business
Hans Smits: ‘Groei noodzaak voor Rotterdamse haven’
Profiel
Havenbedrijf Rotterdam creëert kansen uit recessie
Europa’s grootste haven als internationale draaischijf TEKST MART RIENSTRA FOTOGRAFIE HENK VAN VEEN
Europa bevindt zich deze herfst in een diepe crisis. Maar Havenbedrijf Rotterdam doet even niet mee. Tenminste, daar lijkt het op, want ’s werelds één na grootste haven boekte de eerste zes maanden van 2011 een lichte groei. ‘Deze zwakt weliswaar wat af, maar blijft in lijn met de cijfers en prognoses uit 2010. Daar zijn we erg trots op,’ zegt Smits. En terecht, want juist een haven zou veel last moeten hebben van een economische recessie en een dalend consumentenvertrouwen. ‘Natuurlijk blijven ook wij niet buiten schot, maar de mate waarin valt vooralsnog mee.’
Voortvarend
Hans Smits: ‘Groei is voor ons noodzakelijk.’
II
b u siness nationaa l
Twee tot drie jaar geleden – toen de financiële tegenspoed in de wereld een aanvang nam – was het beeld vergelijkbaar en bleek de schade bij andere Europese havens aanzienlijk groter. Is de Rotterdamse haven dan zo onkwetsbaar? ‘Nee, maar het bedrijfsleven hier pakt zaken wel heel voortvarend aan,’ stelt Smits. De CEO refereert aan de vestiging van bedrijven in Europoort en Maasvlakte 1 en aan de aanleg van de Maasvlakte 2. Projecten van omvang die de toekomst van de haven – en van de regio Rotterdam – veilig moeten stellen. Tegelijkertijd zijn het ambitieuze, infrastructurele plannen met forse investeringen die relatief eenvoudig tot besluitvorming zijn gekomen. ‘Deze regio kenmerkt zich door een uitstekend samenspel van overheden en andere partijen. We hebben een gemeenschappelijk doel en weten ook hoe we dat willen realiseren. En we kennen onze achilleshiel maar al te goed.’
Hans Smits is in meerdere opzichten uniek. Zo zijn er slechts enkelen met een vergelijkbare staat van dienst. Hij was ooit de hoogste baas van Schiphol en Rabobank en staat nu alweer zeven jaar aan het roer bij het Havenbedrijf Rotterdam; drie toonaangevende spelers in de Nederlandse economie. Ook slaagt de 60-jarige bestuurder er telkens in baanbrekende projecten van de grond te krijgen. In de jaren negentig het Masterplan Schiphol en de vijfde baan, nu Maasvlakte 2. Als geen ander weet Smits dat de toekomst van de Rotterdamse haven draait om groei, verknoping en samenwerking.
Maasvlakte 2 Als baas van de grootste Europese haven weet Smits dat deze positie op het spel staat als de bereikbaarheid in het geding komt. ‘Onze business is logistiek. Dat moet efficiënt zijn, snel en niet al te duur.’ Daarvoor is het nodig dat alle componenten van transport uitstekend zijn geregeld: over het water, de weg, het spoor en via specifieke goederentransportkanalen. ‘Daar zijn wij dus dag en nacht mee bezig. Met overleggen en lobbyen over de verbreding van de A15, de Blankenburgtunnel, maar ook over het toepassen van verkeersmanagement en het bedenken en ontwikkelen van eigen plannen.’ Daarvan is Maasvlakte 2 een prominent voorbeeld. Om tegemoet te komen aan de uitdrukkelijke vraag van het bedrijfsleven naar ruimte voor verdere groei wordt in de Noordzee een nieuw gebied voor havenactiviteiten en industrie gecreëerd. Het gaat om 1.000 hectare netto bedrijfsterrein, direct gelegen aan diep vaarwater. ‘Groei is voor ons noodzakelijk. Anders laten rederijen Rotterdam straks links liggen en is er voor de industrie weinig ruimte om te vernieuwen.’
Veroorzaker Wie goed naar Smits luistert, hoort dat in zijn antwoorden de klant steeds centraal staat. ‘Logisch, onze existentie is van hen afhankelijk. Voor onze afnemers doen we dit.’ ‘Dit’ is overigens meer dan uitsluitend nieuwe verbindingen realiseren en locaties ontwikkelen. Een ander speerpunt binnen het Havenbedrijf is namelijk duurzaamheid. ‘Een leefbare, aantrekkelijke en milieuvriendelijke omgeving is belangrijk. Niet alleen voor ons, maar
ook voor omwonenden, die op dat punt steeds hogere eisen stellen. Bijvoorbeeld ten aanzien van vervuiling, geluid en geur. Wij realiseren ons maar al te goed dat de haven de veroorzaker is en dat wij er dus alles aan moeten doen deze overlast zo veel mogelijk te reduceren.’ Daarom doet het Havenbedrijf bewust meer dan de Europese normen op dit gebied. ‘Omdat we niet alleen de grootste haven van Europa willen zijn met meer dan 400 miljoen ton overslag, maar ook de beste, met het hoogste kwaliteitsniveau.’
Spilfunctie vervullen Vooralsnog slaagt Rotterdam in deze opzet. Het gevolg is een stijgend marktaandeel, waar concurrenten in Noordwest-Europa juist terrein verliezen. ‘Toch vind ik hun concurrentie erg stimulerend. Als ik zie dat ze het elders beter voor elkaar hebben, wil ik het op dat specifieke punt nog beter doen.’ Hoewel Smits tevreden is met de huidige positie van Rotterdam, is deze zeker niet onaantastbaar. Daarom zoekt hij naar samenwerking, met ‘buurhavens’ in ZuidwestNederland, maar ook met concurrenten als Amsterdam en sinds kort zelfs Antwerpen. ‘Als de klant daar beter van wordt, moeten wij dit initiatief tot ‘verknoping’ zelf nemen.’ Zo is Dordrecht inmiddels geïntegreerd en worden met Moerdijk gesprekken hierover gevoerd. Daarbij is het doel te komen tot de belangrijkste draaischijf van goederen binnen Europa, en tussen Europa en andere continenten. Het gaat daarbij om goederensoorten zoals containers en olieproducten, maar zeker ook om ‘nieuwe’ producten: LNG (vloeibaar aardgas), bio-
massa en CO2. ‘De komende jaren verandert onze energievorm ingrijpend. Olie en gas worden langzaam vervangen door tal van bio-based producten. Sommigen zien dat als een aderlating voor het petrochemische centrum Rotterdam, ik zie het juist als een kans om een spilfunctie te vervullen in de energiezekerheid van Nederland en Noordwest-Europa.’
Moed Het is illustratief voor Smits en het Havenbedrijf dat juist in economisch zwaar weer vooral in kansen en uitdagingen wordt gedacht. Toch wringt de schoen ook in Rotterdam als Europa niet gauw een aantal ingrijpende maatregelen neemt. ‘Absoluut. Daarom is daadkracht en doortastendheid nodig. Helaas zie ik te weinig sense of urgency; noch in Den Haag, noch in Brussel. Ik mis vooral moed om beslissingen te nemen, om bijvoorbeeld door te investeren in een Europees netwerk van infrastructuur. Terwijl juist zo’n initiatief een enorme impuls geeft aan onze economische ontwikkeling.’ Op korte termijn maakt Smits zich vooral zorgen over de aanpak van de eurocrisis. ‘Als 27 landen tot een compromis moeten komen, duurt dat jaren. Daarom zou ik opteren voor een constructie zoals de eurocommissaris voor mededinging. Iemand met bevoegdheden, die op korte termijn stappen kan zetten. Daar heeft Europa nu meer dan ooit behoefte aan.’ �
b u siness nationaa l
III
BeDRiJfSPRofiel
Alvira en infopact bundelen hun krachten
Klant staat centraal Alvira Services behoort tot één van de grootste leveranciers van elektronische betaalsystemen in Nederland, voornamelijk voor het MKb. Het bedrijf heeft ruim 20 jaar ervaring in het ontwikkelen, leveren en onderhouden van betaaloplossingen. Infopact is leverancier van IP-communicatieoplossingen voor de zakelijke markt. In één netwerk levert de provider spraak-, data- en internetdiensten op maat. ‘Gezamenlijk bieden wij bedrijven een veilige en snelle totaaloplossing voor het pinnen,’ aldus Eric van Emmerik, interim commercieel directeur van Alvira. betaalautomaten gaat het pinnen razendsnel. Dat draagt bij aan een positieve klantbeleving. Zeker met het oog op de drukte voor de feestdagen is dat prettig voor winkeliers.’ Van Emmerik: ‘Het is nu sowieso een goed moment om over te stappen. Het nieuwe pinnen wordt ingevoerd en dat vraagt meer van onze terminals en het netwerk. Daarnaast zijn de kosten voor pinnen via een analoge lijn variabel, terwijl ondernemers via een IP-verbinding onbeperkt kunnen pinnen voor een vast bedrag per maand.’
uitbreiding van samenwerking
Marc Fiscalini (sinds 1 oktober in dienst als Commercieel Manager bij Alvira Services B.V.), Maurits Aalders en Eric van Emmerik
‘De Alvira terminal vormt samen met de Infopact-verbinding een bijzonder krachtige betaaloplossing voor de Nederlandse retail,’ aldus Maurits Aalders, commercieel directeur van Infopact. Sinds twee jaar zijn Alvira en Infopact landelijke partners waarbij zij gezamenlijk de lokale resellers ondersteunen. ‘Wij plukken de vruchten van een goede verbinding. Als het pinnen gemakkelijk gaat, dan straalt dat af op ons product,’ vertelt Van Emmerik. Aalders voegt daar aan toe: ‘Een klant wil niet graag lang in de rij bij de kassa staan. Hij wil zich concentreren op het winkelen waarbij het afrekenen als het minst leuke onderdeel wordt ervaren. Door onze verbinding en de goede kwaliteit van Alvira’s
IV
buSINESS NATIONAAl
Naast maatwerkoplossingen biedt Infopact Alvira’s klanten Allesin1 aan. Hierbij lopen diensten als internet, telefonie, pin, fax en alarmering over één en dezelfde verbinding. Deze aansluiting levert volgens Aalders voordelen op: ‘Met dit pakket besparen ondernemers zo’n 30 procent op hun kosten. Ze hoeven geen telefoontikken te betalen, maar kopen het belverkeer af voor een laag en vast bedrag per maand. Hierdoor weten zij meteen waar ze aan toe zijn.’ Inmiddels nemen de twee partijen ook gezamenlijk deel aan landelijke beurzen, waarbij zij klanten tevens naar elkaar doorverwijzen voor een totaaloplossing. In de nabije toekomst wordt de samenwerking verder uitgebreid. Van Emmerik: ‘Als een klant een storing heeft, belt hij vaak eerst naar Alvira. De problemen kunnen worden veroorzaakt door de betaalautomaat, maar het kan even goed aan de “bank”, de netwerkverbinding of een beschadigde pinpas liggen. Dergelijke storingen willen we gezamenlijk met Infopact oppakken, zodat onze klant niet van het kastje naar de muur wordt gestuurd.’ Aalders voegt daar tot slot aan toe: ‘De klant dient centraal te staan. Als hij tevreden is, dan betaalt dat zich uit in loyaliteit.’ � www.alvira.nl www.infopact.nl
BeDRiJfSPRofiel
Gigaset en infopact veroveren de zakelijke markt
Goed op elkaar ingespeeld Gigaset Communications is in Europa marktleider op het gebied van draadloze telefoons voor consumenten. Maandelijks produceert zij in Duitsland 1,2 miljoen toestellen die wereldwijd worden verkocht. Het bedrijf richt zich sinds dit jaar ook op de klein zakelijke markt met de Gigaset Pro-lijn. ‘Samen met netwerkleverancier Infopact staan we ijzersterk,’ aldus Eduard blonk, directeur van Gigaset Communications Noord-Europa. In de telefoniebranche vindt sinds een aantal jaren een sterke migratie plaats van analoog en ISDN naar IP. Gigaset Communications, dat tot 2008 in handen was van Siemens, is hierop ingesprongen door een professionele lijn voor de zakelijke markt te ontwikkelen die gebaseerd is op IP. Blonk: ‘Telefoons zijn onze corebusiness, dus voor ons is dit een hele logische volgende stap. Na een succesvolle pilot hebben wij afgelopen januari onze Gigaset Pro-lijn geïntroduceerd. In combinatie met de All-IP telefoniediensten van Infopact kunnen we onze zakelijke klanten een uitstekende totaaloplossing bieden.’
Gebruikersgemak
Maurits Aalders, commercieel directeur van Infopact: ‘Gigaset onderscheidt zich door vanuit de consument te denken. Voor de gebruiker staat de gebruiksvriendelijkheid altijd voorop, voor de installateur het gemak bij de installatie en het onderhoud.’ Volgens Blonk is herkenbaarheid belangrijk voor zijn klanten: ‘Onze menu’s hebben dezelfde structuren waardoor het gebruiksgemak wordt vergroot. Verder onderscheiden we ons door kwaliteit. Onze producten zijn “made in Germany”. Het percentage uitval van onze toestellen is ontzettend laag.’ Voordat nieuwe producten op de markt komen, worden deze eerst uitvoerig getest en onder andere gecertificeerd door Infopact. Aalders: ‘Als een reseller een verbinding bestelt, dan moet hij doorgeven welke telefooncentrale hier wordt aangehangen. Dan zorgen wij dat de instellingen op ons platform matchen. Hierdoor weten wij dat de centrale meteen werkt. Inmiddels zijn onze helpdesks helemaal op elkaar ingespeeld waardoor onze partners niet van het kastje naar de muur worden gestuurd.’ Blonk voegt hieraan toe: ‘Wij bieden
Eduard Blonk en Maurits Aalders
een oplossing die met minimale configuratie in werking kan worden gesteld. Dit hebben wij samen met Infopact voor hun netwerk zo eenvoudig mogelijk ingevuld, waardoor onze reseller zo min mogelijk tijd kwijt is aan de installatie. Zo kunnen zij hun klanten een maximale service bieden.’
Kant-en-klare oplossingen
Inmiddels heeft Gigaset 60 resellers verspreid over het hele land waarvan een groot deel ook partner van Infopact is. Dat beide partijen het leveren van kwaliteit hoog in het vaandel hebben staan blijkt ook uit de wijze waarop zij hun partnernetwerk ondersteunen. Aalders: ‘Wij bieden ons resellerkanaal kant-enklare oplossingen zoals een voordelige bundel met een Infopactverbinding en Gigaset-telefoons. Dit pakket kan modulair worden uitgebouwd naar gelang de wensen van de klant.’ De samenwerking tussen Infopact en Gigaset begint zijn vruchten af te werpen. Aalders: ‘We hebben één doel voor ogen: samen de Nederlandse zakelijke markt veroveren. Inmiddels zijn we al een behoorlijk eind op weg.’ � www.gigaset.com/nl www.infopact.nl
buSINESS NATIONAAl
V
iNTeRNATioNAAl oNDeRNeMeN
Nederlandse architecten scoren internationaal
De wereld als speelveld TEKST HANS HAJÉE
MVRDV werd in 1993 opgericht door naamgevers Winy Maas, Jacob van Rijs en Nathalie de Vries. Het Rotterdamse architectenbureau maakte een vliegende start. ‘Anders dan nu schakelden opdrachtgevers destijds graag jonge bureaus in,’ blikt Van Rijs terug. ‘We waren amper gestart of wonnen de selectie voor het nieuwe VPRO-gebouw. Een prestigieuze opdracht die MVRDV in een klap op de kaart zette.’ Het bureau was van begin af aan ook internationaal actief. ‘Ons eerste project betrof een prijsvraag voor een woning-
bouwproject in Duitsland. Niet gerealiseerd, maar het leverde wel veel publiciteit op.’ Toen MVRDV in 2000 het Nederlandse paviljoen voor de wereldtentoonstelling in Hannover ontwierp, was de naam ook internationaal gevestigd. ‘Beelden van het paviljoen gingen de hele wereld over. Nog steeds refereren er mensen aan.’
Op safe Tachtig procent van alle MVRDVopdrachten komt uit het buitenland, aanzienlijk meer dan voor de crisis.
Ontwerp van MVRDV voor het cartoonmuseum in Hangzhou
VI
buSINESS NATIONAAl
‘In Nederland wordt maar mondjesmaat gebouwd. En er wordt veel meer op safe gespeeld; bij aanbestedingen gaan zekerheid en ervaring vaak boven creativiteit en ontwerpkwaliteit. Veel minder dan vroeger worden prijsvragen uitgeschreven. Jammer, want dit zorgt voor interactie over het ontwerp met de buitenwereld. Ook is het voor jongere bureaus nu moeilijker een portfolio op te bouwen.’ Internationale opdrachten helpen MVRDV door de economisch moeilijke periode heen. Op dit moment werken ruim zestig mensen bij het bureau. Min-
Foto Rob ‘t Hart
De creatieve industrie is aangewezen als een van de topsectoren. ‘Dat legt meer nadruk op onze economische rol,’ zegt Jacob van Rijs van architectenbureau MVRDV. ‘Een nieuw fenomeen voor een sector die tot nu toe vooral vanuit cultureel perspectief werd bekeken.’ Is architectuur al decennialang een prominent Nederlands exportproduct, op dit moment compenseren buitenlandse opdrachtgevers voor veel bureaus zelfs de beperkte binnenlandse vraag.
der dan in de hoogtijdagen voor de crisis, maar meer vergeleken met begin 2010. ‘Dat komt onder meer door een aantal grote opdrachten in Azië, zoals een cartoonmuseum in Hangzhou (China). Ook doen we veel in Frankrijk. Projecten die in Nederland niet meer van de grond komen, gaan daar nog wel door.’
Kameleon Wat maakt dat een Nederlands architectenbureau zoveel succes heeft in het buitenland? ‘Het is makkelijker voor opdrachtgevers met lokale bureaus te werken; ze spreken de taal, kennen de cultuur. Wij moeten ons dus onderscheiden, toegevoegde waarde bieden. Daarbij is het zwaartepunt telkens weer anders. Het kan je trackrecord zijn of een referentie die goed aansluit op een opdracht.’ Ook de voorkeuren per land verschillen. In Frankrijk zorgt de waardering voor onze sociaaldemocratische ontwerptraditie er op dit moment voor dat Nederlandse bureaus veel scoren. ‘En in China hebben opdrachtgevers een sterke voorkeur voor het brengen van iets nieuws, van een ontwerp dat afwijkt van wat ze kennen.’ Om internationaal te scoren, moet een bureau dus iets van een kameleon hebben. ‘Sommige architecten – Frank Gehry is een goed voorbeeld – hebben juist een dominant handschrift. Zijn ontwerpen zijn altijd herkenbaar. MVRDV kenmerkt zich door een conceptuele benadering. We zijn nieuwsgierig, onderzoekend, staan open voor lokale invloeden en tradities. Vaak integreren we onze interpretatie daarvan in een ontwerp. Dat verklaart deels ons succes in het buitenland, denk ik.’
White face Net als het werkgebied is ook het personeelsbestand van MVRDV internationaal. ‘Het merendeel van de creatieve mensen komt uit het buitenland: Koreanen, Fransen, Denen. Zij kennen de cultuur in hun land, weten hoe lokaal gewerkt wordt. Dat is een voordeel bij internationale opdrachten.’ Toch is het niet vanzelfsprekend dat medewerkers betrokken worden bij projecten in hun land van herkomst. ‘In China willen ze Nederlanders zien, geen landgenoten. Al is het niet eens altijd functioneel, er moet een white face bij betrokken zijn.’ Bij buitenlandse opdrachten ligt veel nadruk op het vermogen om samen te werken. ‘Vroeger vond de productie vrijwel volledig plaats in eigen huis; denk aan het schrijven van bestekken en het maken van werktekeningen. Bij een buitenlands project gebeurt dat veelal ter plaatse. Dit vereist een andere aanpak, waarbij het aankomt op het aansturen van lokale partners. De nadruk komt voor ons steeds meer te liggen op conceptontwikkeling en het creatieve proces. Daardoor verandert het karakter van het bureau.’
uitputtingsslag Met de wereld als speelveld is focus cruciaal. ‘Veel buitenlandse opdrachten worden gegund via een prijsvraag. Je moet projecten zorgvuldig kiezen, want zo’n prijsvraag vergt een forse inspanning. Er wordt gewerkt onder grote tijdsdruk, terwijl er geen enkele zekerheid is dat het resultaat oplevert. Elke deelnemer doet er alles aan om te winnen; een prijsvraag is een uitputtingslag. Om alle inspanningen te rechtvaardigen, moet je
Jacob van Rijs: ‘We zijn nieuwsgierig, onderzoekend, staan open voor lokale invloeden en tradities.’
er dus wel regelmatig één winnen.’ MVRDV slaagt daar gelukkig in. Recent voorbeeld is de opdracht voor een rockmuseum in het Deense Roskilde. In een competitie kwam het Rotterdamse bureau als winnaar uit de bus.
Open mind Heeft Van Rijs tips voor collega-architecten of andere creatieve ondernemers die in het buitenland aan de slag willen? ‘Allereerst een praktische: zit bovenop de incasso van debiteuren. Chinese overheden hanteren betalingstermijnen tot wel een jaar. Daar moet je terdege rekening mee houden. Bij de kruisbestuiving en samenwerking met buitenlandse partijen is het van groot belang de eigenheid van het bureau te bewaken. Dat zorgt ervoor dat je onderscheidend blijft.’ Kansen zijn er zeker, ook voor jonge architecten. ‘Opdrachtgevers in het buitenland hebben vaak een open mind. Het is op dit moment makkelijker daar naam te maken dan in het dichtgetimmerde Nederland.’�
buSINESS NATIONAAl
VII
West-Brabant
De ideale accommodatie
logistieke hotspot!
Tenten- en hallenverhuur West-Brabant is de ideale vestigingsplaats, van éénmanszaak tot multinational.
Voor een geslaagd feest of evenement is een geschikte accommodatie essentieel. Of het nu gaat om een intiem bruiloftsfeest, een swingend muziekevenement of een zakelijke bedrijfspresentatie: De Weerd Tentenverhuur zorgt voor de perfecte entourage.
Uitstekend bereikbaar en gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen. Een breed aanbod
Bel 0575 - 501 223
geschikte vestigingslocaties. Wij helpen u bij het nemen van gefundeerde beslissingen.
BEL GRATIS: 0900 - 6000 600
of surf naar: www.deweerdtenten.nl MAAK ‘T IN WEST-BRABANT!
NV REWIN West-Brabant | Postbus 3182 | 4800 DD Breda | www.rewin.nl
3200146_Alg advertentie 190x277_1.indd 1
20-07-10 10:56
CrivINO V I N I
D ’ I T A L I A Verrassende Italiaanse wijnen Eigen en directe import -
Voor consument, horeca en bedrijfsleven Wijnproeverijen Relatiegeschenken Industrieweg 3 Tel.: 0416 - 69 06 01
w w w. c r i v i n o . c o m
5151RV Drunen Fax: 0416 - 31 98 38
CASe
Groot deel investeringsplannen China gaat niet door Een groot deel van de internationale investeringsplannen gaat niet door. uit onderzoek blijkt dat een kwart van de bestudeerde plannen voor China wordt uitgesteld of zelfs afgeblazen. Het ontbreken of wegvallen van een lokale partner speelt daarbij vaak een rol. Ook worden economische ontwikkelingen en technologische standaarden regelmatig overschat.
Nederland staat wereldwijd in de top 10 van handelsnaties. Daarnaast investeren we, zeker gezien de omvang van onze economie, bijzonder veel in het buitenland. In China is Nederland sinds de jaren negentig prominent aanwezig. Ook de handel met dit Aziatische land is intensief. China behoort tot de vijf belangrijkste handelspartners van Nederland.
businessplan valt om Maud Oortwijn deed onderzoek naar strategievorming in internationaal zakendoen in samenwerking met de Warwick Business School in Engeland. Zij volgde de besluitvorming van Nederlandse bedrijven die zaken doen in of met China. Gedurende het besluitvormingsproces beslissen diverse bedrijven – tegen de verwachtingen in – om de plannen hiervoor stop te zetten. Anderen kiezen ervoor activiteiten in of met China voorlopig uit te stellen. Een kwart van de onderzochte investeringsplannen is gedurende het onderzoek stopgezet of uitgesteld. In werkelijkheid zal het aantal plannen dat faalt veel hoger liggen. Dat neemt overigens niet weg dat het merendeel ervan wel geïmplementeerd wordt.
beeld aangescherpt
beperkte internationale ervaring. Dit zijn veelal start-up’s die samen met een Chinese partner een businessplan ontwikkelen. Deze vaak persoonlijke relaties zijn de belangrijkste lokale partners. Dit lijkt een uniek concurrentievoordeel om toegang te krijgen tot de Chinese markt. Op het moment dat iets misgaat in deze samenwerking, valt het businessplan echter om. Bedrijven die plannen uitstellen, blijken juist bovengemiddeld ervaren in internationaal zakendoen. De ervaring in China is voor veel van deze bedrijven echter nog beperkt. Gedurende het besluitvormingsproces is het beeld van het land verder aangescherpt en worden percepties bijgesteld. Dan blijkt bijvoorbeeld dat lokale zakenpartners niet voldoen aan de eisen en wensen van de Nederlandse markt. Het moment om activiteiten opnieuw op te pakken, wordt uitgesteld tot de economie, de markt en/of de technologische standaard in China verder ontwikkeld is. �
WIN EEN EXEMPLAAR VAN ZAKENDOEN OVER DE GRENS Maud Oortwijn heeft als management consultant, academicus en ondernemer veel ervaring op diverse continenten. In haar nieuwe boek Zakendoen over de grens geeft zij essentiële informatie, praktijkvoorbeelden en heldere stappenplannen om de uitdagingen van internationaal zakendoen het hoofd te bieden. Het boek is gebaseerd op interviews met Nederlandse en Vlaamse topmanagers en ondernemers. Zakendoen over de grens (224 pagina’s, € 29,95) is een uitgave van Pearson Education. Voor Business-lezers zijn tien gratis exemplaren beschikbaar. Stuur hiervoor een mail naar ub@wxs.nl.
Investeringsplannen worden vooral stopgezet bij kleinere ondernemingen met een buSINESS NATIONAAl
IX
TReNDS
Herbestemmen nog steeds geen automatisme
Waardebubbel moet uit de markt TEKST ANKA VAN VOORTHuIJSEN
Herbestemmen is hot. De uitnodigingen voor congressen, LinkedIn-groepen en expertmeetings rondom de transformatie van leegstaande gebouwen vliegen hem de laatste twee jaar om de oren, zegt Roderik Mackay, projectontwikkelaar bij Office Up Vastgoedtransformatie. Deze BAM-dochter richt zich op het herbestemmen van bestaand vastgoed ‘om een hernieuwde en duurzame kasstroom op gang te brengen’. Mackay schat dat binnen Nederland zo’n tien miljoen vierkante meter kantoorruimte leeg staat. En
een nieuw pand op de Zuidas. Dat moet je toch toestaan. Maar het is natuurlijk altijd beter eerst te kijken naar opties in de bestaande bouw.’
Kunstmatig hoog
tie betekent verlies.’ Toch lukt het mondjesmaat beleggers zover te krijgen te investeren in nieuwe functies, merkt Mackay. Voor een institutionele belegger is Office Up bezig een leegstaand kantoor tot hotel te transformeren: ‘Dan zijn er de komende 15 tot 20 jaar in elk geval weer inkomsten.’
Toch is herbestemmen nog steeds geen automatisme. Beleggers lijken (nog) niet bereid ‘om hun verlies te nemen’. Cruciaal blijft de te hoge waarde waarmee zij hun leegstaande kantoren in de boeken laten staan. ‘Als ze met de waardering zakken, zijn ze het eigen vermogen
AMC-wijk
sowieso kwijt en komt de bank langzamerhand in de problemen vanwege het uitstaande vreemd vermogen. Dus wordt de waarde kunstmatig hoog gehouden, waardoor herbestemming onmogelijk is: een kantoorbestemming levert de hoogste vierkante meterprijs op, elke andere func-
buiten het centrum. ‘Monofunctionele gebieden als Amsterdam Zuidoost, Teleport: die terreinen lopen leeg. Als je dat wilt veranderen, moet je er zelf functies aan toevoegen. Maar dat sommetje is niet gemakkelijk rond te rekenen.’ Thematiseren (‘kijk waar de toekomstige vraag zit’)
Een ander groot probleem bij herbestemmen is de locatie: veel leegstaande kantoren bevinden zich op bedrijventerreinen
Velperparc: succesvolle metamorfose
die voorraad groeit: door vergrijzing, Het Nieuwe Werken, globalisering, de economische crisis. En door bedrijven als KPMG. Verwacht Mackay dat een boete op nieuwbouw soelaas kan bieden? ‘Nee. Denk aan een buitenlands bedrijf dat zich in Nederland wil vestigen, maar alleen in
X
buSINESS NATIONAAl
Een nieuw kantoor bouwen in deze tijd is eigenlijk ‘not done’, vindt Roderik Mackay. Maar het gebeurt nog steeds. ‘KPMG in Amstelveen is natuurlijk een extreem geval. Ze laten een paar honderd meter verderop een lege kolos achter, dat kun je niet máken, vind ik. Ze hadden hun oude gebouw heel goed kunnen upgraden.’ Mackay ziet Westraven van Rijkswaterstaat in utrecht als een visitekaartje voor herbestemming: ‘Dat bewijst hoe mooi het kan worden.’
HET GOEDE VOORBEELD Velperparc
Het voormalige hoofdkantoor van AKZO (bouwjaar 1955) in Arnhem is tegenwoordig een appartementencomplex. De 69 woningen waren in no time verkocht en het project won de Nationale Renovatieprijs. Het gebouw ademde zowel van binnen als van buiten de typische jaren vijftig-sfeer. Siermetselwerk in de buitengevel, een centrale hal met veel natuursteen, fraaie mozaieken in de muren. Maar er waren wel problemen bij de transformatie, vertelt ontwikkelingsmanager Jeannet Terpstra van Klaassen vastgoedontwikkeling. ‘Het was een gemeentelijk monument met een duidelijk verticale geleding in de gevel; die mochten we niet aantasten. Aan die voorkant zaten we met enorme koudebruggen. Daar bevinden zich nu onverwarmde galerijen. Aan de zuidzijde mochten we wel nieuwe kozijnen met thermische isolatie plaatsen.’ Het betonskelet was gemaakt voor een kantoor, niet voor woningbouw. ‘De verdiepingen waren tussen de drie en drieëneenhalve meter hoog, dat hebben we zo gelaten.’ En een pilaar in je woonkamer is misschien onhandig: het geeft ook aan dat je in iets bijzonders woont. De locatie van Velperparc was van groot belang voor het succes. ‘Het ligt bijna in het centrum van Arnhem, vlakbij station Velperpoort.’
De Zusters
Woningcorporatie Mitros kocht een voormalig kantoorpand in de Utrechtse krachtwijk Kanaleneiland en verbouwde het tot 114 zorgappartementen. Bewoners die tijdelijk elders gehuisvest moeten worden omdat hun eigen verzorgingshuis wordt gerenoveerd of gesloopt, kunnen er terecht. Ook zitten er buurtvoorzieningen in het pand, winkeltjes en een restaurant. Tot 2018 is De Zusters, zoals het gebouw tegenwoordig heet, al verzekerd van huurders. kan uitkomst bieden. ‘Neem Amsterdam Zuidoost, tussen de stad en het AMC in. Daar zou je een AMC-wijk kunnen maken: met zorghotels, woningen voor studenten, professoren, allerlei functies die met elkaar verwant zijn.’ Makkelijk is dat niet. ‘Het vastgoed in zo’n gebied is vaak versnipperd onder tientallen eigenaren. Het is veel werk om die op één lijn te krijgen.’
Grachtenpand De locatie is in feite doorslaggevend bij het besluit om te transformeren of niet. ‘Technisch kan eigenlijk alles. Gevels, constructies, installaties: het kan allemaal aangepast. Veel kantoren uit de jaren zeventig en tachtig die nu leegstaan, hebben lange gangen met aan weerszij-
den werkkamers; ideaal voor een hotel of studentenbewoning.’ Maar ook een toplocatie kan een belemmering zijn. ‘Denk aan een fantastisch voormalig kantoor in een grachtenpand in Amsterdam. De lokatie kan niet beter, maar door de kantoorbestemming is de waarde van die vierkante meters zo hoog, daar kom je met herbestemming niet snel uit. Ook al maak je er een hotel van, wat toch ook dure vierkante meters oplevert.’ Kunnen de overheden meer uit de kast trekken om het proces te stimuleren en te faciliteren? Die doen hun best, signaleert Mackay. Overal bestaan kantorenloodsen, transformatieteams en taskforces die zorgen dat een herbestemmingstraject qua procedures vlot kan verlopen. ‘Ook zie je soms dat geen erfpacht extra wordt
gerekend als een stuk nieuwbouw bij een bestaand pand moet komen. Of dat de bouweisen rondom plafondhoogte, akoestiek of isolatie van de gevel worden versoepeld bij transformatie. Dat helpt natuurlijk allemaal.’ De markt zal bij herfinanciering toch z’n verlies moeten nemen. ‘We hebben nu echt met een ‘waardebubbel’ te maken, er zit teveel lucht in de markt. Het kan niet anders of veel panden zullen de komende jaren in waarde dalen. Dan wordt meer mogelijk. Een kantoorgebouw in Nederland staat nu voor 1.0001.200 euro per vierkante meter in de boeken. Als die prijs daalt naar 400-500 euro wordt het financieel haalbaar om te transformeren.’�
buSINESS NATIONAAl
XI
Leeuwarden
Landelijk bereik via 25 regionale BUSINESS-edities
Groningen
Assen
Zwolle Almere
Haarlem Amsterdam
Enschede
Leiden
Utrecht Ede Tiel
De totale oplage van BUSINESS
Rotterdam
Dordrecht
Arnhem
Winterswijk
Nijmegen
's Hertogenbosch
Nationaal, het landelijk katern
Breda Middelburg
Tilburg Venlo
van de 25 Business-uitgaven, bedraagt 100.000 exemplaren.
dan 300.000 zakelijke beslissers. Adverteren in BUSINESS Nationaal is werken aan zakelijk succes!
business
Hans Smits: ‘Groei noodzaak voor Rotterdamse haven’
Business Nationaal: 25x direct bereik in het hart van de regio
van BUSINESS Nationaal meer
Arnhem Business Arnhem Duiven Oosterbeek e.o.
Regio Business Midden-Brabant Tilburg Waalwijk Oisterwijk e.o.
Drechtsteden Business Dordrecht Sliedrecht Gorinchem e.o. Drenthe Business Assen Hoogeveen Meppel e.o. Driesteden Business Apeldoorn Deventer Zutphen e.o.
Door een meeleesfactor van ruim drie personen bereikt elke editie
Oost-Gelderland Business Doetinchem Winterswijk Zevenaar e.o.
Apeldoorn
Amersfoort 's Gravenhage
Amsterdam Business Amsterdam Amstelveen Schiphol Diemen e.o.
Flevoland Business Almere Lelystad Zeewolde Noordoostpolder e.o. Friesland Business Leeuwarden Heerenveen Drachten Sneek e.o. Gooi en Eemland Business Hilversum Bussum Amersfoort Nijkerk e.o. Groningen Business Groningen Delfzijl Winschoten e.o. Haaglanden Business Den Haag Zoetermeer Leidschendam Wassenaar e.o. Kennemer Business Haarlem Beverwijk IJmond e.o. Nijmegen Business Nijmegen Malden Boxmeer e.o. Noord-Limburg Business Gennep Venlo Roermond e.o.
Regio Business Noordoost-Brabant ‘s-Hertogenbosch Oss Veghel e.o. Rijnmond Business Rotterdam Spijkenisse Schiedam Vlaardingen e.o. Rijnstreek Business Leiden Alphen aan den Rijn Bodegraven Lisse e.o. Rivierenland Business Tiel Zaltbommel Leerdam e.o. Twente Business Enschede Hengelo Almelo Oldenzaal e.o. Utrecht Business Utrecht Nieuwegein Houten Zeist e.o. Vallei Business Ede Wageningen Veenendaal e.o. West-Brabant Business Breda Roosendaal Etten-Leur Oosterhout Bergen op Zoom e.o. Zeeland Business Vlissingen Goes Terneuzen Zierikzee e.o. Zwolle Business Zwolle Kampen Hardenberg Steenwijk e.o.
www.business-nationaal.nl voor uw zakelijk succes!
BeDRiJfSPRofiel
Volledig ontzorgen op iCT-gebied
Slimmer werken, organisaties versterken Allard van Veelen
WerkPlek staat voor het totaal ontzorgen van de ondernemer, gericht op alle ICT-onderdelen: software, hardware, data en telefonie. Het betreft het beheer van het netwerk en alle daarop aangesloten apparatuur en applicaties. ‘Dat beheer bieden we aan in een prijs per werkplek per werknemer per maand. Het unieke aan deze oplossing is dat het een virtuele desktop-omgeving is. De klant werkt niet meer lokaal in zijn netwerk met applicaties die zich in het kantoor bevinden maar met toepassingen vanuit het datacenter van Ricoh Nederland. De klant heeft overal toegang tot zijn bedrijfsnetwerk en de applicaties met behulp van een internetverbinding. Wij bieden daarop harde garanties in reactietijd, reparatietijd indien nodig en gratis service wat behoorlijk uniek in de markt is.’
Vertaalslag
Ricoh Nederland lanceerde onlangs WerkPlek © ter versterking van en aanvulling op het portfolio. Het concept biedt mkb-bedrijven de oplossing voor alle ICT-gerelateerde zaken waarbij ontzorgen centraal staat. Overal toegang tot het bedrijfsnetwerk en alle applicaties op elk gewenst moment. Sneller en efficiënter werken door een slimme inrichting van de ICT-infrastructuur. Van oudsher is Ricoh Nederland leverancier van producten en diensten op het gebied van ICT en documentmanagement. Het bedrijf geniet een grote reputatie met het oog op multifunctionals en de daaraan gekoppelde scan- en printoplossingen. Met WerkPlek biedt de organisatie nu ook de infrastructurele oplossing voor de complete ICT-inrichting van mkb-bedrijven met 15 tot 250 werkplekken. ‘Onze focus is gericht op het optimaliseren van bedrijfsprocessen en de informatie die daarmee gepaard gaat stroomlijnen zodat de ondernemer slimmer en efficiënter kan werken’, aldus Allard van Veelen, Market Development Manager IT Services bij Ricoh Nederland en verantwoordelijk voor WerkPlek.
Ricoh Nederland biedt ICT-oplossingen op vier gebieden waar WerkPlek deel van uitmaakt: netwerkbellen (VOIP), ICT-infrastructuur, printing en document management. ‘Wij constateerden dat heel veel problemen van ondernemers op ICT-gebied niet, of door verschillende partijen, werden opgelost. Onze kracht is het faciliteren van de ondernemer om zijn informatie slimmer te verwerken, dus het stroomlijnen van zijn bedrijfsprocessen. Je hebt het hier dan over informatie die de onderneming binnenkomt of uitgaat zoals facturen en post die verwerkt moet worden middels geautomatiseerde workflows. Door het aanbieden van WerkPlek kunnen wij klanten ook faciliteren om het nieuwe werken te adopteren; tijd-, plaats- en device-onafhankelijk. Heel veel mkbondernemers beschikken niet over tijd en kennis om zich in benodigde nieuwe technologieën te verdiepen. Ricoh Nederland is met WerkPlek de partner om die technologieën in bedrijfsspecifieke oplossingen te vertalen. Eigenlijk kan de ondernemer dus “slimmer werken” in plaats van het “nieuwe werken”. De besparing zit er vooral ook in dat bedrijven up-to-date zijn dankzij gebruik van de meest recente technologieën met ontzorgen als kernwoord.’ �
Ricoh Nederland T 073-6451111 E allard.van.veelen@ricoh.nl I www.ricohwerkplek.nl
buSINESS NATIONAAl
XIII
THeMA
‘leading zijn in het proces van vergroening’
Facilitair professional hecht aan duurzame bedrijfsvoering TEKST PAul DE GRAM
Volgens 58 procent van de facilitair managers heeft de organisatie waarbinnen zij werkzaam zijn een duidelijke visie op duurzaamheid. Scheiden van afval, energiebesparing, digitalisering en klimaatregulatie zijn de belangrijkste elementen van duurzame bedrijfsvoering. De rol van de professional bestaat in grote mate uit het adviseren van collega’s en het creëren van bewustwording. Ook het treffen van energiebesparende maatregelen en duurzaam inkopen worden veelvuldig genoemd. De facilitair professional ziet zichzelf – na directie en management – als dé verantwoordelijke voor duurzaamheid in de bedrijfsvoering.
Heel actief Edward van Tuinen is manager Vastgoed Beheer en Facilitair van de internationale zorgonderneming Mediq (7.800 medewerkers), gehuisvest in een markant kantoorgebouw aan de A2 bij Utrecht. Hij kan zich goed vinden in de uitkomsten van het duurzaamheidonderzoek. ’Wij moeten leading zijn in het proces binnen de onderneming. Het is onze taak vergroening te entameren, te stimuleren en aan te sturen. Bij Mediq zijn we daar al geruime tijd heel actief mee bezig. Voor het hoofdkantoor met 400 medewerkers zitten we er zelf bovenop, decentraal (Mediq is actief in 15 landen – red.) geven wij aan hoe op de juiste manier met de problematiek om te gaan. Anders dan in het verleden kijken wij bij uitbreiding altijd eerst of we een bestaand pand kunnen opknappen. Dat is duurzamer dan nieuwbouw. Bij renovatie kijken we vervolgens goed naar de aan te brengen installaties. Licht, verwarming, alles moet zo energiezuinig mo-
XIV
buSINESS NATIONAAl
Edward van Tuinen: ‘Het is onze taak als facilitair professionals vergroening in alle uithoeken van het bedrijf te entameren, te stimuleren en aan te sturen.’
gelijk. Op termijn zorgt dat niet alleen voor verbetering van het milieu en meer comfort, maar bovenal ook voor aanzienlijke kostenbesparing.’
Vier pijlers Duurzame maatregelen in het Mediq-pand zijn onder meer warmte- en koudeopslag met warmtepompen, geen gasverbruik voor warmteopwekking en daarmee geen directe CO2-uitstoot van het gebouw, lage temperatuurverwarming, natuurlijke ventilatie voor de parkeergarage, hoogfrequente en energiezuinige verlichting met daglichtregeling, intelligente regeling met aanwezigheidsdetectie en gebouworiëntatie.
Het mvo-beleid van Mediq is gebouwd op vier pijlers: patiënt, personeel, maatschappelijke betrokkenheid en milieu. ‘Sinds dit jaar hanteren wij zogeheten kwaliteitsprestatie indicatoren. In het kader van de milieupijler brengen we in beeld wat precies omgaat aan plastics, karton, papier, grijs restafval en medisch afval en monitoren we wat we ermee doen. Dit om vermindering van gebruik en scheiding van afvalstromen te bevorderen. Ook zijn we bezig de stroominkoop voor alle vestigingen te vergroenen. Bij vervanging van verlichting gaan we over op energiezuinige armaturen en led. Verder streven we naar vergroening van het wagenpark. We hebben al hybride wagens, straks rijden
Duurzaamheid is voor de facilitair manager in Nederland een groot goed. Van elke vijf professionals werken er drie bij voorkeur voor een duurzame organisatie. bijna de helft selecteert zijn werkgever zelfs op dit criterium, blijkt uit recent onderzoek in opdracht van Agentschap Nl. uit de enquête, uitgevoerd onder 625 facility managers, kwam tevens vast te staan dat zij voor zichzelf een belangrijke rol zien weggelegd om de bedrijfsvoering verder te verduurzamen.
onze mensen ook in elektrische auto’s. Bij de catering werken we steeds meer met biologische vleeswaren en groenten.’
Groen oog Van Tuinen vindt het belangrijk dat Mediqmedewerkers ook zelf alles met een ‘groen’ oog bekijken. ‘Dus niet onnodig licht of verwarming laten branden en zo min mogelijk papier en verpakkingsmaterialen gebruiken. Maar ook digitale documenten zoveel mogelijk vanaf het scherm lezen, als het even kan de fiets pakken in plaats van de auto en gebruikte dingen een tweede leven geven. Iedereen moet als het ware automatisch bij elke handeling afwegen of het milieuvriendelijker kan.’ Ook wat betreft digitalisering worden slagen gemaakt die de duurzaamheid ten goede komen. ‘Het crediteurenbeheer verloopt digitaal. De facturatie geschiedt weliswaar nog analoog, maar over twee tot drie jaar gaat ook die digitaal.’ De verdergaande digitalisering heeft volgens Van Tuinen het papieren archief van de zorgonderneming al flink doen slinken. ‘Toen ik in 2005 bezig was met het schrijven van het programma van eisen voor het nieuwe hoofdkantoor had iedere medewerker twee kasten tot zijn beschikking, nu nog slechts een halve.’
Cradle to cradle Ad Maaswinkel is verantwoordelijk voor het facilitair bedrijf, catering en mobiliteit bij de Amerikaanse computergigant IBM in de Benelux. De onderneming (5.000 medewerkers in Nederland, 8.000 in de Benelux) telt tientallen kantoren en datacenters. Volgens Maaswinkel staat duurzaamheid al jaren hoog op de agenda. ‘Het
Ad Maaswinkel: ‘Duurzaamheid is bij IBM corporate driven.’
fenomeen is corporate driven. Ieder jaar moeten we vier procent energiebesparing zien te bereiken. Alles moet zo energiezuinig en duurzaam mogelijk. Dat geldt niet louter voor het facilitair bedrijf, ook voor catering en mobiliteit. Ook op het vlak van de inkoop kijken we er serieus naar. Als we met leveranciers aan tafel gaan, is duurzaamheid steevast een onderwerp. Onlangs spraken we met de CEO van tapijtfabriek Desso. Die is bezeten van het cradle to cradle-model. Dat spreekt ons aan, dus bij tapijtinkoop houden we daar in de toekomst rekening mee. Onze datacenters zijn weliswaar energievretend, maar draaien zoveel mogelijk op groene stroom. De catering is uitbesteed, maar ook daar is duurzaamheid een thema, al
kunnen we natuurlijk niets afdwingen. Onlangs zijn in alle vestigingen nieuwe energiezuinige koffiemachines geplaatst. De koffie zelf is op verantwoorde wijze geproduceerd. Bijna alle auto’s in ons wagenpark hebben energielabel B,’ aldus Maaswinkel. Hij wijst er verder op dat architect William McDonough, een van de grondleggers van cradle to cradle, voor zijn ontwerp van het IBM-kantoor Dynatos in Amsterdam vanwege de duurzaamheid een belangrijke prijs in de wacht heeft gesleept. Onder meer omdat bijzondere aandacht is voor een gezond verblijfsklimaat en een zorgvuldige inpassing in de omgeving. �
buSINESS NATIONAAl
XV
Gaat u voor de 1000 euro vraag? Women on Wings is een Nederlandse organisatie die ondernemende vrouwen in India een vliegende start geeft. Women on Wings werkt zonder subsidies. Ze bereikt haar resultaten omdat vrienden en bedrijven het werk van Women on Wings omarmen. De 1000 euro vraag: Geeft u ook met duizend euro in geld of diensten Women on Wings vleugels? Kijk op womenonwings.nl/ getinvolved hoe u dat kunt doen. En wat Women on Wings ervoor terugdoet.