten op de rol van het bedrijfsleven in ontwikkelingssamenwerking. Omdat dit een speerpunt is geworden in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid, wil het netwerk zorgen dat het aspect belastingen daarbij goed doordacht wordt.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Secretariaat Nederlands Platform Millenniumdoelen

‘The World we want’ Titel project

Looptijd

Secretariaat

2011–2013

Nederlands Platform Millenniumdoelen

Partners Ongeveer 50 verschil-

Doelstelling

lende ontwikkelings-

Aandacht vragen voor

organisaties

de millenniumdoelen bij een publiek dat zich nog weinig verbonden weet met vragen rond internationale samenwerking

Belangrijke Subsidiegevers SBOS, Cordaid, ICCO, Hivos, Oxfam Novib Website www.een.nl

oe willen we dat de wereld eruit ziet? Die vraag staat de komende jaren centraal bij de Global Call to Action against Poverty (GCAP), waar Oikos bij betrokken is als secretariaat van het Nederlands Platform Millenniumdoelen (NPM). Het afgelopen jaar stond voor de NPM-campagne ‘EEN – Armoede de wereld uit’ in het kader van een doorstart. Met nieuwe bemensing en nieuw élan werd een start gemaakt met nieuwe deelprojecten: ‘My Style en Combeat Poverty’.

Landrapporten In de millenniumdoelen, die in 2000 werden vastgesteld door 189 landen, is afgesproken dat in 2015 de armoede gehalveerd moet zijn. Nu de ‘deadline’ in zicht komt, maar de doelen op veel plekken onhaalbaar lijken te zijn, heeft het internationale GCAP besloten om jaarlijks per land een rapport uit te brengen. In de rapporten, die als titel ‘The World we want’ hebben meegekregen, wordt de vooruitgang beschreven die geboekt wordt op de verschillende millenniumdoelen, waaronder armoedebestrijding, toegang tot onderwijs en kindersterfte. Er verschijnen niet alleen rapporten over landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika, maar ook over rijke landen als Nederland. Want ook rijke landen hebben zich gecommitteerd aan de millenniumdoelen. Dit betekent dat ze dus ook verbetering na dienen te streven met betrekking tot de millenniumdoelen in eigen land. De vraag die het rapport oproept is: streven we alleen maar naar meer welvaart in ons eigen land, of kiezen we voor een betere mondiale verdeling van de welvaart?

Doorstart Voor de EEN-campagne was 2011 het jaar van de doorstart. Als gevolg van het wegvallen van grote subsidiebronnen moest gezocht worden naar nieuwe financiers. Een eerste aanvraag bij het nieuwe subsidieloket SBOS werd afgewezen, maar na aanscherping van de plannen in nauw overleg met projectmedewerkers van oikosXplore werd alsnog een subsidie verleend voor een driejarig programma. Dit programma bestaat uit twee onderdelen: My Style en Combeat Poverty.

Het kan eerlijk

My Style My Style is een gezamenlijk project van oikosXplore en EEN. Het project draait om het testen van de nieuwste trends, activiteiten en producten op het gebied van duurzaamheid. De kracht van dit project is dat jongeren duurzame alternatieven zoeken voor hun eigen levensstijl en hun bevindingen daarmee delen met hun eigen sociale netwerk. In het najaar is een eerste groep ‘My Style Reviewers’ getraind in het schrijven van reviews. Kijk voor meer informatie op pagina 19.

Combeat Poverty In het project Combeat Poverty onderzoeken jongeren uit enkele grote steden of duurzame producten werkelijk bijdragen aan armoedebestrijding. Combeat Poverty zoekt uit wat de zin is van producten, acties en diensten die zeggen dat ze armoede de wereld uit helpen. Het resultaat van het onderzoek wordt niet samengevat in een rapport, maar verbeeld in door de deelnemende jongeren geproduceerde korte films. De films bieden een onafhankelijk advies aan de mensen die het product overwegen én aan de ontwikkelingsorganisatie die het product aanbiedt. Na een bijeenkomst in december 2011 zijn de eerste deelnemers in Utrecht aan de slag gegaan. Tussen nu en eind 2013 gaan EEN en Combeat met 225 jongeren in dertien steden minimaal dertig filmpjes produceren. Door de samenwerking met Stichting Combeat is een groep jongeren bereikt met een zeer diverse etnische achtergrond. Deze jongeren richten zich op hun beurt op het bereiken van de mensen in hun omgeving.

‹‹ Jongeren zoeken duurzame alternatieven voor hun eigen levensstijl en delen hun bevindingen daarmee met hun eigen sociale netwerk. ››

Lobbyen voor Afrika

Afrika is rijk! Titel project

Looptijd

Lobbyen voor Afrika

2011–2012

Doelstelling

Partners

Verbinding van

Kerk in Actie en

Afrikaanse migranten-

organisaties in een

organisaties

gezamenlijke lobbyen actiegroep ter ondersteuning van de

beeld van Afrika in stand houden. Alleen door structurele veranderingen kunnen de ongelijke economische en handelsverhoudingen in de wereld verbeteren en kan het negatieve beeld van Afrika veranderen. Oikos wil met dit project Afrikaanse migranten-organi-saties een impuls geven en biedt hen een platform om zich ook op een andere manier in te zetten voor Afrika.

Subsidiegevers ICCO Kerk in Actie

economische emanci-

Website

patie van Afrika.

www.africainmotion.nl

ongerige kinderen, burgeroorlogen, epidemieën,

corrupte dictators en staatgrepen vormen het overheersende beeld van Afrika. Deze negatieve beelden belemmeren het zicht op de werkelijke oorzaken van de armoede in Afrika en de rijkdom die dit continent te bieden heeft. Het project ‘Lobbyen voor Afrika’ zet zich in voor een andere beeldvorming over Afrika door Afrikaanse migranten te werven deel te nemen aan de lobbyen actiegroep. Deze lobbygroep, ‘Africa in Motion’, zet zich in om de politiek en het bedrijfsleven te beïnvloeden tot een rechtvaardiger beleid. Daarnaast zijn er ludieke acties en wordt er campagne gevoerd om bij het grote publiek bewustwording tot stand te brengen over de werkelijke oorzaken van de armoede in Afrika

De ontwikkeling van Afrikaanse landen wordt grotendeels bepaald door invloeden van buitenaf zoals internationale handelsbepalingen en verdragen. De Europese landbouwsubsidies en de hoge importtarieven hebben ingrijpende gevolgen voor de Afrikaanse economieën. Hoewel Afrika rijk is aan grondstoffen als diamant, goud, platina en cacao, profiteert het daar nauwelijks van doordat de verwerking tot kostbare eindproducten grotendeels buiten Afrika plaatsvindt. Daarnaast wordt er in toenemende mate vruchtbare landbouwgrond opgekocht door buitenlandse investeerders. Daarbij komt regelmatig de lokale voedselproductie in het gedrang.

Sinds de start van Lobbyen voor Afrika zijn ruim zeventig Afrikaanse migrantenorganisaties benaderd en tientallen gesprekken met hun vertegenwoordigers gevoerd. Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten werden migranten bewust gemaakt van de mogelijkheden om in Nederland aandacht te vragen voor Afrika. Tien migranten uit verschillende Afrikaanse landen vormen een kernwerkgroep en zijn gestart met het formuleren van concrete lobbydoelen en strategieën. Vervolgens zijn zij Afrikaanse jongerengroepen, migrantenorganisaties en Afrikaanse professionals gaan mobiliseren. De kerngroep zet ook een netwerk op van sympathisanten binnen de Nederlandse samenleving: de vrienden van Afrika. Tijdens de Afrikadag op 29 oktober trad de kerngroep voor de eerste keer in de openbaarheid als onafhankelijke stichting Africa in Motion. Onder het motto Afrika is rijk! werd uitleg gegeven over het project. Dat het thema leeft blijkt uit de vele positieve reacties en aanmelding van ongeveer 300 sympathisanten. In 2012 zal Africa in Motion als organisatie verder worden versterkt. Door beleidsbeïnvloeding en een bewustwordingscampagne in Nederland zal meer bekendheid worden gegeven aan de oorzaken van armoede in Afrika en de noodzaak van economische emancipatie van dit content.

Ondanks dat er diverse bewustwordingscampagnes rond thema’s als eerlijke handel, duurzaam produceren en de millenniumdoelen zijn opgezet, blijkt dat Afrikaanse migranten daar nog niet of nauwelijks bij betrokken zijn. Veel migranten maken geld over naar het land van herkomst en zetten er kleine handelen ontwikkelingsprojecten op. Het inzicht groeit dat de onrechtvaardige verhoudingen tussen Nederland, de Europese Unie en Afrika de armoede en het negatieve

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

2 Het kan duurzaam

Werk aan de Wereld

Radicale koerswijziging naar duurzaamheid Titel project

Subsidiegevers

Werk aan de Wereld

Kerk en Wereld,

Doelstelling Bijdragen aan de noodzakelijke omslag naar rechtvaardige en duurzame welvaart Looptijd 2009–2011 Partners

ICCO Kerk in Actie, OxfamNovib, Pequeno, ASN-bank, Triodos Fonds, Haella fonds, Stichting Rotterdam, PIN e.a. Website www.stichtingoikos.nl/ werkaandewereld

ICCO Kerk in Actie, Platform DSE, organisaties verbonden met de Alliantie Fair & Green Deal

et is tijd voor een omslag naar een duurzame samenleving. Vanuit die gedachte zet Oikos zich in het driejarig project Werk aan de Wereld in voor de drieluik verbinden, verdiepen en verbeelden: het verbinden van bestaande duurzame initiatieven, het verdiepen van het denken over duurzaamheid en het verbeelden van ieders eigen ideeën bij een duurzame toekomst. Met als doel te komen tot gezamenlijke richtinggevende voorstellingen. In 2011 richtte Oikos zich op de coaching van lokale kerkelijke groepen, het stimuleren van samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en het publiceren van een boek over de radicale koerswending die nodig is in het werken aan duurzame ontwikkeling.

Lokale initiatieven Een betere wereld begint bij jezelf, luidt een oude slogan. Een variant daarop zou kunnen zijn: een duurzame wereld begint lokaal. Wie goed om zich heen kijkt, kan concluderen dat er een voorzichtige, maar belangrijke eerste stap is genomen. In tal van steden en dorpen zijn initiatieven ontstaan waar gewerkt wordt aan vergroening en verduurzaming. Oikos deed al eerder een ruwe inventarisatie van de verschillende typen lokale initiatieven en deed interviews bij een aantal van deze initiatieven. Tegen die achtergrond probeert Oikos samen met andere organisaties het ontstaan van lokale economieën verder te stimuleren, met een accent op regionalisering van de voedselvoorziening en het stimuleren van sociaal ondernemerschap. Sinds het begin van het project Werk aan de Wereld in 2009, begeleidt Oikos daarnaast tien kerkelijke groepen die zich lokaal inzetten voor duurzaamheid. Verbinding, verbeelding en verdieping staan centraal. De wijze van begeleiden sluit aan bij de begeleidingsmethode Appreciative Inquiry (waarderend onderzoeken). Daarin ligt de nadruk op het versterken van de goede initiatieven die binnen de groep al aanwezig zijn. De focus ligt niet op problemen die over-

wonnen moeten worden, maar op het uitvergroten van de kracht en de successen van de groep om van binnen uit tot vernieuwing te komen. Ook wordt een gezamenlijke droom geformuleerd die antwoord geeft op de vraag: waar willen we naar toe? Dat perspectief blijkt de groepen richting en energie te geven om zich blijvend in te zetten voor een duurzame toekomst. Eén van de groepen die Oikos begeleidt is de Werkgroep ‘’Kwaliteit van Leven’’ van de Raad van Kerken in Spijkenisse. De laatste jaren leidde deze groep naar eigen gevoel een wat moeizaam bestaan. Ze ervoer weinig weerklank uit de Raad van Kerken en de mensen in hun gemeenten. Door de aandacht en stimulans van Oikos is de groep weer helemaal tot bloei gekomen. Na een inspirerende ontmoetingsdag met de andere kerkelijke groepen van Werk aan de Wereld heeft de groep Fair Trade op de agenda gezet van de plaatselijke Raad van Kerken. Het doel is dat in alle aangesloten kerken en wijkgemeentes aandacht wordt gegeven aan duurzaamheid en dat zij overstappen op Fair Trade producten. Als zij ook Fair Trade activiteiten organiseren kunnen zij het predikaat ‘Fair Trade Kerk’ krijgen. In Elst is de themadiaken duurzaamheid betrokken bij het duurzaam inrichten van het kerkelijk centrum. De rest van de gemeente is ook enthousiast geworden dankzij een aantal gemeentebijeenkomsten

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

‹‹ Een duurzame wereld begint lokaal. ››

met interessante sprekers waar de deelnemers zelf ideeën aandroegen voor een duurzame levende kerk die midden in de gemeenschap staat. Er zijn diverse werkgroepen opgericht die zich elk gaan bezighouden met een ander thema op het gebied van duurzaamheid. Vooral de werkgroepen voedsel en eerlijke kleding hebben een succesvolle start gehad. In Halle is een interessant initiatief gestart om de sociale cohesie in het dorp te vergroten. In het kader van sociale duurzaamheid zijn 36 organisaties, instellingen en verenigingen door de plaatselijke ZWO-groep met elkaar in contact gebracht. Uit dit Breed Halle overleg is het idee ontstaan om klimaatstraten in te richten, waarbij bewoners zich organiseren rond energiebesparende acties en ook lokale bedrijven meedoen. Zo blijkt een kerk die midden in de lokale samenleving gaat staan, een belangrijke rol te kunnen spelen in de omslag naar een duurzame gemeenschap.

Landelijke beweging naar duurzaamheid Niet alleen lokaal hebben duurzame initiatieven ondersteuning nodig. Ook landelijke initiatieven werken nog te vaak los van andere groepen met dezelfde doelstelling. Daarom zet Oikos zich in voor de verbinding van de verschillende initiatieven. Het Platform Duurzame en Solidaire Economie (DSE) en de daaruit voortgekomen Alliantie Fair & Green Deal is zo’n plek waarin diverse organisaties hun krachten bundelen. Oikos heeft sinds de oprichting van dit platform een belangrijke rol vervuld in dit netwerk. Op 3 februari werd een conferentie van het platform georganiseerd over een routeplan voor een eerlijke economie. Het doel van deze conferentie was om vast te stellen welke stappen er genomen moeten worden bij een transitie naar een eerlijke economie. Hoewel er in workshops goede vorderingen werden gemaakt op deelthema’s, werd er op hoofdlijnen geen overeenstemming bereikt over de te volgen strategie. Het uitblijven van een routeplan was een teleur-

Het kan duurzaam

stelling voor Oikos als hoofdorganisator van de conferentie, maar weerhield ons er niet van om in december met een kleine kerngroep verder te spreken over de opzet van wat we voorlopig ‘veranderpodia’ noemen. Op deze veranderpodia ontwikkelen mensen of organisaties op basis van hun eigen ideeën gezamenlijke beelden van duurzaam samenleven, om aan de hand daarvan hun diverse activiteiten meer op elkaar af te stemmen. Deze aanpak wordt in 2012 uitgewerkt. Behalve de samenwerking in het Platform DSE en de Alliantie Fair & Green Deal werd ook verder gekeken naar andere initiatieven die zich inzetten voor een betere wereld. Zo werd contact gelegd met Our Common Future 2.0 en het internationale Smart CSOs-netwerk. Ook hield Oikos nauw contact met de Economy Transformers en was het aanwezig tijdens het Springtij Festival.

De ceder en de saxofoon Over het uitblijven van een definitieve omslag naar een duurzame samenleving, schreef Oikos-onderzoeker Christiaan Hogenhuis het boek ‘De ceder en de saxofoon’. Hogenhuis wijst in zijn boek een aantal oorzaken aan voor de trage voortgang op dit gebied. Het werk van de talloze organisaties, bedrijven en burgergroepen is sterk versnipperd. Er spelen allerlei tegengestelde interpretaties van en waanideeën over de begrippen welvaart, groei, ontwikkeling en duurzaamheid. Ook zijn er nog te weinig aansprekende beelden van hoe een duurzame toekomst eruit zou kunnen zien en wat deze aan welvaart en welzijn oplevert. Het boek pleit voor een radicale koerswending in het werken aan duurzame ontwikkeling: van ideologische scherpslijperij naar samenwerking. Aan de hand van recente sociaalwetenschappelijke inzichten omtrent maatschappelijke verandering en gedragsverandering wordt de discussie over welvaart, groei en duurzaamheid ontrafeld. Oikos, dat het boek samen met Kerk en Wereld financierde, wil met het boek een voorzet geven voor een diepgaande transitie in onze mentaliteit, maatschappij en economie.

Desert Alert

Klimaatverandering van hier tot Timboektoe Titel project

Subsidiegevers

Desert Alert

VSB-Fonds, Kerk en

Doelstelling

Wereld, Fonds 1818

Gezicht en stem geven

Sponsors

aan de urgentie van

Attero, SNP natuur-

klimaatverandering en

reizen, NCDO,

adaptatie aan de hand

Pakboats, Hilleberg

van een expeditie in

Tents, Apotheek de

Mali

Waal, Goal ZERO’s

Looptijd

Website

2010–2012

www.desertalert.nl

Partners Bernice Notenboom, NTR, Omroep Max, Meteoconsult, Space Expo

limaatverandering treft vooral mensen in ontwikkelingslanden. Om in beeld te brengen hoe de bevolking zich hieraan aanpast, voerde klimaatjournalist Bernice Notenboom een expeditie uit over de rivier de Niger in Mali. Oikos had een coördinerende rol bij het opzetten van de expeditie Desert Alert en organiseerde het bijbehorende scholenprogramma.

’Na eerdere expedities in de poolgebieden en het Himalaya-gebergte, bood de expeditie in Mali een fantastische mogelijkheid om te laten zien welke effecten klimaatverandering heeft op de lokale bevolking en hoe zij zich er tegen wapenen. In januari vertrok Bernice Notenboom met haar expeditieteam, met daarin ondermeer weervrouw Margot Ribberink van MeteoConsult, voor een zes weken durende reis naar Mali. In kajaks verplaatsten zij zich van de hoofdstad Bamako naar Korioumé (nabij Timboektoe). Onderweg sprak zij ondermeer met kinderen, vrouwen, wetenschappers, dorpshoofden en vertegenwoordigers van diverse milieu- en ontwikkelingsorganisaties. Zo bezocht zij ter plekke het Contour Trenchingproject van de Nederlander Johan Wachters. Contour Trenching, oorspronkelijk ontwikkeld door Peter Westerveld, voorkomt dat het regenwater meteen afvloeit over de droge grond. Hiervoor worden langs de hoogtelijnen in het landschap geulen gegraven. Het regenwater, dat als gevolg van klimaatverandering in korte tijd valt, wordt hierin opgevangen en kan over een langere periode worden gebruikt om akkers te bevloeien en de drink-watervoorziening op peil te houden. Dit zorgt ervoor dat er jaarlijks in plaats van één, maar liefst twee of drie oogsten kunnen worden binnengehaald. De lokale bevolking is erg enthousiast over deze methode.

De expeditie was te volgen op www.desertalert.nl. Bernice Notenboom hield een blog bij, stuurde foto’s en videobeelden en verzond twitter-berichten om haar wetenswaardigheden over te brengen. Na terugkomst in Nederland bezocht Bernice Notenboom scholen door heel Nederland. Ze liet de leerlingen videobeelden zien en vertelde over haar ervaringen. De scholen die werden aangedaan, waren zeer divers: van de tweede klassen van een gymnasium in Hilversum tot een basisschool voor jonge dove en slechthorende kinderen in Zwolle. Overal luisterden de kinderen geboeid naar haar verhaal. Ook dachten ze zelf na over de vraag wat je in Nederland kan doen om klimaatverandering tegen te gaan. In totaal werden ruim 1000 kinderen bereikt op vijftien scholen. In november zond omroep Max de documentaire uit die werd gemaakt van de expeditie. Deze uitzending trok (inclusief herhaling) bijna een kwart miljoen kijkers. Space Expo in Noordwijk maakt naar aanleiding van de expedities van Notenboom en Oikos de expositie Climate Alert! Aan de hand van satellietbeelden van de gebieden die bezocht zijn, kunnen de bezoekers de gevolgen van klimaatverandering bekijken. De expositie wordt geopend in het najaar 2012 en zal waarschijnlijk twee jaar te bezichtigen zijn. Bernice Notenboom blijft aandacht vragen voor de urgentie van klimaatverandering. In 2012 en 2013 gaat zij op expeditie naar zes plekken in de wereld waar klimaatverandering onomkeerbare gevolgen heeft, als niet snel wordt ingegrepen, de zogenaamde ‘tipping points’ in het klimaat. Wat vier jaar geleden begon met een bereik van zes basisscholen in Nederland wordt nu een zesdelige televisiedocumentaire die in zes landen wordt uitgezonden, namelijk in de Verenigde Staten, Canada, Australië, Duitsland, België en Nederland. De VPRO zal de documentaire in Nederland uitzenden in het najaar 2013. Oikos verkent de mogelijkheden voor een bijpassende educatiemethode.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

3 Het kan samen

Predikantenberaad kerk en populisme 2011

Een pastorale attitude tegenover maatschappelijke onzekerheid Titel project

Looptijd

Predikantenberaad

2011

kerk en populisme 2011 Doelstelling Concrete toerusting van de predikanten van de Protestantse Kerk in Nederland met betrekking tot de omgang met maat-

Partners Kerk in Actie Subsidiegevers Kerk in Actie Website www.stichtingoikos.nl/ populisme

schappelijke onzekerheid

e onzekerheid die mensen voelen over hun maatschappelijke situatie en economische vooruitzichten, leidt bij sommigen tot de behoefte om een zondebok hiervoor aan te wijzen. Ook in de kerken is deze tendens waar te nemen. Oikos ondersteunt predikanten die zoeken naar een manier om hiermee om te gaan. Na een conferentie en een predikantenberaad hierover verstuurde een groep predikanten in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) in maart een brief met deze oproep naar al hun collega’s.

Na een werkconferentie ging een kleine groep predikanten met elkaar in beraad over het onderwerp pastoraat en maatschappelijke onzekerheid. Gezamenlijk stelden zij een verklaring op die op 14 maart werd verzonden naar alle predikanten van de PKN. Met de brief wilden de auteurs vooral een handreiking doen voor een ‘pastorale attitude’ die de zorgen, angsten en onzekerheden die achter het populisme schuilgaan bespreekbaar maakt. “De emoties van verdriet, bezorgdheid, angst en onzekerheid leiden tot hitte in het debat, maar ook tot kilte in de onderlinge verhoudingen… Wij willen voorbij zowel de kilte als de hitte”, aldus de auteurs van de brief.

Aanbevelingen De brief bevatte vijf aanbevelingen voor de rol van predikanten in deze tijden van onzekerheid. Die rol ligt niet in het ‘oplossen’ van grote maatschappelijke problemen, maar in het leggen van relaties tussen mensen, zowel binnen de gemeente als daarbuiten. Predikanten dienen ‘tochtgenoot’ te zijn voor de hele gemeenschap. Ze zijn geroepen om vrijmoedig te spreken over een wereld van vrede en gerechtigheid, ondermeer door positieve verhalen te bieden als tegenwicht voor alle negatieve verhalen zonder de reële problemen van mensen te ontkennen.

Reacties Direct na verzending van deze brief en publicatie van een artikel hierover in Trouw, stroomden reacties binnen. Net als na voorgaande media-aandacht over de houding van predikanten ten opzichte van maatschappelijke onzekerheid, waren ook nu de reacties zeer ver-

‹‹ Wij willen voorbij zowel de kilte als de hitte. ›› deeld. Waar sommigen dit initiatief prezen vanwege de evenwichtige toon, hadden anderen kritiek op de brief omdat het te weinig kritisch zou zijn op negatieve aspecten van de islam.

Terugkomdag Tijdens een terugkomdag in juni bespraken de betrokken predikanten de reacties op de brief. Een aantal auteurs was geschrokken van de vaak wilde en grillige reacties die op internet werden geplaatst. Geconcludeerd werd dat als gevolg van het gepolariseerde debat de poging om de verhitte gemoederen tot bedaren te brengen, niet goed van de grond kwam. Tegen hun wil kwamen de auteurs door deze brief te ondertekenen in een van de twee kampen terecht, ondanks hun pleidooi dat predikanten boven de partijen zouden moeten proberen te staan. Zover is de polarisatie gevorderd, concludeerden de predikanten, dat zelfs door publiekelijk geen partij te kiezen, je toch ingedeeld wordt bij één van de twee kampen.

Lokaal aan de slag Het is voor predikanten nog niet eenvoudig om de genoemde pastorale attitude ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen. Hiervoor zal de predikant de balans moeten vinden tussen begrip tonen voor uiteenlopende posities én laten zien waar hij of zij vanuit het eigen geloof voor wil staan. In het vervolg op dit project zal de focus vooral komen te liggen op het ondersteunen van predikanten bij het vinden van deze balans in de contacten met gemeenteleden en de gemeente als geheel. Daarvoor wordt in samenwerking met Kerk in Actie en predikanten een methodiek ontwikkeld.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Dialogue for Peaceful Change

Jongeren op de goede weg zetten Titel project

Looptijd

Dialogue for Peaceful

2011

Change

Partners

Doelstelling

Oikosnet, TIDES

De ontwikkeling en

Training, Youth

verspreiding van een

Intervention Network

methode waarbij dialoog wordt toegepast als instrument om vrede te bewaren

Website www.dialogueforpeacefulchange.net

of tot stand te brengen

e conflictmethode Dialogue for Peaceful Change (DPC) wordt wereldwijd toegepast bij conflicten van allerlei aard. De methode is door Oikos en het Noord-Ierse Tides in het leven geroepen om de impact van conflicten te verminderen, door mensen te leren conflicten zo te hanteren dat ze niet uit de hand lopen. Na de succesvolle toepassing in Antioch (Californië) van de combinatie van DPC met het Amerikaanse model High Performing Communities, werd in 2011 onderzocht of deze combinatie ook in Nederland toegepast kan worden.

In het afgelopen jaar werden tijdens 8 trainingen 143 nieuwe facilitators opgeleid als DPC-facilitator. Daaronder vallen ook de 14 nieuwe facilitators die werden getraind tijdens een training in Huissen in het najaar. In totaal zijn er nu wereldwijd 731 facilitators. Dankzij de zogenaamde Training of Trainers konden zes associate trainers worden gecertificeerd. Daarmee komt het totaal van (associate) trainers op tweeëndertig.

baar zou zijn in Nederland. Het zou een werkwijze kunnen zijn om spanningen in een wijk systematisch aan te pakken. Om antwoord te geven op die vraag werd een bijeenkomst belegd en een externe onderzoeker ingehuurd. Op 22 september organiseerde Oikos in samenwerking met Kerk in Actie een bijeenkomst om te polsen of er ook in Nederland interesse is voor deze combinatie van DPC en HPC. Dankzij de aanwezigheid van de Amerikaanse initiatiefnemers Lesia Bell, Keith en Iris Archuleta kregen de aanwezige jeugdwerkers, beleidsmedewerkers, ontwikkelingsdeskundigen en algemeen geïnteresseerden informatie uit de eerste hand over de toepassing in Californië. Zo hoorden ze hoe DPC wordt gebruikt om jongeren weer in contact te brengen met hun ouders, als de verhoudingen verstoord zijn. Ook werd ingegaan op de samenwerking tussen instanties als politie, scholen, kerken, gemeente en reclassering, waarbij niet de ego’s of de logo’s leidend zijn, maar het gezamenlijke doel: jongeren weer op de goede weg zetten. Het onderzoeksbureau Noorda en Co is in opdracht van Oikos gestart met een onderzoek naar de mogelijkheid van toepassing in Nederland van de gecombineerde DPC/HPC-methodes. Omdat het domweg kopiëren van de Amerikaanse werkwijze naar de Nederlandse situatie geen optie is, is eerst grondig onderzoek nodig. Oikos hoopt aan de slag te kunnen met de aanbevelingen uit het onderzoek voor succesvolle toepassing in Nederland. Het rapport wordt in het eerste kwartaal van 2012 verwacht.

Naast de officiële trainingen werden ook informele en verkorte cursussen gegeven in de DPC-principes. Tijdens de Wereldconvocatie van de Wereldraad van Kerken in Jamaica ter gelegenheid van de afsluiting van de Decade to Overcome Violence, organiseerde Oikos een drietal DPC-workshops. Daarnaast werden op een school in het Amerikaanse Antioch 18 jongeren opgeleid om in hun eigen schoolomgeving conflicten op te lossen. Elk van de jongeren had een bijzonder verhaal of een ingewikkelde thuissituatie en waren juist daardoor extra gemotiveerd om de methode toe te passen. De inzet van deze jongeren past bij de opvattingen van de schooldirecteur om de conflictmethode in de bloedsomloop van de school te vlechten. In Antioch combineert het Youth Intervention Network in haar werk met schoolverlaters sinds een aantal jaar Dialogue for Peaceful Change met het model High Performing Communities (HPC). In deze ‘excellent presterende gemeenschap’ werken circa 50 instanties samen om jongeren te motiveren uit de gangs te stappen waar ze in zijn terechtgekomen en weer terug te keren naar de schoolbanken. Oikos vroeg zich af of deze combinatie van methodes ook bruik-

Het kan samen

Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling

Religie: hindermacht of aanjager van veranderingen Titel project

Partners en

Kenniscentrum Religie

subsidiegevers

& Ontwikkeling

Cordaid, ICCO Kerk in

Doelstelling Het bijeenbrengen en uitdragen van kennis en inzichten met betrekking tot de rol van religie bij

Actie, SEVA, Mensen met een Missie, Edukans, Islamic Relief Nederland, Dutch Consortium of Migrant Organizations

internationale

Website

samenwerking

www.religie-en-

Looptijd

ontwikkeling.nl.

2011–2013

‘R

eligie? Daar doen wij niet aan’. Dat is een veelgehoorde eerste reactie van Nederlandse ontwikkelingswerkers als ze in aanraking komen met het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling. Gelukkig zien steeds meer ontwikkelingsprofessionals in dat kennis van religie een ontwikkelingsproject kan maken of breken. Religie speelt nu eenmaal een cruciale rol bij veranderingen in een samenleving, soms als hindermacht, maar nog veel vaker als ‘driver of change’, aanjager van veranderingen.

Verspreiding Praktijkboek Met behulp van het Praktijkboek Religie & Ontwikkeling konden in 2011 de thema’s van het Kenniscentrum breed worden verspreid. Er werden workshops gegeven bij diverse organisaties, waarbij de drieslag ‘ken jezelf’, ‘ken de ander’ en ‘ken de context’ centraal stond. Zo werd bij een bijeenkomst van de ICCO-alliantie gesproken naar aanleiding van een casus uit Tanzania: Een Lutherse kerk startte daar een school, bedoeld voor alle kinderen uit het dorp. Al snel bleek dat de schoolbanken vrijwel alleen gevuld werden door lutherse kinderen. De initiatiefnemers hadden niet goed ingeschat hoe de plaatselijke bevolking tegen hen aan keek. Ook al was het nooit de bedoeling geweest om de kinderen te bekeren, toch bleek dat de kinderen uit angst voor lutherse bekeringsdrang werden thuisgehouden. Over deze casus ontstond een geanimeerd gesprek tijdens de bijeenkomst met medewerkers van ICCO, Edukans en Prisma. Bij het netwerk Diplomatie & Religie verzorgden medewerkers van het Kenniscentrum een lezing en boden zij de aanwezige diplomaten het praktijkboek aan. Er werd een boeiende discussie gevoerd over de scheiding tussen kerk en staat. Sommige diplomaten waren van mening dat je als vertegenwoordigers van een seculier land geen contact kan hebben met religieuze instellingen. Religie was wat hen betreft geen gespreksonderwerp. Andere diplomaten hadden juist goede ervaringen met de samenwerking met kerkelijke organisaties. Het praktijkboek wordt als studieboek gebruikt door studenten van de Minor Ontwikkelingssamenwerking aan de Christelijke Hogeschool Ede.

Uitbreiding Kenniscentrum Het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling is in 2011 versterkt door de toetreding van vier nieuwe partnerorganisaties: Edukans, Islamic Relief Nederland, Dutch Consortium of Migrant Organizations en Mensen met een Missie. Omdat in 2011 de internationale adviesraad werd opgeheven als gevolg van verminderde inkomsten, zal het kenniscentrum meer gebruik gaan maken van de bestaande netwerken, inclusief die van de partnerorganisaties. Op deze wijze blijft de inbreng van een brede kring van deskundigen in zijn programma’s gewaarborgd. Onder leiding van de nieuwe voorzitter prof. dr. Martha Frederiks heeft het Kenniscentrum zich in 2011 toegespitst op twee programma’s: Pluraliteit en Transformatie.

Pluraliteit Een plurale samenleving kent verschillende stromingen en dus ook verschillende visies op de samenleving en etniciteit. De identiteit van mensen wordt sterk bepaald door hun religie of levensbeschouwing. Het Kenniscentrum wil daarom de rol van religie in plurale samenlevingen voor het voetlicht brengen.

Transformatie Het thema Transformatie beslaat de veranderingen die samenlevingen doormaken en welke rol religie daarin speelt. Daarbij wordt ondermeer gekeken naar de (profetische) kritiek die religies kunnen hebben op politiek en economie. Die kritiek leidt soms tot een economische transformatie, maar kan mensen soms ook doen berusten in hun lot, door (of dankzij) hun beeld van welvaart en armoede: mensen die wij benoemen als arm, zien zichzelf soms niet als arm. Zo kan religie soms een hindermacht zijn, maar op andere momenten ook een ‘driver of change’; een aanjager van veranderingen.

Lezing Joris Voorhoeve Op 28 september hield oud-minister Joris Voorhoeve een lezing voor het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling. Voorhoeve begon met de vaststelling dat vrijwel ieder mens min of meer gelovig is, slechts 2 op de 1000 personen is atheïst. De vraag of er een God is,

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

‹‹ Religie kan soms een hindermacht zijn, maar op andere momenten ook een ‘driver of change’. ›› is volgens Voorhoeve minder relevant dan de vaststelling dat het geloof in een God miljarden mensen beïnvloedt. Dat geloof krijgt gestalte in denken, gedrag en bewegingen van mensen. Ieder mens, gelovig of nietgelovig, is verantwoordelijk voor zijn eigen handelen en kan dus het ethisch goede in de uitleg van de eigen godsdienst of levens-beschouwing kiezen. René Grotenhuis, directeur van Cordaid, stelde in zijn reactie op Voorhoeves toespraak dat religie van belang is voor de overleving van de toekomst. Corina van der Laan, ambtenaar bij het ministerie van Buitenlandse zaken, waarschuwde in haar reactie voor de valkuilen van religie en ‘religionisering’. Met dat laatste wees ze op het feit dat religie soms opgevoerd wordt als belangrijkste verklarende factor van gebeurtenissen en ontwikkelingen.

Participantenactiviteiten Naast de overkoepelende activiteiten van het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling, organiseerden diverse partnerorganisaties hun eigen activiteiten onder de paraplu van het Kenniscentrum. Zo organiseerde Mensen met een Missie op 24 mei een bijeenkomst over geloof in bevrijding en op 30 juni een bijeenkomst over hoe christelijke organisaties zich in India verhouden tot andere religies. Daarbij kwamen ook de verschillende valkuilen aan de orde, waar dergelijke organisaties makkelijk in kunnen vallen. Op 16 juni organiseerde de Samenwerkende Moslim Hulporganisaties (SMHO) een bijeenkomst over de Konya criteria of de Zeven Adviezen van Mevlana Djalâl-ud-Dîn Rumi. Het gaat hier om een set van ethische adviezen – die aanzetten tot maatschappelijke veranderingen. Deze adviezen

Het kan samen

bleken ook binnen andere religieuze tradities herkend te worden. ‘Vanuit welke traditie iemand ook spreekt vandaag, ik voel resonantie net als wanneer meerdere muziekinstrumenten resoneren met het geluid van één instrument,’ aldus Bikram Lalbahadoersing, hindoeïstisch geestelijk verzorger bij justitiële instellingen. John Veldman, medewerker van Kenniscentrumlid Cordaid, maakte twee jaar deel uit van de staf van het Kenniscentrum om specifiek onderzoek te doen naar Cordaid als katholieke ontwikkelingsorganisatie. Cordaid koos ervoor om dit onderzoek binnen het Kenniscentrum te laten plaatsvinden. Als katholieke organisatie draagt Cordaid met al haar ervaringen bij aan het katholieke sociale denken. Als ontwikkelingsorganisatie staat Cordaid voor de uitdaging om te communiceren waarom en hoe ze bijdraagt aan internationale samenwerking. Veldman pleit voor de principiële aanvaarding van (religieuze) pluraliteit en voor aandacht voor de bezieling van de organisatie. Cordaid zal de uitkomsten niet alleen gebruiken voor het eigen beleid, maar zal deze ook voorleggen aan de andere leden van het Kenniscentrum. In de komende tijd staan twee nieuwe thema’s centraal. Het Kenniscentrum zal levensbeschouwelijke initiatieven als reactie op de economische crisis in beeld brengen. Ook wordt de plaats onderzocht die religieuze organisaties hebben in seculiere staten waar religie desalniettemin een grote rol speelt.

ID-Challenge

ID-Challenge Titel

Partners

ID-Challenge

SMS (tot 15-8), Cordaid,

Doelstelling Migrantenorganisaties en studenten stimuleren hun project-

Dutch Consortium of Migrant Organization, Diaspora Forum, PSO, Seva

ideeĂŤn voor ontwik-

Subsidiegevers

keling om te zetten in

Cordaid, SBOS

concrete voorstellen Looptijd

Website www.id-challenge.nl

2011

D-Challenge is de nieuwe naam van de IdeeĂŤnwedstrijd Migranten en Ontwikkelingssamenwerking. Ook het concept is op een nieuwe manier vormgegeven. Naast de doelgroep migranten, zijn nieuwe doelgroepen als jongprofessionals en studenten benaderd met als doel deze verschillende groepen met elkaar te verbinden en de projectplannen te versterken. Er is een voortraject aangeboden om groepen bij elkaar te brengen, waarbij informatie is gegeven hoe een realistisch plan kan worden opgezet.

Een vakkundige jury onder leiding van Huibrecht Bos (bestuurslid VNO-NCW en Oikos) heeft alle 38 inzendingen beoordeeld en de vijf winnaars gekozen op basis van creativiteit, innovatie en de mate van samenwerking. De hoofdprijs is toegekend aan het project Waste Wonders! Een waardig inkomen uit afval van Hester van Toorenburg. Het idee bestaat uit het ontwerpen en produceren van tassen uit afval door vrouwen in Ghana en het exporteren daarvan naar Nederland en andere Europese landen. Dit heldere en goed uitgewerkte plan draagt zowel bij aan een schoner milieu als aan het zelfstandig ondernemen door vrouwen in Ghana. De tweede prijs is gewonnen door Innocent Nimpagaritse van de Stichting Tabarana. Door de burgeroorlog in Burundi is er op het platteland veel verwoest. Stichting Tabarana toont lef door op een ongewone plek een grootschalige kippenfarm op te zetten. Met de inkomsten uit de verkoop van eieren en kippen hoopt de Stichting het weeshuis waaraan de kippenfarm is verbonden zelfstandig te kunnen maken. Gerald Kweri van de BYE Foundation is met het Green Girls Project de winnaar van de themaprijs voor een unieke samenwerking. Een bijzonder project dat inspeelt actuele problemen en hier een innovatieve oplossing voor geeft. Dankzij een biogasinstallatie hoeven meisjes in Kenia niet meer uren op zoek te gaan naar brandhout en kunnen zij in plaats daarvan naar school.

De winnaar van de themaprijs voor innovatie, Aarti Rampadarath van Stichting Fairchance.nu, zet in Suriname een instituut op voor talentontwikkeling en loopbaanontwikkeling. Door samenwerking met het bedrijfsleven worden stageplaatsen ingezet om door te stromen op de arbeidsmarkt. Een ongebruikelijk concept in Suriname en een project met toekomstperspectief. De themaprijs voor creativiteit werd toegekend aan Vanessa Mingeli met haar project Een tas vol toekomst in Colombia. Zij laat een heel ander licht op Colombia schijnen door vanuit de wensen van Nederlandse consumenten leerwerkers in Colombia een tas op maat te laten maken. Zij verbindt op deze wijze het verkrijgen van een goed inkomen voor de Colombiaanse leerwerkers met de kansen op de Nederlandse markt voor een uniek product. Oikos gelooft in de verbinding tussen verschillende organisaties en de kracht die daaruit voortkomt. Tijdens de conferentie JUSTice: do it! op 17 december 2011 was dat goed zichtbaar. Met verschillende organisaties op het gebied van migratie en ontwikkeling is deze conferentie georganiseerd. Ruim 100 personen uit het hele land en met diverse achtergronden bezochten deze dag en deelden kennis en ervaringen met elkaar tijdens de workshops en het debat. Ook de prijsuitreiking van de ID-Challenge vond in het grotere geheel van deze conferentie plaats. In 2012 zal worden nagedacht over hoe de verbinding tussen de verschillende doelgroepen verder vorm kan krijgen. Daarnaast zal worden teruggeblikt op wat er de afgelopen 8 jaar is bereikt met de projecten van de verschillende prijswinnaars.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

4 Het kan anders

oikosXplore

Jongeren voor jongeren Titel project

Subsidiegevers

oikosXplore

NCDO, SBOS, PIN,

Doelstelling Jongeren op diverse manieren betrekken

Stichting Woudschoten, particulier

Workshops

fonds

In het afgelopen jaar werden 84 workshops gegeven bij studentenverenigingen, ROC’s, en migrantengroepen. In totaal namen ongeveer 2000 jongeren deel aan een workshop van oikosXplore. Een nieuwe workshop in 2011 was Wereldbeelden. In deze verdiepende workshop zijn bevindingen van het Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling ingevlochten in een simulatie. De deelnemers kruipen in de huid van de vertegenwoordigers van een Nederlandse ontwikkelingsorganisatie en haar partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. Een mooie manier om de dilemma’s te ervaren die voortkomen uit verschillen in levensovertuiging, cultuur en wereldbeeld.

bij maatschappelijke

Website

vraagstukken

www.oikosxplore.nl

Looptijd 2011

ongeren betrekken bij duurzame ontwikkeling, dat is de uitdaging waar oikosXplore ook in 2011 voor stond. Het middel dat hiervoor werd gebruikt was simpel, maar doeltreffend: jongeren worden ingezet om andere jongeren te bereiken. Zo kan oikosXplore de inhoud van haar workshops en festivaltour beter laten aansluiten op de doelgroep.

De inzet van zogenoemde ‘facilitators’, die begonnen werd in 2006, werd in het afgelopen jaar verder geprofessionaliseerd. Deze jongeren die voor oikosXplore door het hele land workshops geven en op festivals staan, worden uitvoerig getraind en gecoacht. De facilitators zijn jonge ambitieuze mensen met veel creativiteit en een groot netwerk, elk met een eigen thema of specialiteit. Binnen het jongerenprogramma van Oikos krijgen ze de mogelijkheid om te groeien. Het coachingsbeleid bestaat ondermeer uit regelmatige gesprekken en het bijhouden van competentieformulieren. Hiermee kan groei worden gestimuleerd, hiaten opgemerkt en de kwaliteit gewaarborgd worden. Dankzij deze coaching waren er ook dit jaar facilitators die doorgroeiden tot workshopcoördinators. Anderen werkten mee aan het ontwikkelen van nieuwe workshops en het evalueren van bestaande workshops. In 2011 zijn 21 facilitators voor oikosXplore werkzaam geweest. Daarnaast kan oikosXplore gebruik maken van de diensten van drie ‘design facilitators’, die diverse materialen voor workshops

ontwerpen. Dit heeft ervoor gezorgd dat naast de inhoud ook de uitstraling van de workshops van hoge kwaliteit is.

Festivals Op diverse zomerfestivals was oikosXplore vertegenwoordigd met ‘Make Room’, een festivalstand waarin aandacht wordt gevraagd voor producten met een positief verhaal. Het was het tweede jaar dat deze festivalstand werd gebruikt, maar ditmaal aangevuld met nieuwe duurzame en eerlijke producten. Dit jaar werden vooral multiculturele festivals bezocht als The Hague African Festival, Dunya en Amsterdam Roots Open Air. Zo slaagden oikosXplore in de doelstelling om jongeren die normaliter niet vaak in aanraking komen met duurzaamheidsvraagstukken, kennis te laten maken met dit onderwerp.

Symposium Krachtige Taal Op 4 oktober werd in het kader van de Universitaire Vredesdagen in Utrecht het symposium Krachtige Taal gehouden. Emeritus-hoogleraar Maarten van Rossem sprak over de macht van het woord in de wereldgeschiedenis, Lucien van Liere (docent Religiewetenschap en Theologie) besprak het fenomeen ‘framing’. Daarnaast was er ondermeer een workshop over Dialogue for Peaceful Change, waarin deelnemers leerden hoe taal in conflictbemiddeling een grote rol kan spelen.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

I like this – Let’s do it!

Duurzame producten: 1, 2, 3, testing! Titel

Partners

I like this – Let’s do it!

EEN

Doelstelling

Subsidiegevers

Jongeren stimuleren

SBOS

tot een duurzame lifestyle

Website www.oikosxplore.nl

Looptijd 2011–2012

ongeren willen graag wat doen voor een betere wereld. Maar hoe zorg je ervoor dat je eigen levensstijl bijdraagt aan die betere wereld? Oikos laat jongeren in het project ‘I like this – Let’s do it’ zelf onderzoeken welke mogelijkheden er zijn voor een duurzame lifestyle. Dit onderzoek gebeurt door de deelnemers aan het My Style-panel, die hun bevindingen delen op social media. Daarnaast brengen we in het kader van Make Room festivalgangers en workshopdeelnemers in aanraking met duurzame alternatieven voor hun favoriete producten.

My Style

Make Room!

Het My Style-panel bestaat uit 23 product reviewers. Deze jongeren testen diverse duurzame producten; van een waterfles tot gezichtscrème en van een portemonnee tot een dekbed. De reviewers kregen vooraf een training in het schrijven van de reviews en de manier waarop je jezelf en het product presenteert. Vanaf dat moment konden de panelleden aan de slag met het testen van duurzame en eerlijke producten.

Twee succesvolle onderdelen van het jongerenprogramma oikosXplore (zie pagina 18) zijn vanaf het najaar van 2011 onderdeel van I like this – Let’s do it. Een groot aantal workshops en een festivalstand werden samengebracht in het onderdeel Make Room! In zowel workshops als festivalstand vragen we jongeren ruimte te maken voor producten met een positief verhaal. Door hen direct in aanraking te brengen met duurzame en eerlijke producten, hopen we hen aan het denken te zetten over de keuzes die zij zelf kunnen maken in hun dagelijks leven. De verschillende workshops besteden aandacht aan onderwerpen als internationale handelsverhoudingen, eerlijke prijzen en duurzame ontwikkeling. Deze onderwerpen worden verweven in laagdrempelige workshops over bijvoorbeeld chocolade, koffie, cocktails en broodbeleg. De deelnemers wordt niets opgelegd, ze ontdekken zelf wat ze willen doen of laten. Zo wordt op een natuurlijke wijze interesse gewekt in de alternatieven die worden aangeboden.

Het idee achter My Style is dat de jongeren de testresultaten op een aantrekkelijke manier vormgeven en delen in hun eigen netwerken. Zo verschenen al snel na de training de eerste reviews op social media als facebook en twitter. Soms bestaat de review uit een korte tekst met foto’s, anderen kiezen ervoor om een filmpje te maken van enkele minuten. Doordat de panelleden de reviews delen in hun eigen netwerk, komt een verrassend grote groep in aanraking met duurzame alternatieven voor alledaagse en minder alledaagse producten. Het concept My Style werd ontwikkeld door Oikos in samenwerking met de EEN-campagne (zie pagina 5).

Het kan anders

Met de festivalstand van Make Room!, waarin festivalgangers in aanraking komen met producten met een positief verhaal, zullen diverse festivals worden aangedaan.

Peace Beyond Borders

Voetbalheld = Rolmodel Titel project

Looptijd

Sporten met een

2011

Hoger Doel | Peace Beyond Borders Doelstelling De millenniumdoelen vertalen naar BVO’s en

Partners NSA, MVV, Fortuna Sittard, IKV/Pax Christi, Upact

hun achterban | Sport

Subsidiegevers

en Vrede introduceren

Oxfam Novib, NCDO

bij beleidsmakers, filmhuispubliek, scholieren en studenten

Website www.peacebeyondborders.nl

eder kind heeft rolmodellen. Ouders en leerkrachten, maar ook mensen die iets verder van ze af staan, zoals sporthelden In twee projecten waarin Oikos actie is, staan deze rolmodellen centraal. In Sporten met een Hoger Doel zetten profvoetballers zich in om kinderen te betrekken bij Fair Play en Fair Trade. In Peace Beyond Borders ‘verruilen’ krijgers hun gewelddadige heldenstatus voor een sportieve heldenstatus.

Sporten met een Hoger Doel De voetbalclubs MVV en Fortuna Sittard zetten zich het afgelopen jaar samen met Oikos en NSA in voor Sporten met een Hoger Doel. Het doel was om het abstracte thema millenniumdoelen, in het bijzonder het aspect van eerlijke handel daarin, dichterbij profvoetballers, supporters en scholieren te brengen. Oikos ontwikkelde materialen voor docenten en profvoetballers. De spelers zijn ook getraind op het geven van clinics aan basisschoolleerlingen over het thema Fair Play en Fair Trade. Op 10 basisscholen in Zuid-Limburg werden clinics georganiseerd. Het onderwerp eerlijke handel werd heel concreet gemaakt door het dicht bij de belevingswereld van de voetballers en de schoolkinderen te houden. Aan de hand van chocola en een fairtrade voetbal die gemaakt is in Kenia, werd het onderwerp opeens heel tastbaar. De leerlingen maakten in de clinic kennis met een jongen wiens ouders werken in het Keniaanse bedrijf dat de voetballen produceert. Aan het eind van de les ontvingen ze als klas een van de voetballen die speciaal voor dit project werden gemaakt en daarna bedrukt met de logo’s van de scholen en de profclubs. Vanzelfsprekend kregen ze met die bal voetballes van de profs. Een onvergetelijke ervaring voor deze kinderen. Om het nog mooier te maken, mochten de kinderen ook aanwezig zijn bij een thuiswedstrijd in het stadion. Tijdens die wedstrijd werd aandacht geschonken aan dit project door middel van spandoeken en activiteiten in de rust. Daarmee zijn ook de supporters betrokken bij de activiteiten. De profclubs hebben de speciale fair trade bal een plekje gegeven in de vitrine van de club, als uiting van het belang dat ze hechten aan maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Peace Beyond Borders In het grensgebied van Zuid-Soedan, Oeganda en Kenia maken rivaliserende nomadenvolken elkaar al eeuwenland vee afhandig. Ooit ontstaan als een culturele traditie is dit door de gemakkelijke beschikbaarheid van kalashnikovs verworden tot moord en doodslag. Om de jonge krijgers uit deze spiraal van geweld te halen, is het Peace and Sports Programme opgezet. Door middel van sport komen de rivaliserende groepen voor het eerst met elkaar in contact zonder dat er wapens in het spel zijn. Het succes van het programma is te danken aan een geïntegreerde aanpak waar sport deel van uitmaakt. Het heeft er mede toe geleid dat krijgers zich ontwikkelen tot voortrekkers van vrede. Filmmaker Nanno Jiskoot (bekend van ondermeer Zwarte Soldaten) maakte naar aanleiding van dit project de documentaire Peace Beyond Borders. In deze documentaire is te zien hoe de transformatie van geweld naar een vreedzamere samenleving plaatsvindt. Oikos heeft een workshop ontwikkeld waarbij deelnemers na het zien van de film aan de slag gaan met het onderwerp conflicthantering. In de workshop worden basisprincipes van de conflictmethode Dialogue for Peaceful Change (zie pagina 13) gecombineerd met de expertise rond ‘ervarend leren’ die is opgedaan in het jongerenprogramma oikosXplore (zie pagina 18). De deelnemers ervaren hoe conflicten ontstaan en mede in stand worden gehouden door de omgeving van de ‘vechtersbazen’, denk aan de gemeenschap die hen een heldenstatus geeft, maar ook aan wapenhandelaren. Om deze workshops op brede schaal te kunnen geven, zijn tien workshopleiders door Oikos getraind. Bij diverse hogescholen en universiteiten zijn workshops gegeven als onderdeel van het curriculum. Oikos is nauw betrokken bij de verdere toepassing van de ervaringen van het Peace and Sports Programme in Nederland. Want ook in Nederland kan sport een rol spelen om de sociale cohesie te bevor-deren en mensen met elkaar in contact te brengen. Een conferentie over dit thema in 2012 vormt niet alleen de afsluiting van dit programma, maar ook een doorstart naar toepassing in de Nederlandse context. Met diverse stakeholders wordt gesproken over een Nederlandse toepassing.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

5 Organisatie & FinanciĂŤn

Balans per 31 december 2011

Activa VASTE ACTIVA Financiële vaste activa

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA

Vorderingen op korte termijn en vooruitbetaalde kosten

Liquide middelen

ACTIVA Vaste Activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende Activa Vorderingen op korte termijn en vooruitbetaalde kosten Liquide middelen TOTAAL

2011

2010

€

8.289 50.284

11.020 279

276.567 1.059.390

431.931 1.272.375

1.394.530

1.715.605

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Passiva Vooruitontvangen subsidies Algemene reserve

Schulden op korte termijn Reserve personeelskosten/ reorganisatie

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Reserve personeelskosten/ reorganisatie Schulden op korte termijn en vooruitontvangen subsidies Schulden op korte termijn Vooruit ontvangen subsidies TOTAAL *

Toelichting op de balans De totale balanswaarde valt ruim € 300.000 lager uit dan eind 2010. Dit valt voornamelijk te verklaren uit het aanzienlijk lagere totaal aan schulden op korte termijn en vooruitontvangen subsidies. Schulden op korte termijn: Oikos heeft al jaren het beleid haar leveranciers zo snel mogelijk te betalen. Vanwege de economische crisis wordt getracht nog iets sneller te betalen. De schulden op korte termijn bedroegen eind 2010 circa € 350.000. Eind 2011 was dit nog € 190.000. De schulden op korte termijn behelzen afdracht loonheffing en sociale premies over december 2011 en facturen die na 1 januari 2012 ontvangen zijn. Vooruitontvangen subsidies: Het totaal bedrag vooruitontvangen subsidies is met € 130.000 gedaald t.o.v. 2010. De vooruitontvangen subsidies omvatten bedragen voor projecten die in 2011 of eerder zijn gestart en die een looptijd hebben van 2 of 3 jaar. In voorgaande jaren ontving Oikos aan het einde van het jaar ook vaak subsidies voor een project dat het opvolgend jaar van start ging. Dat is eind 2011 niet gebeurd.

2011

2010

€

316.056

362.743

336.579

192.480 549.414

347.433 668.849

1.394.530

1.715.605

Liquide middelen In 2011 heeft Oikos haar liquide middelen gespreid over meerdere banken. Daarnaast heeft Oikos voor € 50.000 belegd in certificaten Oikocredit. Voor de komende twee jaar zal Oikos circa 50% van de liquide middelen voor maximaal één jaar vastzetten in deposito’s, verspreid over meerdere banken. Oikos treedt namens de organisaties die zijn aangesloten bij het Nederlands Platform Millenniumdoelen en EEN op als penvoerder. Ten behoeve van EEN staat een saldo van € 89.834 op de balans dat beschikbaar is voor de activiteiten in de komende jaren (zie ‘schulden op korte termijn/vooruitontvangen bedragen’).

* Vanwege een directe koppeling aan het grootboek kunnen er afrondingsverschillen zijn in de tellingen.

Organisatie & Financiën

Rekening van lasten en baten

Lasten

Aanvullende projecten (campagnes, manifestaties, uitbesteed werk e.d.

Bestuurskosten, contributies en bijdragen

Publiciteit en publicaties Administratie Kantoor

Personeel (salarissen, premies e.d.)

Documentatie Overige personeelskosten Afschrijving inventaris Huisvesting

LASTEN Personeel (salarissen, premies e.d.) Overige personeelskosten Huisvesting Afschrijving inventaris Documentatie Kantoor Administratie Bestuurskosten, contributies en bijdragen Publiciteit en publicaties Activiteitenkosten projecten TOTAAL *

2011

2010

â&#x201A;Ź 701.309 44.420 63.760 3.456 3.668 40.486 15.920

â&#x201A;Ź 765.222 51.839 68.051 9.781 5.626 38.875 13.945

9.253 32.991 198.100

9.442 44.479 358.446

1.113.363

1.365.705

* Vanwege een directe koppeling aan het grootboek kunnen er afrondingsverschillen zijn in de tellingen.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Baten Diverse doorberekeningen

Subsidies

Overige bijdragen, giften en ontvangen rente

2011

2010

BATEN Subsidies Diverse doorberekeningen Overige bijdragen, giften en ontvangen rente

€ 1.017.878 3.582

€ 1.316.835 4.493

45.217

46.666

TOTAAL

1.066.677

1.367.994

2011

2010

€ 1.113.363 1.066.677

€ 1.365.705 1.367.994

RESULTAAT

-46.686

2.289

Het resultaat is ontrokken aan de Algemene reserve

-46.686

TOTAAL LASTEN TOTAAL BATEN

Het resultaat is toegevoegd aan de Reserve ‘Personeelskosten/ reorganisatie

2.289

Toelichting op exploitatie In de jaarrekening over 2010 werd al de verwachting uitgesproken dat Stichting Oikos over 2011 een tekort zou hebben. Gedurende het jaar hebben bestuur en directie besloten enkele vacatures met vertraging te vervullen. De post ‘personeel’ en ‘overige personeelskosten’ zijn daardoor ten opzichte van 2010 fors gedaald. Bij de posten ‘huisvesting’ en ‘publiciteit’ zijn een aantal investeringen vooruitgeschoven.

Organisatie & Financiën

Subsidiënten

De subsidiebronnen van Oikos zijn in de loop der jaren drastisch gewijzigd. Tot ruim tien jaar geleden kwamen de subsidies voor 40% van de lidkerken van Oikos, voor 40% van de NCDO en 20% uit overige bronnen. Dit is meer en meer verschoven naar subsidies van non-gouvernementele organisaties en fondsen. Onderstaand een overzicht van de verdeling van subsidies 2011 vergeleken met 2010.

Verdeling subsidies 2011

2010 Fondsen

27%

Overig

10%

Vrienden van Oikos

5% 4%

16%

SBOS Lid kerken

21% 33%

20%

Non-gouvermentele organisaties

48%

NCDO

Het aandeel Non-Gouvermentele Organisaties is in 2011 fors gedaald ten opzichte van 2010. Dit is het gevolg van het gegeven dat al deze organisaties onder forse financiële druk staan.

De Stichting Vrienden van Oikos heeft in 2011 voor € 55.000 bijgedragen aan Oikos. In de afgelopen 10 jaar heeft de Stichting Vrienden van Oikos zich telkenmale garant gesteld voor een bedrag van € 50.000. Hiermee kon Oikos jaarlijks projecten opstarten en ontwikkelen.

Met name Cordaid en ICCO hebben aanzienlijk minder subsidies verstrekt aan Oikos in 2011. Cordaid verstrekte in 2010 voor € 325.300 aan subsidies. In 2011 was dit € 134.300. ICCO verstrekte in 2010 voor € 202.000 aan subsidies. In 2011 was dit € 88.871. Tezamen verstrekten ICCO en Cordaid in 2011 dus ruim € 304.000 minder subsidies dan in 2010. Het totaal subsidies Non-Gouvermentele Organisaties was over 2010 € 659.150. Over 2011 was het totaal subsidies NGO’s € 332.650.

Tot 2011 heeft Oikos nauwelijks beroep hoeven te doen op de garantstellingen van de Vrienden van Oikos. 2011 is het eerste jaar waarin Oikos alle toegewezen bedragen heeft opgevraagd, hetgeen is gehonoreerd door het bestuur van de Stichting Vrienden van Oikos. Ook voor 2012 is een bijdrage van de Vrienden van Oikos begroot van € 55.000.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Waarderingsgrondslagen

Lidkerken › Protestantse Kerk in Nederland/Kerk in Actie › Commissie Projecten in Nederland (Katholiek) › Remonstrantse Broederschap › Stuurgroep Duurzame Ontwikkeling Algemene Doopsgezinde Sociëteit › Oud-Katholieke Kerk › Religieus genootschap der Vrienden / Quakers Non-gouvermentele organisaties › Cordaid › ICCO › Oxfam Novib › SOMO › World Council of Churches › Edukans › Mensen met een Missie › Trans National Institute › Fair Food › SEVA › NIZA › Both Ends › Evert Vermeer Stichting › Emerald Consulting Training Centre › Dutch Coalition Migrant Organisations (DCMO) › PSO › Diaspora Forum for Develpment (DFD) › Nederlandse Sport Alliantie › Raad van Kerken Fondsen › Stichting Kerk en Wereld › Stichting Woudschoten › Skanfonds › Stichting Dialoog › Stichting Pequeno › Stichting Verantwoord › VSB fonds › Atalanta › Triodos Foundation

Algemeen

Bij het opstellen van het jaarverslag 2011 is rekening gehouden met Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 640 voor Organisaties zonder winststreven. Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op aanschafwaarde verminderd met een jaarlijkse afschrijving van 10% (meubilair) tot 25% (ICT). Financiële vaste activa Deze zijn gewaardeerd op aanschafwaarde. Vorderingen Vorderingen worden opgenomen tegen de nominale waarde. Indien hiertoe aanleiding bestaat is rekening gehouden met een voorziening voor oninbaarheid. Overige activa en passiva Deze wordt gewaardeerd op de nominale waarde, tenzij in de toelichting een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Grondslagen voor de resultaatbepaling Lasten en baten worden verantwoord in het jaar waarop ze betrekking hebben, rekeninghoudend met de toegepaste waarderingsgrondslagen.

Stichting Vrienden van Oikos SBOS

Organisatie & Financiën

Accountantsverklaring

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Kwaliteitsbeleid

tichting Oikos heeft sinds 9 december 2010 het ISO 9001 certificaat. Tijdens de jaarlijkse externe beoordeling, die dit jaar plaatsvond op 25 oktober 2011, constateerde certificeringsorganisatie Certiked dat Oikos haar kwaliteitssysteem op orde heeft. Eind 2012 vindt de volgende externe beoordeling plaats.

Oikos heeft destijds gekozen voor de ontwikkeling van haar kwaliteitsbeleid, omdat we vermoedden dat we de kwaliteit van ons werk zouden kunnen verbeteren. Oikos wil in het licht van haar missie de goede dingen op een juiste wijze doen, leren van haar ervaringen en streven naar vernieuwing van haar werk. Het kwaliteitsbeleid – inclusief ISO 9001 – is een middel om de genoemde doelen te realiseren. Certiked geeft zijn onderzoeksverslag de volgende typering: “Het systeem van kwaliteitsmanagement is geïmplementeerd als ‘cement’ tussen de stenen van het ‘huis’, dat gebouwd is op een stevig fundament: de medewerkers, acterend vanuit een sterke missie en visie gebaseerd op duidelijke kernwaarden. Centrale thema’s die in vele projecten een rol spelen zijn: verbinden, verbeelden en verdiepen”. Naast deze positieve woorden, wees Certiked op een aantal punten die verbetering behoeven. Oikos is blij met de aanbevelingen die Certiked aandraagt, omdat we zo kunnen blijven werken aan verbetering van interne processen en de kwaliteit van ons werk.

Organisatie & Financiën

Een punt van aandacht betreft de verwerking van reacties van partnerorganisaties en doelgroepen op de kwaliteit van het werk van Oikos. Deze worden doorgaans op het niveau van de afzonderlijke projecten verzameld en vastgelegd, maar niet altijd gedeeld met collega’s. Certiked merkte ook op dat Oikos in samenwerkingsverbanden wel de risico’s tijdens de uitvoering van projecten in kaart brengt, maar geen risico-analyse vooraf maakt voor de betreffende projecten. De andere punten hadden vooral betrekking op de interne gang van zaken. Ook de interne beoordelingen vormen een basis voor verbeteringen, ondermeer op het brede terrein van documentenbeheer. Oikos kijkt positief terug op het eerste jaar onder ISO 9001. De aandachtspunten zetten Oikos aan tot verandering en vernieuwing. Als gevolg van de externe beoordeling zijn de projectrapportages in 2012 meer gericht op het delen van leerervaringen en het signaleren van open aanmerkingen van partnerorganisaties en doelgroepen. In de vernieuwing van Oikos zal het accent komen te liggen op de gezamenlijke ontwikkeling van methoden.

Medewerkers

Medewerkers in dienst van Stichting Oikos in 2011 Ineke Bakker / Directeur (tot 31 maart) Gerhard Schuil / Directeur (vanaf 1 augustus) Kees Brussel / Beheer en financiën Rogier van der Weijden / Communicatie & PR Annemarie van Ede / Secretariaat Annelies Hartman-Deuling / Secretariaat Greet Frankhuisen-van de Baan / Secretariaat David Renkema / Onderzoek (coördinator) en plv. directeur Welmoet Boender / Onderzoek Koos de Bruijn / Onderzoek Esther Dwarswaard / Onderzoek Christiaan Hogenhuis / Onderzoek Paulien Matze / Onderzoek Mariske Westendorp / Onderzoek Jaap van der Sar / Mondiale educatie (coördinator) Caroline Doelman-de Graaf / Mondiale educatie Irene Karssiens-Tom / Mondiale educatie Geke Kieft / Mondiale educatie Max Koffi / Mondiale educatie Roos Lombo-Visser / Mondiale educatie Jacqueline van Rooijen / Mondiale educatie Carlijn Savelkouls / Mondiale Educatie Ingeberte Uitslag / Mondiale educatie

Facilitators oikosXplore Leonoor Akkermans Jessica Ayud Manzano Iris Binken Kathrine van den Bogert Natasja Bos Jantine Claus Daniel Daudey Tjerk Destombes Ceciel Groot Marriette de Lange Lotte Lintmeijer Karin van Look Wouke Oprel Marjolein Pijnappels Marijt Regts Tamara van der Sar Martijn Spaan Linde van Tienen Harriët Tienstra Magali de Walick Externe medewerkers John Veldman / Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling

Marijke Boessenkool / oikosXplore Kathrine van den Bogert / oikosXplore Lisa Hilderink / oikosXplore Marijs van Hoek / oikosXplore Anne Kemps / oikosXplore Jasper de Lange / oikosXplore Tamara van der Sar / oikosXplore Eline van Westering / oikosXplore Afke van der Woude / oikosXplore EEN-campagneteam Ilse Chang Fréderique Kram (coördinator tot 31 augustus) Ellen de Lange Amanda van Nieuwenhoven Myrthe Otto Bianca Pereira Passaro Anne van Schaik (coördinator vanaf 1 november) Bastiaan Verberne (coördinator vanaf 1 oktober) Erik Visser Jacco Vlastuin

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Bestuur

Bestuur van Stichting Oikos op 31 december 2011 Namens het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap Drs. I. van de Bunt – Koster Zr. M. A. Kras Dr. J. Castillo Guerra Namens de Protestanse Kerk in Nederland H. Bruning, secretaris J. Molenaar Drs. V. Rooze Namens de Remonstrantse Broederschap, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, het Religieus Genootschap der Vrienden, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland en de Evangelische Broedergemeente in Nederland Dr. C. L. Maas Dr. J. E. Nijman Drs. L. J. Wagenaar Vanuit de Raad van Kerken in Nederland Ir. K. Nieuwerth Voorgedragen door de werknemers Drs. J.E. Kanis Op vrije zetels Dr. M. Bavinck H. Bos Drs. J.W.M. Hardon, penningmeester Drs. H. Th. M. Pieper, voorzitter Met waardering voor hun inzet nam Oikos in 2011 afscheid van bestuursleden mr. G.H.O. van Maanen en Drs. W.A. Zuidhof.

Organisatie & Financiën

Colofon Samenstelling Rogier van der Weijden Gerhard Schuil Teksten Rogier van der Weijden Foto’s › Wouter de Bruijn (p.1) › Paulo Brandao (p.2) › Hein de Kort (p.4) › Kwame Tseui (p.5) › Dominique van Baalen (p.6) › Enterprise UK (p.8) › Darren Kumasawa (p. 9) › Martin Hartley (p.10) › PhotoSophistry (p.13) › Esther Dwarswaard (p.14) › Cross Catholic Outreach (p.15) › Timothy Takemoto (p.16) › Tamara van der Sar (p.18) Ontwerp en vormgeving In Ontwerp bv, Assen Productie Nilsson, Goes Dit is een extra editie van Oikos Nieuws.

Jaarverslag 2011 Stichting Oikos

Stichting Oikos Postbus 19170 3501 DD Utrecht T (030) 236 15 00 F (030) 236 49 03 oikos@stichtingoikos.nl www.stichtingoikos.nl