Oikos nieuws #76 by Oikos

#76 JUNI 2017

Jaarverslag 2016 EEN NIEUWE ECONOMIE VAN IEDEREEN 3 VERKIEZINGEN 2017: DRIE LESSEN (EN EEN OPROEP) 6 KRIJGT COMPASSIE EEN STEM? 8 NIEUWS UIT DE PROJECTEN 10 MENSELIJKE WAARDIGHEID EN EEN LEEFBARE AARDE 12 ONZE ACTIVITEITEN IN 2016 14 FINANCIEEL EN ORGANISATORISCH JAARVERSLAG 2016 16

VOORWOORD ‘Alles beweegt. Alles verandert. We zitten in een draaikolk, lijkt het. De traditionele zekerheden staan onder druk. Hoe nu verder?’ Ik ontleen deze woorden aan de bijdrage van Enis Odaci aan Oikos nieuws. Odaci neemt volop deel aan het publieke debat. Hij geeft in dit nummer zijn visie op de verkiezingen. Hij legt de vinger op de zere plek, namelijk het gebruik van een vermeende identiteit (de joods-christelijke traditie) om anderen uit te sluiten. Hij pleit voor een zorgvuldig gebruik van woorden. Christiaan Hogenhuis pleit in deze Oikos nieuws voor ‘nieuwe liefde’ in de economie. Samen met Vice Versa organiseert Oikos in november daarover een conferentie met als thema Een economie van iedereen. Zelf besteed ik aandacht aan compassie – of juist een gebrek aan compassie – in de politiek. Het is een bewerking van een blog die ik eind maart schreef voor onze website. De zorg voor en de rechten van mensen die elders en later leven lijken in de politiek van ondergeschikt belang.

Oikos kiest voor de zachte krachten in een harde wereld: zorgvuldig woordgebruik, nieuwe liefde en compassie. Vanuit dat perspectief zien we ook een breed palet van initiatieven van mensen van goede wil. Die zijn er, ook in de politiek, de economie en de samenleving. Dat weerspiegelt zich ook in de projecten die we uitvoeren en in de initiatieven waarbij we betrokken zijn. Ik noem StayHuman, Duurzaam Regeerakkoord, Tax Justice en Geloofinjeproject. ‘Hoe nu verder?’ Deze klemmende vraag bekruipt me als ik kijk naar al het rumoer in de Verenigde Staten en de Europese Unie en naar de kabinetsformatie in Nederland. Het komt aan op een zorgvuldig en onderscheidend woordgebruik in het publieke debat. Daarbij leven we in een tijd van polarisatie. Het poneren van waarden of het uitdragen van grote verhalen kunnen olie op het vuur zijn. Het komt dus ook aan op een praktische inzet op basis van kleine utopieën. Oikos en haar medewerkers dragen daar een steentje aan bij. DAVID RENKEMA (DIRECTEUR)

DPC-training in Noord Ierland In samenwerking met onze zusterorganisatie Corrymeela organiseert Oikos voor het tweede achtereenvolgende jaar de DPC-training in Ballycastle, Noord Ierland. DPC staat voor Dialogue for Peaceful Change, een programma dat in 2004 door Oikos is gestart en sindsdien wereldwijd is uitgewaaierd. Het richt zich op manieren om productief met conflicten om te gaan. Conflicten zullen er altijd zijn – wat we moeten voorkomen is dat die tot geweld leiden met fysiek leed tot gevolg. DPC reikt daarvoor een aantal technieken aan, evenals manieren van analyseren van en denken over conflicten. De training is de basistraining, waaraan wereldwijd al zo’n 1.150 mensen hebben deelgenomen. Een aantal van hen heeft, op basis van die training, eigen toepassingen gevonden en ontwikkeld. Voorbeelden: Het tegengaan van Youth and gang-violence in Antioch, Californië (inmiddels door de Gemeenteraad tot eigen programma verheven); Beezee bodies – een programma voor kinderen (en hun ouders) met obesitas in Engeland, ontwikkeld met steun van verzekeringsmaatschappijen; polarisatie-management, ontwikkeld door Bart Brandsma

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

en nu ook in het buitenland in de belangstelling. Het zijn enkele voorbeelden. De belangrijkste impact is echter dat mensen zelfbewuster kunnen kiezen hoe zij met conflicten (groot en klein) in hun leven kunnen omgaan. Meer informatie over de training van a.s. november vindt u op de website www.corrymeela.org bij events. Daar staan ook twee achtergronddocumenten en de aanmeldknop (Book now). JAAP VAN DER SAR

Data: 5 – 10 november 2017 Plaats: Corrymeela in Ballycastle, Noord Ierland Kosten: GBP 1.075 (ong. € 1.260,–) voor het gehele verblijf, inclusief trainingsmateriaal, bij twee personen per kamer. Zo lang de voorraad strekt is voor GBP 150 een kamer voor één persoon te boeken.

EEN NIEUWE ECONOMIE VAN IEDEREEN Wie is er niet voor een samenleving met een economie waarin de aandacht is verschoven van welvaart naar welzijn, van groei naar bloei en van winst naar waarden? Een economie die bovendien een voertuig van zingeving is omdat deze gekenmerkt wordt door empathie, solidariteit en compassie? Het gaat hier om het inbrengen van ‘nieuwe liefde’ in de economie. TEKST: CHRISTIAAN HOGENHUIS

en dergelijke economie vergt een ingrijpende en complexe transitie. Dat hangt samen met de ingewikkelde mondiale verwevenheid van economie en samenleving. Economische ontwikkeling en armoedebestrijding in het Zuiden én het Noorden en de bescherming van natuur, milieu en klimaat hangen structureel met elkaar samen. De Duurzame Ontwikkelingsdoelen (2015) zijn een recente uitdrukking van deze samenhang tussen verschillende thema’s en tussen verschillende landen en regio’s en beogen een verbetering op vele fronten.

Startweekend nieuwe economie

Onlangs vond een startweekend plaats op initiatief van FNV, Milieudefensie, Transnational Institute en het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Het weekend kende een grote diversiteit: van jong tot gevorderde leeftijd, van (sociaal) ondernemer tot anti –TTIP-activist, van milieubeschermer tot zorgverlener. Door die diversiteit was er een goede energie in het weekend. De sfeer was open. Er was zo goed als geen (polariserend) debat, wel veel constructieve, oplossingsgerichte dialoog. Dat leverde mooie ideeën op voor wat die Nieuwe Economie zou moeten Die complexiteit maakt dat deze transitie niet vanuit één behelzen, een aantal elementaire bouwstenen voor de punt en met een vooropgezet plan ‘maakbaar’ is. Er is een basishouding erachter – van winst naar waarde(n), relatie veelheid aan actoren nodig, van burgers en bedrijven, mens en natuur, economie ten dienste van mensen in plaats regeringen en internationale NGO’s. En van omgekeerd, van welvaart naar welzijn – en omdat de economie ingrijpt in alle domeinen een groot aantal acties/activiteiten voor 2017. ‘Het gaat van het (samen)leven, zal ook vanuit al die Wat nog ontbrak is helderheid over de strategie, domeinen een bijdrage geleverd moeten rollen en taakverdeling, op basis van analyse van om een worden aan de transitie naar een nieuwe actoren, macht, aanwezige energie, kansen en economie niet economie. De aanpak moet daarbij flexibel, weerstanden. alleen vóór experimenterend en improviserend zijn, iedereen maar Dat laatste is wel degelijk van belang. Een praktisch en activistisch en tegelijkertijd dergelijke transitie vergt andere verhoudingen onderzoekend en reflecterend. ook ván tussen overheden, bedrijven, burgers en iedereen; Rondom deze gedachten zijn in Nederland organisaties. Daarvoor is samenwerking nodig waarin inmiddels diverse organisaties en netwerken tussen partijen die niet altijd elkaars meest iedereen zich actief, zoals het Platform Duurzame en geliefde partner zijn. Het gaat om een economie Solidaire Economie en het Sustainable niet alleen vóór iedereen maar ook ván iedereen; thuis voelt Finance Lab. Ook in wat meer gevestigde waarin iedereen zich thuis voelt en zinvolle en zinvolle organisaties en netwerken wordt hieraan bijdragen aan levert. Er is ruimte nodig om bijdragen aan gewerkt. Bovendien ontstaan er ook binnen vanuit diverse invalshoeken te experimenteren, levert’. en tussen ondernemingen initiatieven in zonder elkaar op voorhand te verketteren. Er de richting van een meer menswaardige is vertrouwen nodig én een positief-kritische economie. benadering van elkaar. LEES VERDER >

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

Willen al die partijen – overheden, bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties – zich wel echt voor die transitie inzetten? Durven ze die open samenwerking aan? Vertrouwen ze elkaar? Biedt een bijgestelde kapitalistische markteconomie daarvoor voldoende ruimte?

‘We werken toe naar uitspraken over de vraag op welke wijze overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties gezamenlijk verantwoordelijkheid willen nemen voor een ‘economie van én voor iedereen’.

Die vragen stellen Oikos en Vice Versa, in samenwerking met diverse verbanden, aan de orde in een conferentie die plaastvindt op 2 november op landgoed De Horst in Driebergen. We bekijken de transitie naar een nieuwe economie met een mondiale blik en een focus op Nederland. Geheel in de geest van de nieuwe Duurzame Ontwikkelingsdoelen en aansluitend bij de missie van Oikos en Vice Versa brengen we professionals uit de wereld van ontwikkelingssamenwerking samen met die van het streven naar duurzaamheid en armoedebestrijding in Nederland. We brengen hen in gesprek met vertegenwoordigers van overheden en bedrijven en met denkers en doeners op het terrein van economische vernieuwing. We werken toe naar uitspraken over de vraag op welke wijze overheid, bedrijven en maatschappelijke organisaties gezamenlijk verantwoor-

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

delijkheid willen nemen voor een ‘economie van én voor iedereen’. Daarnaast werken Oikos en Vice Versa aan een Kennisdossier Nieuwe Economie. Dat kan fungeren als een ‘focal point’, waarin ontwikkelde kennis en ideeën verzameld worden, met elkaar verbonden worden, elkaar kunnen aanvullen en aan elkaar getoetst kunnen worden. Weliswaar moeten en mogen er in die beweging – gezien de complexe wereld waarin we leven – duizend bloemen bloeien. Maar – om in de metafoor te blijven – het is nuttig daarvan een zaad- of genenbank aan te leggen. Zo nu en dan moeten er bruikbare en mooie boeketten samengesteld worden, moeten sommige bloemen extra water en voedingsstoffen krijgen en moet er misschien eens gewied en geselecteerd worden. Dat tuinier- en bloemistenwerk kan rond het Kennisdossier plaatsvinden. We streven naar samenwerking met het pas gestarte onderzoeksprogramma What Good Markets Are Good For van vier Nederlandse universiteiten. Een economie van en voor iedereen vergt samenwerking, volharding en kritische reflectie. In het najaar van 2017 laten Oikos en Vice Versa zien wat hun toegevoegde waarde is.

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

VERKIEZINGEN 2017: DRIE LESSEN (EN EEN OPROEP) Wanneer in het weekend voor de verkiezingen een Turkse minister het land word uitgezet zijn de mediarapen gaar. Uit Parijs belt journalist Alissa Rubin van The New York Times mij op met de vraag hoe Turkse Nederlanders over Erdoğan denken. Even later zit ik live in de uitzending van het Duitse radiostation Deutschlandfunk om over islam en integratie te praten. Bij TV Oost schuif ik aan om de diplomatieke rel tussen Turkije en Nederland te duiden. Ik sla wijselijk uitnodigingen van Turkse media af. Ik wil me namelijk niet laten plaatsen in een JA of NEE kamp. TEKST: ENIS ODACI

ederland is even het middelpunt van de wereld. Mijn collega’s in de media hebben soortgelijke verhalen. ‘Het buitenland’ wacht namelijk in spanning af en heeft maar één vraag: wordt Geert Wilders de grootste? Zou Nederland het begin markeren van een populistische lente in Europa?

Botsende werelden Wilders en Erdoğan bepalen direct en indirect de verkiezingsuitslag. Hoe symbolisch kun je het krijgen? Hier komen namelijk twee werelden samen. Of beter gezegd: hier botsen twee werelden. In Nederland gaat het al langer over onze ‘normen en waarden’, die bedreigd zouden worden door de islam. En Erdoğan voldoet keurig netjes aan alle angstbeelden die Henk en Ingrid hebben. Erdoğan staat in hun ogen model voor een dictatuur in wording. Turkse Nederlanders die op hem stemmen zijn vanzelf ook nog eens het levende bewijs van de ‘mislukte integratie’.

“Erdoğan voldoet keurig netjes aan alle angstbeelden die Henk en Ingrid hebben.”

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

Wilders staat op zijn beurt symbool voor de zelfverzekerde en herwonnen Nederlandse identiteit, die vooral joods-christelijkhumanistisch-fantastisch is, en waar geen enkele vreemde kleur bij past. Zoals zo vaak geldt; waar twee honden vechten om een been, gaat de derde er mee heen. Door een Turkse minister met pek en veren het land uit te sturen is Mark Rutte – eindelijk – de sterke staatsman waar iedereen al jaren op wacht. Dat de VVD met afstand de grootste partij werd mag geen verrassing heten. De media in het buitenland zijn opgelucht. “Nederland heeft een overwinning behaald op het populisme van Wilders,” zo is de teneur. Ik krijg een sms van The New York Times. Alissa Rubin zegt: congratulations! Maar ik ben helemaal niet opgelucht. Nu we allemaal in rustiger politiek vaarwater zijn terechtgekomen is het de vraag wat deze verkiezingen ons hebben geleerd.

Leve de vijand LES 1: De joods-christelijke cultuur bestaat bij gratie van een vijand. Veel christenen zijn blij met de hernieuwde verkondiging van het christendom. Geen minaret, maar een kerktoren graag! Ik ken genoeg christenen die gruwen van dit soort taal van de christelijke drie-eenheid CDA, ChristenUnie en de SGP. Zij hopen dat christenen zich niet laten verleiden om mee te gaan in de anti-islam retoriek van Wilders. Helaas, de ChristenUnie verklaart openlijk dat de islam een ‘antichristelijke’ godsdienst is, want moslims keuren de wederopstanding van Jezus af. De SGP schrijft een anti-islam manifest om te benadrukken dat iedereen voor de wet weliswaar gelijk is, maar dat de islam in wezen natuurlijk niet gelijk is aan het christendom. Slim. En het CDA vindt dat het afnemen van dubbele paspoorten en een selectief vluchtelingenbeleid, lees minder moslimmannen, gewoon moet kunnen. De Bijbelse zondebok heeft kortom zijn herintrede gedaan. De vraag is dan: welk christelijk verhaal wordt nog eigenlijk verteld als die zondebok er niet zou zijn?

Horizon op rechts LES 2: De oude tegenstelling sociaal versus liberaal bestaat niet meer. Ja, de SP wil minder marktwerking in de zorg, maar voor de rest doet zij alleen maar iets minder hard mee met de flexibilisering van de arbeidsmarkt. GroenLinks idem dito. Zij wil meer groene economie, maar is dat het antwoord op de almaar toenemende automatisering en robotisering van arbeidskrachten? En bij de PvdA heb ik van heel nabij mogen ervaren dat invloedrijke PvdA-denkers links spreken, maar rechts beleid voorstaan. Na het enorme zetelverlies is het misschien tijd om zich weer met de aloude ideologische veren te tooien. Iedereen is in meer of mindere mate naar rechts opgeschoven. Niet vreemd dat dan een nieuwe partij als DENK uit het niets drie zetels haalt. Socioloog Willem Schinkel zegt het treffend: “Op rechts is er een ruimte ontstaan zonder horizon. Een fundamenteel andere visie op het neoliberalisme is er niet.” Linkse partijen lijken vooral op liberalisme-light en liberalisme-superlight – ze zorgen uiteindelijk alleen maar voor een ander tempo richting een samenleving waarin sociale, economische en culturele klassen ontstaan.

Liefde voor Nederland LES 3: Nederland is nog steeds een prachtig land en niet alles is kommer en kwel. Dat zag en zie je aan de vele nieuwe initiatieven die ontstaan zijn in de aanloop naar de verkiezingen. Een roep om betere zorg, een roep tegen discriminatie, kleine en grote ontmoetingen met vluchtelingen, diverse kleine petities en grote demonstraties die erop gericht zijn om voor elkaar op te komen. Zelfs verloren

gewaande thema’s als ‘compassie’ worden weer gebruikt, zoals David Renkema in zijn artikel hiernaast onderstreept. Wie zijn oor goed bij de ander te luisteren legt, hoort weliswaar onzekerheid en angst voor de toekomst, maar dat is niet het hele verhaal. Dwars door alle Twitterkogels en nepberichten op Facebook heen, zie je dat Nederlanders houden van dit land. Niet iedereen vindt er altijd de juiste woorden en handelingen bij, maar dat is geen reden om mensen over een kam te scheren.

Oproep Alles beweegt. Alles verandert. We zitten in een draaikolk, lijkt het. De traditionele zekerheden staan onder druk. Hoe nu verder? Het grootste gevaar is dat we ons opsluiten in onze comfortzone en de muren optrekken. De eigen waarheid wordt dan alleen nog maar bevestigd in plaats van genuanceerd. Zo worden we gevoelig voor bestaande uitsluitingsmechanismen in politiek, media, religie en samenleving. Ook al is er sprake van een forse tegenwind, we moeten de straat blijven oversteken om elkaar te ontmoeten. We hebben niet op alles in het leven invloed. Maar we hebben wel invloed op de woorden die we spreken. Het vergt enige oefening. En veel geduld. Maar alles begint bij onszelf, met ónze woorden. We hebben daarom altijd de keuze om met onze woorden een samenleving te breken of te begeesteren.

IR. ENIS ODACI (1975) SCHRIJFT OVER POLITIEK, MEDIA EN RELIGIE. HIJ IS EINDREDACTEUR VAN NIEUW WIJ EN VOORZITTER VAN STICHTING HUMANISLAM. HIJ BEZIT EEN DUBBEL PASPOORT EN VRAAGT ZICH VOORTDUREND AF WAAROM HIJ ER GEEN DRIE HEEFT.

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

KRIJGT

COMPASSIE EEN STEM?

TEKST: DAVID RENKEMA

De verkiezingen liggen al weer enkele maanden achter ons. We zijn nu – medio mei – in afwachting van een nieuwe regering. Oikos heeft twee oproepen aan informateur Edith Schippers ondersteund, die van Tax Justice Nederland (tegen belastingontwijking) en die van de Groene Zaak en Partos (voor een duurzaam regeerakkoord). We weten natuurlijk ook dat dit slechts twee oproepen te midden van vele zijn. Maar dat was geen reden om dan maar te zwijgen. Hoewel geen van beide oproepen het woord compassie gebruikt, geven ze beide wel een invulling van dit begrip.

ok tijdens de verkiezingscampagne is het woord compassie nauwelijks gebruikt. Het is een woord dat past in de werelden van warme gemeenschappen, spiritualiteit en levensbeschouwing, terwijl politiek vooral lijkt te gaan over macht, belangen en strategie. Die staan echter nooit helemaal los van een politieke filosofie met de daarbij behorende waarden. Tijdens de laatste campagne kwamen de waarden indirect ter sprake in de discussies over een identiteitspolitiek. Nederland werd door enkele partijen neergezet als ‘joods-christelijk’. Daarmee beoogde men een strikt onderscheid te maken tussen ‘wij’ en ‘zij’. Maar doorgaans is men in de politieke arena terughoudend in het benoemen van de eigen waarden.

Uitkomsten

Verkiezingsprogramma’s

De uitkomsten van de verkiezingen zijn een hard gegeven. We kunnen de uitslag betreuren, we kunnen ons verdiepen in de beweegredenen van de kiezers, maar de uitslag staat als een huis; we kunnen en mogen deze niet terzijde schuiven. Ze vormt ook de basis voor de nieuwe regering. De eerste poging om te komen tot die nieuwe regering is afgebroken. De standpunten van VVD, CDA, D66 en Groenlinks lijken te ver uiteen te staan om te komen tot een vruchtbare samenwerking. Informateur Schippers noemde het migratiebeleid als belangrijkste struikelblok. Hoeveel compassie en commitment kan hier vertaald worden in beleid? De onderlinge verschillen zijn groot, ook als het gaat om compassie en commitment. Een redelijk compromis lijkt geen eenvoudige opgave. GroenLinks en wellicht D66 zijn wat dit betreft het meest ruimhartig. De VVD neigt tot een overwaardering van de directe Nederlandse economische belangen. Het klassieke concept van het welbegrepen eigenbelang biedt hier wellicht ruimte om wat verder te kijken. Het CDA lijkt te kiezen voor een verlicht nationalisme. Het christelijk-sociaal denken kan wat dit betreft wat tegenwicht bieden. Het visiedocument van het Christelijk Sociaal Congres ‘De kracht van verbondenheid’ (2016) biedt hiervoor voldoende bouwstenen. Maar de kloof tussen dit denken en de praktische politiek is groot.

Enkele partijen onderscheiden zich op dit punt in positieve zin. Ik denk dan primair aan de ChristenUnie, GroenLinks, Artikel1 en de Partij voor de Dieren, gevolgd door D66 en

Dat laatste is niet bedoeld als verwijt. Waarden laten zich niet onbemiddeld toepassen in politiek beleid en praktische

Compassie staat voor een gevoel van medeleven met andere mensen. Je laat je raken door een ander, door een mens die elders, later of anders leeft; je bent bewogen vanwege de omstandigheden waarin die ander verkeert. Compassie vertaalt zich ook in commitment om te handelen, persoonlijk en politiek. Dan is het zaak om waakzaam en nuchter aan de slag te gaan, te zoeken naar mogelijkheden om te handelen met het oog op menselijke waardigheid. De universele mensenrechten en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen zijn verbonden met compassie.

PvdA. Zij geven compassie een stem. Sommige van deze partijen hebben gewonnen, andere hebben verloren, soms heel zwaar. Andere partijen hebben zich juist aan de andere zijde van het spectrum gepositioneerd: Partij voor de Vrijheid (PVV), Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en het Forum voor Democratie (FvD). De PVV en FvD wonnen enkele zetels; de VVD verloor een aantal zetels, maar bleef wel de grootste partij. Compassie was in de verkiezingsprogramma’s van deze partijen niet of nauwelijks te vinden, hun compassie beperkt zich tot die mensen die er volgens hun maatstaven bij horen. Zeker in het heetst van de strijd om de gunst van de kiezer, namen VVD en CDA elementen uit het gedachtegoed van de PVV over.

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

maatregelen. Het gaat ook om een analyse van de maatschappelijke en economische verhoudingen, de weging van uiteenlopende waarden en belangen. Die exercitie is binnen één partij al lastig; dat geldt des te meer voor onderhandelingen tussen partijen met verschillende perspectieven. Oikos heeft zoals gemeld twee oproepen aan informateur Schippers en de onderhandelaars ondertekend. De eerste richt zich op het treffen van maatregelen om belasting-

ontwijking door grote ondernemingen te voorkomen. Het gaat hier om de principiële vraag wie de lasten van publieke voorzieningen (public goods) betaalt. De tweede heeft een algemener karakter, namelijk de inzet van Nederland ten bate van de duurzame ontwikkelingsdoelen. Deze oproepen gelden uiteraard ook voor een volgende informatieronde. Bij beide speelt – hoewel onbenoemd – compassie een belangrijke rol, met mensen die elders, later of anders leven.

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

NIEUWS UIT DE PROJECTEN In beweging voor het klimaat: Handreiking klimaatloop voor plaatselijke kerken

Op de website GroeneKerken.nl staat sinds kort een handreiking die plaatselijke kerken inspireert en ondersteunt bij het houden van een klimaatloop. De handreiking is door Oikos samengesteld op basis van ervaringen opgedaan in de Klimaatloop van 2015. In de aanloop naar de cruciale klimaatconferentie die eind dat jaar in Parijs plaatsvond, liepen zo’n 700 wandelaars in tien etappes van kerk naar kerk door het hele land. Zij maakten deel uit van klimaatlopen in heel Europa. Wandelaars drukten hiermee hun zorg uit over klimaatverandering én hun hoop op goede afspraken. Oikos was één van de initiatienemers van de Klimaatloop. De klimaatloop heeft zich bewezen als waardevolle methodiek. Wandelen spreekt een breed publiek aan en is bij uitstek een manier om in contact te zijn met elkaar en de natuur. Het kan in kerkelijke gemeenten de start vormen van een bredere en langduriger aandacht voor en inzet rond klimaatverandering en duurzaamheid. De handreiking, met praktische tips en voorbeelden, inspiratie uit de Klimaatloop 2015, diverse bronnen en meer, is te vinden op www.groenekerken.nl/klimaatlopen/klimaatloop. JUDITH GROOTSCHOLTEN

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

Eurodad Conferentie Oikos participeerde in de organisatie van de internationale Eurodad conferentie die plaatsvond van 20 tot 22 juni in Den Haag. In een wereld van extreme ongelijkheid, grootschalige armoede en een kwetsbaar milieu is de noodzaak om alternatieven te onderzoeken groter dan ooit. De wereldwijde economische crisis toonde de kwetsbaarheid van zowel het economische systeem als van het onderliggende model. Agenda 2030 en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen kunnen niet worden gerealiseerd zonder belangrijke veranderingen aan dit mondiale economische systeem. Verkiezingen overal in de wereld toonden aan dat er wijdverspreide ontevredenheid is in het gehele politieke spectrum, en dat er bereidheid is om radicale alternatieven te overwegen. De Eurodad conferentie bracht leidende denkers uit de hele wereld samen die werken op het gebied van schulden, eerlijke belastingen, hulpverlening en wereldwijde monetaire hervormingen. Samen discussieerden de deelnemers over alternatief beleid voor een duurzame wereld, betere manieren om wereldwijde ontwikkeling te financieren en het versterken van wereldwijd economisch beleid. CHRISTIAAN HOGENHUIS

Geloofinjeproject Het crowdfundingplatform Geloofinjeproject komt steeds meer tot bloei. Er zijn dit jaar al vele projecten geplaatst en diverse workshops gegeven in het hele land, waarbij potentiële crowdfunders goed worden voorbereid op deze methode, die zorgt voor geld en draagvlak voor je initiatief. Op 9 mei passeerde de teller op de site de grens van 400.000 euro. Dat betekent dat donateurs sinds de start van het platform (najaar 2014) gezamenlijk al vier ton bijdroegen aan de spirituele, religieuze en zinvolle projecten op Geloofinjeproject. Dit mooie resultaat hadden we bij de start niet kunnen voorzien. Op moment van schrijven zijn er 90 campagnes gestart op het platform. Hopelijk mogen we binnenkort de 100ste campagne begroeten! ESTHER DWARSWAARD

Verkenning naar concept en praktijk van sociale supermarkten In de afgelopen jaren zijn diverse concepten ontwikkeld die een alternatief willen zijn voor de voedselverstrekking door voedselbanken, middels voedselpakketten. Zij zijn ontstaan vanuit een besef dat een voedselpakket wel acute nood lenigt, maar de ontvanger van een pakket in een afhankelijkheidsrelatie houdt en niets verandert aan de onderliggende armoedeproblematiek. In samenwerking met Kerk in Actie heeft Oikos enkele initiatieven onderzocht die voor voedselverstrekking een winkelmodel hanteren. Bij deze sociale supermarkten doen klanten boodschappen in een winkel met vast assortiment en rekenen af met een fictief tegoed. De winkels vragen als tegenprestatie medewerking in een hulpverlenings- en activeringstraject dat de zelfredzaamheid van klanten beoogt te vergroten.

Sport en conflict Met steun van het EU-programma Erasmus+ vinden dit jaar drie trainingen plaats voor buurtsport-coaches. Deze coaches richten zich op jongeren in buurten waar de sociale cohesie een duwtje in de rug kan gebruiken. In dit project werken vier organisaties samen die afkomstig zijn uit het Verenigd Koninkrijk en Nederland. In Nederland gaat het om de Internationale Sport Alliantie en Oikos. Begin mei vond de tweede training plaats in Noord Ierland. In Belfast hebben we kennis gemaakt met onveilige buurten en in Corrymeela vond vervolgens de training plaats. In die training zijn allerlei onderdelen van de DPC-basistraining (Dialogue for Peaceful Change) opgenomen. Enkele geleerde lessen: Een buurt veiliger maken betekent risico’s op mislukking aanvaarden en daar met elkaar mee leren omgaan. Overwonnen problemen helpen enorm om beter op elkaar betrokken te zijn. Ervaringen in sport kunnen daarbij van grote waarde zijn. Er komt nog één training in deze serie: begin september in Belfast. JAAP VAN DER SAR

Het onderzoeksrapport dat begin 2017 is afgerond werpt licht op uitgangspunten, doelstellingen, concept en praktijk van enkele sociale supermarkten in Nederland. Het rapport kan kerkelijke groepen die betrokken zijn bij voedselbanken inspiratie bieden voor een verdere ontwikkeling van voedselbanken die aansluit bij een diaconale benadering. JUDITH GROOTSCHOLTEN

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

OIKOS JAARVERSLAG 2016 12

MENSELIJKE WAARDIGHEID EN EEN LEEFBARE AARDE Oikos heeft de ambities voor 2016 en 2017 verwoord in het beleidsplan Menselijke waardigheid en een leefbare aarde. We bewegen ons in het spanningsveld tussen richtinggevende waarden en praktisch handelen. Daarbij gaat het Oikos om vraagstukken waarbij de ‘oplossingen’ niet direct voor het oprapen liggen. Onbehagen, tegenstellingen en nepfeiten zijn onlosmakelijk verbonden met die vraagstukken. Oikos biedt in deze complexe situatie middelen aan om (verder) te werken aan stappen in de gewenste richting. Hoopvol realisme is Oikos op het lijf geschreven.

OIKOS JAARVERSLAG 2016 #76 JUNI 2017

e kadertjes op de volgende pagina’s geven een impressie van het werk dat Oikos in 2016 in uitvoering had. De veelheid laat zien hoe veelzijdig de organisatie is. Maar ze laat ook zien dat Oikos in kan spelen op de uiteenlopende interesses van onze partnerorganisaties. Zij bepalen, binnen de kaders van ons eigen beleidsplan, de feitelijke werkagenda. Hieronder leest u een verslag van onze werkzaamheden in 2016, bezien vanuit onze vijf diensten.

Toegepast onderzoek, advies en publicaties Oikos droeg in 2016 bij aan verscheidene publicaties. De diaconale kieswijzer was een methode om de verkiezingsprogramma’s te bezien door een diaconale bril. Kerk in Actie heeft deze ingezet als een middel om haar achterban te prikkelen tot een verantwoorde keuze bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017. Enkele publicaties richtten zich op de bijdragen van lokale initiatieven aan de opbouw van de samenleving: De sociale kruidenier (Kerk in Actie) over vernieuwing bij voedselbanken en Een eigen huis (KBO Brabant) over de waarde van vrijwilligerswerk. Andere publicaties boden een analyse van de maatschappelijke betekenis van waarden, drijfveren en levensbeschouwing. In zekere zin een gevoelig onderwerp dat een grote zorgvuldigheid in de argumentatie behoeft. Oikos heeft die geboden.

Kennisintensieve trainingen Rond de lastige vraagstukken die Oikos ter hand neemt, doen zich allerlei spanningen voor, binnen organisaties en ook binnen de samenleving. Oikos biedt jaarlijks een meerdaagse training aan om het vermogen te versterken om praktisch en creatief met die spanningen om te gaan. De training Dialogue for Peaceful Change (DPC) vond plaats in Noord-Ierland. Daarnaast vond een training plaats in Ghana. Oikos heeft mede op basis van ervaringen in het verleden een workshop moreel leiderschap ontwikkeld. Deze is bedoeld voor leiders van geloofsgemeenschappen die worstelen met onzekerheden en spanningen rond maatschappelijke kwesties. De workshop is in 2016 uitgevoerd tijdens de Landelijke Diaconale Dag van de Protestantse Kerk.

Zorgvuldige procesbegeleiding Organisaties, bewegingen en ook individuele burgers streven elk op eigen wijze naar een meer duurzame en rechtvaardige samenleving. Soms op individueel of lokaal niveau, soms op meer structureel niveau. Individuele drijfveren, mensen wereldbeelden en analyses spelen daarbij een rol. Oikos heeft werkvormen helpen ontwikkelen die in deze dynamiek kunnen worden toegepast: Toekomstatelier en Dialogue for Peaceful Change (DPC). In 2016 is één toekomstatelier uitgevoerd, in Utrecht. Tevens is Oikos nauw betrokken bij de oprichting van een netwerk van facilitators in de provincie Utrecht. In Ghana ondersteunt Oikos de opzet van een driejarenprogramma met het doel aldaar een netwerk van DPC trainers en DPC facilitators op te zetten.

‘Hoopvol realisme is Oikos op het lijf geschreven.’

Verdiepende bijeenkomsten In 2016 verzorgde Oikos twee verdiepende bijeenkomsten. De eerste vond plaats onder de titel De Grote Transitie Utrecht. Centraal stond de verhouding tussen procesbegeleiders (facilitators) en de burgerinitiatieven op het terrein van duurzaamheid. Welke rol spelen deze facilitators? Wat is hun verdienmodel? De tweede bijeenkomst droeg als titel Deugt de natuur? Hier stond de theologische doordenking van het streven naar duurzaamheid centraal. De kracht van deze bijeenkomst was gelegen in de confrontatie tussen uiteenlopende theologische benaderingen en in de fundamentele benadering. Het netwerk Theologie en Duurzaamheid werkt aan de doorwerking van deze conferentie, zowel richting universiteiten als geloofsgemeenschappen.

Merkempowerment Oikos ondersteunt op verschillende wijzen initiatieven die onder hun eigen naam werken. Vandaar de titel van ‘merkempowerment’. Zo treedt Oikos op als penvoerder van Shop’n Style, een creatief jongerenprogramma op het terrein van fair & slow fashion. Tegelijkertijd gaat het in dit programma ook om persoonlijke drijfveren en zingeving. Oikos verzorgt het coördinatiepunt van het samenwerkingsverband Tax Justice Nederland. Al het lobbywerk rond belastingontwijking komt in dit netwerk samen. Oikos is zelf ook lid van dit netwerk. Het aantal burgerinitiatieven is de laatste jaren toegenomen, deels als gevolg van een terugtrekkende overheid, deels ook vanwege afnemend vertrouwen in grote organisaties en vooral door de ondernemingszin van burgers. De stichting Geloof in je Project stelt voor dergelijke initiatieven een crowdfundingplatform beschikbaar. Een medewerker van Oikos verzorgt de coördinatie van dit platform. Een prachtig middel om feeling te houden met de energieke samenleving. Tenslotte verzorgde Oikos in 2016 ook nog ondersteuning aan Africa in Motion en aan BRAC, een grote non-gouvernementele organisatie in Bangladesh.

OIKOS JAARVERSLAG 2016 #76 JUNI 2017

ONZE ACTIVITEITEN IN 2016 TAX JUSTICE NEDERLAND

NETWERK THEOLOGIE EN DUURZAAMHEID

Tax Justice Nederland (TJN)

DPC TRAINING 27 NOVEMBER – 3 DECEMBER 2016

WERKCONFERENTIE DE GROTE TRANSITIE UTRECHT 20 MEI 2016

streeft naar een eerlijk belas-

Het netwerk is opgericht om

tingsysteem voor burgers en

duurzaamheid een volwassen

Oikos biedt samen met

Burgers verenigen zich om in

ontwikkelingslanden. TJN werkt

plaats op de theologische

partnerorganisaties jaarlijks een

hun eigen omgeving gestalte

aan het creëren van een groter

agenda te geven. Oikos

training Dialogue for Peaceful

te geven aan een duurzame

bewustzijn bij Nederlandse

ondersteunt dit netwerk van

Change (DPC) aan. In 2016 vond

samenleving. Deze burger-

politici en het Nederlandse

theologen en andere geïnteres-

de training plaats in het centrum

initiatieven krijgen onder-

publiek over de gevolgen van

seerden. Op 11 november 2016

Corrymeela (Noord-Ierland).

steuning van facilitators,

belastingontwijking door mul-

vond de studiedag Deugt de

De training biedt verschillende

waaronder Oikos. De werk-

tinationale ondernemingen

natuur? plaats. Circa 50 mensen

perspectieven op de oorzaken

conferentie was bedoeld om

en aan een effectieve aanpak

spraken over de goedheid,

en de patronen van conflicten

op basis van de opgedane

van belastingontwijking. TJN

wereldbeelden, technologie,

en reikt ook tools aan om in de

ervaringen deze ondersteuning

is een samenwerkingsverband

antropocentrisme, schepping,

eigen situatie met conflicten

te versterken. Ruim 50 mensen

van Action Aid, Both Ends, FMS,

religie en armoede. Gezien

om te gaan. De 15 deelnemers

namen deel aan de door Oikos

FNV (nieuw), Milieudefensie

de deelname vanuit de volle

waren enthousiast over de

georganiseerde werkconferentie.

(nieuw), Oikos, Oxfam Novib,

breedte van kerk en theologie,

training.

Gedeputeerde Mariëtte

SOMO en TNI. Oikos verzorgt

was wederzijds verhelderen

het coördinatiepunt van dit

van de begrippen zowel

Naast deze training met een

woord over facilitators die

netwerk. In 2016 werd o.a.

noodzakelijk als leerzaam. Het

open inschrijving, startte in

‘samen optrekken, van elkaar

een petitie aangeboden aan

komt nu aan op de doorwerking

2016 de samenwerking met de

leren en zich organiseren’.

staatssecretaris Wiebes (20.000

naar enerzijds de theologische

National Peace Council en de

ondertekenaars).

opleidingen en anderzijds de

Presbyterian Church – beide in

MEDE MOGELIJK GEMAAKT

www.taxjustice.nl

plaatselijke gemeenten en

Ghana – rond een driejarig DPC

DOOR KERK EN WERELD

parochies.

programma.

Pennarts sprak in haar slot-

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR KERK EN WERELD

EEN EIGEN HUIS. ONDERZOEK NAAR HET MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT EN WMO-BESPARINGEN VAN KBO AFDELINGEN MET EEN EIGEN ACCOMMODATIE

CHANGING THE GAME BY CHANGING THE PLAYERS

KLIMAATLOOP Oikos was in 2015 één van

Dit project is bedoeld om

de initiatiefnemers van de

buurtsportcoaches en jongeren-

klimaatloop (pelgrimage voor

Oikos heeft inmiddels een track record opgebouwd met betrekking

werkers innovatieve tools in

gerechtigheid en vrede). Dit

tot het maatschappelijk rendement van vrijwilligerswerk. In 2016

handen te geven, gericht op

was een geslaagde poging om

is een vervolgonderzoek uitgevoerd ten bate van de Katholieke

meer impact van hun werk op

vanuit de kerken de zorgen

Ouderenbonden Brabant. Een dergelijk onderzoek blijkt telkens weer

het leven van jongeren in

over klimaatverstoring te delen

goed uit te pakken voor het zelfbeeld van de betreffende vrijwilligers

achterstandsposities. Oikos

en om het verlangen naar een

en hun organisaties. Tevens biedt het ook vaak argumenten voor

werkt in dit project samen met

duurzame samenleving uit te

specifieke investeringen voor de vrijwilligers.

de International Sport Alliance,

drukken. De klimaatloop vond

Unify Solutions en de University

plaats aan de vooravond van

of Bedfordshire. Erasmus+

de klimaattop te Parijs. Samen

draagt zorg voor de financiering.

met Kerk in Actie heeft Oikos

Het project is in 2016 gestart.

de gevolgde werkwijze zo

De bijdrage van Oikos richt zich

beschreven dat anderen in de

op conflictmanagement (DPC).

nabije toekomst eigen varianten kunnen organiseren. De methode is gepubliceerd op de website van Groene Kerken.

OIKOS JAARVERSLAG 2016 #76 JUNI 2017

SHOP’N STYLE

GELOOF IN JE PROJECT

SOCIALE SUPER

DIACONALE KIESWIJZER

Shop’n Style geeft aandacht aan

Geloofinjeproject is een

Voedselbanken zijn ontstaan

In samenwerking met Kerk in

fair & slow fashion en prikkelt

crowdfundingplatform voor

als een middel om voedsel-

Actie heeft Oikos de verkie-

daarmee jongeren om na te

levensbeschouwelijke en

verspilling tegen te gaan

zingsprogramma’s door een

denken over maatschappelijke

religieuze projecten van

en om voedsel beschikbaar

diaconale bril gelezen. Deze

thema’s waarbij persoonlijke

organisaties in Nederland.

te stellen aan mensen met

bril bestond uit een aantal

waarden en het vormen van een

Op Geloofinjeproject staan

een laag inkomen. Inmiddels

diaconale thema’s en uit de

eigen mening centraal staan.

crowdfundingacties die zijn

komen nieuwe initiatieven naar

waarden die in de praktijk van

In 2016 zijn 28 workshops en

geïnspireerd vanuit zingeving,

voren, die een meer integrale

het diaconaat belangrijk zijn.

2 grote events georganiseerd.

spiritualiteit, geloof of religie,

en wederkerige benadering

Vanuit deze lezing kwamen

Ook is bijgedragen aan 4 events

in haar breedst mogelijke vorm.

voorstaan en daarom meer

we tot uitspraken over waar

van andere organisaties en

Het platform biedt op deze

aansluit bij de waardigheid

de programma’s een positieve

zijn 28 blogs geschreven. Het

manier ruimte aan dergelijke

van de deelnemers: sociale

en waar de programma’s een

team bestaat uit 11 getrainde

organisaties en projecten

kruideniers of sociale supers.

negatieve invloed kunnen

mensen. De website had een

en laat zien wat er in de

Kerk in Actie heeft Oikos

hebben op de diaconale praktijk.

bereik van 40.000 mensen, de

Nederlandse samenleving leeft

gevraagd om op basis van

Oikos rondde het rapport

sociale media waren goed voor

op dit gebied. In de afgelopen

empirisch onderzoek bij te

eind 2016 af. Kerk in Actie

een bereik van 24.000 mensen.

2 jaar is er geld geworven voor

dragen aan de beleidsontwik-

presenteerde het in een

Oikos faciliteert dit project door

72 projecten met een totale

keling rondom sociale supers.

module op de eigen website.

op te treden als penvoerder

waarde van ruim € 350.000.

Het project is in 2016 gestart en

en werkadres en door het

Oikos verzorgt het secretariaat

zal in 2017 afgerond worden.

verzorgen van de financiële

van deze zelfstandige stichting.

administratie.

www.geloofinjeproject.nl

shopnstyle.nl

OECUMENISCHE SOCIALE ETHIEK

PRESENTATIES EN ARTIKELEN (SELECTIE) – ‘Van Millenniumdoelen naar Duurzame Ontwikkelingsdoelen’,

Cordaid verzorgt een leergang voor de eigen medewerkers over de bijdragen vanuit de kerk aan ontwikkeling. In dat kader was

Kennismakerij Delft – ‘Where the Rubber meets the Road’ voor de Kerk in Actie conferentie Theology of Nature – Divine gift and human responsibility

er behoefte aan een introductie

– ‘Stay Human Campagne’ voor een bijeenkomst van de Society

van de oecumenische sociale

International Development en voor een werkdag van de Raad van

ethiek. Oikos schreef hierover

Kerken en Justice & Peace

een bondige notitie die goed ontvangen is bij Cordaid.

– ‘Religie en Ontwikkeling’, College voor 2e jaars antropologie studenten van de Universiteit Leiden – ‘Tussen tegenmacht en eigen kracht’ , column Vice Versa Online – ‘Moreel leiderschap’, workshop bij de Landelijke Diaconale Dag – ‘Navigating changing winds. Contributions and achievements of the Dutch Knowledge Centre Religion and Development’, The Ecumenical Review December 2016

OIKOS JAARVERSLAG 2016 #76 JUNI 2017

FINANCIEEL EN ORGANISATORISCH JAARVERSLAG 2016 Toelichting op de jaarcijfers 2016 De stichting Oikos heeft het jaar 2016 afgesloten met een negatief resultaat van € 54.744 bij een omzet van € 623.265. Hiervan was € 42.707 toe te schrijven aan de in 2015 ingezette reorganisatie. Deze reorganisatie betekende o.a. een forse reductie van de arbeidsorganisatie. Deze reorganisatie beoogde de kwetsbaarheid van de organisatie te verkleinen en daarmee de toekomstbestendigheid van de organisatie te borgen. De kwetsbaarheid had enerzijds te maken met hoge vaste lasten (personeel met vaste arbeidscontracten, huisvesting etc.) en anderzijds met externe veranderingen in de financiering van het werk van Oikos. Zo eindigde een aantal bestaande samenwerkingsverbanden per 31 december 2015, met name rond het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling. Ook zagen financiers zich genoodzaakt het budget voor samenwerking met Oikos te verkleinen. De forse verkleining van de organisatie komt goed tot uiting in de verschillen ten opzichte van de exploitatie 2015. Ten opzichte van de begroting 2016 is de uitkomst volgens verwachting een relatief klein negatief resultaat (exclusief kosten reorganisatie) van € 12.037.

STICHTING OIKOS

De medewerkers van Oikos hebben projecten uitgevoerd binnen de kaders van het nieuwe beleidsplan ‘Menselijke waardigheid en een leefbare aarde’. Verreweg de meeste baten van Oikos zijn direct verbonden aan deze projecten. In 2016 beschikte Oikos daarnaast over enkele incidentele baten (Vrienden van Oikos, particuliere donor) die minder direct verbonden waren aan specifieke projecten. De baten en lasten zijn in enkele diagrammen vormgegeven. Hier is te zien dat de lasten voor 77% gerelateerd zijn aan de uitgevoerde projecten. Daarnaast is 6% besteed aan innovatie en de ontwikkeling van nieuwe projecten. Ook de balans is uitgebeeld, met activa en passiva. Het balanstotaal is lager geworden. Het negatief resultaat is ten laste gebracht van de reserve personeelskosten/reorganisatie (€ 42.707) en de algemene reserve (€ 12.037). Oikos teert weliswaar in op haar vermogen, maar is ook in 2017 in staat om aan alle verplichtingen te voldoen.

Balans per 31 december 2016

Activa 2016: € 520.197

2015: € 788.501

1% 10%

15%

Inventaris Certificaten Oikocredit Nog te ontvangen projectbijdragen en overig Gelden op bankrekeningen

88%

83%

Passiva 2016: € 520.197

2015: € 788.501

12%

14%

Algemene Reserve 37%

Reserve Personeels- en Reorganisatiekosten

19% 54%

Diverse schulden Vooruitontvangen bijdragen en subsidies

37%

13% 14%

FINANCIEEL EN ORGANISATORISCH JAARVERSLAG 2016

Rekening van lasten en baten

Lasten 2016: € 623.265

2015: € 1.210.934

6% 16%

10%

Innovatie en ontwikkeling nieuwe projecten

Uitvoering projecten Overig organisatie Reorganisatiekosten

77%

78%

Baten 2016: € 623.265

2015: € 1.210.934

7% 22%

15% 2% 2%

subsidies 11% 5% 9%

bijdragen lidkerken algemeen

bijdragen samenwerkingspartners projecten

dienstverlening 14%

24%

Overige giften en bijdragen projecten

Rente, diverse baten en doorberekeningen Tekort ten laste van Algemene Reserve Tekort ten laste van ReserveReorganisatie en Personeelkosten

STICHTING OIKOS

10% 2%

Vrienden van Oikos

Bijdragen inzake workshops, cursussen, trainingen

30%

33%

Financiers en Stakeholders Werken aan een eerlijke en leefbare wereld kan niemand alleen. Wij werken daarom actief samen met een groot aantal maatschappelijke en ontwikkelingsorganisaties. Ook werken we samen met kerken die vertegenwoordigd zijn in het stichtingsbestuur. Daarnaast participeren we in diverse bredere samenwerkingsverbanden en campagnes. Want samen staan we sterk in ons streven naar een eerlijke en leefbare wereld. Zo werkten we in 2016 samen met: • Action Aid • Africa in Motion • Both Ends • Cordaid • De Groene Zaak • De Grote Transitie Utrecht • Gemeente Utrecht • Eurodad

• Fair Food • FNV • Foundation Max van der Stoel • Haëlla Stichting • ICCO • Internationale Sport Alliantie • Kansfonds • Kerk en Wereld • Kerk in Actie • Kommissie Nederlandse Religieuzen / Projecten in Nederland • Maatschappij van Welstand • Mensen met een Missie • Micha Nederland • MVO Platform • NCDO • Oikosnet Europe • One World • Oxfam Novib • Partos • PAX

• Platform Duurzame en Solidaire Economie • Prisma • Provincie Utrecht • Society for International Development • SOMO • Tax Justice Nederland • Utrecht 4GlobalGoals • Vice Versa We werkten samen met de volgende kerk(genootschapp)en: • Het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap • Protestantse Kerk in Nederland • Remonstrantse Broederschap • Algemene Doopsgezinde Sociëteit • Oud-Katholieke Kerk van Nederland • Religieus Genootschap der Vrienden (Quakers) • Evangelische Broedergemeente in Nederland • Raad van Kerken in Nederland

Medewerkers/Bestuur Medewerkers in dienst van Stichting Oikos in 2016 Algemeen David Renkema Algemeen directeur Kees Brussel Beheer en financiën Rogier van der Weijden Communicatie & PR (tot 1 juli 2016) Annelies Hartman-Deuling Secretariaat

Projectmedewerkers binnen de programma’s Maaike van Diepen Esther Dwarswaard Judith Grootscholten Christiaan Hogenhuis Elke Nijman (tot 1 mei 2016) Jaap van der Sar

Medewerkers Shop ’n Style

Vanuit de Raad van Kerken in Nederland

Mirjam Pruis Vera Molenaar Janneke van Wanrooij

Ir. K. Nieuwerth

Voorgedragen door de werknemers Drs. J.E. Kanis

Bestuur van Stichting Oikos op 31 december 2016

Op vrije zetels Dr. J. M. Bavinck Drs. G.J. Meijerhof, penningmeester

Vanuit het Room-Katholiek Kerkgenootschap Dr. J. Castillo Guerra

Met waardering voor hun inzet nam Oikos in november 2016 afscheid van Dr. C.L. Maas en Drs. L.J. Wagenaar.

Namens de Protestantse Kerk in Nederland Drs. V. Rooze Drs. J. van Doggenaar, voorzitter

Bestuur van de Stichting Vrienden van Oikos op 31 december 2016

Namens de Remonstrantse Broederschap, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, het Religieus Genootschap der Vrienden, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland en de Evangelische Broedergemeente in Nederland

Mw. Drs. H.J.M. van de Bunt-Koster Voorzitter Dr. A.H.M. Leliveld Penningmeester Drs. R.J.F. Wiggers Mw. K. van den Bogert MA

Ds. R.F. Philipp

FINANCIEEL EN ORGANISATORISCH JAARVERSLAG 2016

Vind jij ook dat het anders kan?

Word Vriend van Oikos! Geloof jij ook dat het anders kan?

Vrienden van Oikos

Oikos steunt jou!

Steun jij Oikos?

De wereld kan beter. Ja, daar is iedereen het over eens. Veel mensen maken zich zorgen over ongelijkheid, conflicten en de uitputting van de aarde. Dat we daar in Nederland zelf het nodige aan kunnen doen, zien we echter nog wel eens over het hoofd. Maar hoe pak je dat aan? Oikos steunt mensen en organisaties die willen werken aan verandering in Nederland.

Ben jij al vriend van Oikos?

Een paar voorbeelden: • Ondersteuning (lokale) groepen die zich in willen zetten voor duurzaamheid; • Lobby in Nederland en Europese Unie om belastingontwijking tegen te gaan; • Wereldwijde trainingen in onze methode voor conflicthantering; • Workshops en evenementen voor jongeren door jongeren over onderwerpen als fairtrade, ontwikkeling, zingeving en interculturele communicatie.

Voor het werk van Oikos zijn de Vrienden van Oikos onmisbaar. Met jouw bijdrage is Oikos in staat om nieuwe en gedurfde activiteiten te ondernemen waar (nog) geen fondsen voor beschikbaar zijn. Jouw gift maakt het Oikos mogelijk een fris en tegendraads geluid te laten horen in onze samenleving. Wie kan vriend worden? Iedereen! Kijk op www.stichtingoikos. nl/vriend. Overweeg je met je organisatie, bedrijf of (kerkelijke) groep vriend te worden? Neem dan gerust contact met ons op.

Waarom Vriend van Oikos worden Geloof jij ook dat het eerlijk en duurzaam kan en we dat alleen samen kunnen bereiken? Vind je ook dat we wat betreft duurzame ontwikkeling in Nederland nog het nodige te doen hebben? Neem dan ook een aandeel in de toekomst van Oikos!

Zo zijn wij als kleine organisatie zowel in staat mensen in beweging te brengen als belangrijke onderwerpen op de publieke en politieke agenda te zetten.

COLOFON Oikos Nieuws is het magazine van Stichting Oikos. Vrienden / donateurs van Oikos ontvangen het blad gratis. Nog geen Vriend van Oikos? Meld je nu aan op stichtingoikos.nl/vriend of bel ons (zie hiernaast). Wil je graag vrijblijvend op de hoogte blijven? Meld je dan aan als abonnee op stichtingoikos.nl/on. We vragen je dan eenmaal per jaar om een bijdrage hiervoor.

OIKOS NIEUWS #76 JUNI 2017

Ontwerp & layout In Ontwerp, Assen Productie Nilsson, Goes Eindredactie Esther Dwarswaard

Fotografie • Pixabay (omslag, p.12) • Shutterstock (p.5, p.7, p.14) • Marieke Lucas (p.6)

Stichting Oikos Postbus 19170 3501 DD Utrecht T (030) 236 15 00 oikos@stichtingoikos.nl www.stichtingoikos.nl