Oikos nieuws #74 by Oikos

#74 JUNI 2016

Jaarbericht 2015 –2016 ... 3

DE 17 WERELDDOELEN VOOR EEN BETERE WERELD 3 OP WEG NAAR EEN BREDE EN GEÏNTEGREERDE AGENDA VOOR RELIGIE EN ONTWIKKELING 4–5 VAN TERRORIST TOT VREDESSTICHTER 6–7 TERUGBLIK KLIMAATAKKOORD 8 STUDIEDAG THEOLOGIE EN DUURZAAMHEID 8 GASTHEER OIKOS 9 OIKOS IN 2015 10-11 FAIR & SLOW FASHION HEEFT DE TOEKOMST 12

VOORWOORD

ederland zet al jaren actief in op ontwikkelingssamenwerking. En dat heeft effect, zoals onder meer blijkt uit een evaluatie van het overheidsfinancieringsprogramma MFS-II die in september 2015 uitkwam. ‘Nederlandse ontwikkelingssamenwerking is effectief en efficiënt’, was de boodschap.

Tegelijk weten we dat de problemen nog lang niet zijn opgelost. Daarom hebben de VN in september de nieuwe Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG) voor 2030 vastgesteld. Er zit een mooie samenhang in deze Werelddoelen tussen enerzijds de aanpak van armoede en ongelijkheid, werken aan veiligheid en de strijd tegen falend bestuur en anderzijds de aanpak van klimaatverandering en andere problemen van natuur en milieu. Ook is er samenhang tussen (duurzame) ontwikkeling in arme én rijke landen, wat voor Oikos overigens al sinds haar oprichting een leidraad in haar werk is. De vluchtelingencrisis confronteert ons eens te meer met die samenhang . De vluchtelingenstroom is voor een groot deel te wijten aan gebrek aan welvaart , falend bestuur en toenemende ongelijkheid, maar ook aan klimaatverandering en speculatie met grondstoffen- en voedselprijzen.

In Nederland en Europa roept de vluchtelingencrisis bij de een mededogen op, bij de ander overheerst een gevoel van dreiging en onzekerheid. Dat was toch al toegenomen door de economische crisis, het harde bezuinigingsbeleid dat daarop volgde en de toenemende nadruk op zelfredzaamheid. Zo lijkt de onzekerheid over de eigen toekomst van mensen hier het draagvlak voor inzet voor de toekomst van mensen daar in de vorm van internationale samenwerking te ondermijnen. Die onzekerheid is tegelijk ook een bron van toenemend verzet tegen een al te zelfzuchtig economisch en politiek beleid. Zo groeit de verontwaardiging over de immorele zelfverrijking van enkelen, zoals dit voorjaar weer bleek uit de Panama Papers. Het verzet tegen het beleid dat aan de basis ligt van zowel de vluchtelingencrisis als aan de economische crisis en de reacties daarop, kwam ook – ten dele – tot uiting in de uitkomst van het Oekraïnereferendum. Het is de uitdaging aan organisaties als Oikos om dat verzet positief te benutten voor het bouwen aan een waarde(n)vol perspectief voor mensen in precaire situaties, hier én daar. Die uitdaging onderstreept het belang van een inzet voor wereldwijde, integrale duurzame ontwikkeling. Dat was dan ook de inzet van Oikos in 2015, bijvoorbeeld met haar aandacht voor klimaatverandering (Klimaatloop), belastingontwijking (taxjustice) en vreedzame conflicthantering (DPC). En dat blijft de inzet van Oikos in 2016 en verder. CHRISTIAAN HOGENHUIS (PLV. DIRECTEUR)

Directeur David Renkema is momenteel herstellende van een ernstige longontsteking. Christiaan Hogenhuis neemt om die reden de directie tijdelijk waar.

STAY HUMAN Stay Human is het ontbrekende geluid in het vluchtelingendebat. Want wat je hoort komt vooral van links en van rechts. Het midden hoor je niet. Maar dat zijn wél de meeste mensen. Ze luisteren, denken na, hebben meer vragen dan antwoorden. Ze willen genuanceerd blijven. En vooral: menselijk. Herken je dat? Sluit je aan en kijk op www.stayhuman.nu. Stay Human wil de stille meerderheid ondersteunen in hun positie en hen helpen zichtbaar te zijn in het publieke gesprek over vluchtelingen. De campagne is ontwikkeld in nauwe samenwerking met een communicatiebureau en onderzoeksbureau Motivaction. Op 15 juni ging de campagne van start. Het geluid van Stay Human wordt, behalve door Oikos, ook uitgedragen door onder meer Cordaid, Justice and Peace, Kerk in Actie, NOC*NSF, Partos, PAX, Stichting Present, Prisma, Rode Kruis, Scouting Nederland, UNHCR en Stichting Vluchteling.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

Jaarbericht 2015–2016 Deze speciale editie van Oikos Nieuws is tevens het jaarbericht over de afgelopen periode. Samen met het financiële en organisatorisch jaarverslag vormt dit het publieksjaarverslag van Oikos. Deze bijlage is te vinden op stichtingoikos.nl/jaarverslag.

DE 17 WERELDDOELEN VOOR EEN BETERE WERELD Op 25 september 2015 zijn in New York de zeventien Werelddoelen aangenomen door de 193 lidstaten van de Verenigde Naties. Van 2016 tot en met 2030 gaat de Verenigde Naties werken aan deze duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals) om de wereld een betere plek te maken. De Werelddoelen zijn het vervolg op de Millenniumdoelen die tussen 2000 en 2015 de ontwikkelings-agenda van de VN bepaalde. Op deze pagina een overzicht van de zeventien doelen.

Uitbannen van alle vormen van (extreme) armoede

Einde aan honger, zorgen voor voedselzekerheid en duurzame landbouw

Gezondheidszorg voor iedereen

Inclusief, gelijkwaardig en kwalitatief onderwijs voor iedereen

Gelijke rechten voor mannen en vrouwen en empowerment van vrouwen en meisjes

Schoon water en sanitaire voorzieningen voor iedereen

Toegang tot betaalbare en duurzame energie voor iedereen

Inclusieve, werkgelegenheid, economische groei, en fatsoenlijk werk voor iedereen

Infrastructuur voor duurzame industrialisatie

Verminderen ongelijkheid binnen en tussen landen

Maak steden veilig, veerkrachtig en duurzaam

Duurzame consumptie en productie

Aanpak klimaatverandering

Beschermen en duurzaam gebruik van de oceanen en zeeën

Beschermen van ecosystemen, bossen en biodiversiteit

Bevorderen van vrede, rechtvaardigheid en goed bestuur

Versterken van het mondiaal partnerschap om doelen te bereiken

Intern InterACT-atelier van Kerk in Actie De nieuwe Duurzame Ontwikkelingsdoelen zijn vastgesteld na een lang proces van discussie waaraan ook ACT Alliance (de wereldwijde koepel van kerkelijke hulp- en ontwikkelingsorganisaties) een stevige bijdrage heeft geleverd. In de nieuwe doelen worden de kwesties van armoede, ongelijkheid, onrecht, onveiligheid, onvrijheid en klimaatverandering – en zo nog een paar – in een samenhangend kader geplaatst. Hoe verhouden deze Werelddoelen, zoals ze ook wel worden genoemd, zich tot de thematische hoofdlijnen van Kerk in Actie? Daarover deed een team van Kerk in Actie onder begeleiding van Oikos een workshop. De nieuwe Werelddoelen leggen veel meer dan de Millenniumdoelen waarmee we tot 2015 werkten, de nadruk

op een integrale aanpak, wederkerigheid en partnerschap. Die aspecten sluiten goed aan bij Kerk in Actie. Een ander vernieuwend aspect als de nadruk op het werken aan structurele veranderingen vormt juist een mooie uitdaging voor Kerk in Actie. Verder kunnen de Duurzame Ontwikkelingsdoelen helpen bij de afstemming en samenwerking met niet-kerkelijke organisaties die zich richten op (duurzame) ontwikkeling. De belangrijkste conclusie van de workshop was dat vooral het gesprek over de invulling van deze vernieuwende aspecten van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen t.o.v. de Millenniumdoelen, meer dan de specifieke doelen op zichzelf, kunnen helpen het werk van Kerk in Actie meer kracht en focus te geven.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

OP WEG NAAR EEN BREDE EN GEÏNTEGREERDE AGENDA VOOR RELIGIE EN ONTWIKKELING!

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

De activiteiten die het Kenniscentrum Religie en Ontwikkeling (KCRO) samen met zijn diverse participanten en diverse partners organiseerden, lieten zien dat vragen rondom religie en ontwikkeling onverminderd relevant zijn en dat de tijd rijp is om nieuwe stappen te zetten. Internationaal zien we de opkomst van succesvolle initiatieven als het Joint Learning Initiative for Local Faith Communities en het nieuwe donorplatform voor religie en ontwikkeling geïnitieerd door het Duitse Ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking (GIZ). Het KCRO kan – na tien jaar – in zijn huidige vorm niet voortgezet worden. Oikos, Islamic Relief Nederland en Mensen met een Missie zetten de samenwerking rond dit thema voort. Stappen in de richting van een brede agenda voor religie en ontwikkeling dienen stevig verankerd te worden in beleid en programma’s voor internationale samenwerking. TEKST: BRENDA BARTELINK

et KCRO voerde in 2015 samen met het Centre for Religion Conflict and the Public Domain van de Universiteit Groningen en World Vision een onderzoek uit naar de rol van spiritualiteit en religie in ontwikkelingsprojecten in Zimbabwe. De presentatie van dit onderzoek in Londen liet zien dat internationale organisaties als World Vision, Caritas en donoren de ontwikkeling van methodieken en programma’s die religie en spiritualiteit als integraal deel van ontwikkeling benaderen, verder willen stimuleren. Er werd gepleit voor een betere wetenschappelijke onderbouwing van deze methodieken en programma’s, zowel wat betreft de effectiviteit als wat betreft het inzicht in de betekenis van religie en spiritualiteit als bronnen van verandering. Samen met zijn partners ICCO, Kerk in Actie, Edukans en Prisma organiseerde het KCRO op 9 juni 2015 de conferentie ‘De antenne op scherp’ over Religie en Ontwikkeling. Het KCRO organiseerde een workshop over religie in internationale lobby en onderhandeling als onderdeel van het programma met reflecties van Prins Jaime de Bourbon Parma, ambassadeur van Nederland bij het Vaticaan, op de lobby rondom klimaat verandering. Samen met Cordaid, ICCO, ZOA, Islamic Relief en Health Net TPO werd op 28 mei 2015 een conferentie georganiseerd over religie en noodhulp ter voorbereiding op de World Humanitarian Summit in Istanbul. De bijeenkomst Up Close and Personal die we samen met ICCO, Mensen met een Missie en Islamic Relief op 25 november organiseerden over religie, conflict en radicalisering werd in de weken na de aanslagen in Parijs bijzonder actueel. Op basis van voorbeelden uit Indonesië, Nigeria, Mali en Nederland gingen we het gesprek aan over hoe om te gaan met polarisatie en conflict. Hoe maak je ruimte voor religie en tolerantie in een context waar religie vooral als conflictueus in beeld komt. De leergang Religie en Seksualiteit van het Ministerie van Buitenlandse Zaken werd afgerond met een drietal goed bezochte colleges over verschillende religies en in het bijzonder de Islam.

Eind 2015 was voor het KCRO ook een moment van terugblikken op tien jaar initiëren, samenwerken en agenderen van religie in ontwikkelingssamenwerking. Dit deden we onder andere door het formuleren van een agenda voor verdere samenwerking en onderzoek rondom religie en ontwikkeling. Religie moet breder worden geïntegreerd in internationale samenwerking en daarbij is een aantal aandachtspunten van belang. Allereerst het bouwen van inclusieve, globale netwerken waarin kennis en ervaring kan worden gedeeld. Het onderscheid tussen noord-zuid, west- rest, seculier – religieus, arm – rijk en ontwikkeld – in ontwikkeling is niet langer adequaat. Uitdagingen rond gender-gerelateerd geweld, klimaatverandering, voedsel, armoede, migratie, pluralisme en goed bestuur raken ons allemaal; ontwikkelings-problemen zijn globale problemen. Lokale kennis en perspectieven dienen de basis te zijn van programma’s die sociale verandering willen bewerkstelligen. Sociale verandering is verbonden met persoonlijke verandering, religieuze en seculiere bronnen kunnen daarin als inspiratie dienen. Onderzoek naar de vraag hoe deze persoonlijke en sociale ontwikkeling mensen motiveren is van belang. Ontwikkelingsdebatten worden gekenmerkt door sterke morele posities die worden ingenomen vanuit zowel religieuze als seculiere perspectieven. Het onderzoek naar seculiere moraliteit staat nog in de kinderschoenen en moet meer deel worden van de reflectie op religie. Aandacht voor machtsongelijkheid, o.a. in het gezag en legitimiteit van wetenschappelijke bronnen van kennis ten opzichte van andere bronnen, moet een integraal onderdeel uitmaken van de agenda. Dit behelst zowel de erkenning van alternatieve wereldbeelden en kennisbronnen, als meer reflectie op de eigen cultureel gevormde overtuigingen en praktijken die van invloed zijn op de samenwerking met mensen uit andere culturen. Voor professionals, beleidsmakers en onderzoekers is de uitdaging om de toegenomen vraag naar wetenschappelijke onderbouwing van de effectiviteit en het succes van programma’s voor sociale verandering in balans te brengen met de erkenning van verschillende opvattingen en praktijken. OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

VAN TERRORIST TOT VREDESSTICHTER ‘I

k was zestien jaar oud toen ik me aansloot bij de IRA (Irish Republican Army) om terrorist te worden. Alhoewel, ik noemde mezelf natuurlijk geen terrorist, maar zag mezelf als lid van het geheime leger in Ierland. Volgens de Britse regering in die tijd waren alle leden van de IRA per definitie terrorist, dus was ook ik een terrorist. Maar ik was vooral een jongen die graag de Britten weg wilde hebben uit Ierland. Uit het zuidelijke gedeelte van Ierland waren ze al verdreven, maar in zes counties in het Noorden hadden ze nog de macht. Veel mensen daar leden onder de Britse bezetting, zij betaalden nog belasting aan Hare Majesteit’s belastingdienst in Londen. Zij waren nog niet vrij.. In 1916 verklaarde Ierland zich onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk (de onafhankelijkheid werd in 1920 erkend door de Britten). Toch zijn 700 jaar onderdrukking niet zomaar uit te gummen. De bezetting van ons land en onze geesten zat diep ingebakken. Verzet was een tweede natuur geworden, een erekwestie. Iedereen was trots op degenen die verzetsdaden uitvoerden, in het recente maar ook in het verre verleden. Mijn verhaal begint op school. Op de lagere school was ik vaker afwezig dan aanwezig. En als ik op school in de klas stond met mijn klasgenoten (de helft van de klas moest staan vanwege het gebrek aan stoelen), rommelde mijn maag van de honger. Ik schaamde me ervoor, want het gerommel verklapte mijn geheim: we waren zo arm dat ik zonder ontbijt naar school moest. Door de armoede thuis kon ik geen vervolgonderwijs volgen, ik moest aan het werk om zo het gezinsinkomen te verhogen. Ik ontwikkelde in die tijd een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Zo confronteerde ik mijn ouders op 11-jarige leeftijd met de vraag waarom jongens in ons gezin meer rechten en kansen kregen dan meisjes. Ik kwam in verzet.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

In mijn tienerjaren ging ik mij steeds meer Iers voelen, ik voelde me meer en meer aangetrokken tot de waarden van de beweging die heel Ierland wilde bevrijden van de Britten. Dit werd opgemerkt en voor ik het wist bevond ik mij midden in de organisatie die hier het felst voor streed: de Provisional IRA. Al snel klom ik op in de rangen. Toen dacht ik nog dat mijn deelname het verschil zou maken. Daarom nam ik tal van taken op me en kreeg al snel meer verantwoordelijkheid. Dat ik lid was van de p-IRA hield ik stil voor de buitenwacht, niemand mocht het weten. En hoe hogerop ik kwam binnen de organisatie, hoe belangrijker het werd om mijn mond dicht te houden. Zelfs toen ik trouwde en kinderen kreeg, hield ik ‘mijn geheime leven’ verborgen. Mijn alibi? Ik zat in de pub en dronk. Soms was ik zelfs zo dronken dat ik dagen wegbleef. Mijn vrouw oefende geen druk op me uit om te stoppen met drinken. Zolang ik maar geld in het huishoudlaatje bracht, hoorde je haar niet klagen. Het gezin leek mij niet te missen, maar ik miste hen wel. Op een avond kwam ik zachtjes het huis binnen zonder opgemerkt te worden. Ik zag hen in de kamer lol hebben met elkaar. Ik realiseerde me dat ze een goed leven hadden, maar dat ik er geen deel van uitmaakte. Dat besef deed pijn. Ik kon hen niet vertellen wat ik deed, tot op de dag van vandaag weten ze niet wat ik heb gedaan. In de loop der jaren merkte ik dat mijn idealistische argumenten weinig weerklank vonden bij de top van de organisatie. Idealen waren prima, maar zij kwamen vooral op voor hun eigen belangen. Het waren eerder criminelen dan vrijheidsstrijders. Ik realiseerde me dit al vrij snel, maar toen was het al te laat om er nog uit te stappen; ik wist teveel. Ze zouden me nooit laten gaan. Dus bleef er voor mij niks anders over dan de organisatie van binnenuit te veranderen. Ook al realiseer ik me nu dat dat ook nogal idealistisch en naïef klinkt, maar ik

had geen andere keus. Ik was opgeklommen tot een belangrijke staffunctie rond informatie en planning. Ik moest informatie verzamelen over doelwitten voor onze aanslagen. Ik deed wat ze van me vroegen, maar ik was ook zorgvuldig in wat ik deelde. Als het mogelijk was zocht ik naar alternatieven voor onze aanslagen, zodat er geen burgerslachtoffers zouden vallen. Ik pleitte altijd voor technische doelwitten. De organisatieleiding wist dat ik zo in elkaar zat, maar ze wisten ook dat ik trouw was aan de zaak en geen verraad zou plegen. Zo wist ik verder op te klimmen, tot vlak onder de top van de Provisional IRA. Al snel reisde ik de hele wereld over op zoek naar wapens. Als we geld tekort hadden, beroofden we banken. Het krediet dat ik zo opbouwde in de organisatie betaalde zich uit toen de eerste onderhandelingen werden gestart tussen de IRA en de protestanten. Ik mocht met anderen de onderhandelingen voeren. Zo werd ik van terrorist een vredestichter. Terugkijkend kan ik zeggen dat ik veel liever een andere weg had bewandeld. Maar vanaf het moment dat ik, als late twintiger, besloot dat vrede de enige uitweg was, heb ik zo goed mogelijk die weg bewandeld. Toch heeft mijn weg schade berokkend aan mensen, ik heb nog nachtmerries over wat ik heb aangericht. Ik zal daarmee moeten leven. Ook al verandert het niets, ik was toch blij met de erkenning die ik heb gekregen van een regeringsleider voor het vredeswerk dat ik heb gedaan.”

Een bijzonder gesprek In 2015 ondernam ik samen met mijn vrouw een reis door Ierland. Ik raakte daar op een dag aan de praat met een man, laten we hem Peter noemen*. Hij vroeg mij naar mijn werk, waarop ik hem vertelde over DPC: Dialogue for Peaceful Change. DPC is door Oikos ontwikkeld in nauwe samen-werking met het Noord-Ierse Tides. De ervaringen die in Noord-Ierland zijn opgedaan met conflicten zijn hierin verwerkt. In reactie daarop vertelde hij me over een deel van zijn historie – een zeer onverwacht verhaal. Ik besloot hem later dat jaar nog eens te bezoeken. Gedurende drie dagen vertelde hij over zijn ervaringen aan de hand van mijn uitleg van DPC. Hij vertelde over de IRA en hoe je daar lid van werd, over zijn inzet voor veranderingen, over zijn werk binnen de IRA en over zijn zoektocht naar vrede. En ook over de vraag wat hij van onze benadering vond. Uniek en leerzaam – van twee kanten. In deze Oikos Nieuws deel ik graag (met toestemming) een deel van het verhaal van Peter. JAAP VAN DER SAR

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

TERUGBLIK KLIMAATAKKOORD Het Klimaatakkoord dat eind vorig jaar werd gesloten in Parijs gaat verder dan velen vooraf hadden durven hopen. En hoop, dat was nu net de aanleiding waarom in 2015 de Klimaatloop werd gehouden: ‘maak 2015 het jaar van de hoop’ (zie Oikos Nieuws 73 voor een uitgebreid verslag van de door Oikos gecoördineerde Klimaatloop). En hoop is wat we nu mogen hebben, dankzij dit akkoord. Gaat het Klimaatakkoord de wereld redden? Dat is nog de vraag. Maar het biedt grote kansen. En: dankzij de vijfjaarlijkse evaluatie die is afgesproken, kan het beleid worden aangescherpt als dat nodig blijkt. De vinger moet daarbij aan de pols blijven! Een kort overzicht van de reacties van verschillende kerkelijk leiders en kerkelijke organisaties.

Het resultaat van de Klimaattop in Parijs is hoopgevend. Ik heb de indruk dat de wereldleiders beseffen dat wij een kairosmoment hebben bereikt. Ik ben er van overtuigd dat menig onderhandelaar in Parijs zich ook heeft laten inspireren door de encycliek Laudato Si van paus Franciscus. Hét sleutelwoord in de encycliek vormt “integrale ecologie”. Zorg voor alle onderdelen van de schepping én de inzet voor meer sociale gerechtigheid horen bij elkaar als hol en bol. Voor de komende jaren liggen grote uitdagingen voor ons. Overheden, bedrijven, vakbonden en vele andere organisaties moeten gezamenlijk optrekken om moeder aarde goed te beheren. De Rooms Katholieke Kerk zal, in verbondenheid met andere kerken én alle mensen van goede wil, mensen daartoe blijven inspireren. Mgr. De Korte, Bisschop van Groningen-Leeuwarden (RK)

Goed is dat er wereldwijd erkenning is dat sommige landen veel harder door klimaatverandering getroffen worden dan anderen. Goed is dat er een lange termijndoel vastgelegd is m.b.t. tot de reductie van broeikasgassen. Dat neemt niet weg dat we er nog niet zijn. De concrete toezeggingen die ten grondslag aan het akkoord liggen, brengen ons nog niet ver genoeg. Over de financiering van hulp aan die landen die het hardst getroffen worden, zijn wel intenties uitgesproken maar geen bindende afspraken gemaakt. Dit historische akkoord vraagt ook van landen dat zij op regelmatige basis zullen evalueren en ambities nog verder zullen aanscherpen. Ds. Karin van den Broeke, Voorzitter synode Protestantse Kerk in Nederland

De klimaattop in Parijs is het succes geworden waarvan haast niemand van te voren durfde te dromen. [...] Bijna 200 landen ondertekenden samen een bindend akkoord. Daarbij wordt ook afgesproken hoe de solidariteit tussen arme en rijke landen op het punt van klimaatbeheersing moet georganiseerd worden. Het is menens met het beperken van de CO2-uitstoot. [...] Er wordt over onze aarde opnieuw gesproken in termen van zorgzaamheid. We zijn beheerders van wat we ontvangen hebben en waarvoor we een verantwoordelijkheid hebben om het door te geven aan volgende generaties als een huis waar goed om leven is. [...] De klus is natuurlijk nog niet geklaard met zo’n mooi akkoord als dat van Parijs. Het is een startpunt, vooral ook om zelf onze verantwoordelijkheid als burgers te nemen. Mgr. Joris Vercammen, Aartsbisschop van Utrecht (Oud-Katholieke Kerk)

STUDIEDAG THEOLOGIE EN DUURZAAMHEID

eeft God met duurzaamheid van doen? Veel gelovigen zeggen daarop ‘Ja, natuurlijk’. Maar op de vraag ‘Wat of hoe dan?’ blijft het vaak stil. Ook onder theologen, althans in Nederland. Het door Oikos op gang gebrachte Netwerk Theologie en Duurzaamheid wil dat veranderen. Daarom organiseerde Oikos samen met de andere leden van het netwerk op 12 juni aan de Christelijke Hogeschool Ede de studiedag ‘Een geschenk uit/aan de hemel’, met als ondertitel: Wat heeft God met duurzaamheid van doen?

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

Dit leverde een levendige dag op, met een viertal presentaties en een vijftal workshops met heel verschillende accenten. De studiedag toonde aan dat er een behoefte is aan onderbouwing van de bezieling voor wat mensen op het vlak van duurzaamheid al doen en kunnen doen; aan geestelijke bagage om te vertellen wat en waarom, om niet weggezet te worden als (oppervlakkige) activist. In 2016 wordt hierop voortgebouwd, zie www.stichtingoikos.nl/netwerkTD

GASTHEER OIKOS Ook in 2015 mocht Oikos weer gastheer zijn voor een aantal projecten en organisaties. We verlenen deze organisaties verschillende diensten, van secretariaat tot financieel beheer en van huisvesting tot het bouwen van een nieuwe website. Op deze pagina korte berichten van of over deze verschillende initiatieven.

GELOOF IN JE PROJECT

TAX JUSTICE NEDERLAND

AFRICA IN MOTION

BRAC

September 2014 werd

In 2015 zijn een aantal belang-

Onze smartphones zitten vol

Wereldwijd is BRAC toon-

www.geloofinjeproject

rijke stappen gezet tegen

met grondstoffen. Een van deze

aangevend als het gaat om

gelanceerd, een crowdfun-

belastingontwijking. Toch gaan

grondstoffen is goud. Tanzania

oplossingen in de strijd tegen

dingplatform gericht op

deze stappen nog niet ver

is één van de Afrikaanse lan-

armoede. De succesformule van

zin-volle projecten. Na een

genoeg en blijft belastingcon-

den dat rijk is aan goud. Goud

BRAC is ontstaan in Bangladesh

voorzichtige start eind 2014

currentie tussen landen aan de

wordt echter in de kleinschalige

en wordt nu gebruikt over de

ging Geloofinjeproject vol

orde van de dag. Een belangrijke

goudmijnbouw door de toepas-

hele wereld. Wat begon als een

vertrouwen verder op de inge-

ontwikkeling is dat de FNV zich

sing van chemicaliën op niet

kleine hulporganisatie opgezet

slagen weg. En het werd een

heeft aangesloten bij het Tax

duurzame én gezonde wijze

door Fazle Hasan Abed en

succesvol jaar! In januari vierden

Justice netwerk waardoor het

gewonnen. Uit veldbezoek in

enkele vrienden in een dorp

we de officiële start van ons

thema ook aansluiting vindt bij

Tanzania in december 2015,

in Bangladesh, is uitgegroeid

platform. De pilot werd eind

werkend Nederland. Want ook

bleek dat veel Tanzaniaanse

tot ’s werelds grootste ontwik-

februari positief afgesloten,

Nederlandse burgers onder-

jongeren in de regio van het

kelingsorganisatie. BRAC zet

veel fondsen bleven ons ook in

vinden de gevolgen van belas-

Victoriameer (grootste drink-

structurele veranderingen in

de vervolgfase steunen zodat

tingontwijking. Zo concludeerde

watervoorziening van Afrika)

gang door mensen te organi-

we het platform verder konden

de Europese Commissie dat

als inkomstenbron afhankelijk

seren en hen gebruik te laten

uitbouwen. In oktober konden

Starbucks te weinig belasting

zijn van de goudmijnbouw.

maken van hun eigen kracht.

we vol trots vaststellen dat

heeft betaald in Nederland

Aangezien een gezonde jeugd

BRAC gelooft dat mensen zelf

er meer dan 100.000 euro op

door een belastingafspraak.

van cruciaal belang is voor de

controle over hun leven moeten

het platform aan donaties was

Tax Justice Nederland spreekt

ontwikkeling van het land, wil

hebben en op die manier zich

gestort. Eind 2015 stonden er

regelmatig met politici en de

Africa in Motion (AIM) samen

aan armoede kunnen

totaal 39 campagnes op ons

overheid om ze te wijzen op

met lokale partners een inno-

onttrekken. BRAC maakt

platform, voor uiteenlopende

de verantwoordelijkheid van

vatieve bijdrage leveren door

gebruik van een breed scala

projecten: een kookboek met

Nederland in belastingontwij-

alternatieve inkomstenbronnen

aan tools zoals microkrediet,

recepten rond christelijke feest-

king. In 2015 heeft Oikos samen

in kaart te brengen rondom het

onderwijs en gezondheidszorg.

dagen, de inrichting van een

met Tax Justice Nederland

Victoriameer. Dit wordt gedaan

Sinds de oprichting in 1972

stiltecentrum voor daklozen, en

tevens een bijdrage geleverd

door middel van multidiscipli-

is BRAC uitgegroeid tot een

een interreligieuze bijeenkomst.

aan de bewustwording van

nair onderzoek in samenwerking

wereldwijde organisatie met

En natuurlijk de Klimaatloop

belastingontwijking onder de

met Afrikaanse en Nederlandse

programma’s in Azië, Afrika

voor de kerken, ook die crowd-

Nederlandse bevolking. Dit

universiteiten. Vervolgens zal

en het Caribisch gebied. Om

fundingsactie is succesvol

heeft geresulteerd in een tien-

AIM de uitkomsten inzetten om

die programma’s uit te kunnen

afgerond. Totaal is 82% van

tal workshops georganiseerd

Nederlandse bedrijven, inves-

voeren, is in Nederland Stichting

de campagnes op het platform

voor studenten, een aantal

teerders en lokale startups te

BRAC International opgericht.

geslaagd. We gaan vol vertrou-

debatten op de Afrikadag en

betrekken bij de realisatie van

BRAC International is actief in

wen verder op de ingeslagen

een petitie die nog zal lopen tot

duurzame werkgelegenheid

Afghanistan, Myanmar, Pakistan,

weg. Oikos biedt het platform

aan Prinsjesdag dit jaar.

voor jongeren in deze regio.

Filipijnen, Nepal, Liberia, Sierra

een kantoor met alle faciliteiten

Oikos biedt AIM ondersteuning

Leone, Zuid-Soedan, Tanzania,

die daarbij horen. Daarnaast was

op het gebied van huisvesting,

Oeganda en Haïti. Oikos biedt

Oikos directeur David Renkema

payroll en…

BRAC ondersteuning op het

tot eind 2015 penningmeester

gebied van fondsenwerving en

van het platform.

communicatie.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

OIKOS IN Voor veel mensen werkzaam in de wereld van duurzame ontwikkeling en ontwikkelingssamenwerking stond 2015 in het teken van drie belangrijke momenten: het verschijnen van de â&#x20AC;&#x2DC;ecologischeâ&#x20AC;&#x2122; encycliek Laudato si van paus Franciscus in juni; de vaststelling in New York van de nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen door de VN in september en de VN-klimaatconferentie van Parijs in december. Een terugblik in vier vragen en antwoorden.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

Wat waren de hoogtepunten voor Oikos in 2015? Voor Oikos waren ‘Rome’, ‘New York’ en ‘Parijs’ aanleiding voor het organiseren van de Klimaatloop: kerken op weg naar een rechtvaardig klimaatbeleid; een absoluut hoogtepunt in 2015. Een pelgrimage van elf etappes (in vijf weekenden en vijf regio’s) en een landelijke manifestatie in Utrecht (een minipelgrimage langs vijf kerken), met in totaal zo’n 700 deelnemers. De succesvolle Klimaatloop werd georganiseerd samen met een mooie brede coalitie van kerken en kerkelijke organisaties. Daarnaast werd ook samengewerkt met andere ‘klimaatpelgrims’ in de Climate Miles van Urgenda en de Klimaatparade in Amsterdam. Andere activiteiten – de Noordpoolacademie op diverse scholen en een conferentie over theologie en duurzaamheid sloten daar prachtig bij aan. Zo waren er meer hoogtepunten: Het onderwerp ‘tax justice’ won aan momentum. Tijdens een debat met politici op de Afrikadag stond eerlijk belastingbeleid centraal. Ook werd daar de workshop ‘Staten in competitie’ gegeven waarin je als deelnemer onderhandelingen voert over belastingbeleid. Deze workshop is ook door het hele land gegeven bij studenten- en studieverenigingen. En nog een laatste hoogtepunt: de crowdfunding-website ‘Geloof in je project’ behaalde in haar eerste volle jaar direct al de mijlpaal van € 100.000 donaties voor de verschillende projecten.

Wie werkten er in 2015 in Oikos?

De rol van (vrijwillig) burgerinitiatief wordt groter. Financiering vanuit de overheid en grote maatschappelijke organisaties neemt af. En dienstverbanden worden steeds vaker ingeruild voor flexibele contracten en het werk als zelfstandige. Dit vernieuwingsproces droeg bij aan het vinden van meer focus in en nieuw perspectief voor het werk. Dit heeft bovendien geleid tot de keuze voor een kleine vaste staf, een flexibele schil van medewerkers daaromheen en de keuze voor het ‘hosten’ van een aantal verwante initiatieven die echter hun eigen financiële en beleidsmatige verantwoordelijkheid houden. Voorbeelden daarvan zijn het Tax Justice netwerk Nederland, Geloof in je project, Shop ’n Style en Africa in Motion. Dit alles betekende ook dat we rond de jaarwisseling afscheid namen van drie medewerkers met een vast contract en een werknemer met een tijdelijk contract.

Waar gaat Oikos naartoe? Het vernieuwingsproces leidt ertoe dat Oikos zich presenteert als een levensbeschouwelijk expertiseknooppunt voor maatschappelijke kwesties waarbij de toekomst in het geding is. De focus van het werk wordt bepaald door drie criteria die met elkaar een samenhangend werkterrein afbakenen: – Het gaat om maatschappelijke vragen waarbij de toekomst in het geding is – Het gaat om de waarden, drijfveren en verlangens die rond die maatschappelijke kwesties een rol spelen – Het gaat om het productief maken van verschillen, dilemma’s en spanningen die zich in dit geheel aan waarden, drijfveren en verlangens voordoen.

Per december 2015 waren er elf medewerkers in vaste dienst en vier medewerkers hadden een tijdelijk contract. Daarnaast werkten er negen facilitators, waarvan er zes in de loop van het jaar afscheid namen. Er werkten twee “Oikos stagiaires voor Oikos. Bij het Kenniscentrum Religie presenteert en Ontwikkeling werkten drie junioronderzoekers. zich als De medewerkers van Oikos werden in 2015 vertegeneen levenswoordigd in de personeelsvertegenwoordiging (PV). De PV bestond eind 2015 uit twee leden. Zij overlegden beschouwelijk regelmatig met directie en bestuur. expertise-

Oikos op een keerpunt Oikos bestond in 2015 21 jaar. Ooit werd je dan geacht volwassen te zijn en het ouderlijk huis te verlaten. In het geval van Oikos betekende de mijlpaal van 21 jaar dat het een vernieuwingsproces doorvoerde in antwoord op veranderingen in onze omgeving. Er komen voortdurend nieuwe organisaties en initiatieven op.

knooppunt voor maatschappelijke kwesties waarbij de toekomst in het geding is”

Rond dergelijke kwesties brengt Oikos partijen bij elkaar, begeleidt processen van reflectie, uitwisseling, visieen ideeënvorming en samenwerking, doet toegepast onderzoek en geeft adviezen. Oikos stelt zich daarbij zelf op als open, verbindende, sociaal ondernemende partner van overheden, kennisinstellingen, bewegingen, kerken, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Met deze partners werkt Oikos als makelaar tussen theorie, levensbeschouwing en praktijk.

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

FAIR & SLOW FASHION HEEFT DE TOEKOMST SHOP ’N STYLE: JONGEREN IN GESPREK OVER DE INVLOED VAN MODE Wat is de invloed van de kledingketen op onze wereld? Hoe wil je hier als moderne jongere mee omgaan? Wat vertelt jouw stijl over jou en jouw kijk op de wereld? Shop ’n Style kiest mode als invalshoek om met jonge mensen in gesprek te gaan over maatschappelijke thema’s. Deze ‘kapstok’ biedt de mogelijkheid om jongeren aan te spreken vanuit hun eigen leefwereld. Van de invloed van de kledingketen op arbeidsomstandigheden aan de andere kant van de wereld, tot aan het uiten van je persoonlijkheid via kleding en stijl. Het komt allemaal aan de orde in de activiteiten van Shop ’n Style.

hop ’n Style is een nieuw platform dat jonge mensen de mogelijkheid biedt om tips en inspiratie te delen op het gebied van ‘Fair & Slow fashion’. Deze tegenhanger van de ‘fast fashion’ industrie staat voor mode die met respect voor mens en omgeving wordt geproduceerd. Shop ’n Style biedt tips en inspiratie door activiteiten, bijvoorbeeld workshops en events, maar sinds kort ook via blogs en vlogs op een eigen online platform. Daarmee bouwt het voort op het jongerenprogramma oikosXplore, dat van 2004 tot 2015 activiteiten ontwikkelde om jonge mensen te

prikkelen en uitdagen om hun eigen mening te ontwikkelen rondom maatschappelijke thema’s. Net als oikosXplore daagt Shop ’n Style jongeren uit om deze waarden op hun eigen manier in de praktijk te brengen. Blogger Linda van ‘Lifestyle by Linda’ vertelt na een bezoek aan een event van Shop ’n Style: “Ik ben al een poosje op zoek naar de mogelijkheden om groener en bewuster te gaan leven (…). Ik ben vooral op zoek naar het belangrijkste; wat past bij mij? (…) Tijdens de fair & slow fashion tour, georganiseerd door Shop ’n Style, maakte ik kennis met voor mij nieuwe winkels en merken. Ik had werkelijk geen idee dat er al zoveel te verkrijgen is.” Shop ’n Style heeft de ambitie om de komende jaren uit te groeien tot centrale speler in de uitwisseling tussen jongeren, merken met een positief verhaal, mode professionals, fashion bloggers en andere betrokkenen bij mode met respect voor mens en omgeving. Neem voor meer informatie of samenwerkingsmogelijkheden contact op via www.shopnstyle.nl.

COLOFON Oikos Nieuws is het magazine van Stichting Oikos. Vrienden van Oikos ontvangen het blad gratis. Nog geen Vriend van Oikos? Meld u nu aan op stichtingoikos.nl/vriend of bel ons (zie hiernaast). Wilt u graag vrijblijvend op de hoogte blijven? Meld u dan aan als abonnee op stichtingoikos.nl/on. U wordt dan één maal per jaar om een bijdrage gevraagd.

Ontwerp & layout In Ontwerp, Assen Productie Nilsson, Goes Eindredactie Rogier van der Weijden Samenstelling David Renkema Christiaan Hogenhuis Rogier van der Weijden

OIKOS NIEUWS #74 JUNI 2016

Fotografie Alfredo D’Amato (p.1) Rogier van der Weijden (p.2) Stuart Freedman (p.4) Martin McCullough (p.7) Rebke Klokke (p.8 en 10) Vera Lenssinck (p.12)

Good Bye

Stichting Oikos Postbus 19170 3501 DD Utrecht T (030) 236 15 00 oikos@stichtingoikos.nl www.stichtingoikos.nl