u t h e n t ic i te i t I n t u ï t ie Aa n da c h t Ta l e n t I n s p i ra t ie N u a nce Ve rb i n d i n g D u u r z a a m h a r m a Reï nc a r n a t ie Me d i t a t ie De n ke n Voe l e n W i l l e n Pra k t i sc he i dea l e n Sp i ri t u a we re l d Toe ko m s t voor Au t he n t ic i 29 te imm t I n t u ï t ie Aa n da c h t ees te l i j ke we re l d Ma te rië l e Deze strook afsnijden nieten:
Antroposofische Vereniging in Nederland
Colofon Oktober 2010 Redactie: Bart Brandsma Ontwerp: Studio Bassa Fotografie: Astrid van Sterkenburg, Daan Pool, Studio Bassa Overname van een artikel of passage uit deze brochure is toegestaan als u de bron vermeldt en een exemplaar van uw publicatie toezendt aan het secretariaat van de AViN, Boslaan 15, 3701 ch Zeist
In deze brochure leest u verhalen van mensen voor wie de keuze voor de Antroposofische Vereniging erbij hoort. Ze hebben daarnaast nog allerlei andere bindingen, bijvoorbeeld met een werkkring. De een is verbonden aan een zorgboerderij, de ander aan een universiteit. De een werkt als manager, de ander geeft les op een school. Hun verhalen tonen stuk voor stuk dat ze kiezen voor een grote veelzijdigheid op hun levenspad. Wat past bij mij? Waar vind ik een binding die me vrij laat, maar me toch ook pakt en inspireert? De Antroposofische Vereniging in Nederland is een ontmoetingsplek om deze vraag de ruimte te geven. Bij de vereniging is het mogelijk om ons eigen verhaal te spiegelen, waarden te herkennen die we in ons leven onderschrijven, maar ook inspiratie op te doen door kennis te maken met nieuwe ontwikkelingen en standpunten. U treft er open en onderzoekende geestverwanten. Authenticiteit, intuïtie, aandacht, talent, inspiratie, nuance, verbinding, duurzaamheid: het zijn woorden die in deze brochure in het oog springen. Ze staan in het teken van onze voortdurende zoektocht naar verbinding met de geestelijke wereld, waarin we ook begrippen als karma en reïncarnatie een plaats geven. En misschien is er juist in deze tijd behoefte aan deze onderwerpen? Als het gaat om al deze begrippen samen, dan hebben we in elk geval een rijke traditie opgebouwd. Die traditie begon bij Rudolf Steiner in de 19e eeuw en werd voortgezet en uitgewerkt in de 20e eeuw, door een steeds bredere maatschappelijke beweging. De antroposofie heeft tot in de haarvaten van de samenleving zijn weg gevonden: in het onderwijs, de gezondheidszorg, de landbouw en de wetenschap, om maar enkele werkgebieden te noemen. En nu, in de 21e eeuw, zet dezelfde beweging door met nieuw onderzoek en initiatieven die passen bij onze tijd. We willen bijdragen aan een vrije, sociale, groene en meer spirituele samenleving. Ron Dunselman, voorzitter
u t he n t ic i te i t I n t u ï t ie Aa n da c h t Ta l e n t I n s p i ra t ie N u a nce Ve rb i n d i n g D u u r z a a m h a r m a Reï nc a r n a t ie Me d i t a t ie De n ke n Voe l e n W i l l e n Pra k t i sc he i dea l e n Sp i ri t u a ees te l i j ke we re l d Ma te rië l e we re l d Toe ko m s t Au t he n t ic i te i t I n t u ï t ie Aa n da c h t
In onze tijd kiezen we heel bewust met wie of wat we ons willen verbinden. We wegen zelfstandig af welke waarden we onderschrijven, naar welke school we onze kinderen sturen, welke politieke partij onze stem krijgt, welk lidmaatschap of welke levensstijl ons past en welke niet. We richten ons allang niet meer op één voorbeeld of voorganger en we worden niet meer gedicteerd door gezagsdragers van het een of andere stempel. In onze opvoeding krijgen we weliswaar allerlei waarden mee, maar in die opvoeding zelf zit meer en meer ingebakken dat onze eigen bewuste vrije keuze daarbij voorop staat. We kiezen met wie of wat we ons verbinden.
elkom
Beste lezer,
Au t he n t ic i te i t
“De antroposofie heeft een gelukkiger mens van me gemaakt”
Wat je niet begrijpt moet je onderzoeken Klaas van Egmond (1946) zegt het met een lachje, maar hij meent het wel: “De antroposofie heeft een gelukkiger mens van me gemaakt. Kijk, het is een eigenschap van mensen om de wereld te willen begrijpen. Het is erg bevredigend als een puzzel mooi in elkaar valt. Dat maakt gelukkig. Dat had ik toen ik kennismaakte met boeken en waarnemingen van Rudolf Steiner. Toen ik na veel lezen en omzwervingen in de wetenschap de antroposofie tegenkwam, had ik een aansluiting die verschilde van mijn ervaring met andere theorieën. Hier had ik iets in handen dat op een logisch niveau klopt, maar ook op een dieper intuïtief niveau. Dat wist ik.” Hij stond in dagblad Trouw beschreven als ‘de slimste man van duurzaam Nederland’. Na jarenlang het Natuur- en Milieuplanbureau te hebben gerund, dat
de Nederlandse regering bedient met adviezen en rapporten, werkt hij nu aan de Universiteit Utrecht bij het Centrum voor Aarde en Duurzaamheid. Studenten maken hem daar mee als hoogleraar in colleges over milieuvraagstukken zoals klimaatverandering. Door het hele land is hij een veelgevraagd spreker over duurzaamheid. Daarbij is hij al jaren lid van de Antroposofische Vereniging in Nederland. “Als eerste ben ik na mijn ontdekking van Steiner de maandelijkse lezingen gaan volgen in Zeist. Ik stelde toen vast dat de antroposofie een enorm verklarend vermogen heeft. Dat vind ik nog steeds heel bijzonder.” Is Klaas nu antroposoof all the way? “Tja, wat is dat? Dat houdt me niet bezig. Ik heb niet op een vrijeschool gezeten, en daar kan ik wel eens jaloers op zijn. Ik eet niet strikt vegetarisch, maar de laatste jaren komt het er min of meer op neer. Ik eet misschien één keer per
> Een vorm van beschaving, Klaas van Egmond, uitgeverij Christofoor, 2010 4
> www.ucad.nl is de website van het centrum voor Aarde en Duurzaamheid van de Universiteit Utrecht
“Vroeger voelde ik me kwetsbaar met mijn belang stelling voor de antroposofie. Bang om gek te worden gevonden. Dan had ik het gevoel dat ik mijn mens- en wereldbeeld moest verdedigen, maar ik wist niet hoe. Tegenwoordig denk ik, kom maar op. Er is wat dat betreft een kentering gaande. Meer mensen staan open voor ontdekkingen die geen vastomlijnde verklaring hebben. En wat is nu eigenlijk gek? Dat je denkt dat er een bijzonder samenspel is tussen geestelijke krachten en de materiële, aardse wereld? Ik vind het veel gekker dat we in onze samenleving op het ziekelijke af energie blijven stoppen in systemen die stuk voor stuk kapot gaan. Elke dag spat het van de krantenpagina’s af dat
we een drievoudige crisis beleven: financieel-economisch, sociaal-moreel en ecologisch. Ondertussen creëren we elke dag opnieuw het systeem dat ons gevangen houdt. Voor mij is de universele aanpak van Steiner bijzonder, omdat hij ons wijst op de eenzijdigheid van al die systemen die we in het leven roepen. Ik vind het in dit licht niet meer toelaatbaar dat mensen eenzijdig al het geestelijke of spirituele blijven weg redeneren omdat het niet becijferbaar zou zijn. Als er iets is wat ik niet snap, of niet kan meten, dan is het toch armoedig om te zeggen dat het niet bestaat? Wat je niet begrijpt, moet je onderzoeken.” Gedrevenheid, en soms mateloosheid, verklaart Klaas van Egmond, zijn kwalificaties die op hem van toepassing zijn. “Gedrevenheid, omdat ik geloof dat we met onze menselijke intenties en met ons denken een betere wereld kunnen scheppen, en mateloos omdat ik steeds maar doorga. Dan krijg ik bijvoorbeeld de tip om iets te lezen van een of andere denker en dan bestel ik meteen acht boeken van die auteur. Het is voor mij, en ik denk voor ons allemaal, de kunst om de rationele component en de intuïtieve component met elkaar in evenwicht te brengen. Als dat lukt, dan kom je op een hogere waarheidsgraad of werkelijkheidsgraad. Dan kom je uit bij waarachtigheid of authenticiteit. Het klinkt wat hoogdravend misschien, maar ik geloof dat alleen authenticiteit de wereld kan redden. Authenticiteit is de vraag stellen: ‘wat is echt en wat hoort bij mij? Wat is mijn rol?’ Die vraag moet de samenleving zich als geheel stellen, en die vraag moeten wij ons ook persoonlijk stellen.” <
I n t u ï t ie
week vlees. Wat me het meest aanspreekt, is de verwondering die de antroposofie in me levend houdt; niet een bepaalde leefstijl die je zou moeten hebben. Het is ook helemaal niet antroposofisch om daarin dogmatisch te werk te gaan. Die verwondering is belangrijk. Ik heb altijd het besef gehad dat we op dit moment te veel denken vanuit een soort kinderachtige maatschappelijke euforie dat de wereld klaar en begrepen is, dat de reguliere wetenschap het laatste woord heeft. Dat is natuurlijk niet zo. We weten pas 150 jaar van het bestaan van elektro magnetische velden, waarop we nu met onze mobieltjes telefoneren. Het is zeer onwetenschappelijk om te denken dat het laatste woord nu wel zo’n beetje gesproken is. Er bestaat zoveel meer dan de keiharde waar nemingen die we in statistieken kunnen vangen. Dat perspectief spreekt me aan. Op een vergelijkbare manier is het met het antroposofische denken voor mij ook mogelijk om op een vrije manier door te dringen in het Christendom.”
Mens- en wereldbeeld Mensen houden er veel verschillende levens overtuigingen op na. De antroposofie helpt om de talrijke kenmerken van die overtuigingen systema tisch in kaart te brengen, zodat we zicht krijgen op de waarden die eronder liggen. Overtuigingen zijn op zichzelf vaak waarde vol, maar we zijn erg ge neigd om onze ideeën zo
> Nieuwe Idealist (V/M), Ferd van Koolwijk en Bob Pluijter, Veen M agazines, 2009
te overdrijven dat we een karikatuur van onszelf maken. Wetenschap is bijvoorbeeld prachtig, maar niet als je exacte kennis als de enige waar heid ziet. Een spirituele wereldbeschouwing is goed, maar niet als je wetenschap verkettert. Religieuze idealen zijn prachtig, maar niet als iemand zich ermee
afkeert van de aardse praktijk. Kortom, een zijdigheid is het kwaad. De antroposofie brengt tegenstellingen in kaart en reikt een wereldbeeld aan dat van mensen vraagt om de middenweg te zoeken. Dat is niet altijd makkelijk. Soms lijkt het eenvoudiger om vast te houden aan één dogma of vaste regel. Toch is het
juist bevrijdend om dog ma’s te laten voor wat ze zijn, en te leven vanuit een praktisch idealisme. Dat is antroposofie. Rudolf Steiner spoorde mensen aan om alleen dát voor waar aan te nemen, wat ze vanuit eigen erva ring of vanuit een intuïtief herkennen kunnen onder schrijven. Dan ‘doorleef je de middenweg’.
> Het menselijk en het kosmisch denken, Rudolf Steiner, uitgeverij Pentagon, 2004 5
Ve rb i n d i n g
“We hoeven ons niet te binden aan één ideologie”
Wij zijn geen strijdzoekers, maar verbindingzoekers Voor Ferdinand Zanda (1977) roept het leven vragen op. Dat begon al vroeg. “Als klein jongetje wilde ik alles zo graag begrijpen. Wat is dit hier? Waarom zijn we hier? Waarom is de wereld zoals hij is? Dat zijn fundamentele, grote vragen, waar ik niet ongemakkelijk van word. Ik voel me er zelfs goed bij, zolang ik maar geen antwoorden opgedrongen krijg. Zolang ik mijn wezenlijke vragen maar mag blijven stellen.” Antwoorden komen overal vandaan. “Het mooie van onze tijd, is dat we ons niet hoeven binden aan één ideologie, één kerk, of één richting. Ik lees en vergelijk, leer van anderen, en ontdek wat mijn eigen uitgangspunten zijn. In mijn ogen is dat de antroposofische weg. Ik maak een reis naar China, ik lees Indiaanse mystiek (Carlos Castaneda) en romans van Paulo Coelho, en dan zie ik de verbanden. In Coelho’s roman De Pelgrimstocht naar Santiago, lees ik bijvoorbeeld over ‘de angst voor de hond’.
Dat komt dan zo prachtig overeen met wat Steiner schrijft over ‘de wachter aan de drempel van de geestelijke wereld’. Die verbanden, dat zijn mijn vondsten. Ik ben in m’n leven steeds bezig met het leggen van allerlei verbindingen. In mijn eerste baan zelfs heel letterlijk. Daar was ik als elektrotechnicus bij KPN verantwoordelijk voor het leggen van verbindingen tussen transmissiestations. Maar daarna, in mijn werk als leerkracht op een vrijeschool en als lid van de A ntroposofische Vereniging, ben ik op een andere manier met verbinding aan de slag gegaan. Ik wil niet horen bij één club, en in die zin wil ik ook niet ‘ergens voor gaan staan’. Veel jongeren van mijn generatie willen gewoon ‘midden in de wereld staan’. Verbanden leggen tussen Oost en West, tussen dromen die je ’s nachts hebt en de dingen die je overdag doet, tussen theorie en praktijk. Mijn generatie is daarin volgens
> Momo en de tijdspaarders, Michael Ende, uitg. Lemniscaat (1975)
6
> De Pelgrimstocht naar Santiago, Paulo Coelho, uitg. Arbeiderspers (2004)
“Ken je Momo en de tijdspaarders?”
mij heel idealistisch, maar we uiten ons idealisme niet zoals vroeger door strijd te zoeken met ‘de gevestigde orde’. We zijn niet anti. We zijn geen strijdzoekers, maar verbindingzoekers. Lidmaatschap van de vereniging is belangrijk voor mij. Ik ontleen veel aan de antroposofie en ik hoop dat anderen er ook wat in kunnen vinden; hun eigen inspi-
Marieke Gerritsen (1952) woonde nog in het Rotterdamse Kralingen toen een vriendin haar meenam naar een vrijeschool. Ze gingen haar kind afhalen. “Ik was meteen verkocht. Vooral toen ik zag hoe de juf van een half walnootje een klein bedje had gemaakt, voor een kaboutertje dat onder een hemeltje lag te slapen. Ik wilde er meteen alles van weten. Ik ben een ouder cursus op die school gaan volgen en mijn kinderen gingen er uiteindelijk ook naartoe. Als ik nu terugkijk op die tijd zie ik mezelf als een kurkdroge spons. Ik heb al het mogelijke in me opgezogen. Ook al snapte ik van sommige dingen geen snars, ik zei er honderd procent ja tegen.” De Rotterdamse school ging op kamp in Drenthe, bij een biologisch-dynamische boer. Marieke ging mee en ontmoette er de liefde van haar leven, Sake, die het bedrijf runde. “Vrouw vindt boer”, glimlacht ze nu. Van haar bovenhuis verhuisde ze naar het Drentse Doldersum, en nu alweer elf jaar geleden begon ze haar werk op de Naoberhoeve. Binnen dit boerenbedrijf krijgen diverse zorgvragers begeleiding: mensen met een verstandelijke beperking, ex-verslaafden en mensen met een psycho-sociale hulpvraag. Het ritme van het leven op de boerderij, het aanpassen aan het weer, en de dagelijkse zorg voor de dieren doet mensen goed. Vervolg op pagina 9
Praktisch idealisme De Antroposofische Vereniging is vooruit strevend en praktisch – spiritueel, met beide benen op de grond. Op veel terreinen werken er mensen aan vernieuwing. In het onderwijs, de zorg, het management, de landbouw, om maar enkele van de werkgebie den te noemen. Op elk gebied – ook voor jonge
> www.goetheanum.org
ren – organiseert en on dersteunt de vereniging werkbijeenkomsten en conferenties. Wie lid is van de vereni ging kan vanuit een inner lijk besluit om medever antwoordelijk te willen zijn voor de antroposofie kiezen voor aansluiting bij de Hogeschool van de vereniging. In Nederland bestaat de Hogeschool
naast een algemene sectie uit een aantal vak inhoudelijke secties: Sociale Wetenschappen, Wiskunde en Astronomie, Letteren en Cultuur wetenschap, Woord, Muziek en Euritmie, Pedagogie, Beeldende Kunsten, Natuurweten schap, Landbouw en Gezondheidszorg. Elk van deze secties werkt in
> Vruchtbare landbouw op biologisch-dynamische grondslag, Rudolf Steiner, uitg. Vrij Geestesleven (1924)
internationaal verband samen met secties van verenigingen uit andere landen. In het Zwitserse Dornach, in het Goethe anum, ontmoeten mensen elkaar in internationaal verband. Lid zijn van de Nederlandse vereniging betekent ook aansluiting bij het internationale net werk.
Duurzaamheid
ratie. Die inspiratie zal gegarandeerd verschillen van wat ik er in zie, maar dat vind ik juist mooi. Voor mij is het logisch om de vereniging te steunen met mijn lidmaatschap. In ruil daarvoor doe ik veel inspiratie op en ik ontvang Motief, het verenigingsblad. Daardoor weet ik welke activiteiten er zijn en zo kan ik blijven proberen om mijn kijk te verbreden.’’
> www.naoberhoeve.nl
7
I n s p i ra t ie
“Steeds zoek ik naar balans”
Lidmaatschap van de vereniging hoort er voor mij bij Merel Boon (1974) maakte als achttienjarige kennis met de Hogeschool Helicon in Zeist, de landelijke opleiding om les te kunnen geven als leerkracht op een vrijeschool. Ze had een harde dobber aan haar beroepskeuze. Was het wel echt wat voor haar om straks juf te worden? “Ik was nog helemaal niet toe aan een keuze voor de rest van mijn leven – ‘de rest van mijn leven’ leek me vooral heel erg lang.” Na een motiverend gesprek op Helicon, sprak ze af dat ze zich over twee jaar opnieuw zou melden. Eerst de wijde wereld in. “Ik heb door het leerlingwezen gezworven, werkte met banketbakkers, met auto monteurs en in een restaurant, was een tijd au pair in Brussel en poetste daar mijn Frans op. En toen, na twee jaar, meldde ik me weer aan de poort van Helicon. Ik was er van harte welkom! In die twee jaar had ik veel vrijheid gehad, maar ook geleerd wat het is om hard te
werken.” Ze rondde de studie in vier jaar af en stond daarna een aantal jaren voor een schoolklas in Den Haag. Nadat ze moeder werd, startte ze haar tweede studie, pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. Inmiddels werkt Merel Boon zelf op Hogeschool Helicon, als docente pedagogiek. “De menskunde van de antroposofie heeft me diep geraakt. Het heeft me gevormd en ik vind het prachtig om dit nu samen met de studenten verder te onderzoeken. Lidmaatschap van de Antroposofische Vereniging in Nederland hoort er voor mij bij. Maar dat besluit ging niet over één nacht ijs. Als ik me verbind, wil ik eerst precies weten waarmee. Toch kan ik nu pas, na een aantal jaren, vertellen wat het me te bieden heeft. Ik heb bij de vereniging veel gesprekken met mensen die me scherpen, van wie ik leer. Ik heb er uitwisselingen
> Meditatie, Arthur Zajonc, uitgeverij Christofoor, 2010
8
> Menskunde innerlijk vernieuwd, Rudolf Steiner, uitgeverij Pentagon, 1991
Vervolg van pagina 6-7: Wij zijn geen strijdzoekers maar verbindingzoekers
“Het lidmaatschap maakt me trouwens niet ‘meer antroposofisch’. Dat is onzin. Ik wil graag dat mensen kwaliteit bij mij herkennen, niet ‘iets antroposofisch’, als dat al zou bestaan. Mijn kwaliteit zit in de weg die ik beoefen. Ik probeer dagelijks de antroposofische menskunde te bestuderen, te mediteren en van daaruit te handelen. Dat is voor mij een bron van vernieuwing en een verrijking in mijn dagelijks leven. Ik ervaar dat het mij een grote innerlijke rust brengt en tegelijkertijd voel ik me wakkerder dan ooit. Juist door mijn meditatief leven kan ik actief in het dagelijkse leven staan. Steeds zoek ik naar balans tussen die twee. In mijn werk als docent pedagogiek maar ook in ons gezin met twee kleine kinderen. Dat is voor mij de kunst van mens zijn in deze tijd. Bij de vereniging ontmoet ik mensen en initiatieven die deze kunst mede kleur en diepgang geven”. <
“De biologisch-dynamische landbouw houdt voor mij in dat ik me verbind met de aarde. Letterlijk met m’n handen in de grond, maar ook door oog te hebben voor de kringloop op ons bedrijf. We voeren geen mest af, we verbouwen het voedsel voor de koeien op eigen land en we kopen geen koeien aan. Allerlei beruchte ziekten komen tot nu toe bij ons op het erf niet voor. Het wezen van de aarde wordt niet uitgeput en Sake maakt er als boer naar beste kunnen verbinding mee. Pioniers hebben in de achter ons liggende jaren voor de landbouw veel bereikt. ‘Biologisch’ is inmiddels een begrip. ‘Duurzaamheid’ staat op de agenda. Het is onze taak om daar mee door te gaan. Wij dragen ons steentje bij op het gebied van de landbouw en de zorg. Dat is wat ik kan doen. Daarbij ben ik ook lid van de Antroposofische Vereniging. Ik zie de vereniging als bond genoot die mijn idealisme verder draagt en verder gaat waar mijn eigen invloed ophoudt. Zij staat voor de hele zaak. Ken je het boek Momo en de tijdspaarders? Dat kinderboek ben ik aan het herlezen. Iedereen doet daarin steeds sneller en steeds vervelender werk om maar tijd te kunnen sparen. Momo is een meisje dat voelt dat er iets niet klopt. In het echte leven moeten we er ook voor waken om niet voortdurend tijd te sparen. Dat kan alleen als je in het nu leeft. Het is onze taak om de trend van steeds meer efficiency en verharding tegen te gaan. Het mag allemaal wat ronder en wat warmer, wat socialer.” <
N u a n ce
met vakgenoten die het dagelijkse gesprek of een gewone intellectuele discussie overstijgen. Het verrast me steeds weer met hoeveel verschillende intenties mensen betrokken zijn bij de antroposofie. Er is niet slechts één invalshoek of één manier waarop je de dingen moet zien. Ik kom de nuance tegen.” De Antroposofische Vereniging is volgens Merel Boon een open vereniging waar ze terecht kan met haar eigen invalshoek.
Meditatie Het bewustzijn van de mens bestrijkt twee werelden. We kennen aan de ene kant de fysieke wereld, die we aftasten met onze zintuigen. Het is de wereld van feiten, tellen en meten. Aan de andere kant dringen we met ons bewustzijn ook door in een geestelijke wereld, waarin we ons bewust worden van herin neringen, beelden en intu
ïties. Over het algemeen worden we van kinds af aan goed vertrouwd gemaakt met de fysieke buitenwereld. Met behulp van de wetenschap heb ben we die zelfs vergaand in kaart gebracht, terwijl we onthand zijn gebleven als het gaat om de gees telijke wereld. De Antroposofische Ver eniging heeft meditatie werkplaatsen opgericht,
> De weg tot inzicht in hogere werelden, Rudolf Steiner, uitgeverij Vrij Geestesleven, 1991
om mensen die meer ver trouwd willen raken met de geestelijke wereld een scholingsweg te bieden. Vaak ontbreekt het aan begrippen of taal om over de geestelijke wereld te kunnen praten. Al snel verliezen mensen zich in vage bewoordingen over hun innerlijke ervaringen. De scholingsweg van de antroposofie is een fasci nerende weg om met stu
die en meditatie het denkvermogen, het gevoelsleven en de wils kracht te ontwikkelen. We kunnen onze gevoeligheid voor het verkeren in de geestelijke wereld zo aan scherpen, dat we uitein delijk kennis en ervaring opdoen in de geestelijke wereld. We hebben het dan over inzichten die we krijgen door ‘imaginatie, inspiratie en intuïtie’.
> Algemene menskunde als basis voor de pedagogie, Rudolf Steiner, uitgeverij Vrij Geestesleven, 2001 9
A a n da c h t
“Antroposofie en de sport hebben mij gevormd”
We zoeken tot iemand met zijn of haar talent op zijn plek zit Merlijn Trouw (1971) komt uit een ‘antroposofisch nest’. Z’n vader en moeder waren beiden betrokken bij de vrijeschool Nijmegen en bij de ontwikkeling van antroposofische initiatieven. “De antroposofie was zeer aanwezig thuis, maar omdat het zo vanzelfsprekend bij ons leven hoorde, ging er geen enkele dwang van uit. Dat merk ik nu nog aan mijn broers. Zij hebben er niet zo veel mee, maar ze zetten zich er ook niet tegen af. Ikzelf voel me zowel binnen als buiten de antroposofie op mijn gemak. Mensen die de antroposofie op latere leeftijd ‘ontdekken’ kunnen nog wel eens fanatiek optreden en denken in twee werelden: antroposofen en de buitenwereld. Dat geldt niet voor mij.” Merlijn studeerde Geschiedenis in Amsterdam, was actief in de politiek als lid van de Jonge Democraten en D66, en maakte op jonge leeftijd indruk als topatleet; als hardloper haalde hij op de Nederlandse kampioenschappen
10
zijn medailles binnen. Als hij terugkijkt is het voor hem duidelijk: de antroposofie heeft hem gevormd, maar de wereld van de sport was even zo vormend. En dan, na zijn studie Geschiedenis, zoekt hij zijn weg in het werkzame leven. Hij doet een leer/werkjaar bij het NPI (Nederlands Pedagogisch Instituut), een instituut voor organisatieontwikkeling, dat hem opleidt tot adviseur. Op dit instituut, dat door de vermaarde antroposoof Bernard Lievegoed is opgezet, wordt hij in zijn hart geraakt. “Ik leerde er praktische toepassingen te bieden vanuit de antroposofische visie. Als organisatieen beleidsadviseur kon ik er prachtig mee uit de voeten. Tien jaar heb ik het werk met veel plezier gedaan. Ik werkte bij gerenommeerde adviesbureaus en mijn klanten waren grote bedrijven en organisaties buiten het antroposofische werkveld.
> De kunst van het zorgen; over verbinding in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, Karen Wuertz en Hans Reinders, uitgeverij Maklu, 2010
> www.olmenes.nl, woon- en werkgemeenschap verstandelijk gehandicapten, Appelscha
Denken “Wij werken en leven hier met volwassenen met een verstandelijke beperking. Hun denken is op een of andere manier ‘verstoord’. Dat staat gelukkig meestal het persoonlijk contact niet in de weg. We ondersteunen dit contact, door bijvoorbeeld in de huiskamers
Denken, voelen en willen Een mens drukt zich uit in denken, voelen en willen. Je kunt stellen dat ons ‘ik’, onze individualiteit, zichtbaar wordt in de samenhang van deze drie manieren van expressie. Het ‘ik’ denkt, voelt en wil iets in deze wereld. In de vrijeschool-pedagogiek wordt over dit drietal vaak gesproken als ‘hoofd, hart en handen’ en er wordt nauwgezet aan gewerkt om bij kinderen elk van de drie gebieden voldoende te stimuleren. Maar niet alleen in het onderwijs, ook in de antroposofische zorg is het richtinggevend. Denken heeft in onze samenleving een over gewaardeerde rol toe
bedeeld gekregen. Voelen vraagt om minstens gelijke aandacht en waardering, en willen kunnen we proberen gerichter te ontwikkelen. In de antroposofie wordt de menselijke ontwikkeling altijd vanuit deze drie perspectieven bekeken. We zijn niet denker óf doener zoals je wel hoort zeggen. We hebben baat bij een dynamisch evenwicht tussen denken, voelen én willen. Als dat evenwicht ontstaat, kunnen we ons volledig uitdrukken en onze talenten optimaal inzetten. In een persoonlijk evenwicht komt de mens het beste tot zijn recht.
> Theosofie, Rudolf Steiner, uitgeverij Vrij Geestesleven, 2006
van de woonhuizen geen televisies aan te zetten. Ongestructureerde beelden, zeker als je gaat zappen, zijn belastend voor mensen met een verstandelijke beperking. Veel zaken zijn lastig te bevatten voor hen. Dat wordt niet makkelijker als je er ook nog eens een brij van informatie aan toevoegt. Overigens betekent deze aanpak geen taboe op televisie of internet. Daarvoor kan iedereen gewoon terecht in het café op het terrein. Waar het ons om gaat, is dat we prioriteit leggen bij het contact dat mensen nodig hebben, om als gemeenschap goed te kunnen functioneren.” Voelen “Om iets over voelen uit te leggen, vertel ik wel eens over iets dat ik zelf heb meegemaakt. Als jongen van 13 was ik op wandeltocht in de bergen. Over een smal pad, omlaag door de sneeuw, verloor ik mijn evenwicht. En toen, in een lange val die ik opving met grote sprongen, had ik de ervaring dat de tijd stil stond. Die diepe val heb ik elke stap die ik maar kon zetten, heel bewust gezet. Eén verkeerde beweging kon fataal zijn. Ik heb het overleefd, en dat heeft grote indruk gemaakt. Ik voelde een intens bewustzijn. Als ik mensen vertel over voelen, dan noem ik dit voorval wel eens, omdat veel mensen er iets in herkennen. Dan zeg ik dat ik voelde dat er een ‘ik’ in en om mij heen schuilde, die even de regie overnam. Dit voelen, dat in elk mens zit, spreken we bij OlmenEs zoveel mogelijk aan.” Willen En willen? Wat valt er te willen met een verstandelijke beperking? “Het is voor ons de kunst om mensen te begeleiden in wat ze willen. Welke talenten heb je? Wat wil je graag? Wij nemen deze vraag zo serieus, dat we bijvoorbeeld niet doen aan dagbesteding voor onze bewoners. Dagbesteding is soms ‘bezighouden’. Wij zoeken voor iedereen een echt beroep. Het ‘willen’ van mensen zelf proberen we in beeld te krijgen, omdat het betekenis geeft aan iemands leven. Mensen worden hier boer, wever, of iets anders. We zoeken net zo lang, tot iemand met zijn of haar talent op zijn plek zit.” <
Ta l e n t
Ondertussen had ik wel een netwerk binnen de antroposofie opgebouwd, ook door mijn lidmaatschap van de vereniging. De volgende stap in mijn werkende leven, is dat ik nu als directeur bij OlmenEs werk.” OlmenEs is een instelling voor antroposofische gehandicaptenzorg in het Friese Appelscha. Op ruim 50 hectare wonen en werken daar 100 bewoners, en geeft Trouw leiding aan ongeveer 170 medewerkers. Een weverij, een grote tuin, een boerderij, een winkel en een bakkerij liggen op het door bos omzoomde terrein en de bewoners werken er elke dag: als wever, tuinman, boer of winkelier. Trouw: “We willen elke bewoner tot zijn recht laten komen. Dat maakt deel uit van onze visie. Het klassieke onderscheid dat binnen de antroposofie zo belangrijk is – denken, voelen en willen – werken we hier in de praktijk uit. We spreken mensen aan op elk van deze lagen.”
> Theorie U. Leiding vanuit de toekomst die zich aandient, C. Otto Scharmer, uitg. Christofoor 2010 www.ottoscharmer.com 11
Lid worden? Van harte welkom! Wij staan met onze vereniging voor u open. Word vooral lid! Kennismaken gaat heel gemakkelijk met een ‘verkennend lidmaatschap’ van een jaar, tegen een gereduceerde contributie. U kunt ook in eerste instantie een abonnement op ons verenigingsblad Motief kiezen, om zo kennis te maken met het werk van de vereniging en alle activiteiten, regionaal, nationaal én internationaal. Voor al diegenen die ons of de antroposofie al kennen: overweeg een lidmaatschap! Ook als u bijvoorbeeld binnen een van de antroposofische werkgebieden werkzaam bent of er anderszins bij betrokken bent. Met elk lid staan we namelijk sterker in het delen van ons grote en gemeenschappelijke belang: een duurzame toekomst waarin wij en onze kinderen bewust en vrij kunnen blijven kiezen voor een leven dat bij ons past. Verbinding geeft kracht. Voor jongeren tot en met 27 jaar is er een speciaal lidmaatschap, tegen een sterk gereduceerde contributie. Leden van de vereniging – dus ook jongeren – ontvangen Motief gratis en kunnen deelnemen aan vele activiteiten en voorzieningen van zowel de Nederlandse als de internationale vereniging. Voor vragen, informatie, uw aanmelding: Antroposofische Vereniging in Nederland Boslaan 15, 3701 ch Zeist Telefoon 030-6918216 Fax 030-6914064 Email secretariaat@antrop-ver.nl Webadres www.antroposofie.nl Voor informatie of het lenen van antroposofische literatuur: Bibliotheek Antroposofische Vereniging in Nederland Riouwstraat 1, 2585 gp Den Haag Telefoon 070-3540118 Fax 070-3543330 Email bibliotheek@antrop-ver.nl Webadres www.antroposofie.nl