JOB (2) Bedrijfsblad Bonaire 2016

2

Jouw Onderneming op Bonaire

Energizing

the youth of Bonaire

Meyer

moving Bonaire

Werkterrein van

Economische Zaken, RCN

Persoonlijke energie

KvK

De competenties van

ACM

InselAir

Re-energize

krijgen en behouden

een succesvolle ondernemer

vliegt Bonaire naar de toekomst

jaarlijkse bijdrage 2 stelt tarieven vast your business

Bedrijfsblad Bonaire in samenwerking met de KvK | Tweede kwartaal 2016

JOB

JOB Bedrijfsblad 2016

Voorwoord

Energie “Als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit meer te werken”.

Mahatma Gandhi Je werk en privéleven zijn niet strikt gescheiden.

Je herkent het vast wel; veel positieve energie op je werk, betekent opgeladen terug naar huis. Had je een baaldag op kantoor, dan is de kans groot dat je thuis neer ploft op de bank met een glas wijn.

Omgekeerd geldt dat eveneens; als je privé iets heel leuks beleeft, heeft dat impact op je werk. Maak je iets vervelends mee, dan is dat meestal ook van invloed op je werk.

Acties en activiteiten die je onderneemt en/of gebeurtenissen die je meemaakt, kunnen je energie geven of doen verliezen. De persoon in kwestie en de manier waarop hij of zij met de situatie omgaat, bepalen over het algemeen welke van de twee het wordt en in welke mate.

Energie zul je zeker krijgen op het moment dat je vooraf gestelde doelen behaalt. Deze door succes gegenereerde energie zet je er vervolgens toe aan om weer nieuwe en hogere doelen te stellen en de omzet en dus de winst van het bedrijf te doen toenemen.

Probeer vooral anderen hierbij te betrekken, niet alleen omdat zij kunnen ‘meeliften’ op deze positieve energiestroom, maar ook omdat samen resultaten boeken een nog grotere energieboost met een nog grotere impact teweegbrengt.

Inhoud

14

Alfredo Koolman WEB Bonaire

48

Marnix Stoorvogel Colofon Uitgever Conté \ Marnix Stoorvogel Auteurs Patricia Bergwijn Danny Bol Dick ter Burg Nina Huygen Rosemarijn de Jong Tom Kok Jaap Rutger Kos Henriëtte Kuipers Tom Peeters Rianne van Rijswijk Rianda Sacré Gerjanne Voortman

Handel Emissierechten Caribisch Nederland

62

Eindredactie Write \ Patricia Bergwijn Realisatie Conté Distributie Conté Fotografie Conté \ creativEnvision Uitgave 4 x per jaar Wilt u adverteren, reageren of heeft u vragen?

Neem dan contact op met de uitgever: +599 717 7723 info@studioconte.nl HVO papier staat voor houtvrij offset papier.

Dit blad is gedrukt op houtvrij papier ook wel boomvrij papier genoemd.

De grondstof hiervoor kan onder meer rijst, stro, bamboe, hennep en katoen zijn.

Van personeelszaken naar HRM

JOB Bedrijfsblad 2016

Inhoud 34 Persoonlijke energie

6 Edison Rijna Edison Rijna

Gezaghebber

6

Energizing the Youth of Bonaire 10 Tips voor de

38 Werkterrein EZ

startende ondernemer 12 Bedrijfsfinanciën De ’balans’ in balans

InselAir

28

14 Re-energize your business

van een ondernemer

34

groeiende stroom energie en water 22 Optica Antillana Oog voor monturen 24 Kamer van Koophandel

Jaarlijkse bijdrage deel 2

32 Cijfers Zonne-energie

46

42 Kamer van Koophandel Nieuwe cursussen 2016

te ondernemen 48 Handel in emmisierechten in Caribisch Nederland 50 Meyer Moving Bonaire

18 Bonaires

Unithoofd EZ RCN

RCN

44 Ruimte om

16 De competenties

Huib de bliek

krijgen en behouden

Verhuizen als passie 52 Ketensamenwerking voor bruikbare data 56 Van personeelszaken naar HRM 58 ACM stelt tarieven vast van

Bonaire

water en elektriciteit 4

JOB Bedrijfsblad 2016

Energizing the Youth of Bonaire Tekst: Patricia Bergwijn | Foto: creativEnvision/Conté

Governor Edison Rijna

After five months as Acting Governor, the forty-seven year old born and raised on Bonaire, Edison Rijna was appointed Governor on 20th of August, 2014, for six years. Since then, he has been focusing his energy on improving Bonaire.

Because Rijna had just started his own successful recycling company, Bon Recycling, in 2011, and didn’t have that much governmental or administrative experience, it took some persuasion before he agreed to take on the responsibility and become the Governor of Bonaire. At that time he was Bonaire’s biggest exporter of containers. His carriers full of old iron, waste paper and glass were crossing the ocean. The corporate world he knew through his own company, his studies in Financial Business Administration, and his fifteen years of experience in the banking industry in Holland and Curacao. Ruling an island, however, was something completely different. Although his mother warned him never to work at that “yellow building” (the local government building),

he is very happy to do so. “Because you can keep on pointing the finger and criticize the government or you can go and try to do something about it,” Governor Rijna adds. In his current assignment as a governor, he feels he can contribute so much more to a better Bonaire.

It was the main reason why he joined.

As Governor his first and only objective is exactly that, the common interest of Bonaire.

Governmental structure

The position of governor is comparable with that of a mayor. The island’s local government is based on three ruling bodies. The first body is the Island Council (parliament), the second the Executive Council (cabinet) and the Governor is the third. The Governor presides over the Island Council without membership, but is entitled to give advice. He is the chairman of the Executive Council, which is composed of the Governor and the three Island commissioners.

6

Edison

Rijna

He is a member of the latter and, in this council, his vote can be decisive.

The Governor’s main and official responsibilities are to execute the decrees of both councils, represent the local government and uphold public order and security.

Professionalizing and modernizing the government

Back in 2014, Edison Rijna started with turmoil. His predecessor had resigned after of a vote of no-confidence by the ruling party members of the Island Council.

The situation was adversarial and people were fighting one another.

Therefore, his first task was to set the minds of the council members at rest.

As soon as that was accomplished, he could aim for change. Especially the political system is in need of change, according to the governor.

Bestuurskantoor Openbaar Lichaam Bonaire

JOB Bedrijfsblad 2016

give them the opportunity to grow and develop on the job Although he admits it goes reasonably well at the moment, Rijna wants to professionalize and modernize the political system. During the official Island Council meetings which are open to the public and broadcast on the local radio and television, he doesn’t really get the chance to enhance its level. But in the Presidia, the non-public meetings with members of the Island Council, he certainly gives them feedback and tries to improve their performance.

He does the same thing in the Executive Council. If the commissioners are pressuring for party politics or entering the path of self-glorification instead of focusing on the common interest, he intervenes.

Professionalization and modernization of the political system of Bonaire goes slowly and by one little step at a time, but gradually the system improves.

Learning to fish

One of the governors’ wishes is the participation of so called ‘yu di tera’, local or regional people on high posts. As a member of the selection committee he would like to see locals becoming the four chiefs of the fire department, the police, customs and prison for example. All three governors of the Dutch Caribbean islands are either local or from the region.

People born and raised in the Caribbean know the language and have their roots in the culture and

collective history.

They don’t have to learn to understand and deal with the ways of the peoples and or get familiar with them in order to find the best suited solutions, they already are. Moreover the best way to get things done, grow and develop the island and its inhabitants is to teach our own, Edison Rijna pleads.

He understands that the transition of 10-10-10 requested immediate action. The constitutional structure and organization needed to function.

Experienced people who knew the job needed to be in place right away.

But concerning to Rijna more than five years later it is really time to hand things over and hire ‘yu di tera’.

Even if these ‘yu di tera’ are not yet qualified or experienced enough, you can get them ready by offering them traineeships and or coaching and teach them, give them the opportunity to grow and develop on the job. That way Bonaire, itself, will learn how to fish. In the committee the governor does all in his power to make sure Bonaire’s wishes in these matters are taken into account.

Energizing the youth

The governor wouldn’t be the governor if he wasn’t facing challenges.

One of his biggest worries is the youth of Bonaire. They are Bonaire’s future but seem to suffer from some kind of collective indolence if not apathy. According to his experience 8

young people have less respect, are lacking vitality and seem to be indifferent to whatsoever. The first time he was really confronted with and shocked by this general state of mind of the youngsters of Bonaire was at the graduation nights of the SGB ( Scholengemeenschap Bonaire, School for Secondary and Vocational Education) last year.

Rijna observed the majority of the students didn’t even seem proud or showed some sort of joy; they just didn’t seem to care at all. To try to change this and re-energize the youth he is talking with groups of youngsters, making time for them, supporting and stimulating them to make plans.

Members of one of these groups, the skateboard kids, made a proposal for a skating ramp. He is trying hard to make it happen and is offering them all the support they need.

Being an active role model himself, ‘the practice what you preach’ idea, not only for the youngsters but also for their parents, his colleagues, the people who surround him and Bonaire as a whole is another way to show how things could be changed and improved. As a governor he is well aware, he as a person and as professional is being watched with a magnifying glass. All the better according to him because it gives governor Edison Rijna the opportunity to really make a difference by being the example he wants and needs to be.

ww Deel je kennis, word leermeester!

w.r o

Leerlingen worden professionals door betrokkenheid van leermeesters.

Om het vak eigen te maken is een leeromgeving in de praktijk nodig.

Daarbij hoort dagelijkse en enthousiaste begeleiding.

acn

.co

m

Diverse sectoren maken groei mee op Bonaire. De arbeidsmarkt vraagt om lokaal opgeleide mensen voor allerlei banen in toerisme, bouw, techniek, administratie en welzijn. Vind jij het leuk om jouw vakmanschap op anderen over te brengen? Word dan leermeester! Om leermeester te worden, volg je de leermeestertraining van ROA CN. De training staat geheel in het teken van het begeleiden en het beoordelen van leerlingen. Ook wissel je ervaringen uit met collega leermeesters. Tijdens de cursus leer je hoe je jongeren kunt begeleiden en hoe je hun vorderingen moet beoordelen. Leermeesters ontvangen een certificaat van deelname en kunnen vervolgworkshops volgen via ROA CN om hun kennis te onderhouden.

Wat wordt er van je verwacht als leermeester? › je bent het aanspreekpunt voor de leerling, de school en het opleidingsbedrijf; › je begeleidt de leerling dagelijks op de werkplek en brengt jouw vakkennis over; › je spreekt de leerling aan op houding, gedrag, veiligheid en milieubewustzijn; › je motiveert de leerling, bewaakt zijn voortgang en houdt voortgangsgesprekken; › je beoordeelt praktijktoetsen.

De belangrijkste voorwaarde is dat je een diploma hebt op minimaal mbo-niveau 3 voor het vak waarin je leerlingen gaat begeleiden. Heb je dat niet? Dan moet je minimaal vijf jaar werkervaring in dat vak hebben.

Aanmelden voor de leermeestertraining is snel geregeld.

Stuur een email naar info@roacn.com of bel ons: (+599) 717 5450.

Together, we make it work ROA CN

De Raad Onderwijs Arbeidsmarkt Caribisch Nederland vormt een brug tussen het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en de arbeidsmarkt op de drie eilanden binnen Caribisch Nederland.

Bonaire, St. Eustatius en Saba hebben behoefte aan goed opgeleide, lokale arbeidskrachten. Het volgen van een stage vormt een belangrijk onderdeel van de beroepsopleiding.

Deze beroepspraktijkvorming (bpv) moet worden uitgevoerd in een erkend leerbedrijf met een gecertificeerde leermeester.

Leermeesterschap

Je vindt ons op

ROA CN biedt daarom trainingen aan waarin de zaken die een beginnend leermeester in zijn rollen van begeleider, opleider en beoordelaar nodig heeft, centraal staan.

Aankomende trainingsdata: · woensdag 6, 13 & 20 april 2016 | Nederlandstalig · woensdag 11, 18 & 25 mei 2016 | Papiamentu · woensdag 15, 22 & 29 juni 2016 | Papiamentu

Raad Onderwijs Arbeidsmarkt | Caribisch Nederland Bonaire Kaya Korona #3 | T: +599 717 5450 F: +599 717 5460 Sint Eustatius T: +599 318 4808 | Saba T: +599 416 5356 | E: info@roacn.com W: www.roacn.com S: roacnbonaire

JOB Bedrijfsblad 2016

3

tips voor een startende ondernemer

Wil je een eigen bedrijf starten, maar weet je niet precies hoe je dat doet?

Er zijn heel veel tips voor het beginnen van een eigen bedrijf. Wij hebben er drie voor je geselecteerd. Doe er je voordeel mee!

Jouw Onderneming op Bonaire

is o.a. verkrijgbaar bij: KvK Belastingdienst TELBO Kooyman RCN OLB

Feedback vragen

Vraag zoveel mogelijk mensen om feedback. Misschien komen ze wel met zaken waar je nog nooit aan hebt gedacht of nemen ze juist je twijfel weg.

Vraag tips aan ervaren ondernemers.

Zij stonden ooit waar jij nu staat en kunnen je vast vertellen wat je wel en niet moet doen. Sta open voor kritiek en luister goed.

Iedereen wil je alleen maar helpen!

Free publicity

Als je een bedrijf hebt opgestart, is het natuurlijk belangrijk dat mensen van het bestaan af weten. Maar hoe krijg je je bedrijf nu in het nieuws?

Persberichten sturen heeft vaak niet zo veel effect. Je moet begrijpen hoe journalisten denken en waarom jouw verhaal interessant zou zijn voor hun krant, uitzending of tijdschrift. Gratis publiciteit klinkt gemakkelijk, maar dat is het niet. Om interessant te zijn voor een journalist moet je opvallen en een invalshoek bedenken die aanslaat.

Waarom zou jouw verhaal door iedereen gehoord of gelezen moeten worden?

Wat maakt juist jouw bedrijf of verhaal zo uniek? Zorg er ook voor dat je bij de juiste persoon terechtkomt en behandel deze met respect. Je zult er dus wel wat moeite in moeten stoppen, maar dat betaalt zich later waarschijnlijk uit in aandacht en klanten.

10

Onderscheiden

Het is misschien een clichĂŠ, maar we kunnen het niet vaak genoeg herhalen: zorg ervoor dat je bedrijf zich onderscheidt. Om je te kunnen onderscheiden, moet je onder meer goed in beeld hebben wie je concurrenten zijn en wat zij precies doen. Kijk ook goed naar je doelgroep.

Wie wil je bereiken met je product en waarom? En stel jezelf de vraag: Wat voegt mijn product of dienst toe?

Als je gaat ondernemen, kun je twee dingen doen. Je kunt ondernemen in de rode en in de blauwe oceaan. In de rode oceaan vechten alle spelers om een zo groot mogelijk marktaandeel.

Dan ga je dus ondernemen in een reeds bestaande markt. Een voorbeeld hiervan is het beginnen van een kledingwinkel.

Onderneem je in de blauwe oceaan, dan doe je iets wat helemaal nieuw is, dus wat nog nooit iemand heeft gedaan. Je hebt weliswaar geen concurrenten, maar het is ook een stuk moeilijker. Als het je echter lukt om succesvol te worden in deze nieuwe markt, ben je in het begin de enige en kun je enorm knallen.

Neem bijvoorbeeld de iPad, voor de iPad was er niets. Nu zijn er heel veel tablets. Om echt succesvol te worden, kun je het beste gaan ondernemen in de blauwe oceaan.’ Bron: baaz.nl

Don Andres - Kaya Industria 14 Bonaire CN | T. +(599) 717 6991 | F. +(599) 717 4680 | info@donandresnv.com

JOB Bedrijfsblad 2016

In de vorige editie van JOB heeft u uw kennis kunnen testen op het gebied van de jaarrekening en de rol van de accountant. Een belangrijk onderdeel van deze jaarrekening is de balans. Waar bestaat de balans uit , hoe wordt hij opgemaakt, hoe lees je een balans en hoe houd je de balans in balans?

Tekst: Danny Bol

bedrijfsfinanciën; De ‘balans’ in balans.

E

en open deur wellicht maar één van de belangrijkste zaken van een balans is dat hij in evenwicht is. ‘Logisch toch?’, zult u misschien denken, maar in de praktijk blijkt dat voor veel ondernemers en bestuurders lang niet altijd het geval te zijn. Niet iedereen is namelijk in staat om een balans goed te lezen.

Een balans kent twee zijden. Dit wordt ook wel het systeem van dubbel boekhouden genoemd. Aan de ene kant heb je de debetzijde ook wel activa geheten en aan de andere de creditzijde ook wel passiva genoemd.

Beide zijden dienen altijd met elkaar in evenwicht te zijn. Zo krijg je de balans.

Eenvoudig uitgelegd staan aan de debetzijde of activa de bezittingen en vorderingen en aan de creditzijde is te vinden hoe de activa zijn gefinancierd.

Dit kan met vreemd of eigen vermogen zijn.

Als een bedrijf een nieuwe auto aanschaft van $ 25.000 (bezit) en hiervoor een lening afsluit bij een bankinstelling (gefinancierd), dan verschijnt op de dag van aanschaf op de balans aan de debetzijde onder de ‘vervoermiddelen’ ofwel de materiële vaste activa een bedrag van $ 25.000.

Aan de creditzijde wordt onder het ‘vreemd vermogen lang’ een bedrag van $ 25.000 toegevoegd.

Indien de onderneming in dit voorbeeld voldoende middelen tot zijn beschikking heeft, kan de leverancier direct vanaf de bankrekening worden betaald.

De actiefpost ‘vervoermiddelen’ neemt in dat geval toe (debet) met $ 25.000 en de actiefpost liquide middelen neemt af (credit) met $ 25.000.

Hieruit kan men correct concluderen dat niet alle transacties altijd aan beide zijden van de balans worden geboekt. Het boeken van financiële transacties wordt overigens journaliseren genoemd. Een boeking (de journaalpost) bestaat dus minimaal uit één debetregel en één credit-regel. Dit is het systeem van dubbel boekhouden.

Aan beide zijden van de balans zijn diverse

12

JOB Bedrijfsblad 2016

De balans van (naam organisatie) per (datum)

ACTIVA (debet)

PASSIVA (credit)

Materiële vaste activa

Voorzieningen

Immateriële vaste activa Financiële vaste activa

Vreemd vermogen lang

De balans geeft de

Vlottende activa

Vreemd vermogen kort

financiële situatie van de

Liquide middelen

Eigen vermogen

organisatie weer op een

Totaal rubrieken ofwel verdichtingen te vinden.

De hoofdverdichtingen van de balans aan de activa-zijde vormen de ‘Vaste activa’, ‘Vlottende activa’ en ‘Liquide middelen’.

Vaste activa kunnen vervolgens weer in subrubrieken worden onderverdeeld.

Te weten ‘Materiële vaste activa’, ‘Immateriële vaste activa’ en ‘Financiële vaste activa’. Aan de passiva-zijde van de balans staan hoofdverdichtingen als ‘Voorzieningen’, ‘Vreemd vermogen lang’, ‘Vreemd vermogen kort’ en ‘Eigen vermogen’. Schematisch ziet de balans er in de zogeheten scontro vorm als volgt uit: Zie bovenstaand schema

De verdichtingen nader toegelicht

Vaste activa zijn de bezittingen van een organisatie waarvan het daarvoor benodigde vermogen voor een periode van langer dan een jaar is vastgelegd.

Materieel kunnen dit gebouwen, machines, de inventaris en vervoermiddelen zijn.

Tot de immateriële zaken behoren goodwill, octrooien en patenten. Louter financieel zijn de deelnemingen in bedrijven, uitgegeven leningen en betaalde waarborgsommen.

De ‘Vlottende activa’ hebben een looptijd van korter dan een jaar.

Hieronder vallen voorraden, debiteuren en andere kortlopende vorderingen.

Bankrekeningen en cash behoren tot de ‘Liquide middelen’. Deze term refereert aan alle beschikbare geldmiddelen. Het betreft tevens de stand van bank(en) en kas(sen) op de balansdatum.

Totaal De ‘Voorzieningen’ zijn een boekhoudkundige reservering voor toekomstige uitgaven en waarvan de kosten hun oorsprong vinden in een bepaald boekjaar.

De pensioenvoorziening en een voorziening voor groot onderhoud van gebouwen zijn hier goede voorbeelden van.

Het ‘Vreemd vermogen lang’ bestaat uit schulden waarbij de terugbetalingstijd langer dan één jaar is. Denk daarbij bijvoorbeeld aan hypothecaire leningen en onderhandse leningen.

Schulden waarbij de terugbetalingstijd korter dan één jaar is, maken deel uit van het Vreemd vermogen kort.

Dit kunnen schulden aan leveranciers, andere crediteuren, nog te betalen belastingen en nog te betalen kosten zijn.

Het ‘Eigen vermogen’ (EV) vormt de sluitpost van de balans.

Dit EV betreft de waarde van de activazijde minus de voorzieningen en het vreemd vermogen. Het eigen vermogen geeft ook aan wat voor bedrag de ondernemer heeft geïnvesteerd in het bedrijf.

Door het allerlaatste EV te vergelijken met het EV van het voorgaande jaar, kan worden vastgesteld of het bedrijf winst heeft gemaakt of verlies heeft geleden.

Maakt het bedrijf winst dan neemt het EV toe, lijdt het bedrijf verlies dan neemt het eigen vermogen af. Als de onderneming de winst vervolgens uitkeert aan de eigenaar neemt het EV natuurlijk ook af. Bij een dergelijke winstuitkering wordt het eigen vermogen gedebiteerd en worden de liquide middelen gecrediteerd.

13

bepaald moment Een balans is altijd een momentopname.

Als de financiële administratie van de onderneming up-to-date is, kan er feitelijk dagelijks een balans worden gegenereerd.

De balans geeft dus de financiële situatie van de organisatie weer op een bepaald moment. Met behulp van deze balans kunnen vervolgens kengetallen en analyses worden gemaakt op basis waarvan de organisatie kan worden aangestuurd.

Deze functionele informatievoorziening van de balans is voor veel meer zaken te gebruiken. Zo zal een potentiële koper van een bedrijf altijd naar de balans vragen en zal bij een financieringsaanvraag een actuele balans moeten worden overlegd.

De balans is dus een onmisbare bron van informatie voor willekeurig welke organisatie.

www.animalshelterbonaire.com

+599 717 4989

KAMINDA LAGOEN 26 KRALENDIJK BONAIRE, Netherlands CARIBBEAN

JOB Bedrijfsblad 2016

Re-energize

Your Business Bron: dsef.org

Have you ever reached that point in your business where things just feel a little stale?

Things have been the same for a while, and the business just doesn’t feel like it is growing? It’s important to move beyond this, because a business that isn’t growing is one that’s fading. You always have to be moving in some direction. Therefore, take control of the direction of your business and help yourself move forward with these tips.

Socialize with Customers: Sometimes you need to get out of your rut. So find out where your customers hang out and spend time there yourself. Socializing and getting to know people will help your business grow. Find out what’s important to them, what interests them and what they talk about. Make sure you’re focused on learning as much as you can about the people you serve and use that insight to improve and grow your business.

Connect with other business owners.

They are a great source of insight that

can help your business grow. Team up with local, small businesses and learn from them. Join the local Chamber of Commerce and volunteer your time to help improve the business environment in your town. Help promote the businesses of others and you may find that you increase your customer base as well.

Remind People About Your Business: Don’t assume everyone remembers what you have to offer, especially if you don’t own a brick and mortar establishment that people see regularly. Marketing and advertising should be a regular part of your business activities. Make sure everyone in your local community knows what you do and do whatever is necessary to encourage them to come to you with their needs.

For example, a local scrapbooking consultant always sponsors her son’s sports team. For the entire season, her name and her business are on the backs of all the children playing (for all their parents to see). It’s also listed on team schedules because the name of her business is the name of the team.

Another business buys a plaque each year at the local Little League field and it stays up all year, reminding people about the business.

Make sure you’re doing what it takes to stay in the front of your customers’ minds for your business.

14

Provide Personalized Service: If your business has a reputation for personalized, excellent customer service, your reputation will spread.

Everyone likes to feel like they have someone who is completely committed to meeting their needs.

Make it a point to make every single customer you work with feel like they are a rock star. Ask questions, learn the names of their kids, find out what matters to them. Bring these things up each time you talk to them. And try to anticipate their needs, so that they feel like you are going the extra mile for them. It will be appreciated and bring them back, because very few businesses provide this level of service anymore.

A growing business takes careful thought and strategy. Be sure you are consistently focused on what you can do to grow your business, so you don’t stagnate and go in the wrong direction! By constantly working on growth, you can enjoy a thriving business and enthusiastic customers who refer their friends to you.

Authorized licensee

Zonnepanelen voor een schoner Bonaire

Global Solar Trading BV Kaya Korona 30 tel.: 717 1108 mo.: 788 8434 bonaire@globalsolartrading.com www.honeywell-solar.comom

TOGETHER WE BUILD DREAMS

Danny Bol Outsourced Financial Management administratieve (re)organisatie

Pool repair & maintenance. Supplies, tiles, chemicals.

Build all type & exclusief pools, bamboo, swimspa

bedrijfseconomische consultancy interim & project controlling begeleiding (ver)koop onderneming

150m2 shop Mon - Fri 8:30/12:30 - 2:00/5:00 Sat 8:30/12:30

pensioen in eigen beheer (DGA) SUNSHINE P O O L CA RE

Sunshine Pool Care & Construction N.V. Kaya Nikiboko Noord 44A Bonaire, DC T +599 701 4149 - info@sunshinepoolbonaire.com www.sunshinepoolbonaire.com

fiscale dienstverlening office: Blvrd. Gob N. Debrot 31 P.O. Box 476 Bonaire, Dutch Caribbean +599 786 4622 | danny@bolholding.com

JOB Bedrijfsblad 2016

De competenties van een succesvolle ondernemer Tekst: Rianda SacrĂŠ

1 Eigen baas zijn is populair.

De laatste tijd groeit het aantal ondernemers enorm.

Dit is goed nieuws want uit onderzoek blijkt dat ondernemerschap een belangrijke bijdrage levert aan de economie.

Ondernemerschap brengt ook andere voordelen met zich mee. Zo zijn mensen die een eigen onderneming hebben vaak creatief. Daarnaast vergroot ondernemen het gevoel van eigenwaarde en geeft het meer zelfvertrouwen.

4

Onderzoek de mogelijkheden Wat voor bedrijf wil je starten en wat ga je maken of verkopen? Welke diensten ga je leveren? Kijk wat de mogelijkheden zijn voor je toekomstig bedrijf en schrijf een ondernemersplan.

2 Maak een financieel plan Om daadwerkelijk een onderneming te beginnen heb je geld nodig. Door een financieel plan op te stellen kun je precies zien hoeveel geld je nodig hebt en hoe je dat gaat financieren. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om geld te lenen bij de bank. Een andere optie is een microkrediet (microfinanciering) aanvragen bij Qredits

Een ondernemer is een persoon die een inkomen krijgt door een eigen bedrijf te leiden. Wie een onderneming wil starten moet rekening houden met een aantal zaken. In onderstaand overzicht staan de belangrijkste stappen die je kunt gebruiken bij het opzetten van een eigen bedrijf.

5 Zorg voor een goede administratie Als ondernemer moet je een administratie bijhouden. Dit is verplicht, zorg er dus voor dat je administratie voldoet aan de eisen.

Zo moet je bijvoorbeeld duidelijk laten zien hoeveel ABB (algemene bestedingsbelasting) je moet betalen.

6

3 Een eigen bedrijf starten

Kies een rechtsvorm Jouw bedrijf heeft een juridische vorm nodig oftewel een rechtsvorm.

Dit kan een eenmanszaak of een vennootschap onder firma (vof) zijn.

Kijk welke rechtsvorm het beste past bij je bedrijf.

Bedenk een bedrijfsnaam Als je een onderneming hebt, is de volgende stap het inschrijven bij de Kamer van Koophandel en Nijverheid (KvK). Hiervoor heb je een bedrijfsnaam nodig. Een goede bedrijfsnaam is herkenbaar en laat duidelijk zien wat je te bieden hebt.

Ga wel even na in het handelsregister van de KvK of je bedrijfsnaam al bestaat of niet.

16

Op zoek naar klanten Nadat je ondernemingsplan is afgerond, je financiering is geregeld en je bedrijf bij de KvK staat ingeschreven kan je officieel starten met je bedrijf.

Een uitdaging die je nu staat te wachten, is het vinden van klanten.

Een geschikte wijze hiervoor is via kennissen of een regionaal (online) netwerk.

JOB Bedrijfsblad 2016

De competenties van een ondernemer Er zijn een aantal competenties waarover een ondernemer moet beschikken om zijn bedrijf succesvol te kunnen leiden. Een competentie is het vermogen om een taak of functie met de juiste kennis en vaardigheden te verrichten. De volgende competenties zijn kenmerkend voor een succesvolle ondernemer: Doorzettingsvermogen Doorzetten houdt in dat je doorgaat totdat je je doel hebt bereikt. In geval van tegenslag zit je dus ook niet bij de pakken neer.

Netwerken Je kunt een netwerk opbouwen met mensen en organisaties die interessant zijn voor jou.

Hard werken Je bent bereid om veel uren in je bedrijf te steken. Dit houdt ook in dat als het nodig is je s’avonds of in de weekeinden doorwerkt.

Durf Je durft risico’s te nemen en laat je bijvoorbeeld niet door angst (om te falen) leiden.

Zelfdiscipline Als eigen baas is het belangrijk om gedisciplineerd te kunnen werken.

Dit is belangrijk als je bijvoorbeeld een deadline moet halen.

Innovatief Het zien van kansen maakt deel uit van je karakter. Vernieuwen is hetgeen je continu wilt doen.

Resultaatgericht Je bent gericht op het bereiken van gestelde doelen en handelt daarnaar.

Stimuleren ondernemerschap Bonaire Om ondernemerschap op Bonaire te stimuleren heeft Qredits in samenwerking met het Openbaar Lichaam Bonaire een plan opgesteld.

Dit plan biedt startende ondernemers meer kansen om hun bedrijf op een goede wijze te starten en geeft bestaande ondernemers de mogelijkheid om te investeren.

Het is de bedoeling dat er 25 microkredieten worden verstrekt van maximaal $ 25.000. Daarnaast kan de ondernemer bij de start van zijn bedrijf worden geholpen door coaching en verschillende online tools.

Naast het ondersteunen van (startende) ondernemers richt Qredits zich ook op de jongeren.

Het onderwijsprogramma ‘Eigen Baas’ is een voorbeeld van investeren in onderwijs in het vak ondernemerschap op Scholengemeenschap Bonaire en Forma. Zo krijgen studenten, jongeren de mogelijkheid in een vroeg stadium kennis te maken met ondernemerschap.

17

Het grootste risico is dat je geen enkel risico durft te nemen Mark Zuckerberg oprichter van Facebook

JOB Bedrijfsblad 2016

Bonaires groeiende stroom energie en water

De overheids-NV Water- en Energie Bedrijf Bonaire (WEB) is in1963 opgericht.

WEB verzorgt de distributie van elektriciteit en de distributie en deels productie van drinkwater voor 8.800 huishoudens, organisaties en bedrijven op Bonaire.

Vanaf 2013 beheert WEB op projectbasis de Rioolzuiveringsinstallatie (RWZI) en distribueert irrigatiewater.

18

JOB Bedrijfsblad 2016

de tarieven zijn zelfs relatief laag als je bedenkt dat de elektriciteitsmarkten op onze zustereilanden aanzienlijk groter zijn

W

Tekst: WEB, redactie WEB | Foto: creativEnvision/Conté

EB heeft een zware tijd achter de rug, zegt Algemeen Directeur Alfredo Koolman, die sinds 2013 de leiding heeft.

In 2012 was een faillissement zelfs niet ondenkbaar. Alfredo Koolman was zich dan ook terdege bewust van de zware taak die hij op zijn schouders nam toen hij solliciteerde bij het nutsbedrijf.

Hij was vastbesloten zijn brede ervaring bij energiebedrijven in NoordAmerika, Nederland en op Aruba in te zetten om WEB uit het slop te trekken.

Samen met de mensen van het eiland en waar nodig met ondersteuning door deskundigen van buiten Bonaire.

Groeiend bedrijf

Drie jaar later is WEB een heel eind op weg. Het bedrijf heeft in 2015 een deel van de productie van drinkwater overgenomen van General Electric om aan de groeiende vraag te voldoen.

Ook is de betrouwbaarheid van de drinkwaterlevering verbeterd. Nu wordt in samenwerking met Contour Global gewerkt aan het uitbreiden van de productiecapaciteit van elektriciteit.

Als Contour Global niet aan de vraag naar elektriciteit kan voldoen, springt WEB bij door zijn generatoren in te

zetten. Al sinds 2013 is WEB op projectbasis verantwoordelijk voor de inzameling en zuivering van afvalwater.

Een deel van het gezuiverde water wordt gebruikt voor de landbouw; binnenkort zal het ook voor tuinen van hotels ter beschikking worden gesteld. In 2014 is een experiment met zonne-energie van start gegaan op het Barcadera-terrein. WEB heeft ook input gegeven voor de op handen zijnde nieuwe Wet Elektriciteit en Drinkwater BES. In 2015 verhuisde WEB naar een groter en moderner pand. In de afgelopen jaren is het aantal werknemers gegroeid van 69 naar 120 en Alfredo Koolman kent hen vrijwel allen bij naam.

Stabiele tarieven

In 2012 is besloten dat WEB subsidie ontvangt om de tarieven voor elektriciteit en water kunstmatig laag te houden. Hoewel de subsidies te zijner tijd naar nul worden afgebouwd, is het WEB gelukt om de tarieven voor elektriciteit te verlagen.

In 2014 en 2015 zijn de tarieven voor water en elektriciteit cumulatief met 10 procent verlaagd. Toch vinden sommige klanten de tarieven nog steeds te hoog. Maar volgens Alfredo Koolman zijn de tarieven vergelijkbaar met die op Curaçao en Aruba. “Ze zijn zelfs relatief laag als je bedenkt dat de elektriciteitsmarkten op onze 19

zustereilanden aanzienlijk groter zijn.”

Hij legt verder uit: “WEB koopt de elektriciteit volgens een contract in van Contour Global. Contour Global wekt een deel van de elektriciteit op met dieselgeneratoren, maar ook met moderne windturbines die jaarlijks gemiddeld in 33 procent van de energiebehoefte voorzien. Daardoor zijn de tarieven op Bonaire niet alleen afhankelijk van de prijs van olie.

Dat betekent dat bij een stijging van de olieprijzen de tarieven voor elektriciteit minder sterk stijgen; omgekeerd zullen de tarieven minder dalen bij een daling van de olieprijzen.”

Groeiende vraag

De groeiende vraag is volgens Alfredo Koolman één van de grootste uitdagingen voor WEB, en voor Bonaire. Per jaar neemt de vraag naar elektriciteit en water toe met respectievelijk 6 en 4 procent.

Dit betekent dat in 2028 de vraag naar elektriciteit zal zijn verdubbeld ten opzichte van 2016.

“Om aan de vraag te kunnen blijven voldoen, moet je tijdig investeren,” zegt Alfredo Koolman. “Dat betekent nú besluiten nemen, nú naar oplossingen zoeken en goede afspraken maken.

Voor besluiteloosheid is geen tijd.”

WEB is zich nu samen met Contour Global aan het oriënteren op de elektriciteitsproductie en distributie

Let’s do it together voor de komende twintig jaar. Hierbij wil WEB optimaal gebruik gaan maken van duurzame energiebronnen zoals wind en zon.

Een voorwaarde voor de toepassing van duurzame energie is wel dat die betrouwbaar en vooral betaalbaar moet zijn.

Gezien de kleinschaligheid van Bonaire is het een blijvende uitdaging voor WEB om te zorgen dat het bedrijf rendabel blijft en tegelijkertijd tegemoet kan komen aan de uiteenlopende wensen van klanten, aandeelhouders en overige stakeholders.

Op eigen kracht vooruit

Alfredo Koolman ziet de toekomst van WEB en van Bonaire met vertrouwen tegemoet. Succes, zo stelt hij, behaal je door samen keihard, toegewijd en met passie te werken. Het motto van WEB is dan ook “Let’s do it together”. Dit slaat niet alleen op interne samenwerking maar ook op samenwerking met externe relaties als vakbonden, gedeputeerden, multinationals als General Electric en Contour Global, en de Rijksoverheid. “Let’s do it together” heeft er ook toe geleid dat WEB van een vrij gesloten organisatie verandert in een open bedrijf dat actief in contact treedt met kleine en grote klanten en waar mogelijk adviseert en ondersteunt.

“Als directeur van WEB sta je net als een kapitein op de brug van een schip,” zegt Alfredo Koolman.

“Je kijkt vooruit en je dient de mensen, een directeur is alleen maar effectief als hij dient.”

En dat doet hij met succes: WEB is niet alleen uit een diep dal gekomen, het bedrijf boekt positieve resultaten, groeit zowel technisch als organisatorisch, en is zich aan het voorbereiden op de groeiende vraag naar elektriciteit en water.

Ondanks de successen is WEB nog niet waar het moet zijn, vindt Alfredo Koolman; blijvende inzet is vereist. Maar hij is enorm trots op zijn mensen en op het feit dat WEB aan de wereld heeft laten zien dat Bonaire het zelf kan, op eigen kracht.

JOB Bedrijfsblad 2016

22

JOB Bedrijfsblad 2016

Interview met Indra Izijk, Optica Antillana Tekst: Gerjanne Voortman | Foto: Gerjanne Voortman/Conté

Sinds januari dit jaar werkt Indra Izijk bij Optica Antillana op Bonaire. Haar geschiedenis als opticien gaat echter veel verder terug.

Voor Indra (53) werd gevraagd om in het filiaal op Bonaire te komen werken, werkte ze twintig jaar lang voor Optica Antillana op Curaçao. “Het is ongeveer hetzelfde, maar hier zijn de mensen aardiger”, vertelt Indra met een lach.

Familiebedrijf

Optica Antillana is 37 jaar geleden op Curaçao opgericht door Bob Verbrugge.

Drie jaar later opende hij ook een filiaal op Bonaire. Hij was daarmee de eerste opticien op het eiland. De Naamloze Vennootschap beschikt intussen over meerdere filialen op Curaçao en koestert nog steeds haar filiaal op Bonaire.

De Optica op Bonaire is inmiddels verhuisd naar een ander pand en heeft meerdere werknemers in dienst.

De winkel aan de Kaya Grandi wordt dagelijks gerund door opticien Indra en twee verkoopmedewerksters; Suenayri Martis en Zuleida Martinus. Verder is Marion Franklin werkzaam bij zowel het filiaal op Bonaire als de filialen op Curaçao en bovendien verantwoordelijk voor de administratieve kant van het bedrijf.

Ook de vrouw en de drie kinderen van oprichter Verbrugge zijn tot op de dag van vandaag betrokken en werkzaam binnen het familiebedrijf.

Oog voor monturen 23

JOB Bedrijfsblad 2016

Sieraad voor het gezicht

Als opticien is Indra verantwoordelijk voor het uitvoeren van oogmetingen, het adviseren over brillenglazen, het inslijpen van de glazen en het uiteindelijke maken, bijstellen en eventueel repareren van de bril. Maar natuurlijk helpt ze de klant ook bij het uitzoeken van een gepast montuur. Indra laat de klanten graag de wat gedurfdere monturen uitproberen. Volgens de ervaren opticien kiest men te vaak voor neutrale kleuren zoals zwart of bruin. “Een bril is een sieraad voor het gezicht, niet alleen iets om doorheen te kijken”, maakt Indra duidelijk. Elke gezichtsvorm en elke persoonlijkheid vragen om een ander montuur en na meer dan 27 jaar in de wereld van brillen heeft Indra een oog ontwikkeld voor passende monturen.

Bedrijfsontwikkelingen

Optica Antillana richt zich op een brede doelgroep. Soms komt er een toerist binnen voor een reparatie aan een bril, maar op de eerste plaats wil het bedrijf er zijn voor de lokale Boneriaan.

Om het dragen van brillen betaalbaar te houden voor iedereen, biedt Optica sinds kort dan ook een huiscollectie aan. “De prijzen op het eiland zijn de afgelopen jaren flink gestegen, maar Optica Antillana wil het dragen van een bril toegankelijk houden voor iedereen,” geeft collega Marion aan. Alle monturen binnen de huiscollectie hebben een

Een bril is een sieraad voor het gezicht, niet alleen iets om doorheen te kijken

vaste lage prijs waardoor deze in de meeste gevallen geheel binnen de vergoeding van de verzekering vallen.

Buiten de nieuwe huiscollectie om blijft er ook veel keuze voor degenen die graag een exclusiever model willen en bereid en bemiddeld genoeg zijn om daarvoor te betalen.

Met het oog op de toekomst ontwikkelt het bedrijf zich nu ook op het gebied van contactlenzen. Omdat de vraag naar speciale lenzen groeit, zal er binnen één van de filialen van Optica Antillana op Curaçao een contactlenzencentrum komen waar mensen met specialistische klachten of wensen terecht kunnen. Dit centrum gaat met apparatuur werken waarbij bijvoorbeeld 3D foto’s van het oog gemaakt kunnen worden. Het zal niet langer nodig zijn om af te reizen naar het buureiland om geholpen te worden voor specialistische contactlenzen. Het vooronderzoek kan op Bonaire plaatsvinden en de contactlensspecialisten zullen op afspraak naar het eiland komen om mensen te helpen die bijvoorbeeld oogoperaties achter de rug hebben.

Ook Indra wil zich blijven ontwikkelen in haar vakgebied en zich verder verdiepen in contactlenzen.

Eerste vrouwelijke opticien

De eerste vrouwelijke opticien van de 24

Antillen geniet na 27 jaar nog elke dag van haar beroep. “Er gaat een wereld voor sommige klanten open wanneer ze voor het eerst de juiste bril dragen”, legt ze uit, en het geeft haar voldoening daar aan bij te kunnen dragen. Zelf koos Indra voor het vak van opticien toen ze als jonge vrouw een bril nodig had.

Ze vond het zo interessant om mee te kijken in de werkplaats hoe haar bril gemaakt werd, dat het uiteindelijk leidde tot het opzeggen van haar baan bij de overheid op Curaçao en ze vertrok naar Nederland. In Rotterdam volgde ze haar studie tot opticien. Haar stage deed ze op Curaçao waar ze zich bovendien realiseerde dat ze niet alleen haar familie, maar ook het strand, de zon en de sfeer van de Antillen niet zou willen missen. Na zes jaar werkervaring in Nederland te hebben opgedaan, keerde ze dan ook terug naar Curaçao alwaar ze de eerste vrouwelijke opticien van de Nederlandse Antillen werd. Soms leidde dat tot komische situaties, vertelt Indra: “Dan stelde ik iemands bril bij en dan werd er gezegd: “Nee, ik wil geholpen worden door de opticien!” “Juffrouw”, zei ik dan, “Ik ben hier de opticien!”

Tegenwoordig zijn er meer vrouwelijke opticiens en komen dergelijke situaties zelden meer voor. Op de opleiding zijn er nu zelfs meer vrouwen dan mannen te vinden. Toch kiezen niet heel veel studenten voor de studie opticien.

Indra hoopt dat er meer jongeren op de eilanden voor het door haar zo geliefde vak zullen kiezen. Om interesse te wekken en te laten zien hoe leuk haar vak is, liet Indra laatst een jongen meehelpen zijn eigen bril te maken.

Ook geeft ze al haar klanten graag wat extra informatie over wat er precies gemeten wordt bij de oogmetingen en leert ze hen met plezier wat over het functioneren van het oog.

Indra heeft nog geen moment spijt gehad van haar keuze voor Bonaire en verwacht nog lange tijd bij Optica Antillana te zullen blijven werken.

“Overal waar ik mijn werk kan uitoefenen ben ik gelukkig”, geeft de bedreven opticien aan.

JOB Bedrijfsblad 2016

Jaarlijkse bijdragen 2016; deel II Tekst: Dick ter Burg

In de eerste JOB van dit jaar meldde de Kamer van Koophandel en Nijverheid (KvK) dat elke ondernemer dit jaar een brief krijgt over het opvragen van de omvang van het eigen vermogen (EV) van de onderneming. In dit artikel wil de Kamer dieper ingaan op de jaarlijkse bijdrage voor 2016.

Alle ondernemers krijgen in maart en april de rekening voor de jaarlijkse bijdrage van 2016 op hun spreekwoordelijke ‘deurmat’.

Deze bijdrage is verplicht voor elke ingeschreven ondernemer, stichting, vereniging of andere entiteit in het handelsregister. Iedereen die is ingeschreven, is namelijk wettelijk verplicht de jaarbijdrage te betalen.

Voor stichtingen, verenigingen en particuliere fondsen is dat een vast bedrag van 135 USD per jaar.

Ondernemingen betalen andere prijzen en dat kan per bedrijf verschillen.

De jaarbijdrage is namelijk afhankelijk van het Eigen Vermogen dat de onderneming bezit. Hoe groter het EV van het bedrijf, hoe hoger de jaarlijkse bijdrage zal zijn. Zo dragen de sterkste schouders de grootste lasten. Niet alle ondernemers voldeden in het verleden aan deze betalingsplicht. Soms vergat men te betalen en soms weigerde men ondanks wettelijke verplichting te betalen. De KvK heeft deze niet betalende ondernemers meerdere keren aangemaand en elk jaar wordt het verschuldigde bedrag hoger en hoger. Dat gaat dit jaar, in 2016, totaal veranderen. De Kamer vindt het namelijk hoog tijd om schoon schip te maken en de wanbetalers aan te pakken. De wetgever stelt hiervoor een

aantal middelen beschikbaar. Dus wat staat de wanbetalende ondernemer binnenkort te wachten?

Algemene regel: ieder jaar moet iedere ondernemer de jaarlijkse bijdrage betalen Ook al vinden veel ondernemers het onzin, het handelsregister is er voor hen en de ondernemer betaalt er dan ook voor. Vanuit de invalshoek van het handelsrecht is het een belangrijke bron van informatie.

In dit handelsregister kun je namelijk zien wie er namens het bedrijf vertegenwoordigingsbevoegd is en wat het bedrijf precies doet. Dit is wel zo gemakkelijk als je zaken doet met iemand die je nog niet kent. De KvK hoort vaak verhalen over de zin en vooral de onzin van het handelsregister en waarom het register onnodig zou zijn. Deze ondernemers komen hier echter op terug als er een juridisch probleem is en advocaten zich er mee dienen te bemoeien. Op dat moment wordt het handelsregister namelijk heel erg belangrijk.

De jaarlijkse bijdrage is bedoeld om alles te kunnen laten draaien en alle gegevens en wijzigingen te kunnen verwerken. Het staat verwoord in de Handelsregisterwet 2009 BES. De ondernemer moet de bijdrage binnen één maand na het krijgen van de rekening betalen. Ook als de ondernemer de rekening niet heeft ontvangen, dan nog dient hij te betalen om aan zijn wettelijke plicht te voldoen.

Traject 2016 De Kamer begint in 2016 dus met de grote schoonmaak. Vooral bedrijven die jaren achterlopen met betalen zullen het merken. De KvK gaat aan de slag met een betaaltraject: In maart en april 2016 ontvangt iedereen de rekening (eventueel 26

voorzien van het ontbrekende saldo over de voorgaande jaren).

De betalingstermijn voor deze rekening is 30 dagen. Betaalt de onderneming niet binnen de termijn van 30 dagen ontvangt het bedrijf eenmalig een aanmaning.

Deze aanmaning heeft een termijn van 7 dagen.

Is deze aanmaning na 7 dagen nog steeds niet betaald, volgt er een incassoprocedure waarbij de KvK de vordering uit handen geeft aan een extern incassobureau. De kosten voor deze incasso (een incassobureau berekent immers extra kosten voor de dienst die zij leveren) zijn voor rekening van de ondernemer.

Ontbinding door de rechter Indien de bestuurder of ondernemer nog steeds niet wenst te betalen dan loopt hij het risico dat de KvK de rechter gaat verzoeken tot het ontbinden van de rechtspersoon.

Dit kan al nadat de ondernemer een achterstand van een jaar aan jaarlijkse bijdragen heeft opgebouwd (Zie artikel 25 van het Burgerlijk Wetboek BES, boek 2). Alle kosten die hiermee gemoeid zijn, zijn eveneens voor rekening van de onderneming. Het is dus raadzaam om de rekening van de jaarlijkse bijdrage van de KvK te betalen bij binnenkomst. Zo kunnen eventuele extra kosten die mogelijk geheven moeten worden, worden voorkomen. Het is daarnaast aan te bevelen om te checken of u nog ergens een onderneming op uw naam heeft staan waar u mogelijk niet meer van weet. De ondernemer heeft hierin een onderzoeksplicht en kan zich niet verschuilen achter het feit dat men er niet van wist. Het handelsregister is openbaar en kan dus altijd worden ingezien.

n! i u n e j f j i r h Sc Emailadres: info@fundashonforma.com • telefoonnummer: +599 717 6949

Forma start met verschillende cursussen in 2016 Talen

Qredits (ondernemerschap)

Papiaments basis

HACCP (voedsel veilig werken)

Papiaments gesprekken

Sociale hygiene

Papiaments spelling

Rijbewijs

Engels voor beginners 1

Managementvaardigheden (keuze uit 20 modules)

Engels voor beginners 2

Klantgerichtheid (keuze uit 9 modules)

Engels voor halfgevorderden

Zakelijke communicatie Engels (ZCE)

Nederlands als tweede taal voor beginners 1

Zakelijke correspondentie 1 (ZCN)

Nederlands als tweede taal voor beginners 2

Zakelijke correspondentie 2 (Nederlands)

Digitale vaardigheden

Excel voor beginners

Basis Computer W8 & internet explorer niveau 1

Excel voor gevorderden

Basis computer W8 & internet Explorer niveau 2

Microsoft outlook

(instructietaal Papiaments) (instructietaal Papiaments)

Training uitnodigingen en posters met Microsoft office

(instructietaal Papiaments)

Microsoft Frontpage

Trainingen

Microsoft powerpoint

Communicatie en klantvriendelijkheid

Microsoft project

Zakelijke communicatie

Hobby’s

Basis budgettering (instructietaal Papiaments)

Timmeren voor vrouwen

Secretariaatspraktijk

Aquarellen Taart decoratie

tie. a c u d e n e n Volwasse d om te leren! ou Nooit te

Internationale keuken Mozaïek Sieraden maken

Fundashon Forma • Kaya L. D. Gerharts 15 • Tel: +599 717 33 6949 • info@fundashonforma.com • www.fundashonforma.com

JOB Bedrijfsblad 2016

Met zeven vluchten per dag heeft InselAir Bonaire samen met Divi Divi Air uit het isolement gehaald. Zo vindt Edward Heerenveen, directeur en mede-oprichter van de op Curaçao gevestigde Antilliaanse particuliere luchtvaartmaatschappij InselAir International B.V. en InselAir Aruba.

Tekst: Patricia Bergwijn | Foto: InselAir

InselAir vliegt Bonaire naar de toekomst

D

eze Antilliaanse luchtvaartmaatschappij werd in 1993 opgericht door Edward Heerenveen en is later in samenwerking met Albert Kluyver als directeur van Corporate Financial Solutions operationeel gemaakt. Sinds het ontvangen van de eerste AOC (Air Operating Certificate) oftewel de vergunning om een luchtvaartmaatschappij te mogen zijn in 2006 vliegt InselAir vanuit thuisbasis Curacao naar verschillende bestemmingen.

Het bedrijf telt momenteel zo’n 800 werknemers verspreid over InselAir Curacao en InselAir Aruba.

En het is niet alleen één van de grootste luchtvaartmaatschappijen in de Caribische regio maar als zodanig ook één van de grootste lokale bedrijven. De maatschappij vervoerde in 2015 namelijk zo’n 1,4 miljoen passagiers, vloog met 19 vliegtuigen naar 23 bestemmingen en draaide een omzet van ruim USD 200 miljoen.

Uit isolement

Bonaire heeft als bestemming een speciale plaats. Het eiland is voor vervoer immers

altijd afhankelijk geweest van anderen.

De omvang en het inwonersaantal waren eenvoudigweg te klein voor eigen luchtvaart. Men kon Bonaire bereiken overzee, via de scheepvaart. Edward Heerenveen haalt in dat verband de Niagara aan; de boot die tussen Bonaire en Curaçao voer.

De eerste plaatselijke Antilliaanse Luchtvaartmaatschappij (ALM) kreeg om vanaf Curaçao op Bonaire te gaan vliegen van de overheid vijf miljoen subsidie volgens Heerenveen. Bonaire was niet zo’n populaire bestemming dus vliegen naar het eiland was financieel niet aantrekkelijk.

Toen ALM in 2004 failliet ging, nam opvolger DAE (Dutch Antilles Express) de rol van luchtvaartmaatschappij voor de Nederlandse Antillen over. Maar ook DAE slaagde er niet in het hoofd boven water te houden. Dus op het moment dat DAE eveneens sneuvelde in 2013, dreigde Bonaire de vluchten tussen Curaçao en Bonaire kwijt te raken. Toenmalig actief politicus Ramonsito Booi besloot daarom om tafel te gaan met de directie van InselAir. Mede op diens aandringen en vanwege de positieve uitslagen van de studie naar bestemming Bonaire verhoogde InselAir de luchtvaartmaatschappij vervolgens het aantal vluchten op Bonaire 28

en oogstte het op de studie gebaseerde verwachte succes. Wat begon met een paar vluchten in de week, is sinds 2,5 jaar uitgegroeid tot wel zeven vluchten per dag en 37 vluchten naar Bonaire per week.

“Het eiland is een groeimarkt”, licht mede-oprichter Heerenveen toe. Het vliegen op Bonaire dat ontstond uit verplichting en verantwoordelijkheid - het op Curaçao gevestigde moederbedrijf InselAir International BV is een onderneming van vóór de opdeling van de voormalige Antillen en kreeg bij het verlenen van de vergunning de verplichting en verantwoordelijkheid mee om op Bonaire te vliegen - is inmiddels uitgegroeid tot een lucratieve business.

Het gaat zelfs zo goed dat InselAir recent het kantoor op Bonaire International Airport uibreidde, meer personeel inzet en dit kantoor bovendien langer open houdt. De luchtvaartmaatschappij heeft in tegenstelling tot ALM overigens nooit subsidie ontvangen om te vliegen op Bonaire, maar het gered op basis van eigen investeringen.

Bezint eer ge begint

Het succes dankt de luchtvaartmaatschappij volgens directeur Heerenveen

JOB Bedrijfsblad 2016

Edward vooral aan het feit dat ze van te voren studies doen, met kleine vliegtuigen zijn begonnen en langzaam hebben opgebouwd en natuurlijk aan de volgens Heerenveen ervaren commissarissen en het managementteam met kennis van zaken.

Inselair heeft een groot aantal werknemers die indertijd door het faillissement van ALM hun baan verloren, overgenomen. Alle expertise was daarmee in één klap in huis. ,,Een goede gok”, noemt de van oorsprong luchtverkeersleider en rijksvoorlichter Heerenveen het. ,,Het had ook verkeerd kunnen gaan.” De twee eerdere Antilliaanse luchtvaartmaatschappijen redden het immers niet. ,,Maar die hadden dan ook niet zulke ervaren en gedegen bestuurders als wij”, grapt directeur Heerenveen half.

Het zijn de studies naar en over bestemmingen waaraan InselAir haar succes onder meer te danken heeft.

Goede studies kunnen het verschil betekenen tussen failissement en succes. ,,Je moet altijd eerst een studie doen.

Een verkeerde beslissing op basis van routeplanning kan zomaar je faillissement betekenen. Dus moet je voorzichtig laveren tussen tussen wat wenselijk is en wat mogelijk. Een nieuwe route is een miljoeneninvestering. Onderzoek is echt van levensbelang voor het bedrijf.”

Heeren veen

Tenslotte maakt het feit dat het om hun eigen geld gaat, dat de oprichters in het bedrijf gestoken hebben, hen ook voorzichtiger en bewuster van de risico’s.

Naast de verscheidene nieuwe bestemmingen die ook weer voor volgend jaar op de planning staan, heeft directeur Heerenveen de ambitie om van InselAir de luchtvaartmaatschappij nummer één van de Cariben te maken. Het luchtvaartbedrijf is er bijna en hoeft daarvoor alleen nog de in 1947 opgerichte Panamese COPA Airlines te verslaan. Volgens directeur Heerenveen gaan ze dat vooral bereiken door samenwerkingen aan te gaan, waardoor InselAir toch in bijna alle landen in de Cariben en Zuid- en Latijns Amerika aanwezig zal kunnen zijn. Een voorbeeld daarvan zijn de onderhandelingen met luchtvaartmaatschappijen die op de Oostelijke Cariben vliegen en met hun vliegtuigen op bijna alle Oostelijk Caraïbische eilanden landen. Deze samenwerking is aantrekkelijk omdat het niet alleen een groter aantal passagiers in de eigen vliegtuigen betekent maar ook in die van de anderen vanwege de aansluiting op vluchten in hun regio.

Daarnaast blijft het de passagier naar de zin maken ook altijd weer een uitdaging waaraan InselAir ook de komende jaren 29

hard blijft werken. Het aanpakken en terugdringen van vertragingen valt daar uiteraard ook onder.

Passie voor de luchtvaart en realistische doelen

Edward Heerenveen, de zesde telg uit een familie van tien kinderen, maakte eerst een kleine omweg voordat hij uiteindelijk binnen de luchtvaartindustrie zijn plaats vond.

Als kleine jongen wilde hij aanvankelijk diplomaat worden, maar dat bleek niet zo heel erg realistisch voor een Curaçaoenaar in die tijd. ,,En als je succes wilt hebben, moet je realistische doelen stellen en daarvoor gaan. Niet opgeven voor je ze hebt bereikt”, zo spoort Heerenveen de hedendaagse jeugd aan.

Omdat zijn ouders wilden dat hij onderwijzer werd, studeerde hij daarom eerst voor docent. Nadat hij aan hun opdracht had voldaan, volgde hij zijn ware liefde: de luchtvaart en dan met name de luchtverkeersleiding. Als kleine jongen had hij met ontzag naar de toren gekeken die de vliegtuigen begeleidde op hun vluchten. Een piloot was teveel van huis naar zijn smaak, maar een luchtverkeersleider, dat was het helemaal. Die kans kreeg hij in Nederland.

Na de zware opleiding te hebben

JOB Bedrijfsblad 2016

Een verkeerde beslissing kan je faillissement betekenen.

Dus moet je voorzichtig laveren tussen tussen wat wenselijk en wat mogelijk is afgerond en behoorlijk wat jaren in de luchtverkeersbeveiliging vond Heerenveen het tijd voor iets heel anders. Hij had ondertussen ook massacommunicatie en bedrijfsjournalistiek gestudeerd.

Deze opleiding met een ingelaste stage overheidsvoorlichting en woordvoering bij de Rijksvoorlichtingsdienst in Nederland maakte hem rijksvoorlichter bij de voorlichtingsdienst van Curaçao. Maar de oude liefde en passie bleven trekken en dus vond Heerenveen zijn weg terug naar de luchtvaart als directielid bij ALM/DCA. Na drie jaar verliet hij de luchtvaartmaatschappij ALM/DCA

echter weer om directeur te worden van de NationaleTelevisie Maatschappij Telecuracao als verandermanager totdat hij na twee jaar zijn opdracht had voltooid.

TweeĂŤnhalf jaar na zijn vertrek bij ALM/DCA ging de maatschappij failliet en DAE vulde niet helemaal het gat op dat was ontstaan.

Dat was voor Heerenveen de extra stimulans om voor zichzelf te beginnen.

Omdat in die tijd in Duitsland grote interesse bestond voor de Caribische eilanden en Heerenveen met een Duitse vriend en collega luchtverkeersleider over zijn plannen sprak, kwam het Duitse woord

voor eiland (Insel) ter sprake.

Het gevolg was de naam InselAir. De oprichting van luchtvaartmaatschappij InselAir betekende voor Bonaire niet alleen de opheffing van een dreigend isolement.

Het bedrijf biedt voor nu en in de toekomst ook luchtvaartconnecties naar de regio en Latijns- en Zuid- Amerika. En hoe groter het bereik hoe groter het netwerk van de economische luchtverkeersaders voor het eiland. Luchtverkeersaders die economische groei en dus profit voor zowel Bonaire als InselAir brengen.

Statistiekenhandelsregister

Q1 2016

Rechtsvormen

nieuw ingeschreven bedrijven op bonaire Sector

1-1 2016 tot 1-4 2016

Landbouw Visserij Industrie Nuts Bouwnijverheid Installatie bedrijven Groothandel Tussenhandel Detailhandel food Detailhandel non-food Hotels, etc.

Reparatiebedrijven Transport Bankwezen Verzekeringswezen Zakelijke dienstverlening Overige dienstverlening Verhuur onroerend goed Overige dienstverlening Totaal:

0 0 0 2 11 0 1 2 1 9 8 1 6 14 0 15 8 2 37 123

Bron: KvK

LET OP!

Mocht er nog een inschrijving zijn waar uw naam als bijvoorbeeld bestuurder of eigenaar staat vermeld en deze is niet meer actief, geef dit dan door aan het handelsregister.

Zo voorkomt u eventuele oplopende schulden en zorgt u ervoor dat de gegevens uit het handelsregister op orde zijn.

Doe de check bij de KvK!

Totaal

Buitenlandse rechtsvorm hoofdvestiging op Bonaire Commanditaire vennootschap meerdere beheerders Commanditaire vennootschap met één beheerder Stichting Stichting Particulier Fonds Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid Vereniging zonder rechtsbevoegdheid Vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid Particulier fonds Eenmanszaak Coöperatie Maatschap Vennootschap onder firma Naamloze vennootschap Besloten vennootschap Nevenvestiging met hoofdkantoor buiten Bonaire Besloten vennootschap naar Nederlands recht Totaal:

4 1 1 291 24 87 1 10 24 738 8 3 15 854 1269 110 11 439

Patricia Bergwijn (Project)management Communication Consultancy

+599 7820973 | write.consult.pb@gmail.com

JOB Bedrijfsblad 2016

Cijfers Boeken

Power cuts Bonaire

2010

2011

2012

2013

2014

14

22

36

24

25

< 1 hour

1

4

3

7

8

1-2 hour

5

7

11

6

8

2-5 hour

8

8

15

9

7

> 5 hour

0

3

7

2

2

Number of power cuts

Total

Total length

29

65

141

52

57

Average length

2.1

2.9

3.9

2.2

2.3

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

‘Social media’ speelt een steeds grotere rol in het leven van mensen. Dus moet de zakelijke wereld daar iets mee. Het boek ‘Zakelijke doelen bereiken met social media’, geschreven door Marco Frijlink en Wilco Verdoold, is bedoeld om bedrijven te helpen bij het inzetten van social media.

De auteurs gaan in hun boek in op de geschiedenis van dit fenomeen en geven uitleg over de inhoud en het online adverteren.

Hours

mln kWh

Zakelijke doelen bereiken met social media

Het boek geeft de lezer het advies om van tevoren vast te stellen wat het doel is van het inzetten van social media. Naar aanleiding van onderzoek hebben de auteurs twaalf doelen opgesteld.

Daar vallen onder meer het behouden van klanten, het vergroten van het marktinzicht en/of verhoging van de productiviteit onder. Samen met negen andere social media-experts hebben de schrijvers voor elk doel vier activiteiten opgesteld.

Met dit ‘Social Media Business Model’ kun je aan de hand van vastgestelde doelstellingen dus je eigen social media-activiteiten kiezen.

Het boek volgt dan ook de structuur van deze twaalf doelstellingen.

Elektriciteit produktie Bonaire

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Fossiel Wind

12%

more electricity generated from wind on Bonaire in 2014

Bron CBS

Het belangrijkste punt met betrekking tot het kiezen van kanalen is volgens de auteurs: ‘actief zijn op de kanalen waarop je doelgroep actief is’. Daarnaast raden ze aan te profiteren van de voorbeelden van anderen. Observeren lijkt een voor de hand liggende stap maar toch slaan veel bedrijven dit over. Er valt echter veel te leren van de ervaringen van anderen. Ten slotte geeft het boek tips over tools voor social media en worden de belangrijkste social media-kanalen uitgebreid behandeld inclusief een woordenlijst met termen die worden gebruikt. ISBN 978 90 470 0793 7

31

JOB Bedrijfsblad 2016

in niet rgie e i w ne ne-e n o z oft gelo s een r e t en moe n ligg a a in g

Persoonlijke Energie Tekst: Tom Kok

Energie verliezen

Alles waar je achteraan zit kost onevenredig veel energie. Heimwee kost energie, verdriet al helemaal, managers zijn de grootste energiesleurpers ter wereld, piekeren kost bergen energie en ergernis put je helemaal uit.

Mensen met een dubbele agenda, een medewerker die de kantjes er af loopt, een kennis die liegt, een hufter die je in het verkeer snijdt. De hele dag en elke dag doen zich zaken voor die je energie kosten of zelfs je energie doen verliezen.

Wat doe je daaraan?

Energie behouden

Energie behouden doe je door geestelijke weerbaarheid te ontwikkelen.

Besef dat alles wat je ziet, hoort en meemaakt, is wat het is. Niet meer dan dat. De rest maak je er zelf van. De manier waarop je je verhoudt tot wat er is en gebeurt, bepaalt hoeveel energie het je kost. Het vermogen om jezelf en in balans te blijven ten opzichte van wat er gebeurt, is geestelijke weerbaarheid.

Wees daarnaast wijs met je energie.

Houd focus. Als je veel zaken tegelijk

doet, verlies je veel energie.

Een mobieltje dat vier taken tegelijk uitvoert, is zo door zijn batterij heen.

Bij een mens is het net zo.

Focus en je houdt je energie vast.

Werken met vriendelijke mensen is ook een beproefd recept om te zorgen dat je je energie kan vasthouden. Of in je eentje werken, zonder afleiding.

En dan nog een praktische: Werken bij de verkeerde temperatuur kost energie, of het nu te koud is of te warm.

Energie behouden doe je dus ook door bij een goede temperatuur te werken.

Als je iets wilt maar er niet met veel energie achteraan wilt zitten, probeer dan magnetisch te werken.

Maak jezelf aantrekkelijk voor hetgeen je wilt en probeer het op die manier naar je toe te trekken.

Je kan dus meer aan het behouden en onderhouden van je energie doen dan je zo één-twee-drie zou denken.

Energie krijgen

Energie krijgen, zomaar voor niets?

Inderdaad: voor niets gaat de zon op.

34

Maar energie kan je krijgen. Als je zelf geïnspireerd bent, voel je de energie door je aderen stromen. Een soort zelfopwekking van energie dus.

Zelf geïnspireerd leven en inspiratie geven aan anderen is de ideale manier om je energie te laten stromen.

Dat geldt ook voor passie.

Datgene waar je passie voor voelt, kost geen energie. Denk aan de werknemer die zich vermoeid naar huis sleept om half zes om daarna thuis vier uur lang onvermoeibaar aan zijn hobby te werken. Ga om met mensen waar je energie van krijgt, vriendelijke mensen.

Eet voedsel waar je energie van krijgt.

Drink twee liter water per dag. En, heel belangrijk: slaap! Slaap elke dag voldoende. Niets kost zoveel energie als gebrek aan slaap. Een voor iedereen bekende manier om energie op te doen, is even in de zon te liggen of even met je gezicht in de zon staan. Dat geeft meteen een boost aan energie. Heel veel mensen krijgen energie van rust.

Van de rust van de natuur, van de rust van muziek, van de rust van de zee.

En zelfs van de rust van mooie gedachten, een goed gedicht of een

ENERG

IE BES PAREN

goed boek dus. Ook verlangen geeft energie, korte gesprekken, korte vergaderingen, complimenten, het krijgen van vertrouwen en humor.

Allemaal bronnen van persoonlijke energie.

DIT W EEKEN DOE IK D WEER â&#x20AC;&#x2122;S LEKKE R NIKS

Tenslotte nog een troostrijke gedachte: als je je energie gebruikt hebt, is het niet weg. Het heeft een andere vorm gekregen. Klaar om door iemand anders te worden opgepikt. Kijk, en daar krijg ik dan weer energie van.

35

Column

Sport

JOB Bedrijfsblad 2016

Krijg je van bewegen energie?

Tekst: Rianne van Rijswijk

”Ik heb geen kracht meer om te sporten” … Dat hoor je meer dan eens, denk ik. Nu diegene maakt op meer dan één manier een domme fout. Ten eerste is de term al fout. In het dagelijks leven gebruiken we vaak het woord ‘kracht’, terwijl we energie bedoelen. Wat ik nog weet van mijn studie bewegingswetenschappen is dat kracht ofwel iets is waarmee de snelheid van arbeid wordt verricht of het is de snelheid waarmee energie wordt verbruikt. Dus als iemand geen kracht meer heeft om te sporten kan hij of zij de arbeid toch gewoon iets langzamer verrichten? Met andere woorden geen kracht is geen excuus, ha!

Ten tweede krijg je van sporten energie. Tja, dat klinkt misschien raar, dat je, als je energie levert, ook energie terugkrijgt. En ik moet toegeven dat je er geen adem, eten of drinken (onze menselijke energiebronnen) voor terug krijgt, maar er is een ander aspect van belang.

Door te sporten spreek je namelijk de energie in het lichaam aan. Het is niet alleen zo dat je hart harder gaat pompen en je zuurstofopname toeneemt zodat je kunt bewegen. Belangrijker nog is het feit dat je energie gaat stromen. Want juist dat is essentieel voor een goede energiehuishouding. Die stromende energie zorgt ervoor dat je voldoening krijgt.

Dat tevreden gevoel na inspanning, die kick, dat is pas een oppepper!

In deze context gaat het echter ook over kinetische energie. De energie als gevolg van een beweging, hetgeen de geschiktheid om arbeid te verrichten of warmte af te geven aangeeft. En kijk, dat is nu precies wat je merkt als je sport; je doet iets en je zweet!

Als je van iemand hoort dat hij of zij geen energie meer heeft om te sporten heeft dat alles te maken met wilskracht. Dus ook al ben je geschikt om bepaald werk te verrichten dan is het de vraag of je jezelf er ook toe kunt zetten om dat werk te verrichten. Ik heb overigens mijn master in bewegingswetenschappen niet meer gedaan. Jammer, denk ik achteraf, ik kreeg er zeker een kick van. Maar er waren zoveel fysische termen en trucjes daarnaast, pfff, daar had ik echt geen … , juist ja, energie meer voor.

Naast sporten is dat met werken misschien ook wel zo. Nu weet je in ieder geval wat je moet zeggen als iemand geen kracht meer heeft.

Uniformen | Bedrijfskleding | Sportkleding | Polo’s | Petten Veiligheidskleding | werkschoenen voorzien van bedrijfslogo Borduur | Zeefdruk Promotiematerialen | Relatiegeschenken Groothandel in Badlakens Strandlakens | Beddegoed | Tafellakens Reinigen van wasgoed (wassen-drogen-strijken) Commercieel | Particulier Wasserette met zelfbediening machines (self service)

Kaya Korona/Naast FTV T 717 3983 | 717 6083 | 7003983 | info@alfome.net

Stages Vacatures Werving & Selectie www.back2dutchcaribbean.com OCAN Den Haag - Koninginnengracht 19 - info@ocan.nl BanBoneiruBék - Kaya Sábalo 13 - info@banboneirubek.com Caribisch Nederland 36

Barrel Wine Bar and Boutique The Ultimate Wine Experience on Bonaire

Opening Times:

Mon-Sat from 3PM till 11PM Weekly wine tastings on Thursdays South Pier Mall at Kaya C.E.B Helmund 6 Telephone: 717-1121 Email: barrelbonaire@gmail.com

ContĂŠ haakt uw doelgroep aan !

Thunnus albacares

Bonaire - Curaçao

JOB Bedrijfsblad 2016

Het werkterrein van de unit Economische Zaken, RCN

D

Tekst: Rosemarijn de Jong | Foto: creativEnvision

e unit Economische Zaken van Rijksdienst Caribisch Nederland (EZ- RCN) beslaat een breed werkterrein.

Onderwerpen als landbouw, veeteelt en visserij, toerisme en natuur vallen allen onder EZ .

Dat ook natuur onder Economische Zaken valt, is gezien het internationale belang er van niet zo vreemd.

Zo hebben Bonaire, Sint Eustatius en Saba een bijzondere (onderwater)natuur die beschermd moet worden.

Daarom is Caribisch Nederland aangesloten bij veel internationale verdragen. Een voorbeeld van zo’n verdrag is het Internationale Verdrag voor de Bescherming van Migrerende Soorten. Op grond daarvan heeft Nederland een walvissen- en haaienreservaat ingesteld in het Caribisch deel. Nederland doet daar niet alleen aan mee vanwege het belang ervan, maar ook om het goede voorbeeld te geven in de regio.

Lang niet alle (ei)landen zijn erg actief in het beschermen van hun natuur.

Zo stelt Huib de Bliek die al 35 jaar voor het ministerie werkt en hoofd is van de drie koppen tellende unit Economische Zaken van RCN. Breed werkterrein Ook de landbouw behoeft volgens hem de nodige aandacht .

Hoe afhankelijk het eiland tegenwoordig is van de import van levensmiddelen, zo zelfvoorzienend

was Bonaire vroeger omdat het onder andere functioneerde als de voorraadschuur van Curaçao en Aruba. Op landbouwgebied zijn er naar zijn mening zeker al goede dingen gaande. Het project van Krusada is daar voorbeeld van. Maar zijn afdeling zou graag meer commerciële initiatieven zien.

Naast Krusada is er ook het goedlopende plattelandsontwikkelingsprogramma (POP). Dit programma combineert aspecten van landbouw met toerisme en natuur.

De nieuwe water- en elektriciteitswet zal Het gebruik van zonnepanelen toestaan

Zo hebben de nieuw aangelegde toeristische routes een positieve werking op de ondernemersgeest van de mensen die langs de routes wonen.

Het heeft onder andere tot gevolg dat ze nadenken over wat ze bezoekers kunnen bieden.

39

POP heeft ook kassen uitgedeeld om te stimuleren dat inwoners van Bonaire op kleine schaal zelf groenten gaan verbouwen. Mogelijk zijn daar dan een aantal kwekers bij die zich verder ontwikkelen. Om ook op Statia en Saba meer eigen landbouw te ontwikkelen, is volgens de Bliek nog een uitdaging.

De pijler toerisme is uiteraard belangrijk voor alle drie de eilanden.

De Openbare Lichamen zijn weliswaar zelf verantwoordelijk voor de plannen en projecten op dit terrein maar EZ denkt en ontwikkelt graag mee.

Dat geldt ook voor het doorontwikkelen van een groen toerisme-imago. Saba heeft op dat gebied de leiding genomen met hun Green Deal Sustainable Tourism.

Nutsvoorzieningen Het ministerie van Economische Zaken heeft zich vanaf het begin ingezet voor een elektriciteitsvoorziening op Bonaire die degelijk, betrouwbaar en duurzaam is. Binnenkort treedt er een nieuwe wet in werking waardoor het ministerie verantwoordelijk wordt voor de elektriciteitsvoorziening op de eilanden. De betrouwbaarheid en de kwaliteit van de levering zullen naar mening van afdelingshoofd de Bliek daardoor verder verbeteren, net als de investeringen in het netwerk waar WEB eveneens aan bijdraagt.

Interessant aan deze nieuwe wet is dat het gebruik van zonnepanelen zal

JOB Bedrijfsblad 2016

EZ zou graag meer commerciële initiatieven op gebied van landbouw zien worden toegestaan. Tot nog toe was dat niet het geval op Bonaire.

EZ verwacht dan ook dat er zeker een aantal mensen en bedrijven van deze nieuwe mogelijkheden gebruik zullen maken.

De telecom valt in de functie van toezichthouder al langer onder de verantwoordelijkheid van EZ. Tot nu toe heeft de RCN unit hier een afwachtende houding in aangenomen, maar daar komt binnenkort verandering in. Met behulp van een evaluatie van de situatie zullen er verbeterstappen worden genomen.

Per slot van rekening zijn de tarieven voor telecom hoog in vergelijking met de verkregen diensten. En ondanks de kleine schaal op Bonaire is er volgens het hoofd van de EZ unit ook hier zeker nog ruimte voor verbetering.

Ondernemerschap Een ander belangrijk onderwerp voor EZ is het werken aan het ondernemerschap bij de inwoners op Bonaire. Het opleiden van nieuwe ondernemers, het overtuigen van werknemers om zelf ondernemer te worden, het starten van een module ondernemerschap bij de SGB, de cursussen van de Kamer van Koophandel, het zijn allemaal initiatieven om zowel jongeren als volwassenen te laten inzien

dat het ondernemerschap een realistische optie is. Niet iedereen hoeft immers bij een baas te werken.

EZ krijgt hierbij hulp van Qredits.

Kredietverstrekker Qredits die recent is gestart, ondersteunt de (startende) ondernemer financieel met kleine bedragen. EZ staat voor 100% garant voor de leningen die Qredits uit heeft staan. Daarnaast zijn er initiatieven in samenwerking met Sociale Zaken om bij de lagere sociaal-economische klasse het ondernemerschap aan te wakkeren. Op die manier draagt ook EZ haar steentje bij aan de strijd tegen armoede.

In aansluiting op het faciliteren en stimuleren van ondernemerschap op Bonaire is het onderzoek naar de ‘Cost of doing Business’ dat EZ nu laat uitvoeren. Hoe duur is ondernemen op Bonaire eigenlijk? Welke vergunningen heb je nodig? Welke procedures moet je volgen? Waar moet je die halen en hoeveel tijd en moeite kost dat een ondernemer? Hoe is het op Bonaire geregeld in vergelijking met Aruba en Curaçao? Wat doen wij goed en wat zou er op Bonaire verbeterd kunnen worden op dit vlak? De uitkomsten zijn niet alleen belangrijk voor de huidige ondernemers op het eiland, maar ook voor het aantrekken van nieuwe investeerders. Vanwege de stabiele omgeving en de Nederlandse 40

wetgeving probeert EZ investeerders te interesseren om naar Bonaire te komen. Zo zouden diensten als ICT en callcentra zich hier met redelijk gemak moeten kunnen vestigen.

Het onderzoek moet in april zijn afgerond. Een zelfde soort onderzoek is ook gestart op Saba en St Eustatius.

Tips voor ondernemend Bonaire “Al met al denk ik dat we met z’n allen goed bezig zijn in een lastige omgeving, en dan bedoel ik het klimaat vooral voor de landbouw, de schaalgrootte, de concurrentie in de omgeving (toerisme)”, sluit Huib de Bliek af. “Als ik een tip moet geven zou ik zeggen: wees mondiger tegenover de overheid”. Volgens hem kan de nieuwjaarsspeech van Dick ter Burg, de directeur van de Kamer van Koophandel daarbij als voorbeeld dienen. “We wonen op een klein eiland en zijn daarmee tot elkaar veroordeeld.

Laten we er dan ook het beste van maken. De kloof tussen overheid en bestuur moet worden beslecht.

Samenwerking en begrip zijn hierbij sleutelwoorden.”

JOB Bedrijfsblad 2016

Apps

Hub Keyboard

APP: Android Google play Prijs: gratis

Isn’t it annoying to switch between apps just to complete your routine on-the-go tasks?

Hub Keyboard, a Microsoft Garage project, lets you stay in context by bringing information from different services to your fingertips and helps you to complete your tasks faster.

Sign in with your Office 365 work or school account to unlock access to more information.

Use Hub Keyboard when you need:

Sprightly - Create & Share Sprightly, a Microsoft Garage project as well, enables you to create content for your business and personal needs.

Describe your products in a catalog or share price lists with your buyers.

Send E-cards to your family, friends & customers on festive occasions.

Share content on multiple digital platforms including Facebook & WhatsApp and reach out to your audience.

By choosing “collections”, reusing images and creating content has never been easier. All the images and text you use on Sprightly are stored in your collections. You can now quickly create new flyers, catalogs and more in just a few taps by using “collections”.

Key features • Multiple collage types - Catalogs, Price lists, E-card, Flyer • Share on multiple platforms including WhatsApp and Facebook •Collections for easy reuse of content • It’s FREE! We value your feedback. Please join the discussion here - http://aka.ms/discuss The Microsoft Garage is an outlet for experimental projects for you to try.

Learn more at http://garage.microsoft. com. By installing the app, you agree to these terms and conditions: http://aka. ms/sprightly_EULA

APP: Android Google play Prijs: gratis

• Clipboard: Easily insert one of your recently copied items • Documents: Grab and share URLs of Office 365 documents in OneDrive and SharePoint • Contacts: Share information of a contact from your phone or your Office 365 account • Translate: Translate what you are writing in another language

Business Calculator Deze gratis app is een calculator voor bedrijfskunde en economie en kent verschillende functies.

De brutowinst calculator stelt je in staat om de brutowinst (absolute waarde en percentage) en opmaak (absolute waarde en percentage) te berekenen. Je hoeft alleen de kostprijs en de verkoopprijs van het product te weten.

Met de prijs calculator kun je de prijs en de markup berekenen. Je hoeft alleen de kosten en brutomarge in te voeren.

Weet je de bedrijfsopbrengsten en omzet? Dan kun je gebruikmaken van de operationele marge calculator die de operationele marge voor je berekent.

De effectieve rente calculator berekent de effectieve rente zodra je de nominale rente en het aantal samengestelde perioden per jaar hebt opgegeven.

Als je de prijs zonder BTW en het BTW-tarief van je land instelt, rekent de calculator de belasting over de toegevoegde waarde (BTW) en de prijs inclusief BTW voor je uit.

Het break-even punt berekent de calculator voor je wanneer je de vaste en variabele kosten en de prijs van een eenheid hebt ingevoerd.

Deze business calculator is de beste financiële wiskunde app voor school en universiteit! Als je een student bent, zal deze app je zeker verder op het pad van financiën en economie brengen!

41

$

APP: Android Google play Prijs: gratis

Kamer van Koophandel geeft nieuwe cursussen in 2016 Tekst: Dick ter Burg

De Kamer van Koophandel en Nijverheid (KvK) doet er ook dit jaar weer alles aan om de (startende) ondernemer te helpen op het pad van ondernemerschap door kennis en kunde in huis te halen. Met het nieuwe verfrissende aanbod over de verschillende aspecten van het ondernemerschap verpakt in lezingen, trainingen, workshops en netwerkbijeenkomsten blijft de Kamer de koers varen die in 2015 is ingezet. Er is voor een ieder wat wils. Het enige wat de ondernemer hoeft te doen is de Facebookpagina van de KvK in de gaten te houden. Door deze pagina te ‘liken’ blijft men standaard op hoogte en kan men zich tijdig opgeven.

Dat is zeker aan te bevelen want voor sommige trainingen is het aantal deelnemers beperkt. En wie het eerst komt, die het eerst maalt!

Aanbod eerste kwartaal 2016 en verder De eerste trainingen van 2016 zitten er inmiddels alweer op. Met thema’s als samenwerking, kredietverlening, fiscale aspecten van ondernemerschap, public speaking, presentatie en PR heeft de Kamer een breed scala aan onderwerpen en praktische vaardigheden kunnen aanbieden.

Vaak gaf de KvK de trainingen in samenwerking met personen en/of bedrijven als PWC, Teamspirit, Eagle Eye Media en Qredits. Veel van deze trainingen waren binnen een paar dagen volgeboekt dus de belangstelling is groot.

Het thema samenwerking was ook in maart een belangrijk onderwerp.

Zo heeft het COSME-team, dat de beschikbare gelden uit het Europese Ontwikkelingsfonds besteedt, een workshop over samenwerking gegeven.

De Kamer zal in samenwerking met Cosme de komende maanden nog meer van dit soort cursussen geven.

Deze trainingen, workshops en cursussen hebben allemaal hetzelfde doel.

De KvK wil de ondernemer extra handvaten geven om nog beter te worden. Trainingen van kleinere omvang worden sinds de verhuizing van de Kamer intern gehouden.

42

De KvK heeft nu immers de beschikking over een mooie trainingszaal met alle mogelijke faciliteiten. Zo probeert de Kamer ondernemers nog meer aan zich te binden, feedback te krijgen over de dienstverlening, te luisteren naar de wensen en behoeften op het gebied van trainingen bijvoorbeeld en informatie voor alle ondernemers toegankelijk te maken.

Veel ondernemers zijn zich nog niet bewust van alle mogelijkheden.

Het PUM-project is bijvoorbeeld nog altijd actief en inzetbaar als een ondernemer voor een uitdaging staat waarvoor hij graag iemand met ervaring zou willen inschakelen. Daarnaast is Qredits, de organisatie die kredieten verstrekt aan ondernemers nu samen met de KvK onder één dak nog beter gesitueerd en nog laagdrempeliger. En ten slotte zouden ondernemers een beroep kunnen doen op de eerder genoemde Europese gelden vanuit het COSMEprogramma. De Kamer van Koophandel raadt alle ondernemers dan ook aan om de facebookpagina van KvK te liken en hun e-mailadres bij de BIS-afdeling van de Kamer achter te laten. Op die manier blijft iedereen op de hoogte van alle mogelijkheden en het aanbod van de KvK.

Bonaire Firefighting NV

Brandblusapparaten & materialen van de hoogste kwaliteit.

aan j i j e o Wat dbeveiliging brandp de zaak o

• REOB gecertificeerd • CE-keuring • Keuringen NEN-norm • Alles op voorraad • Halen-brengen-installeren handblussers (gratis) • 25 jaar ervaring op Bonaire

Poederblusser

Schuimblusser

Co2 brandblusser

Kaya Nikkiboko noord 33 | P.O. Box 283 Bonaire, CN | T +599 786 7066 | klimabrand@bonairetrade.com

JOB Bedrijfsblad 2016

Ruimte om te ondernemen Tekst: Tom Peeters | Tekening: Concept centrumvisie

Op Bonaire is sinds 2010 het Ruimtelijk Ontwikkelingsplan Bonaire (ROB) van kracht.

In deze ROB zijn voorschriften opgenomen voor het gebruik van gronden en water op Bonaire.

Het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB), of eigenlijk de Eilandsraad, heeft keuzes gemaakt hoe grond op Bonaire mag worden gebruikt in het ROB. Als ondernemer is het van belang stil te staan bij de vraag of het uitoefenen van de werkzaamheden van uw bedrijf op een bepaalde locatie wel is toegestaan. Als dat niet zo is, dan loopt u het risico te maken te krijgen met ‘bestuursdwang’ en boetes. In dit artikel staan we stil bij de opzet van het ROB en de beperkingen en mogelijkheden om het ROB aan te passen.

Het ROB

Het ROB bestaat uit twee delen: een zogenaamde ‘plankaart’ en de ‘bestemmingsvoorschriften’. Op de plankaart is aangegeven welke delen een bepaalde bestemming hebben.

Hierbij wordt gebruik gemaakt van kleuren, letters en symbolen.

De plankaart is in te zien bij het OLB, maar is ook digitaal te raadplegen via www.bonaire-ro.nl. Zo heeft bijvoorbeeld de bestemming ‘Horeca’ een rode kleur met de letter ‘H’ en detailhandel een roodbruine kleur met

Ondernemen op Bonaire Juridische kansen en uitdagingen de letters ‘DH’.

In de bestemmingsvoorschriften (ook weer digitaal te raadplegen) staat bijvoorbeeld dat gebieden met de bestemming Horeca “bestemd zijn voor restaurants, snacks en cafés”.

Daarnaast zijn er ook bouwvoorschriften in opgenomen, zoals het voorschrift dat gebouwen niet minder dan drie meter vanaf de zijdelingse erfgrens mogen worden gebouwd.

Bij sommige bestemmingen is niet meteen duidelijk wat wel en niet mag. De bestemming ‘Centrum’ laat bijvoorbeeld “winkels, hotels, restaurants, snacks, cafés, discotheken, gebouwen ten behoeve van de dienstverlening, woningen en gebouwen voor sportbeoefening en wellness” toe.

Het betekent dat u er als ondernemer niet altijd onderuit komt om het gehele ROB door te nemen om een geschikte locatie te vinden voor uw bedrijf.

Het ROB geeft dus gedetailleerde regels over het gebruik van grond en de bebouwingsmogelijkheden. Let er op dat de koopakte of erfpachtakte daarnaast in sommige gevallen nog wel eens verdergaande beperkingen kunnen bevatten.

Flexibiliteit

Het ROB geeft het Bestuurscollege soms de mogelijkheid vrijstelling of ontheffing te verlenen van bijvoorbeeld een bepaalde bestemming.

Daardoor kan een bepaald gebruik toch mogelijk worden gemaakt.

Daarnaast is het ROB in sommige gevallen ook te wijzigen door middel van 48 44

een speciale procedure.

Deze speciale procedure biedt het OLB de mogelijkheid gebruiksmogelijkheden aan te passen aan de behoeftes van ondernemers en anderen.

Inmiddels hebben al enkele wijzigingsrondes plaatsgevonden, die meestal ook weer digitaal te raadplegen zijn. Dat heeft overigens wel tot gevolg dat sommige plankaarten gewijzigd zijn.

Die wijzigingen worden echter niet in de oorspronkelijke plankaart en het ROB verwerkt, maar worden geregistreerd als aanvullingen en wijzigingen. Het is dus belangrijk om na te gaan of in uw geval misschien een specifieke wijziging van toepassing is.

Het ROB geeft dus gedetailleerde regels over het gebruik van grond en de bebouwingsmogelijkheden Het vaststellen van het ROB en het doorvoeren van de wijzigingen vergt een afweging van belangen, waarbij u betrokken kunt worden en uw zegje kunt doen door middel van inspraak.

Als u het bijvoorbeeld niet prettig vindt dat een bioscoop of supermarkt naast uw resort wordt gebouwd, dan kunt u dat aan het OLB bij een voornemen tot wijziging laten weten. Uw belang wordt dan expliciet meegewogen. Als het OLB dan toch besluit om de wijziging door te voeren, kunt u zelfs een gerechtelijke

JOB Bedrijfsblad 2016

Plein hoek Kaya L.D. Gerharts / Kaya Grandi

procedure starten. De rechter laat het OLB overigens in de regel wel ruimte voor een afweging van belangen en het kan dus voorkomen dat uw belang ondergeschikt wordt geacht aan andere belangen.

Daarnaast kan het Openbaar Lichaam Bonaire in extreme gevallen overgaan tot het “herstellen van de rechtmatige toestand” door bijvoorbeeld op uw kosten een illegaal bouwwerk af te doen breken.

Handhaving

Indien het OLB niet uit eigen beweging tot handhaving overgaat, dan kunt u het OLB verzoeken om dat doen.

Dat wordt een verzoek tot het toepassen van ‘bestuursdwang’ genoemd. In ons rechtsstelsel geldt het uitgangspunt dat moet worden gehandhaafd en in beginsel zal het OLB dus gehoor moeten geven aan uw verzoek als u daar een belang bij heeft.

Op die manier kunt u niet toegestane

U dient de regels die zijn opgenomen in het ROB na te leven. Indien sprake is van gebruik dat niet is toegestaan op grond van het ROB, dan kunt u daarop door het OLB worden aangesproken, tenzij er in bijzondere gevallen sprake is van overgangsrecht. Het OLB kan u in geval van overtreding verzoeken om het met het ROB strijdige gebruik te staken op straffe van een dwangsom.

45

activiteiten doen ophouden zonder dat u daar zelf voor naar de rechter hoeft.

Conclusie

Regels van ruimtelijke ordening bepalen de gebruiks- en bebouwingsmogelijkheden van gronden op Bonaire. Deze regels zijn vastgelegd in het ROB, zodat u kunt nagaan of het uitoefenen van uw onderneming op een bepaalde plaats mogelijk is. Indien dat niet is toegestaan, dan kunt u verzoeken om het ROB te wijzigen of gebruik te maken van de flexibiliteitsinstrumenten in het ROB. De instrumenten maken het op hun beurt mogelijk een balans te vinden tussen de verschillende belangen.

16

JOB Bedrijfsblad 2016

Profiel Foto: Conté

Missie: Gasten aan boord van de Good Return een onvergetelijke (vakantie)herinnering aanbieden door naast een middel van transport naar Klein Bonaire te zijn ook informatie te geven over het eiland en over de mooie onderwaterwereld en laten zien dat informatie, educatie en plezier hand in hand gaan.

Geschiedenis: Kapitein en eigenaar Herman Ojers, een geboren Amsterdammer, heeft altijd een grote passie gehad voor het water. Aan het terras van zijn woonark in Amsterdam lag zijn grootste liefde; zijn sloep. Na het werk was hij altijd in zijn sloep te vinden zowel in de zomer als in de winter. Al varend over het IJ was hij volledig in zijn element.

Tijdens zijn bezoek aan zijn vrienden die naar Bonaire waren geëmigreerd, werd de Amsterdammer op slag verliefd op het eiland. Het prachtige water en de rust die Bonaire uitstraalde, raakten hem diep.

Herman aarzelde dan ook geen moment toen een vriendin hem wees op de Good Return Watertaxi die te koop stond. Zo kon hij zijn wens om naar Bonaire te komen en zijn grootste passie, het water, combineren.

Samen met zijn vriendin Monique ging hij het avontuur aan als kapitein en zelfstandig ondernemer op de wateren van Bonaire.

Ze genieten nog iedere dag van hun nieuwe bestaan.

Naam Herman Ojers Bedrijf Good Return Watertaxi and

Partyboat Functie Eigenaar/Kapitein Geboren Nederland 1961 Doel Genieten van het leven en dit delen met anderen en leren en blijven ontwikkelen.

Passie Water, boten, creatief bezig zijn door het maken van meubels

Boeken Computertijdschriften Film Actiefilms en series zoals

Blacklist, Person of Interest maar ook The Big Bang Theory Muziek RMB, Bachata 17 47

Toekomst: Herman en Monique brengen zes dagen per week gasten naar Klein Bonaire en weer terug.

Op deze tochten leggen zij de bezoekers uit waar zij de mooiste snorkelervaring op kunnen doen. Daarnaast blijven ze zelf ook bijleren over de mooie en kwetsbare onderwaterwereld en delen zij deze nieuw opgedane kennis met hun passagiers. Naast dit watertaxiën faciliteren Herman en Monique tevens feestjes aan boord van de Good Return. Dit deel van de onderneming zal in de toekomst dan ook nog meer aandacht krijgen.

JOB Bedrijfsblad 2016

Handel in emissierechten past perfect in belastingsysteem

CARIBISCH NEDERLAND

Bonaire biedt belastingtechnisch allerlei voordelen op grond van het feit dat bedrijven geen winstbelasting hoeven af te dragen en bovendien kunnen profiteren van de internationaal erkende hoogwaardige rechtsorde van Nederland. In de vorige editie van JOB is uitgelegd waarom deze combinatie het fiscale stelsel van Caribisch Nederland uniek maakt. In dit artikel zullen wij dit en enkele andere bijzonderheden toelichten aan de hand van een fictief voorbeeld van een buitenlands bedrijf, Emission Trading Co (EmTraCo), dat vanuit een Boneriaans filiaal internationaal handelt in emissierechten.

Tekst: Jaap Rutger Kos en Farousha Rellum

Emissierechten worden door bepaalde landen uitgegeven. Ze geven het recht om een zekere hoeveelheid broeikasgassen en/of andere schadelijke gassen uit te stoten. Een bedrijf dat veel gassen uitstoot, zal meer emissierechten moeten kopen dan een bedrijf dat in schone processen heeft geïnvesteerd. Op deze manier ontstaat een financiële prikkel om de emissie te beperken. Handelaren kunnen hierin een functie vervullen door vraag en aanbod samen te brengen.

Het emissierechtensysteem is niet onomstreden en over de effectiviteit zijn de meningen verdeeld. We gaan in het kader van deze bijdrage even aan deze discussie voorbij en behandelen evenmin de buitenlandse fiscale gevolgen. Het gaat er ons in dit verhaal vooral om, om de aantrekkelijke fiscale mogelijkheden in Caribisch Nederland te illustreren. Mogelijkheden die overigens onverkort ook gelden voor de handel in bijvoorbeeld grondstoffen, energie en edelmetalen.

Casus EmTraCo is nog niet actief in het Koninkrijk der Nederlanden, maar van plan om een filiaal op Bonaire te openen vanuit een hoofdvestiging in het buitenland. In de opstartfase zal

een klein kantoorpand worden gehuurd van waaruit twee hooggekwalificeerde handelaren werkzaam zullen zijn.

Via een internationaal recruitmentbureau zijn een Braziliaan en persoon van Boneriaanse komaf geworven.

Zij wonen thans beiden in het buitenland en hebben na hun academische studie economie meer dan vijf jaar werkervaring opgedaan bij verschillende handelsbedrijven. Als beloningspakket wordt een salaris van USD 90.000 netto per jaar overeengekomen en ze krijgen een auto van de zaak.

Wat betekent deze nieuwe stap fiscaal gezien nu voor EmTraCo? Van welke voordelen kan EmTraCo gebruik maken?

Geen vennootschapsbelasting en opbrengstbelasting Het filiaal van EmTraCo zal geen vennootschapsbelasting hoeven te betalen en ook de opbrengstbelasting zal niet van toepassing zijn. Deze worden namelijk niet geheven tussen een filiaal (fiscaal noemen we dit een ‘vaste inrichting’) en een buitenlands hoofdkantoor. In sommige structuren moeten minimaal drie gekwalificeerde personen voltijds vanuit Bonaire werkzaam zijn, maar voor EmTraco geldt dat niet. Dit betekent dat de winst die 48

door het filiaal wordt gegenereerd dus in het geheel niet wordt belast in Caribisch Nederland.

Minder loonheffingen door ex-patriateregeling EmTraCo zal wel loonheffingen moeten inhouden en afdragen over het loon van de werknemers, maar zij kunnen op grond van de Regeling ‘Ex-patriates 1998 BES’ voor een aantrekkelijke faciliteit in aanmerking komen.

De ‘Ex-patriate’-regeling is bedoeld om de import van hooggekwalificeerde arbeid te faciliteren.

De voorwaarden zijn als volgt: 1. Werknemers mogen geen inwoner zijn geweest van Bonaire, Sint Eustatius of Saba gedurende een periode van vijf jaar voorafgaand aan de tewerkstelling; 2. De medewerkers moeten over deskundigheid beschikken die op de lokale arbeidsmarkt niet of inbeperkte mate aanwezig is;; 3. De personen in dienst moeten over specifieke deskundigheid beschikken op wetenschappelijk of hoger beroepsopleidingsniveau; 4. De werknemers moeten ten minste vijf jaar relevante werkervaring hebben;

JOB Bedrijfsblad 2016

Overschot emissierechten

Tekort emissierechten

Emissiehandel Emissiere c

hte n

G el d

5. De ingehuurde krachten krijgen een beloning van minimaal USD 83.500 per jaar.

In de casus van EmTraCo komen beide werknemers dus voor de toepassing van deze regeling in aanmerking en met behulp van die regeling bespaart de werkgever vervolgens ruim USD 40.000 per jaar aan loonheffingen.

Enerzijds komt dit door de voordelige netto/bruto-salarisberekening en conform de regeling vindt er geen bijtelling plaats voor het privégebruik van de auto van de zaak.

Dat laatste geldt overigens alleen als de cataloguswaarde van de auto maximaal USD 55.866 bedraagt en er verder geen ander loon in natura wordt gegeven. Anderzijds kunnen bepaalde onkostenvergoedingen onbelast worden verstrekt aan ex-patriates.

Ook op Bonaire, Sint Eustatius of Saba geboren en getogen personen met meer dan vijf jaar relevante werkervaring

De ex-patriate-regeling is bedoeld om de import van hooggekwalificeerde arbeid te faciliteren. die na een verblijf van meer dan vijf jaar elders in het Koninkrijk of in het buitenland terugkomen, kunnen in aanmerking komen voor deze zeer gunstige regeling. Van de regeling kan voor een periode van maximaal vijf jaar gebruik worden gemaakt. Op verzoek en indien nog steeds aan de voorwaarden wordt voldaan, kan deze termijn eenmalig met nog eens vijf jaar worden verlengd door de Belastingdienst Caribisch Nederland.

49

Geen algemene bestedings-belasting bij invoer van zeer zuinige personenauto’s Tot slot kan EmTraCo de twee auto’s van de zaak geheel belastingvrij importeren, indien de CO2-uitstoot zeer laag is. In de wet worden hiervoor specifieke criteria gegeven. Door de technische vooruitgang komen daar tegenwoordig steeds meer modellen voor in aanmerking. Het is dus niet zo dat alleen elektrische auto’s zich hiervoor lenen. Bij de invoer van auto’s, is normaal gesproken 25% algemene bestedingsbelasting verschuldigd.

Geen motorrijtuigenbelasting voor zeer zuinige personenauto’s Voor personenauto’s met een zeer lage uitstoot die voor de 0% algemene bestedingsbelasting in aanmerking komen, hoeft bovendien geen motorrijtuigenbelasting aan het Openbaar Lichaam Bonaire te worden betaald. Dit vormt voor EmTraCo een extra besparing in de jaarlijkse kosten.

JOB Bedrijfsblad 2016

Interview met Aaron Alberto, Meyer Moving Bonaire

Verhuizen als passie Tekst: Gerjanne Voortman

‘Meneer Meyer’ “Niet Aaron Meyer, maar Aaron Alberto is de naam”. Aaron is als enige fulltime medewerker van het bedrijf hét gezicht van Meyer Moving Bonaire en hij wordt dan ook regelmatig aangesproken als meneer Meyer. Aaron kan er wel om lachen. Hij werkt sinds vijf jaar met veel plezier als projectmanager bij het verhuisbedrijf dat behalve het Boneriaanse filiaal, vestigingen in Nederland, op Curaçao, Aruba en Sint Maarten heeft. Meneer Meyer Sr. richtte het verhuisbedrijf op in 1959 op Curaçao, maar het internationale bedrijf is intussen in handen van eigenaar Cees Kiesewetter die vanuit Nederland opereert. Naast Meyer Moving staat Kiesewetter aan het hoofd van nog een aantal andere internationale verhuisbedrijven, die samenvallen onder de overkoepelende organisatie ‘Noble Mobility’. Meyer Moving richt zich op verhuizingen tussen Nederland en het Caraïbisch gebied. Zeven jaar geleden ontstond de vestiging op Bonaire, waar Aaron Alberto nu de leiding heeft.

Vanuit zijn kantoor kijkt de projectmanager uit op de loods die kort geleden in gebruik is genomen

omdat het voormalige kantoor te krap werd voor het groeiende bedrijf.

Alle opdrachten worden van A tot Z zorgvuldig door Aaron geregeld.

De lokale manager is het centrale aanspreekpunt voor de klant, hij doet de opname, maakt de offerte, coördineert de verscheping en sjouwt als het nodig is zelf met verhuisdozen. Wanneer er daadwerkelijk ingepakt en verhuisd moet worden, krijgt hij hulp van zes sterke parttimers. Máár, het is niet alleen belangrijk om spierballen te hebben, het belangrijkste aan zijn personeel vindt Aaron dat zijn medewerkers eerlijk en betrouwbaar zijn.

buitenland naar Bonaire te verhuizen.

Ook de onderneming Rocargo houdt zich bezig met verhuizingen van en naar Bonaire. “Maar waar zij zich voornamelijk richten op cargo en er verhuizingen bij doen, focussen wij ons volledig op verhuizen en alles wat daarbij komt kijken,” aldus Aaron.

Meyer Moving Bonaire onderscheidt zich door persoonlijke aandacht en klantgerichtheid, geeft de projectmanager aan. Er zijn geen standaard pakketten of prijzen, omdat

Aandacht voor de klant Zo’n negentig procent van de verhuizingen die Meyer Moving Bonaire regelt, zijn verhuizingen tussen Nederland en Bonaire. De overige klussen zijn voornamelijk tussen Bonaire en de Verenigde Staten of Curaçao.

Dat er meer en meer nieuwe mensen op Bonaire komen wonen is voor het bedrijf heel gunstig. Zo wordt het verhuisbedrijf regelmatig ingeschakeld door lokale organisaties of bedrijven om voor hen nieuw personeel vanuit het

Op die privémomenten zijn wij daar, wij horen en zien dingen die anderen niet te zien krijgen

50

elke verhuizing anders is en iedere klant andere wensen heeft. De offerte wordt pas gemaakt nadat zorgvuldig met de klant is overlegd in welke mate hulp bij de verhuizing gewenst is.

Die klantgerichtheid en persoonlijke aandacht liggen Aaron uitstekend.

Nadat hij de hotelschool in Maastricht

JOB Bedrijfsblad 2016

afrondde, werkte Aaron jarenlang in de hotelwereld. “Eerder boekte men een kamer bij mij, nu een verhuizing, maar in beide gevallen is het heel belangrijk om goed te luisteren naar wat de klant wil”. Aaron geniet van het contact met klanten, of dat nu persoonlijk is, of via de telefoon of e-mail.

Lokale samenwerking Anders dan in de hotelbranche werkt de lokale manager in zijn huidige functie vaak alleen. Gelukkig is het contact tussen de verschillende filialen van Meyer Moving erg goed. Aaron heeft regelmatig contact met zíjn manager, Bert Spierenburg, die de directeur is van de Caribische filialen van het bedrijf.

Van hem heeft Aaron veel geleerd, met name over de administratieve kant van zijn functie. Wanneer Aaron even snel wat wil overleggen, of praktische vragen heeft over het laden en lossen, stapt hij binnen bij Amado Felix van Archie Tours.

Van hem heeft Aaron de kneepjes van het vak geleerd. De bedrijven zijn buren van elkaar aan de Kaya Nikiboko Noord, maar ook zakenpartners en

vrienden. Archie Tours deed voorheen veel verhuizingen op Bonaire, maar zij hebben hun focus inmiddels verlegd naar personenvervoer. De steun van het buurbedrijf waardeert Aaron enorm.

Meyer Moving Bonaire werkt ook nauw samen met andere lokale bedrijven, zoals Don Andres, die de verscheping van Bonaire naar Curaçao regelt.

Bijzondere momenten Of Aaron over tien jaar nog op deze plek zit, durft hij niet te zeggen.

Wel hoopt hij nog steeds werkzaam te zijn binnen de verhuisbranche.

Zijn werkzaamheden zijn iedere dag weer anders en keer op keer belandt hij in bijzondere situaties. Terwijl veel mensen denken dat verhuizen een simpele zaak is, komt er heel veel bij kijken, legt Aaron uit. Een verhuizing of emigratie is altijd een spannend moment in het leven van een klant en soms zelfs bijzonder emotioneel. “Op die privémomenten zijn wij daar, wij horen en zien dingen die anderen niet te zien krijgen.” Bijdragen aan een goed verloop van deze bijzondere momenten en het 51

contact met de klant houden het vak interessant voor de projectmanager.

Doorzettingsvermogen Aaron is trots op de groei die het bedrijf doormaakt mede dankzij zijn werkzaamheden. Voordat de projectmanager deze baan bij Meyer Moving kreeg, heeft hij tal van andere functies vervuld. Aaron adviseert jongeren die een baan zoeken op Bonaire dan ook om geduld te hebben en intussen aan het werk te blijven.

“Als je voor manager gestudeerd hebt, moet je niet verwachten dat je meteen ook manager kunt worden, als je snel opgeeft kom je nergens hier.”

Zijn huidige functie vereist ook doorzettingsvermogen. Zo hoopt hij in de toekomst meer directe banden aan te kunnen gaan met grote werkgevers op het eiland om voor hen personeelsverhuizingen te regelen.

Om dat doel te bereiken is het volgens het Aaron het beste om zich samen met zijn collega’s voor honderd procent in te zetten voor zijn huidige klanten en altijd goed werk af te leveren.

JOB Bedrijfsblad 2016

Tekst: Dick ter Burg

‘Big data’ is een veel gebruikte nieuwerwetse term die je overal tegenkomt. Overheden en grote bedrijven slaan massaal gegevens op om later te kunnen gebruiken voor de eigen organisatie of om door te kunnen verkopen aan geïnteresseerde partijen.

Dat data geld oplevert is duidelijk.

Dus ook Bonaire zou hier gebruik van moeten kunnen maken.

Maar om de data die in je bezit hebt te kunnen gebruiken, moet die wel bruikbaar zijn. En dat is nu precies waar de Kamer van Koophandel en Nijverheid (KvK) steeds vaker tegenaan loopt.

De verzamelde data is niet altijd bruikbaar.

Het handelsregister is het officiële wettelijke register waarin alle bedrijven en entiteiten die zich op Bonaire hebben gevestigd moeten worden ingeschreven.

Dat gegeven alleen al zou in feite genoeg informatie moeten opleveren. Maar is dat zo? Weten we welke data wel en welke niet interessant is?

Om bruikbare data te generen is het goed om naar de bron te kijken. In dit geval zijn dat een aantal partijen; de ondernemers en bestuurders van de entiteiten die zijn ingeschreven, de notarissen en 52

deoverheid. Iedereen die informatie aanlevert voor het handelsregister is in principe een partij.

De KvK is de afgelopen jaren achter de schermen flink aan het werk geweest om het handelsregister op orde te krijgen.

Daarover is in eerdere edities van JOB ook al genoeg geschreven.

In die edities stond duidelijk vermeld dat de Kamer het op orde krijgen van het handelsregister niet alleen kan en dat de ondernemer of bestuurder zelf moet langskomen om zijn of haar gegevens te controleren.

JOB Bedrijfsblad 2016

Ketensamenwerking voor bruikbare data Indien men dit achterwege laat, is men wettelijk in verzuim en daar staan hoge boetes op.

Maar dat is niet het enige.

Het gevolg daarvan is dat de data die de Kamer genereert niet meer correct is. En dat is iets wat niemand zou moeten willen.

De data van de KvK kan voor verschillende soorten onderzoek of documentatie worden ingezet. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om te weten hoeveel ondernemingen er zijn, in welke sectoren, hoeveel personen er werkzaam zijn, wat de activiteiten zijn die daadwerkelijk worden uitgevoerd en waar deze bedrijven zijn gevestigd.

Op basis van deze gegevens kan beleid worden gemaakt.

Beleid dat door de overheid moet worden opgesteld om het eiland te besturen. Maar incorrecte data leidt tot onjuist beleid en in sommige gevallen zelfs tot verkeerde uitgangsposities. Het is dus hoog tijd om te analyseren wie welke rol inneemt.

Notarissen Veel van de bedrijven en entiteiten op Bonaire worden opgericht en ingeschreven in het handelsregister door notarissen.

Hiervoor zijn allerlei (wettelijke) voorschriften waaraan notarissen zich moeten houden. De oprichter heeft een bepaald beeld bij het toekomstige bedrijf en dat wordt keurig verwoord in de statuten van de onderneming. De doelen worden eveneens opgeschreven.

De rechtspersoon mag volgens de wetgever immers alleen handelen binnen deze vooraf gestelde doelen. Al deze zaken worden vervolgens overgenomen in het handelsregister. Eenmaal in het handelsregister zijn deze gegevens openbaar te raadplegen.

De crux van deze samenwerking tussen ondernemer, notaris en KvK oftewel de samenwerkingsketen op zowel juridisch als economisch gebied zit hem in het feit hoe de doelen worden omschreven.

Vanuit juridisch oogpunt mag de oprichter van de rechtspersoon een ongelimiteerd aantal doelstellingen in zijn statuten laten opnemen. Er staat nergens in de wet dat dit niet mag. Of een ongelimiteerd aantal doelstellingen ook zinvol is, is een tweede.

Een te grote diversiteit aan 53

doelstellingen kan tot gevolg hebben, dat de (toekomstige) klant niet meer weet met wat voor onderneming hij of zij nu te maken heeft, omdat er van alles wordt gedaan. De ondernemer zal zelf ook goed moeten kunnen multitasken om allerlei activiteiten tegelijkertijd en onder hetzelfde bedrijf uit te kunnen voeren.

De vraag is dus of het effectief is om heel veel doelstellingen op te nemen in het statuut of de onderneming in plaats daarvan te richten op een specifieke activiteit en hierin uit te blinken.

Dan heb je geen vijftig verschillende doelstellingen nodig, maar slechts ĂŠĂŠn enkele.

Dat is voor een klant transparant, duidelijk en misschien dus ook wel effectiever.

Deze bij de notaris vastgelegde doelstellingen ofwel activiteiten van de opgerichte rechtspersoon komen samen in het handelsregister. De juridische kant is duidelijk.

De notaris en oprichter staan volledig in hun recht om om het even hoeveel doelstellingen op te nemen. Vanuit economisch perspectief is het echter belangrijk dat in het handelsregister alleen de belangrijkste doelen van de

JOB Bedrijfsblad 2016

rechtspersoon worden vermeld.

Dat zijn niet altijd de eerste doelstellingen die zijn opgenomen in de statuten.

Deze eerste activiteiten betreffen namelijk meestal gegevens die overal worden gebruikt.

Met andere woorden het zijn algemene in alle rapporten over aantallen bedrijven in bepaalde sectoren met bepaalde activiteiten terugkomende feiten. Dus zal de KvK benadrukken dat bedrijven duidelijk(er) moeten maken wat hun voornaamste activiteiten zijn.

In totaal mogen dit er drie zijn.

De vragen worden dan: Waar gaat de meeste inspanning naartoe?

Welke activiteiten volgen elkaar op? En wat is derde activiteit?

Eventuele andere activiteiten mogen uiteraard ook worden ondernomen. Die zijn immers juridisch in de doelstellingen opgenomen, maar zijn minder belangrijk voor de door de Kamer gewenste data.

De ondernemer / Bestuurder Nadat de rechtspersoon is opgericht en/of de onderneming is ingeschreven, is de notaris voor wat betreft deze onderneming of organisatie klaar. Tenzij er iets in de statuten gewijzigd moet worden, in dat geval begint de hele procedure met de notaris opnieuw.

Als de notaris zijn werk heeft gedaan, is de ondernemer en/of bestuurder de volgende schakel in de keten van bruikbare data.

Zodra de ondernemer en/of bestuurder iets verandert binnen het bedrijf moet dit volgens de wetgever worden doorgegeven aan het handelsregister.

Ook dit is bruikbare data.

Laat de ondernemer en/of

bestuurder het achterwege om bijvoorbeeld een verhuizing of anderszins door te geven, worden de gegevens feitelijk onbruikbaar omdat het incorrecte data betreft. En dat kan, zoals hierboven aangegeven, leiden tot problematische situaties.

De samenwerkingsketen is dus zo sterk als de zwakste schakel.

Indien iedere ketenpartner de verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar deel maken we er samen een sterke ketting van. een sterke ketting van De overheid De overheid is de partij die onder andere de vergunningen uitgeeft aan de ondernemers.

Het Openbaar Lichaam van Bonaire geeft antwoorden op vragen als mag iemand op een bepaalde locatie een onderneming beginnen en mag iemand doen wat hij of zij van plan is te gaan doen. De antwoorden op deze vragen zijn onder andere te vinden in het vergunningenbeleid en het Ruimtelijk Ontwikkelingsplan van Bonaire (ROB).

Dit is op zichzelf een goed systeem, ware het niet dat er naar de mening van de KvK in sommige gevallen voorbij wordt gegaan aan het ketendenken. De overheid staat immers voor een lastige klus als het vergunningen moet uitgeven aan bedrijven die vijftig 54

doelstellingen willen inschrijven in het handelsregister. Want deze vijftig moeten allemaal stuk voor stuk worden bekeken en getoetst aan het beleid en de plannen.

Stel nu dat er voor ĂŠĂŠn of meerdere doelstellingen geen akkoord kan worden gegeven, omdat het bijvoorbeeld strijdig is met het beleid, wat gebeurt er dan? Er bestaat een grote kans dat deze doelstelling al wel is doorgegeven aan het handelsregister en dus voor iedereen zichtbaar is. In de ideale wereld zou de ondernemer en/ of bestuurder een dergelijke wijziging van doelstellingen meteen doorgeven aan het handelsregister.

Het is immers strafbaar als hij of zij dat niet doet. In de praktijk gebeurt dat echter niet. Dit heeft als gevolg dat het vergunningensysteem en het handelsregister niet op elkaar aansluiten noch met elkaar corresponderen. En wederom is er dan ook hier sprake van incorrecte data.

Het zou heel erg helpen als partijen in de keten beter met elkaar zouden communiceren over wat men nu eigenlijk wil. Als het antwoord is dat men bruikbare data wil hebben dan wordt het de hoogste tijd om met elkaar om de tafel te gaan zitten en te praten over hoe de keten dit op korte termijn zou kunnen bereiken.

Indien iedere ketenpartner de verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar eigen deel, kunnen we er een sterke ketting van maken.

Want alleen dan wordt het mogelijk om te zeggen dat de data die gegenereerd wordt de juiste is!

En daar heeft uiteindelijk iedereen baat bij.

Laat ons u helpen met uw verzuimmanagement met respect voor uw medewerkers en met oog voor uw belangen!

• Meerwaarde voor Werkgever én Medewerker!

• Volledige professionele Arbodienstverlening (RI&E, Verzuimbegeleiding en Arbozorg)

• Alle keuringen (Aanstellingskeuringen en Pensioenkeuringen)

• 3 Bedrijfsartsen, Bedrijfsmaatschappelijk werker, Psycholoog en Veiligheidsdeskundige.

• 4 talen: Papiaments, Nederlands, Spaans en Engels • Voor grote én kleine werkgevers • Aantrekkelijke tarieven

T +599 717 3100 - www.arbomedicalbes.com - info@arbomedicalbes.com

JOB Bedrijfsblad 2016

Van Personeelszaken naar Human Resource Management

Tekst: Henriëtte Kuipers

‘Van Personeelszaken naar Human Resource Management’ verwijst ook wel naar de transformatie van kostenpost naar menselijk kapitaal.

Het Personeel & Organisatie vak oftewel het managen van personeel heeft de laatste decennia nog al wat veranderingen ondergaan.

Het loont voor uw bedrijf dan ook zeker de moeite te weten welke.

uitgevoerd door administratieve medewerkers van de afdeling personeelszaken. Het personeel werd gezien als kostenpost.

Begin jaren tachtig ontwikkelde personeelszaken zich naar Personeel & Organisatie (P&O).

Naast de administratieve kant van het managen van personeel kreeg men meer aandacht voor de ‘zorg’ voor het personeel. Dus werd de P&O adviseur geïntroduceerd.

Deze adviseur had onder andere de taak een leidinggevende bij te staan bij de ‘zorg’ voor het personeel. Toch werd het personeel ook tijdens deze fase nog steeds gezien als kostenpost.

Ontwikkeling van personeelszaken naar Personeel & Organisatie In de jaren vijftig tot en met de jaren zeventig lag de nadruk bij personeelszaken vooral op de administratieve kant van het managen van personeel.

Deze taak werd meestal

Ontwikkeling van P&O naar HRM Er kwam een kentering toen eind jaren negentig het begrip Human Resource Management (HRM) werd geïntroduceerd.

De uitgangspunten van HRM zijn dan ook essentieel anders dan die van P&O. Waar het 56

bij P&O nog met name om de personeelszorg oftewel het sociale aspect ging, gaat het bij HRM om het sturen en managen van de productiefactor arbeid.

HRM opereert in tegenstelling tot P&O op strategisch, tactisch en operationeel niveau.

Human Resource Management kent een meer bedrijfskundige benadering waarbij naast de ontwikkeling van het personeel, de efficiency en effectiviteit een belangrijke rol spelen en de continuïteit van de organisatie centraal staat. Het houdt zich bezig met vragen als, hoe haal ik mijn bedrijfsdoelstellingen, hoe richt ik de processen efficiënt en effectief in, op welke plek en/ of met welke taken komt mijn personeel goed tot hun recht, wat heeft mijn personeel nodig om zich te kunnen ontwikkelen?

Bij HRM wordt personeel niet meer gezien als kostenpost maar als menselijk kapitaal. In de

JOB Bedrijfsblad 2016

HRM functioneert allĂŠĂŠn wanneer iedereen binnen de organisatie doordrongen is van de kracht van mensen praktijk blijkt dan ook dat steeds meer P&O afdelingen de HRM uitgangspunten overnemen.

Het managen van personeel heeft dus een drastische verandering ondergaan, waarbij HRM binnen organisaties vier rollen zijn toebedeeld (Ulrich, 1997): 1. Strategische partner; HRM draagt in belangrijke mate bij aan de bedrijfsstrategie.

2. Change agent; HRM brengt en faciliteert verandering met lijnmanagement als partners.

3. Administratieve expert; HRM ontwikkelt goede systemen van salarisadministratie tot e-HRM. 4. Employee companion; HRM verhoogt betrokkenheid, motivatie, competenties en arbeidsinzet van het personeel.

Een HRM professional acteert in alle vier de rollen als partner voor directie, management en leidinggevenden.

Ontwikkelingen op Bonaire Is personeel op Bonaire een kostenpost of menselijk kapitaal?

Na bijna vijf jaar werkzaam te zijn op Bonaire als HRM professional en met diverse collegaâ&#x20AC;&#x2122;s in het vak te hebben gesproken, is mijn conclusie dat personeel op Bonaire nog veelal wordt gezien als een kostenpost.

De meeste organisaties op Bonaire zitten in de fase personeelszaken of P&O. Voor HRM zijn hier dus nog grote slagen te maken.

Aanstellen van personeel Gezien de kleinschaligheid op Bonaire gebeurt het weleens dat er bij benoemingen niet altijd meteen naar de voor de functie vereiste competenties en geschiktheid van de persoon gekeken wordt.

Soms staan die op de tweede 57

plaats en is de persoonlijke band belangrijker. Wat ook kan, is dat een medewerker door zijn langdurig dienstverband doorgroeit naar een leidinggevende functie, zonder dat daarbij eerst naar de geschiktheid van die persoon wordt gekeken. De organisatie staat er eenvoudigweg niet altijd bij stil of de persoon in kwestie geschikt is voor die leidinggevende functie en/of de persoon te ontwikkelen is in deze functie.

Over het algemeen kan worden gesteld, dat er nog te weinig aandacht is voor de ontwikkeling en het welzijn van het personeel.

Dat is jammer want HRM kan alleen functioneren wanneer iedereen binnen de organisatie doordrongen is van de kracht van mensen.

In het volgende artikel zal u meer te weten komen over wat HRM concreet voor uw organisatie kan betekenen en welke rol de leidinggevende binnen HRM heeft.

ACM stelt tarieven vast

voor drinkwater en elektriciteit

ACM op Bonaire: • stelt tarieven vast voor elektriciteit en drinkwater • toetst of de voorwaarden van WEB redelijk zijn • kan geschillen beslechten tussen consumenten en WEB • spreekt graag met consumenten, bedrijven en belangenorganisaties over hun ervaringen met de elektriciteit- en drinkwatervoorzieningen 58

JOB Bedrijfsblad 2016

Marga Buys (34) en Laurens Jörg (41) werken sinds enige tijd op Bonaire namens de Autoriteit Consument en Markt (ACM). In Nederland heeft ACM onder andere de taak om fusies te controleren en toezicht te houden op onder meer de energiesector. En vermoedelijk krijgt de organisatie medio 2016 ook de taak om toezicht te houden op een wet die gaat gelden voor Caribisch Nederland. Het betreft de wet ‘Elektriciteit en Drinkwater BES’.

Deze wet regelt de elektriciteit- en drinkwatervoorzieningen op de drie eilanden.

Doelstelling van de wet is dat deze voorzieningen betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam zijn.

ACM krijgt de taak daar economisch toezicht op te houden en de tarieven vast te stellen.

D

Basisvoorzieningen op orde en weten waarvoor je betaalt e wet is zorgvuldig voorbereid en met grote inbreng van de eilanden zelf. Er is geluisterd naar de inbreng van bewoners en daar is vervolgens ook echt wat mee gedaan. Vanuit de eilanden werd bijvoorbeeld geadviseerd dat als je de situatie echt wil begrijpen, je dan hier moet leven en het zelf moet ervaren. Je krijgt als je hier woont immers niet alleen zelf de elektriciteitsrekening, je hoort ook de verhalen en je krijgt de signalen. Vanuit Den Haag is dat niet mogelijk. Ook daarom heeft ACM ervoor gekozen om twee mensen te stationeren op het eiland. De voorbereiding van deze wet wordt geprezen in het rapport van de Commissie Spies.

Het is geen kopie van de Europees Nederlandse en er is daarnaast ook nog maatwerk mogelijk op de drie eilanden.

Buys en Jörg vormen dus de

vooruitgeschoven post van ACM voor de zogeheten BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba).

Ze worden ondersteund door een team dat werkzaam is in Den Haag. Ook de besluitvorming vindt plaats in Den Haag. De twee doen de bezoeken aan de bedrijven en voeren het toezicht uit op Bonaire, Saba en Statia. Ze houden uit praktische overwegingen kantoor bij de RCN maar zijn er nadrukkelijk geen onderdeel van.

De ACM is namelijk een zelfstandig en onafhankelijk bestuursorgaan.

Het tweetal helpt de elektriciteitsproducenten en -distributeurs bij het nakomen van de nieuwe wet. Op Bonaire zijn dat Countour Global (energieproducent) en WEB (distributeur van elektriciteit en producent en distributeur van water). Voor Statia is dat Stuco en voor Saba SEC. Deze laatste twee bedrijven zijn sinds 2014 zelfstandig. Voorheen was er een gezamenlijk bedrijf voor Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten.

Maar elk eiland heeft zijn eigen 59

specifieke kenmerken. Op Saba bijvoorbeeld wordt het drinkwater vervoerd met tankwagens.

De vulkanische rots leent zich niet echt voor het aanleggen van een drinkwaternetwerk.

Betaalbaar

Water is hier op de eilanden, zeker in vergelijking met Europees Nederland, heel duur. Maar de omstandigheden zijn ook anders.

Het Boneriaanse drinkwater wordt uit zee gehaald, moet worden ontzilt met dure technieken en met dure stroom. Daar is niet veel aan te veranderen. Elektriciteit is ook duur. Bonaire is nu eenmaal een klein eiland dus betaal je met relatief weinig inwoners voor de generatoren die er staan en voor het netwerk dat er ligt. Wel zou het produceren en distribueren ervan mogelijk iets goedkoper kunnen door efficiënter te gaan werken. ACM zal met de water- en energiebedrijven gaan bekijken wat de kosten zijn, wat een betaalbaar tarief is voor consumenten en wat een redelijk rendement is voor

JOB Bedrijfsblad 2016

de bedrijven. Het onafhankelijk orgaan kan niet beloven dat door het toezicht het voor iedereen goedkoper zal worden. Wat wel zal gebeuren is dat de tarieven inzichtelijk en transparant zullen worden.

Het feit dat elektriciteit en drinkwater in Caribisch Nederland duurder zijn dan in Europees Nederland, wordt voor een deel gecompenseerd door subsidies van het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IM) voor de energiebedrijven. Het idee is dat je voor je netwerktarief niet meer betaalt dan je in Europees Nederland zou betalen.

De subsidies drukken dus de kosten voor bedrijven en burgers.

Op dit moment betaalt iedereen een prijs per kilowattuur (kWh), waarin alle verschillende kosten verwerkt zijn. Deze kosten bestaan uit een productietarief (wat kost het om met brandstof en windenergie elektriciteit te produceren) en een netwerkbedrag (wat kost het om het netwerk in stand te houden en de leidingen, kabels, etc. te onderhouden).

De kosten voor de leidingen en kabels kun je omrekenen naar kosten per aansluiting.

Straks zal onze elektriciteitsrekening er dus anders uit gaan zien. Iedereen betaalt dan een vast bedrag per maand voor het netwerk en daar bovenop een bedrag voor het verbruik (kWh en m³).

Heb je bijvoorbeeld een huis waarin je maar een deel van het jaar woont, dan betaal je straks

wel mee voor het feit dat er ook daar elektriciteitsleidingen liggen.

De verdeling van de kosten wordt daarmee dus eerlijker en de rekening inzichtelijk en transparant.

Ik hoop dat wij bijdragen aan vertrouwen.

Dat je met een gerust hart water en stroom afneemt en kunt zeggen: dit zijn basisvoorzieningen die kloppen Betrouwbaar

Betrouwbaarheid gaat over de kwaliteit van de netwerken, het drinkwater en de leidingen. Zijn de leidingen goed? Zijn vraag en aanbod op elkaar afgestemd?

Moet de productiecapaciteit worden uitgebreid? Zijn de verdeelstations in orde? Welke metingen vinden daarop plaats?

Deze vragen beantwoorden is een taak van de technische toezichthouder; de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), die onder het ministerie van Infrastructuur en Milieu valt.

Het zorgen voor leveringszekerheid valt eveneens onder betrouwbaarheid. Dat is de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de stroom niet ineens uitvalt of de waterleiding opdroogt.

Ook daar moet toezicht op worden gehouden.

Burgers en bedrijven zullen investeringen mogelijk vertaald zien in hun rekening. De rol van ACM inzake ‘betrouwbaarheid’ zit hem vooral in het toetsen van de redelijkheid van investeringen en in 60

het bijzonder of die investeringen in de tarieven verwerkt kunnen worden.

Duurzaam

Eénderde van de energie op Bonaire is windenergie, dus duurzame ofwel groene energie.

Dat is veel; in Europees Nederland bijvoorbeeld is dat op dit moment maar zo’n tien procent.

Het ministerie van Economische Zaken werkt aan een beschrijving wat er per eiland gedaan kan worden om de duurzaamheid te vergroten. Op Bonaire staat een proeftuin met zonnepanelen bij Barcadera, gestart door WEB begin 2015.

De nieuwe wet maakt het mogelijk om straks als burger of als bedrijf energie terug te leveren aan het net via zonnepanelen of windmolens. Voorwaarde is wel dat je bij WEB moet melden hoeveel vermogen je terug kunt leveren, zodat WEB de belasting en stabiliteit van het netwerk kan garanderen. Voor het terugleveren krijg je een kleine vergoeding.

Zo kun je uitrekenen na hoeveel tijd je je investering eruit kunt halen. Daarnaast zal een dergelijke investering vast en zeker bijdragen aan een duurzaam imago van het bedrijf.

Voor verdere informatie: www.acm.nl/caribisch-nederland www.webbonaire.com www.contourglobal.com

JOB Bedrijfsblad 2016

3

• Eden and Spice Beach

• Kamer van Koophandel

w

ken er een pu a m nt ij

n. ..

Punt 1 ...easy Openbaar Lichaam Bonaire

va

Om openingstijden te verbeteren ...

• Chamber of Commerce St. Eustatius & Saba

Maandag tot vrijdag 9:30 - 13:00 en 2:30 - 18:00 zaterdag van 10:00 - 14:00

Punt 2 ...affordable

Om de laagste prijs te hanteren ...

1 LB - $8,50 | 2LBS - $10,- | 3LBS or more - 3,50/LB

Punt 3 ... fast

Om sneller dan het geluid te gaan ...

In 5 dagen heeft u het bestelde product in huis

Disclaimer: Dit blad is auteursrechtelijk beschermd.

Dat betekent dat niets uit de uitgaven van JOB mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder vooraf verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. De Informatie, inzichten of meningen zoals verwoord in het bedrijfsblad JOB behoren toe aan de geïnterviewden dan wel aan de desbetreffende auteur van het artikel en vertegenwoordigen niet vanzelfsprekend de visie en of mening van de redactie, uitgever of het blad zelf. Het bedrijfsblad JOB, redactie en uitgever kunnen derhalve niet aansprakelijk worden gesteld voor mogelijke feitelijke onjuistheden, incorrecte berichtgeving, weergegeven meningen en of inzichten zoals verwoord in dit blad.

Bulevar A Abraham 51 | +599 717 6161 | bonaire@getezone.com

Een heldere keuze +599 788 4369

100%

$ Hypotheek

Pensioen

Auto

Bedrijfsschade

Inboedel

Woonhuis

Kaya Opal 8 | Postbus 727 | Bonaire, C.N. | Tel: (00599) 788 4369 | e-mail: john@cfverzekeringen.com | Skype: cfverzekeringen