Entrepreneur Bonaire Q1 2018

ENTRE PRENEUR Bonaire Q1 2018

Business Magazine Bonaire

Bestemming Bonaire Emigratiebeurs

Punta Blanku Feeding the Island

Agrarische ontwikkeling en armoedebestrijding

Toerisme en aanbod Fiscaliteit onder de loep

Qredits

De toverkracht

Aanbod creĂŤren vanuit

Mythen

Believe in your own Potential

Blue Destination

van je aanbod

aanbod en keuze

Zorgaanbod arbodiensten

Business Magazine Bonaire in Collaboration with the Chamber of Commerce Bonaire | Q1 2018

Bonaire

Entrepreneur Bonaire 2018

Content

Preface

Offering help

6

Unmanageable workloads can be a source of stress, and hence a big problem. Having to offer help to overworked colleagues who are struggling to get the job done might sound more familiar and, unfortunately, is less uncommon than we would like it to be.

Pressure at the workplace is unavoidable due to the demands of the contemporary work environment.

Moreover, a healthy workload is acceptable and may even keep workers alert and motivated. However, structural heavy workloads or excessive pressure leads to work-related stress and stress can damage an employee’s health and business performance.

Still, to hire more people to reduce the pressure might not be the only solution. Recognition, respect and support at work, for example, are fundamental human needs and this includes taking care of a more efficient and fair distribution of the tasks and responsibilities at hand.

An organization in which employees feel respected, appreciated and supported grows and flourishes.

In other words, offering a better work environment improves people’s performance, and hence productivity.

And isn’t that what we all want?

Bestemming Bonaire Emigratiebeurs 2018

16

Marnix Stoorvogel Colophon Publisher Conté | Marnix Stoorvogel Authors Patricia Bergwijn Evert Bleijenberg Dick ter Burg Marjanneke Grobben Saskia van Huijgevoort Paul Janssen Jeffrey Levenstone Nevi.nl Tom Peeters Rianne van Rijswijk Carola Roeters Robert Smaal

Facts and Figures Q4 2017 Chamber of Commerce Bonaire

20

Final editing Write | Patricia Bergwijn Realisation Conté Distribution Conté Photography Conté Edition 4 times a year If you would like to advertise or react, please contact the publisher: +599 770 7723 | info@studioconte.nl HVO paper represents woodfree offset paper.

This magazine is printed on wood-free paper also called tree-free paper.

The raw material used might be, inter alia, rice, straw, bamboo, hemp or cotton.

De toverkracht van je aanbod

Entrepreneur Bonaire 2018

Content 6 Emigratiebeurs Punta Blanku

Feeding the Island

10

Bestemming Bonaire 10 Feeding the Island Punta Blanku 14 Het aanbod... volgens de wet

Aanbod creĂŤren vanuit Blue Destination

34

16 Chamber of Commerce Facts and Figures Q4 2017 18 Qredits Believe in your own potential 20 De toverkracht van... je aanbod

Aanbod en

algemene voorwaarden

36

22 Apps downloaden Waar let je op 26 Agrarische ontwikkeling en armoedebestrijding

Geen Label

Making it grow

44

28 Column Een bepalende keuze

30 Mythen over aanbod en keuze 32 Het zorgaanbod van arbodiensten 34 Aanbod creĂŤren vanuit Blue Destination 36 Aanbod en algemene voorwaarden 38 Toerisme en aanbod Fiscaliteit onder de loep 41 Column Vicious Circle 42 Het aanbod van banen in de toekomst 44 Green Label Making it grow 46 Next theme Demand

Ak

ker

ma

ns

Au

to

Su

pp

lies

BV

Ford F-150 2018

MORE STRENGTH. LESS WEIGHT. The F-150 body is up to 700 lbs. lighter than the previous generation, made of high-strength, militarygrade, aluminum alloy. Not aluminum in the household sense, but heat-treated and hardened aluminum alloy — the same high-grade 6000-series used in big military and industrial applications.

Beneath this aluminum-alloy body is a fully boxed frame made of up to 78 percent high-strength steel.

Akkermans Auto Supplies B.V. Hyundai Bonaire N.V. Kaya Amsterdam 2 Bonaire Caribbean Netherlands Tel +599 717 8667 Fax +599 717 5034 info@toyotabonaire.com www.toyotabonaire.com

Entrepreneur EntrepreneurBonaire Aruba 2017 2018

Emigratiebeurs expo in houten

2018 - 22ste editie - 10 & 11 februari 2018 6

Entrepreneur Bonaire 2018

Deelnemers: BanBoneiruBek - OCAN - Compact S - Rocargo

bestemming Bonaire Text: Marjanneke Grobben | Picture: Emigratiebeurs

Bonaire in het zonnetje op de EmigratieBeurs Op zaterdag 10 en zondag 11 februari 2018 opent de 22e editie van de EmigratieBeurs in Expo Houten.

Denkt u er al een tijdje aan om naar Caribisch Nederland te verhuizen?

Tijdens de beurs kunt u zich weer uitgebreid oriënteren en informeren over uw emigratieplannen. Bonaire zal ook dit jaar aanwezig met het plein “Bestemming Bonaire”.

Verschillende bedrijven en organisaties uit Bonaire bieden hun diensten aan of presenteren zich aan de toekomstige bewoners.

Om aan de voorspelde groei in de sectoren gezondheidszorg, IT, Infrastructiuur en Toerisme te voldoen, is er behoefte aan goed geschoold personeel. Vandaar dat Curaçao, Bonaire en Aruba stands voor u hebben ingericht, waar u zich kan laten voorlichten over wonen en werken op de eilanden. Over emigratie en remigratie, het opzetten van een eigen bedrijf en veel meer.

Een wereld aan kansen Naast de Caribisch Nederland exposanten vindt men op de EmigratieBeurs alle informatie die nodig is voor een succesvolle emigratie. geografisch ingedeeld vindt men hier financiële adviseurs, emigratie experts, diploma waarderingsinstituten, verzekeringsmaatschappijen, verhuizers, taalinstituten, etc.

Kortom voor een geslaagde emigratie is een bezoek aan de EmigratieBeurs onmisbaar. De Internationale beurs is met 12.000 bezoekers en 165 internationale exposanten Europa’s grootste evenement op het gebied van wonen, werken, studeren en ondernemen in het buitenland. Of u nu op zoek bent naar rust, ruimte, een natuurlijkere omgeving, een nieuwe baan, een start als ondernemer of wellicht bent u Nederland gewoon zat.

De EmigratieBeurs biedt een wereld aan kansen!

Entrepreneur Bonaire 2018

Lokale talenten verkrijgbaar!

De eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn in ontwikkeling en hebben dringend behoefte aan lokale arbeidskrachten die meehelpen opbouwen. Hoewel er sprake is van een groot arbeidspotentieel in Nederland, lukt het nog onvoldoende om eilandskinderen bijvoorbeeld te stimuleren om terug te keren.

Voor degenen die willen, blijkt het een opgave om een geschikte baan te vinden. Indien overheden en bedrijven oprecht de voorkeur geven aan deze talenten zal de werving- en selectie pro-actief, systematisch en realistisch moeten gebeuren.

De bureaucratie, hun studieschuld en het gebrek aan huisvesting en kinderopvang vormen in de praktijk vaak niet of nauwelijks te nemen hindernissen. Ook moet er bij remigratie meer aandacht komen voor succesvolle integratie in de samenleving. Negatieve reclame over belevenissen van teleurgestelde en naar Nederland teruggekeerde eilandskinderen moeten we niet willen!

Stichting Ban Boneiru Bèk en Stichting Ocan willen uitkomst bieden door met lokale werkgevers in te zetten op een actiever remigratie bevorderend beleid dat bovendien garanties biedt voor duurzame inzet van lokale talenten.

Celia BBB

BanBoneiruBek Kaya Sabalo Kralendijk, Bonaire CN Tel: +599 717 4518 info@banboneirubek.com www.banboneirubek.com

Cynthia OCAN

OCAN Koninginnegracht 19 2514AB Den Haag NL Tel: +31 70 380 3301 www.ocan.nl info@ocan.nl

Compact-S

Een administratiekantoor op Bonaire dat zich richt op het midden- en kleinbedrijf. Onze medewerkers helpen u op een spontane manier en nemen veel van de zorgen weg, waarmee u als ondernemer dagelijks te maken heeft.

Het zal je als ondernemer maar gebeuren dat je te weinig aandacht krijgt waardoor de jaarrekening en/of fiscale aangiften niet juist zijn, afspraken niet nagekomen worden of essentiële adviezen achterwege blijven.

Het is voor Compact-S vanzelfsprekend dat wij tegen betaalbare prijzen de door onze klanten gevraagde kwaliteit leveren. Uiteraard houden wij hierbij de geldende regelgeving goed in de gaten. Betrokken zijn betekent voor ons, dat onze klanten ook daadwerkelijk voelen, dat we aandacht voor hen hebben en geïnteresseerd zijn in de mens(en) achter de ondernemer(s). Onze klanten krijgen dan ook altijd een vast aanspreekpunt waar ze snel met hun vragen terecht kunnen.

Jack

8

Compact-S Bonaire.com Kaya Industria 15e Kralendijk Bonaire, CN Tel: +599 717 8702 info@compactsbonaire.com www.compactsbonaire.com

Robert

Entrepreneur Bonaire 2018

Feiten & Cijfers EmigratieBeurs 2017 Aantal bezoekers: 11.000 Bezoekers uit Nederland, België en Duitsland Aantal exposanten: 165 Deelnemende organisaties: 340 Exposanten uit 24 landen Oppervlakte EmigratieBeurs: 12.000 m2 Aantal hallen: 3 Aantal presentatiezalen: 7 Aantal presentaties: 100 Unieke bezoekers websites: 442.000

Getrouwd/Samenwonend: 45% Getrouwd/Samenwonend met kinderen: 26% Alleenstaand: 25% Alleenstaand met kinderen: 4% Gemiddelde leeftijd: 31 jaar Universitaire of Hogeschool opleiding: 70% Middelbare Beroepsopleiding: 29% Lagere Beroepsopleiding: 2% Beoordeling EmigratieBeurs: 7,6 Gemiddelde verblijfsduur: 3 uur

Trends & Toekomst Emigratie 143.000 vertrekkende emigranten per jaar De verwachting is dat de emigratie de komende jaren verder zal stijgen.

Tendens naar parttime wonen in het buitenland Toegenomen zoektocht naar betere kwaliteit van leven (rust, ruimte en natuurlijke leefomgeving, minder stress en hectiek) Medisch personeel vertrekt naar het buitenland ZZP-ers zoeken buitenlandse markt Groeimarkt internationale stages Minder drempels voor buitenlandse vestiging Grensgebieden komen dichterbij

Interessegebieden Bezoekers Informatie over het leven in een bepaalde streek of land: 93% Juridische en belasting informatie bij emigratie: 80% Informatie over buitenlandse woningen (huur en koop): 80% Informatie over buitenlandse vacatures: 77% Informatie over verzekeringen in het buitenland: 76% Informatie over bankieren in het buitenland: 66% Informatie over taalcursussen: 63% Informatie over geldigheid van diploma’s: 62% Informatie over buitenlandse werkvergunning: 59% Informatie over visa aanvraag: 50% Presentatie bezocht: 49% Informatie over offertes van verhuisbedrijven: 41% Informatie over medische vacatures in het buitenland: 30%

Profiel Bezoekers Man: 53% Vrouw: 41%

Tijdsbestek van emigratie Binnen 1 tot 2 jaar: 58% Binnen 3 tot 4 jaar: 42%

Rocargo Logistics Services B.V.

Wij zijn trots om weer aanwezig te zijn als exposant bij Europa’s grootste Emigratiebeurs. Rocargo is gespecialiseerd in de Martijn IFC verschepingen van goederen van en naar Bonaire en kan dus ook zorgdragen voor de verscheping van uw huisraad. Met meer dan 32 jaar ervaring voert Rocargo dan ook samen met andere partners uw verhuizing zorgeloos voor u uit.

Ons verschepingsbedrijf biedt samen met onze partner IFC een IFC International Freight gegarandeerde wekelijkse vaart van Europa naar Bonaire. Rocargo Caribbean beschikt bovendien over genoeg opslagruimte voor tijdelijke Jupiterweg 1a, 4761 RW Z opslag wanneer uw verhuisboedel arriveert. Van in- en uitpakken evenbergen, Netherlands tot het laden en lossen van uw bezittingen, onze verhuizers gaan Tel: +31 168 409 494 zorgvuldig en met respect om met uw eigendommen.

9

www.ifc-consolidators.nl

Patricia Rocargo Rocargo Logistics Services B.V. Kaya Industria 12 Kralendijk, Bonaire CN Tel: +599 717 8922 rocargobonaire@rocargo.com www.rocargo.com

Feeding the island Text: Patricia Bergwijn | Picture: ContĂŠ

About sixty years ago Grandfather Andres Angel Emerenciana saw business potential in his chickens hopping around on his plot of land. Nowadays, chicken farm Punta Blanku is Bonaire’s biggest egg provider.

The 20,000 chickens are producing 18,000 eggs a day.

In the Beginning In the earlier days most families in Bonaire owned a big plot of land they called kunuku, some still do, but only a few people actually put them to commercial use. Grandfather Andres was one of them. Looking at his freerange poultry, at that time a handful of chickens puttering around in the bushes, he decided to collect and sell their eggs. As one of the cofounders of the LVV (Landbouw, Veeteelt en Visserij/Agriculture, Livestock and Fisheries), currently a department of the local government, he became a leading figure in the field of agriculture.

His decision to commercialize the egg-laying hens was a success.

Due to the arrival of the friars and with them the doctors and customs as well, the demand for eggs increased.

Kunukero (farmer or person who owns a kunuku) Emerenciana would pay them daily visits selling the freshly laid merchandise door to door.

Ever changing Today, the chicken farm Punta Blancu NV (Inc.) is run by his son, director Edwin Emerenciana, his granddaughter manager Nadine Emerenciana, and her brother Anthony Emerenciana.

During its 63 (1954) years of existence lots of things have changed.

The egg selling business remained successful and the handful of chickens became a hundred in no-time.

From hundred the farm went on to five hundred and started to grow and sell 10

vegetables and fruits like watermelon as well. After his father died in the seventies, his son Edwin Emerenciana took over.

He modernized the farm, concentrated solely on egg-laying hens, and intensified the production of eggs by investing in battery systems.

The days, people had to roam the land looking for eggs were definitely over.

By 1985 Punta Blanku exploited 5,000 chickens and produced roughly 4,000 eggs a day. Still, it was not enough.

The population of Bonaire was growing, hence the demand for eggs.

Worldwide it was the era of battery farming. So after the modernization in 1985 the egg-laying hens were held in the so called battery cages of that time.

To prevent them from harming each other their beaks were trimmed.

These production methods, both debeaking and battery cages, have been and still are the subject of many heated discussions about animal welfare

and are therefore banned completely in some countries. Nonetheless in the eighties, nineties and at the beginning of the 21st century it was (and in many places still is) common practice in the poultry industry.

However, in order to meet the fast growing demand for eggs on Bonaire director Edwin Emerenciana needed to expand and professionalize his poultry husbandry even more. By the end of 1997 the chicken farm had a livestock of 10,000 pullets and the collection of

Entrepreneur Bonaire 2018

the children of Bonaire shouldn’t go to school on an empty stomach eggs was partially automated.

In search of better and more efficient production methods Punta Blanku was completely renewed from 2011 and onwards. This time the director was assisted by his daughter Nadine Emerenciana, his son Anthony Emerenciana and senior experts from PUM. PUM Netherlands senior experts is a Dutch volunteer organization that offers entrepreneurs around the world free advice, guidance and expertise.

To improve the conditions and production the old batteries were replaced by enriched cages, giving the hens more space, and several new barns were build.

Punta Blanku was now able to house 20,000 chickens and sold their eggs to a great number of businesses on the island.

The production process The production process at chicken farm Punta Blanku starts with the import of day-old chicks from the United States of America and Holland. These chickens are bred for their egg-laying capacity.

The chicks arrive debeaked in flocks of 100 birds each and are kept, fed and bred in a big fenced space in one of the barns. The special infrared lamps keep them warm and the high quality poultry feed, which is imported from Holland

and beside some additional vitamins and minerals doesn’t contain supplements like antibiotics, keep them healthy.

After six weeks the flock is moved to another fenced place in the barn where they can wander around freely until they reach the age of sixteen weeks. When the pullets start laying eggs the whole group of egg-laying hens goes to either the free-range barns or the enriched cages.

After the egg-producing period they are replaced by a new flock and locally sold as meat.

Just like the eggs, the feces is collected and thrown on big piles on the territory where the air, wind and sun transform it into very useful manure, which is sold to other kunukeros and garden centers like Green Label. The eggs are automatically collected and moved by a conveyor belt to the building where they are manually put in pre-printed from Europe and Venezuela imported recycled egg cartons and neatly and carefully stacked on pallets.

These pallets are then taken to restaurants, resorts, hotels and supermarkets by specially designed egg trucks.

Future food Manager Nadine Emerenciana is very proud of the farm, the work they are 12

doing and the position they manage to accomplish on the local market.

They are one of the very few, if not the only company, that is actually producing food for the community on such a large scale, since almost all other commodities including fruit and vegetables are being imported. For manager Emerenciana helping people by producing food even if it can be challenging at times and one has to work hard, is her higher calling.

One of the challenges and the reason for many kunukeros to just give up in the end, is the scarcity of water.

Because of its remote location Punta Blanku isn’t connected to the water supply network of the local multi-utility company WEB (Water en Energiebedrijf Bonaire).

WEB has two trucks that carry around water, but according to Emerenciana it is far from sufficient and sometimes they don’t get their supply. To help them try to solve their water problem Punta Blanku even invited an irrigation specialist from PUM. Another issue is the infrastructure and, by extension the cost of doing business. “Since Bonaire became part of Holland in 2010, the island opened up to the world market. Surely, competition is healthy, but it should be fair. And because of the current state of the islands’ infrastructure our production costs,

Entrepreneur Bonaire 2018

the cost of doing business are higher compared to others outside Bonaire”, she explains. But although running a chicken farm on Bonaire is not as easy as people might think it is, she really wouldn’t want to do anything else and has great plans for the future. Of course the main goal is to keep on feeding the community by producing fresh, high quality, and affordable eggs using and searching for even more sustainable and animal-friendly production methods.

But her dreams is to export the eggs to places where they are needed the most.

Or as she phrases: “In our world there shouldn’t be people dying of hunger.

And the children of Bonaire shouldn’t go to school on an empty stomach.”

Introducing Born and raised on Bonaire Nadine Emerenciana went to Holland to study. She choose a combination of Economics and Legal Governance and continued with a further study in Social and Legal Services. After living in Holland for 18 years, while working for a courthouse in the southern region of Holland, Rotterdam, and as a coach for the project ‘Direkshon’ to guide Antillean homeless youngsters in Tilburg, her aim and desire to help her people more directly made her move back to Bonaire. The chicken farm of her parents on Bonaire was growing bigger and bigger and home was calling. Moreover she and her brothers had been so happy growing up on the kunuku she wanted to give her kids the same experience and she missed her parents, the island, and the way of life.

It was time to help her own people.

But before she and her family definitely moved to Bonaire in 2015, there was a long period of going back and forth every six weeks to help her family manage and renew the farm. Her brother Anthony Emerenciana, who studied agriculture, animal husbandry and poultry was already working and helping his father with the farm. For both her partner and Nadine their mission in life is to make the world a better place. And that is exactly what she is trying to do and plans to do as Bonaire’s one and only and biggest producer of homegrown food.

Entrepreneur Bonaire 2018

Red: Dit artikel is gebaseerd op Europees Nederlandse wetgeving.

Aanbod = bindend

Heroepelijk

Ieder aanbod dat niet onheroepelijk is

vrijblijvend

onHeroepelijk

Vermelding

Met geldigheidstermijnv of; anderszins

Tekst: nevi.nl

Het aanbod volgens de wet

E

en overeenkomst komt tot stand door het aanbod en de aanvaarding daarvan (art. 6:217 BW).

Dat roept onder andere de vraag op wat nu precies een aanbod is. Het is belangrijk om te weten hoe een en ander zich juridisch tot elkaar verhoudt aangezien inkopers, ondernemers en particulieren er vaak dagelijks mee te maken krijgen.

Wat is een aanbod?

Een aanbod is een mondelinge of schriftelijke wilsverklaring dan wel voorstel om tot een overeenkomst te komen. De wilsverklaring is een rechtshandeling; een handeling met een gewild rechtsgevolg. Om het aanbod geldig te laten zijn, moet het alle essentiĂŤle elementen van de overeenkomst inhouden (i.e. de kernbedingen).

Kernbedingen zijn essentieel omdat het aanbod bepaalbaar moet zijn (art. 6:227 BW).

Andere bepalingen van een eventuele overeenkomst, de bijkomende rechten en verplichtingen, zoals de plaats van aflevering van de zaken, de manier van verpakken, van transport en van betaling, hoeven niet te zijn opgenomen in het aanbod. Als de contractpartijen dit niet uitdrukkelijk hebben geregeld, gelden hiervoor de rechten en verplichtingen krachtens de aanvullende rechtsbronnen: de wet, de jurisprudentie, de gewoonte en de redelijkheid en billijkheid.

Ontbreken bij de wilsverklaring een of meer kernbedingen, dan is er geen sprake van een bindend en rechtsgeldig aanbod, maar slechts van een uitnodiging tot het doen van een aanbod. Met zo’n verklaring toont een persoon de bereidheid om eventueel een overeenkomst met een bepaalde inhoud te sluiten. Daartoe nodigt hij in veel gevallen de ander uit om te gaan onderhandelen en vervolgens een bindend aanbod te doen.

Het aanbod kan zowel schriftelijk als mondeling worden gedaan. Zo is een 14

reclamefolder of een prijskaartje een schriftelijk aanbod. Een catalogus is een aanbod als het aan de voorwaarde voldoet dat de kernbedingen zijn vermeld.

Een aanbod dat de geadresseerde heeft bereikt, is bindend voor de aanbieder. De inkoper die een offerte (i.e. aanbieding) heeft ontvangen, kan de aanbieder daaraan houden.

Of de aanbieder zijn aanbieding kan wijzigen, is afhankelijk van de soort aanbieding die hij heeft gedaan.

Welke soorten aanbiedingen zijn er?

Er bestaan verschillende soorten aanbiedingen, met elk verschillende gevolgen ten aanzien van de mogelijkheid het aanbod te herroepen.

Zie de afbeelding voor een overzicht.

Herroepen betekent feitelijk wijzigen.

Deze term wordt in de wet niet verder gedefinieerd. We kennen ook nog de term intrekken. Dat betekent annuleren. Is de intrekking geldig, dan betekent dit dat er juridisch niets is gebeurd (art. 3:37 BW lid 5).

Entrepreneur Bonaire 2018

Onherroepelijk aanbod Van een onherroepelijk aanbod is sprake als het aanbod een termijn van geldigheid bevat of als op een andere manier blijkt dat het aanbod onherroepelijk is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een aanbod waarin is vermeld dat de prijs vast is (art. 6:219 BW).

De consequentie van een onherroepelijk aanbod is dat de elementen van het aanbod niet kunnen worden gewijzigd gedurende de geldigheid daarvan. Het ligt voor de hand dat een inkoper die om een aanbieding vraagt (denk hierbij aan de offerteaanvraag) het meest gebaat is bij een onherroepelijk aanbod, want de aanbieder is dan gebonden aan zijn aanbod en kan deze niet meer wijzigen. Om dat te bereiken, zal de inkoper in zijn offerteaanvraag altijd om een geldigheidstermijn van de offerte moeten vragen.

Een bijzondere vorm van een onherroepelijk aanbod is de optie

(art. 6:219 lid 3 BW). In de inkooppraktijk komen opties voor bij de aanschaf van investeringsgoederen.

Men schaft bijvoorbeeld vier kopieermachines aan met een optie op vier extra tegen dezelfde voorwaarden.

Aan het inroepen van de optie is veelal een bepaalde maximale tijd gebonden (bijvoorbeeld binnen twee jaar).

Herroepelijk aanbod Een herroepelijk aanbod is een aanbod dat niet onherroepelijk is. Het betekent dat de aanbieder zijn aanbod nog kan wijzigen. In geval van wijziging vervalt het oorspronkelijke aanbod en is er sprake van een nieuw aanbod.

Vrijblijvend aanbod Van een vrijblijvend aanbod is sprake als bij het aanbod expliciet is vermeld dat het aanbod vrijblijvend wordt gedaan. Het juridische gevolg is dat de aanbieder zijn aanbod nog kan wijzigen, ook al is de overeenkomst al

15

tot stand gekomen (dus als de aanvaarding al door hem is ontvangen). De wijziging moet dan wel onverwijld bekend worden gemaakt (art. 6:219 BW lid 2). In feite is een vrijblijvend aanbod een herroepelijk aanbod. Een inkoper zal een vrijblijvend aanbod altijd willen vermijden; hij weet dan immers niet waar hij aan toe is, omdat de leverancier zijn aanbod nog kan wijzigen. Daarom zal hij geen genoegen willen nemen met een vrijblijvend aanbod en schriftelijk informeren wat de aanbieder met die term bedoelt.

Entrepreneur Bonaire 2018

Statistieken handelsregister

Totaal aantal nieuwe registraties per land van afkomst op Bonaire in 2017

Nieuwe rechtsvorm registraties 01/07/2017 en 01/01/2018

+599 717 4989

animalshelterbonaire.com

Rechtsvorm

Eenmanszaak

Maatschap Vennootschap onder firma Commanditaire vennootschap met één beheerder Commanditaire vennootschap meerdere beheerders Naamloze vennootschap Besloten vennootschap Coöperatie Stichting Particulier fonds Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid Vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid Vereniging zonder rechtsbevoegdheid Buitenlandse rechtsvorm met hoofdkantoor op Bonaire Nevenvestiging met hoofdkantoor buiten Bonaire Besloten vennootschap naar Nederlands recht Totaal:

Nummer 890 3 17 1 1 856 1607 9 313 38 116 13 2 3 128 7 4004

Totaal aantal nieuw uitgeschreven bedrijven tussen 01/10/2017 en 01/01/2018

Rechtsvorm

Eenmanszaak

Vennootschap onder firma Naamloze vennootschap Naamloze vennootschap Naamloze vennootschap Besloten vennootschap Besloten vennootschap Besloten vennootschap Besloten vennootschap Stichting Stichting Particulier fonds

Nummer 194 2 3 8 14 4 1 21 24 1 8 1

Q42017

Reden

opheffing algemeen opheffing algemeen in liquidatie

opheffing algemeen liquidatie in liquidatie ambtshalve doorhaling opheffing liquidatie in liquidatie liquidatie liquidatie 16

Country

Aantal

Argentinië 1 Aruba 13 België

8 Bonaire

79 Duitsland 6 Brazilië

1 Burundi

1 Canada

1 Caribisch Nederland 1 Colombia 58 Congo 1 Curaçao

88 Cyprus

1 Dominicaanse Republiek 29 Ecuador 3 Frankrijjk

4 Haiti

2 Hongarije 2 India

2 Indonesië 1 Irak

1 Jamaica

1 Libanon 1 Marokko

1 Mexico

1 Nederland

148 Nederlandse Antillen 12 Pakistan

3 Peru 11 Puerto Rico (U.S.A.) 1 Roemenie

2 Schotland

2 Sint maarten

3 Slowakije

2 Sovjet Unie (USSR) 1 Suriname

13 Venezuela

35 Verenigd koningkrijk 1 Verenigde Staten van Amerika 13 Volksrepubliek China 10 Zweden 1

Entrepreneur EntrepreneurBonaire Aruba 2017 2018

Believe in your own potential Text: Patricia Bergwijn | Picture: Qredits

The New Year started quite wonderful for entrepreneur Sandy (Sananthra) Martina. Just before Christmas she digitally sent in her business plan and application to microfinance foundation Qredits.

A few weeks later, the second week of the New Year to be exact, her company Blenchi Marketing and Design was granted a loan.

Now, she could expand her business and buy the high-tech printer she needed to do so.

Entrepreneurial blood Marketing and design is in her blood.

When she was fifteen years old, Sandy Martina made her first business card on her families’ first computer.

A friend of her mother’s was about to start a new business and needed cards. Teenager Sandy saw an opportunity and offered to help.

She already loved designing things.

Thus she plunged into the design world and taught herself the ins and outs of all the designing programs she could find at that time. Within a week or two she proudly presented her design to her mother’s friend. It was a big success and gradually more and more people started to ask her mother if her daughter would be willing to design their cards as well. Within notime the young entrepreneur did not only design business cards but also flyers, T-shirts with or without positive minded quotes, notepaper and whatever else people desired. She had found her calling and entrepreneurship was running through her veins.

2018

Entrepreneur Bonaire 2018

I was so terribly nervous that weekend after the meeting

The making of an entrepreneur Before jumping into the world of adult entrepreneurs, she had to finish her school and study and broaden her horizon. After she finished bookkeeping in Holland she continued with a further study Business Technology and ICT. In the meanwhile she met another entrepreneur who was starting up a design and webhosting company.

They joined forces and Sananthra helped him to set up shop. It was a very interesting period in which the budding entrepreneur learned everything there was to know about dealing with clients and customers and could professionalize her designing skills and knowledge as well. “A whole world opened up for me”, she adds.

“ICT technology fast-forwarded and the possibilities were endless.”

After a few years it was time to spread her wings and in 2008 Blenchi Marketing and Design was born.

She had the knowhow and a firm basis. Her marketing company hosted websites, designed business cards, logos, notepaper, gave businesses a new corporate identity, and offered online marketing including ads and the administration of websites.

Her business flourished. But home was knocking on her door as well and she wanted to be closer to her family.

In 2012 she went back to Curacao, where she was born and raised. And of course she took her business with her.

Looking for opportunities and ways to help the islands and their inhabitants grow and develop Sananthra decided to join her mother, who had

left Curacao for a job in Bonaire.

Because she wanted to get to know the community, its ways, and culture first, she started to work for an ICTdepartment in Bonaire. Together with some friends she cofounded the Foundation Mas Eventz in 2015, which is particularly known for its annual fully booked Mas Color Walk round Bonaire. The success of the foundation and the events she and the other members of the board organized became a breakthrough for her company. It broadened her network, people got to know her and needed her designing skills. She had created momentum to start up her company once more and this time on Bonaire.

Blenchi Marketing and Design Bonaire The first thing she had to do was to adjust her business plan, which she already made when she started up her own company in Holland.

After studying the Bonairean market and talking with lots of people she knew what the community wanted and was ready to restart her business.

She transformed her living room into an office, invested in some equipment and new technologies, and opened up shop. It didn’t take long before the demand exceeded her supply and expectations. Still working full time she found someone who was willing to help her on a voluntary basis. But that was not enough. To be able to meet the ever increasing demand, especially with Carnival coming up, she needed to purchase a high-tech printer. And that’s when a friend told her about Qredits. This Dutch nonprofit microfinance foundation is operating in the Netherlands since 2009 and expanded their services to 19

Bonaire in 2015. To stimulate Bonaire’s economy (starting) entrepreneurs can apply for a business loan up to USD. 50,000. Moreover in order to help their applicants on their way to success, Qredits offers them support and guidance by teaching them how to write a business plan.

At first Sananthra Martina wasn’t sure.

It was a big step and she wanted to think about it and do some research before she decided to apply.

Her research and the realization she just had to believe in herself convinced her to take her company to the next level. A few days before Christmas she pressed the submit button on their website and sent in her application and business plan. She didn’t have to wait long. Right after Christmas she received a request for some additional information, replied immediately and in the first week of January Nicole Senchi-Sordjo, Qredits’ business adviser on Bonaire invited her to come to her office.

And although the meeting went well, Sananthra didn’t know if Qredits would grant her the loan or not. “I was so terribly nervous that weekend after the meeting”, she tells laughingly, “that I couldn’t think of anything else and found myself pacing back and forth in my office”. But she really had no reason to worry. Right after the weekend she got the message that her plans were a go. She could buy the high-tech printer which would take Blenchi Marketing and Design to a higher level and would enable her to help and serve the community of Bonaire even better. She couldn’t have been more grateful.

Entrepreneur Bonaire 2018

Text: Robert Smaal | Bon Bida

De toverkracht van je aanbod Een van de grootste uitdagingen van het ondernemerschap wereldwijd is de flexibiliteit die je moet hebben om je aanbod aan te kunnen passen aan de markt.

Of je nu pastechi’s (pasteitjes) maakt, een watertaxi hebt of, zoals wij, een gezondheidscentrum exploiteert, als je je product(en) niet aanpast aan wat de markt wil, sla je de plank mis.

M

aar hoe weet je wat het beste aanbod is? Wanneer moet je je aanbod wijzigen?

Welke risico’s loop

je als je het aanbod wijzigt? Never change a winning team, of toch?

Coca-Cola besloot in 1985 de smaak van de originele Coca-Cola te wijzigen en introduceerde deze onder de naam New Coke. Het idee was dat de nieuwe smaak door meer mensen zou worden gewaardeerd. Maar hoe anders werkte de praktijk.

Onmiddellijk na de introductie maakten de medewerkers van CocaCola overuren bij de klachtenlijn, waar per dag zo’n 1500 telefoontjes binnenkwamen.

Consumenten begonnen originele cola te hamsteren, vormden groepen als ‘Old Cola Drinkers of America’ en riepen zelfs op tot een boycot van New Coke. Na tien weken actie voeren zwichtte Coca-Cola en werd de originele cola onder de naam Coca-Cola Classic geherintroduceerd.

De ogenschijnlijke marketingblunder legde Coca-Cola echter geen windeieren. De originele cola had namelijk zoveel media-aandacht gekregen dat de omzet in 1985 alle voorgaande records brak. Door hun 20

aanbod binnen no-time aan te passen aan wat de markt wilde, boekte het bedrijf dus alsnog succes.

Wanneer we het huidige aanbod van ons gezondheidscentrum Bon Bida Bonaire vergelijken met bijvoorbeeld tien jaar geleden, is dat bijna niet voor te stellen. Tien jaar geleden bestond ons aanbod uit de Fysiotherapiepraktijk BonFysio en een kleine gym. De invoering van het nieuwe zorgstelsel zorgde ervoor dat we meer kansen zouden creëren met een breder aanbod.

We hebben er toen voor gekozen om te verhuizen naar het prachtige pand in Hato. Ons aanbod werd drieledig: de fysiotherapiepraktijk, de spa en de gym. En het bleek succesvol. De fysiotherapiepraktijk die aan alle praktijkinrichtingseisen voldeed, breidden we uit met hooggeschoolde en gemotiveerde fysiotherapeuten. Aangezien de markt van fysiotherapie steeds meer verschoof in de richting van actievere participatie van de patiënt, maar er daarnaast ook behoefte bleef

Entrepreneur Bonaire 2018

bestaan aan massages, konden we die groep uitstekend bedienen met de spa. Daarnaast bewoog revalidatie zich eveneens steeds meer in de richting van reactivering en daarbij kwam onze trainingsfaciliteit in de gym middels specifieke oefentherapie enorm goed van pas. Bovendien was het grote voordeel van een dergelijke faciliteit onder andere dat we op deze manier een gym aanboden met hooggeschoold personeel, waar zowel oud-patiënten die al lang waren uitbehandeld als reguliere gymleden om advies konden vragen. Ons aanbod was toentertijd dus goed afgestemd op de markt.

Na drie jaar kwam er echter een flinke kink in de kabel waardoor we verplicht waren ons aanbod aan te passen. Omdat fysiotherapie binnen korte termijn uit het basispakket van de zorgverzekering werd gehaald, moesten we ons aanbod veranderen. De internationale tendens

volgend hebben we toen gekozen om protocollen te gaan schrijven, die zich meer en meer focuste op multidisciplinaire zorg. Dat wil zeggen zorg die wordt aangeboden door verschillende disciplines met een gemeenschappelijk doel: de patiënt zo goed mogelijk en zo efficiënt mogelijk laten herstellen. En dus splitsten we ons aanbod op in vier bedrijfstakken: Bon Bida Cure, Care, Body en Beauty.

Bon Bida Cure bestaat uit de Fysiotherapiepraktijk BonFysio, de leefstijlcoach, de mental coach, de diëtist, de logopedist en een tak waarbij we re-integratietrajecten aanbieden aan werknemers die uitvallen of dreigen uit te vallen in nauwe samenwerking met bedrijfsartsen en ARBO Cure Bonaire.

Bon Bida Care wordt gevormd door uit onze maatschappelijk werker en onze gezondheidspsycholoog.

Beiden werken binnen bepaalde protocollen nauw samen met de Cure.

Welke risico’s loop je als je het aanbod wijzigt?

Bon Bida Body is de sportschool en ons trainingscentrum waar iedereen in een prettige en professionele atmosfeer kan werken aan zijn gezondheid. De schoonheidssalon en spa ten slotte staan samen voor Bon Bida Beauty.

Ondanks de moeilijke periode die gepaard gaat met het veranderen van je aanbod, is het heel bevredigend om te merken dat het veranderen van je aanbod voldoet aan de vraag.

Daarnaast zorgt het ervoor dat je bedrijf gezond blijft en dat geldt in ons geval ook voor onze klanten.

ONE STOP SHOP FIELMICH AND SONS

• DHL Xpress Courier Services • Ezone Internet Shipping Delivery • Douane Import and Export Brokerage Bulevar Julio A Abraham 51, Bonaire CN | +599 717 6161

Entrepreneur Bonaire 2018

Apps

Apps downloaden hoort bij tablets.

Waar vind je ze en hoe weet je zeker dat ze veilig zijn om te gebruiken?

Apps downloaden op je tablet: waar let je op?

Applicaties Een app is een programmaatje voor je tablet of smartphone. Apps hebben vaak een taak of functie. Zo zijn er verschillende apps die het weer voorspellen of apps die je informeren over de actuele vertrektijden van de trein. Het enige wat ze doen is weersinformatie of reisinformatie van internet halen en dit presenteren.

De kracht van apps is dat zij meestal goed aansluiten op individuele interesses. Er zijn talloze leuke apps beschikbaar, voor ieder wat wils.

deel van de apps speciaal voor de tablet (met zijn relatief grote scherm) is ontworpen. De grootste appwinkel is Google Play, maar het aanbod van tabletapps is het grootst in de Apple App Store. Bij Windows ontbreken sommige grote namen zoals Youtube en andere Google-diensten nog.

Hiervoor kun je een van de vele namaak-apps downloaden of de website bezoeken.

Download echter nooit apps die niet uit een van de appwinkels komen of die je zelf niet vertrouwt.

Appwinkel Op elke tablet kun je apps downloaden.

Op elke tablet heb je toegang tot een appwinkel.

Bij Apple iOS heet de winkel simpelweg App Store. Hier vind je de meeste apps die specifiek voor tabletschermen zijn gemaakt.

Bij Google Android heet de winkel Google Play. Dit is de grootste appwinkel met inmiddels bijna drie miljoen apps, al zijn de meeste voor kleine smartphoneschermen gemaakt.

Bij Microsoft Windows heet de winkel Windows Store. Deze heeft bij lange na niet zo’n groot aanbod, maar je kunt op Windows 10 ook traditionele computerprogramma’s als Adobe Photoshop installeren.

Apps nemen meestal niet veel opslagruimte in, maar er zitten uitschieters tussen. Een navigatie-app of spelletje kan honderden MB’s groot zijn terwijl een weer-app of nieuws-app niet meer dan enkele MB’s gebruikt.

Houd er rekening mee dat slechts een

Een virusscanner is niet altijd nodig Net als op laptops en pc’s kun je ook op je tablet een virusscanner installeren ter bescherming tegen kwaadaardige apps. Het risico op virussen en malware is gelukkig klein, zo lang je alleen apps uit de officiele appwinkels downloadt.

Toch kan wat extra bescherming geen kwaad, helemaal als je ook je bankzaken regelt op je tablet.

Op je Android-tablet kijken virusscanners mee met de installatie van elke app en geven ze een waarschuwing als de app kwaadaardig is. Sommige virusscanners zijn gratis, voor andere betaal je elk jaar of elke maand, net als bij een virusscanner voor Windows-computers.

Heb je een tablet met een verouderde Android-versie? Dan loop je mogelijk extra risico en is een virusscanner helemaal aan te raden.

Een virusscanner op een iPad is niet nodig. Vanwege de strenge controle op de App Store en het gesloten 22

karakter van iOS komt er bijna nooit kwaadaardige software in de winkel terecht. Bij Windows-tablets (en elke andere Windows-computer) is het wel aan te raden om een virusscanner te installeren.

Na je download in-app aankopen beveiligen Aan het begin van het smartphonetijdperk bestonden er alleen nog gratis apps en betaalde apps. Kocht je een betaalde app, dan betaalde je bij het downloaden eenmalig het aanschafbedrag waarna je de beschikking had over de gehele app zonder enige beperkingen.

Tegenwoordig zijn er steeds meer apps die gratis aangeboden worden en aankopen vanuit de app aanbieden.

Kwalijk is dat dit verdienmodel ook is verwerkt in veel games die door jonge kinderen worden gespeeld.

Die hebben vaak niet door dat ze echt geld uitgeven.

Weten ze je wachtwoord? Dan kan zo’n spelletje je flink op kosten jagen.

Beveilig daarom je in-app aankopen via de instellingen.

Afhankelijk van het besturingssysteem is er wel een annuleringsperiode, maar deze is nooit lang.

Is de termijn verstreken?

Neem dan contact op met de ontwikkelaar of de beheerder van de appwinkel (Apple, Google of Windows).

Je kunt ook geteste tablets met elkaar vergelijken.

Of je meteen bekijken welke tablets het beste uit de test zijn gekomen.

fysiotherapie • maatschappelijk werk • logopedie diëtetiek • lifestyle coaching • mental coaching arbocuratieve zorg • gym • spa/beauty-salon Bon Bida Bonaire levert dienstverlening voor de praktijk en kenmerkt zich door snelle patiëntenzorg, hoge kwaliteit en deskundigheid, goede communicatie, professionaliteit en transparantie van handelen te continueren en verder te optimaliseren. Ons centrum moet een plek zijn waar de patiënt en klant - ongeacht de aard van de klacht - zich prettig voelt en weer vertrouwen krijgt in het functioneren van zijn of haar lichaam en/of geest.

Wij zorgen ervoor dat de in de praktijk geleverde zorg de meest geschikte is. De sfeer en de omgangsvormen spelen tevens een rol in de wijze waarop dat vertrouwen tot stand komt.

Bulevar Gob. N. Debrot 74, Bonaire CN - 717 7030 - www.bonbida.com

Entrepreneur Bonaire 2018

Gadgets Game Of Thrones Notebook

Mini Wooden Clock Original

Are you a fan of the Game of Thrones series and do you want to write your notes in style?

Then choose Sigils’ specially designed Game of Thrones notebook.

This booklet has a brown color with black lines that show symbols of the series. The Game of Thrones logo is in the middle of the booklet.

The notebook is 5.9″ -by- 8.3″.

A beautiful and handy digital clock that looks like a little block of wood. As soon as you turn it on, out of the blue the red numbers appear stating the time. Moreover, the clock can also be used as a travel alarm clock.

• Sleek design • Ideal for travelling • Very nicely finished • Sleek design • Ideal to take on a trip • nicely finished

n! i u n e j f j i r h Sc Emailadres: info@fundashonforma.com • telefoonnummer: +599 717 6949

Forma start met verschillende cursussen in 2017 Talen

Qredits (ondernemerschap)

Papiaments basis

HACCP (voedsel veilig werken)

Papiaments gesprekken

Sociale hygiene

Papiaments spelling

Rijbewijs

Engels voor beginners 1

Managementvaardigheden (keuze uit 20 modules)

Engels voor beginners 2

Klantgerichtheid (keuze uit 9 modules)

Engels voor halfgevorderden

Zakelijke communicatie Engels (ZCE)

Nederlands als tweede taal voor beginners 1

Zakelijke correspondentie 1 (ZCN)

Nederlands als tweede taal voor beginners 2

Zakelijke correspondentie 2 (Nederlands)

Digitale vaardigheden

Excel voor beginners

Basis Computer W8 & internet explorer niveau 1

Excel voor gevorderden

Basis computer W8 & internet Explorer niveau 2

Microsoft outlook

(instructietaal Papiaments) (instructietaal Papiaments)

Training uitnodigingen en posters met Microsoft office

(instructietaal Papiaments)

Microsoft Frontpage

Trainingen

Microsoft powerpoint

Communicatie en klantvriendelijkheid

Microsoft project

Zakelijke communicatie

Hobby’s

Basis budgettering (instructietaal Papiaments)

Timmeren voor vrouwen

Secretariaatspraktijk

Aquarellen Taart decoratie

atie. c u d e n e n Volwasse d om te leren! ou Nooit te

Internationale keuken Mozaïek Sieraden maken

Fundashon Forma • Kaya L. D. Gerharts 15 • Tel: +599 717 6949 • info@fundashonforma.com • www.fundashonforma.com

Entrepreneur Bonaire 2018

Agrarische ontwikkeling als middel tegen armoedebestrijding Text: Jeffrey Levenstone | Picture: Conté/OLB

Decennialang is op Bonaire de ontwikkeling van de agrarische sector het ondergeschoven kind van bestuurders geweest.

De slavernijgeschiedenis, de opkomst van de status van kantoorwerk, het gemak waarmee consumptiegoederen worden binnengehaald, het klimaat en het gebrek aan water hebben ertoe bijgedragen dat er vanuit de lokale bevolking een minimaal interesse was om in de agrarische sector actief te zijn. Anderzijds heeft de overheid nooit een bewustwordingsprogramma geïnitieerd om de bevolking hiertoe te motiveren.

Het gevolg hiervan is duidelijk te zien aan de cijfers van 2017 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De balans van de in- en uitvoer van consumptiegoederen laat duidelijk een scheve relatie zien. Bonaire importeert per kwartaal een bedrag van USD 8,7 miljoen aan goederen en exporteert in dezelfde driemaandelijkse periode goederen voor een waarde van USD 100.000. Dat is een negatief verschil van USD 8,6 miljoen.

In een wereld waar de mens steeds langer leeft en de voedselproductie wordt bedreigd door klimatologische

verschijnselen als gevolg van de steeds warmer wordende aarde zijn de in- en exportcijfers van Bonaire, zoals gepubliceerd door het CBS, zorgwekkend.

“Hoe kan de lokale overheid zijn positie ten opzichte van maatschappelijke noden als koopkracht en armoedebestrijding hard maken, als men voor de oplossing afhankelijk is van derden?”

Een duidelijke vraagstelling doch niet zo simpel te beantwoorden. Het is namelijk nagenoeg onmogelijk om een effectief armoedebeleid te hanteren, indien een overheid geen invloed kan uitoefenen op de structurele kosten van de burger. Bonaire importeert levensmiddelen, in dit geval groente en fruit, uit Latijns Amerika (Venezuela, Colombia en de Dominicaanse Republiek), uit Europa (Nederland) en uit de Verenigde Staten van Amerika.

De exacte cijfers per importland zijn nog niet bekend. Een grove schatting geeft echter aan dat Bonaire, de hotels en instellingen meegerekend, zo’n 500 kilo per dag aan groente en fruit consumeert. Deze cijfers maken het economisch rendabel om op eigen bodem de productie van groente en fruit ter hand te nemen.

Lokale, kleinschalige en particuliere 26

initiatieven hebben samen met stichting Krusada de vraag naar lokale producten zichtbaar gemaakt.

Naast het zichtbaar maken van deze vraag naar lokale producten, die in essentie goedkoper zijn dan geïmporteerde levensmiddelen, hebben zij tevens een soort bewustwording tot stand gebracht, waar het gaat om een gezonde levensstijl. Zo is het duidelijk geworden dat ‘awa di lamunchi’ [red: limoenwater], ‘djus di parchita’ [red: passievruchtensap] en ‘djus di roibit’ [red: rode bietensap] zeer geliefd zijn bij de lokale bevolking. Deze dranken zijn dan ook wijdverspreid verkrijgbaar op Bonaire.

“Kan een bestuurscollege garanderen dat er ruimte blijft bestaan voor eerder genoemde kleinere initiatieven in een ontwikkelde agrarische sector?”

Het antwoord is ja. Maar jammer genoeg is het echter nog niet zover dat de overheid al of niet via een overheidsentiteit lokale boeren met de nodige zachte leningen en kennis bij kan staan. Het bestuurscollege is derhalve aangewezen op expertise en kapitaal van buiten. In dit licht heeft men dan ook het van origine Venezolaanse bedrijf Green Planet

Entrepreneur Bonaire 2018

aangetrokken. Green Planet heeft een plan ingediend om in kassen oftewel greenhouses van elk 2500 voet op 100% organische wijze groente en fruit te produceren voor de lokale markt en de export. Het is de bedoeling dat de eerste twee kassen samen 200 kilo groente en fruit per dag opbrengen.

Dat betekent dat er dus voldoende ruimte blijft voor lokale initiatieven, voor mogelijke uitbreiding en/of eventuele samenwerkingsprojecten.

Het bestuurscollege heeft er daarnaast voor gezorgd dat zowel Green Planet als een tweede bedrijf, waarvan de naam nog niet kan worden genoemd in verband met het nog niet gereed zijn van de stukken, dat eveneens op het LVV (Landbouw, Veeteelt en Visserij) terrein zal participeren in een grootschalig veeteelt en landbouw project, openstaan voor samenwerking en het delen van expertise met lokale boeren.

“Waarom gaat het bestuurscollege met het oog op kennis niet in zee met bestaande landbouwuniversiteiten in Nederland?”

Wat Bonaire thans nodig heeft, is praktische en op het aandachtsgebied toegespitste kennis en ervaring. Dat wil zeggen basale

kennis van landbouw en veeteelt, van ziektebestrijding, van veevoer met een voordelige prijs en kwaliteitverhouding en agrarische opleidingen op lager en middelbaar niveau. Dat soort specialistische kennis is voor handen bij vakmensen en bedrijven met een uitgebreid netwerk van agrarische ondernemingen die bij fricties en stagnaties met raad en daad kunnen bijspringen. De twee bedrijven die op het LVV-terrein aan de slag gaan, hebben dat in huis.

“Wanneer kan Bonaire kwalitatief goede en lokaal geproduceerde groente en fruit tegen betaalbare prijzen verwachten?”

Green Planet heeft de vereiste vergunningen nagenoeg rond.

De verwachting is dan ook dat de eerste oogst in de maand juli 2018 op de lokale markt kan worden verwelkomd. Voor het andere bedrijf waarbij het gaat om de meer algemene ontwikkeling van het LVV-terrein, moet er op administratief gebied nog het een en ander worden geregeld. Maar ook daar is de verwachting dat er in juli 2018 duidelijk zichtbare veranderingen zullen worden gerealiseerd op het terrein van de LVV. Bonaire kan dus uitzien naar groene akkers.

27

“Hoe zorgt Bonaire voor voldoende aanbod van goed opgeleid en gemotiveerd agrarisch personeel in de toekomst?“ Het is niet gemakkelijk om jongeren gemotiveerd te krijgen voor emplooi in de agrarische sector.

Daarom is het van belang om samen te werken met onderwijsinstituten als stichting Forma, Scholengemeenschap Bonaire en overkoepelende organen als de Raad Onderwijs Arbeidsmarkt (ROA). Samen met hen zullen de aangetrokken vakspecialisten bij voorkeur in het Papiaments onderwijsprogramma’s opstellen die de jongeren kunnen worden aangeboden.

De participerende jongeren zullen vervolgens deelnemen aan uitwisselingsprogramma’s van Nederlandse vakscholen op lager en middelbaar niveau.

Dat is onderdeel van het plan van het tweede bedrijf dat op het LVV-terrein actief zal zijn.

Van grond tot mond is immers het devies.

Daar waar mogelijk zal de overheid de plannen ondersteunen en faciliteren.

Landbouw en veeteelt moeten immers ‘sexy’ en ‘trendy’ worden om aantrekkelijk te zijn.

Column

Een bepalende keuze Text: Rianne van Rijswijk

Toen ik klaar was met de havo, had ik geen idee wat ik zou gaan willen studeren. Uiteraard wist ik wat mijn sterke en minder sterke eigenschappen waren en ook dat ik per se niet de wiskundige en technische kant op wilde gaan. Maar vervolgens was er naar mijn mening nog steeds teveel keus. Het aanbod van studies was immers enorm groot. Ook na een aantal open dagen werd ik niet echt geïnspireerd en enthousiast van een opleiding. Toch moest er een keuze worden gemaakt en dus koos ik op mijn vaders advies voor het vak fysiotherapie. De gloednieuwe opleiding ‘Sport, Gezondheid en Management’ leek mij best iets voor mij.

De kern van het vaderlijke advies was echter dat ik beter een vak kon leren dan een managementachtig iets doen waarbij je een tussenpersoon bent. Inmiddels, een aantal praktijkervaringen verder, ben ik nog steeds dankbaar dat mijn vader zo goed heeft ingeschat dat dit werk mij goed past: ik ben met mensen bezig, kan altijd iets voor hen betekenen, ik hoef geen belangrijke beslissingen te nemen met betrekking tot medicatie en ik hoef geen ingrepen te doen. Bovendien is het contact met patiënten gebonden aan een bepaalde periode. Ideaal!

Waar mijn ouders echter geen rekening mee hielden, was dat ik niet lang daarna op het aanbod inging om een praktijk op Sint Eustatius (Statia) over te nemen.

Met mijn koffer en mijn niet al te grote ervaring woonde ik op een vulkaan en was ik de enige fysiotherapeut.

Zo simpel was het en zo soepel verliep het.

De studies (na fysiotherapie wilde ik nog niet gaan werken en daarom ben ik bewegingswetenschappen gaan studeren), het reizen, het fantastische aanbod om naar Statia te gaan en het hebben van een levenspartner hebben me gevormd tot wie ik nu ben. Eigenlijk sta je er niet bij stil dat je iedere dag ontzettend veel keuzes maakt en er allerlei soorten aanbiedingen op je af komen.

En soms bedenk je dan achteraf dat die ene beslissing best wel bepalend was. De studiekeuze bijvoorbeeld was erg belangrijk voor mijn (werk)ervaring. Ervaring is echter niet simpelweg wat je meemaakt. Het is vooral wat je doet met dat wat je allemaal meemaakt.

Professional advice when managing absenteeism.

CHS by Medwork.

Years of experience in taking care of businesses and employees.

CHS by Medwork.

Ban kwida pa otro Medwork Corporate Health Solutions B.V. Kaya Suit Nikiboko 12 | T: +599 7171820 www.medwork.aw, infobes@medwork.aw

Entrepreneur Bonaire 2018

mythen Over aanbod en keuze Text: Evert Bleijenberg | Executive Consultancy

Volgens velen is de 21e eeuw het summum van keuze en aanbod in producten en diensten.

Maar is dat wel zo?

H

et zal vast wel eens opgevallen zijn dat de potjes sperziebonen, doperwten en worteltjes van bijvoorbeeld het Albert Heijn huismerk bijna niet te onderscheiden zijn van dezelfde producten van een A-merk als HAK. Deze gelijkenis met A-merken gaat ook op voor huismerk cornflakes, chips en een hele reeks andere producten.

Bovendien is dit niet alleen het geval bij Albert Hein, maar ook bij andere Europees Nederlandse supermarkten als de Jumbo, de Dirk en de C1000.

Is dat toeval? Nog opmerkelijker wordt het, als je je realiseert dat merken als Omo, Sunil en Biotex allemaal door dezelfde fabrikant (Unilever) gemaakt worden, terwijl deze merken elkaar in hun reclame beconcurreren.

Hoe aannemelijk is het dat de chemische formule en dus de werking van deze producten totaal anders is?

En daarnaast is er dan natuurlijk ook nog het internet met zijn schijnbaar onuitputtelijke bron van aanbod en keuze. Hoe onuitputtelijk is die werkelijk? Voor een oplettende websurfer wordt het immers al snel duidelijk dat er ook op het internet vele

The Pre-selection Principle Hoe wij keuzes maken, wordt grotendeels bepaald door het “Preselection Principle”. Zonder in allerlei details te vervallen, komt dit principe kortweg neer op het hierna volgende.

Het is bekend dat mensen zaken kopen die ze (her)kennen en die aan een behoefte voldoen. Maar dat is niet het enige. Het lijkt voor mensen nog veel belangrijker om die dingen te kopen, die andere leden van hun sociale referentiegroep eveneens hebben gekocht. Daarnaast willen mensen een soort garantie dat ze geen miskoop doen en dus zoeken ze naar referenties en geruststelling.

Dit zogeheten preselectiegedrag geeft mensen het vertrouwen dat ze iets goeds kopen, iets dat ‘bij hen past’ en positieve feedback van hun sociale peergroep creëert.

The best Place to hide a dead Body is on the second Page of Google Een zoekopdracht met Google en je ziet wekenlang hetzelfde product op je scherm verschijnen. Dit gebeurt, omdat de zoekalgoritmen van Google en andere zoekmachines inmiddels zo geavanceerd zijn dat zij een volledig psychologisch profiel van je hebben.

Met behulp van dit profiel zijn ze in staat om je keuzes te voorspellen en je relevante producten en diensten aan te bieden. Maar dan wel alleen die producten waarvoor adverteerders hen betalen.

Kortom, het internet is verworden tot een soort echokamer waar je alleen die dingen ziet die je wenst en al kent.

Hierdoor wordt je keuze beperkt en verdwijnen de kleine en meer unieke aanbieders.

Nog zorgelijker is echter het feit dat firma’s mensen betalen om aanprijzende reviews te schrijven.

Terwijl je denkt een objectieve mening te lezen, is het feitelijk een misleidende commerciële boodschap.

Marketingmensen maken handig gebruik van het preselectie principe.

Met andere woorden: het is voor mensen belangrijk om zich goed te voelen over hun aankoop.

En dat gedrag is begrijpelijk, als je net een nieuwe auto hebt gekocht, wil je immers niet door je vrienden worden uitgelachen. Het voldoen aan een behoefte gaat dus veel verder dan alleen het vervullen van de primaire wens. Maar als dat is wat mensen graag willen, dan is er geen probleem, toch?

Het ‘summum van aanbod en keuze’ staat dus nogal onder druk en wij zijn daar allemaal debet aan. Er zijn echter ook oplossingen en alternatieven.

Bedenk bijvoorbeeld dat supermarkten dat wat wij kopen in de schappen zetten. Daarnaast slaan zoekmachines als DuckDuckGo géén profielen op.

Oftewel als we bewuster kiezen en een beetje meer vertrouwen hebben in onze eigen individuele keuzes komt het met het aanbod wel goed.

partijen zijn die voornamelijk dezelfde producten en diensten aanbieden.

Hooguit verschillen de presentatie, prijs of levering. Dus, hoe zit dat nu precies met “het summum van aanbod en keuze” vandaag de dag?

30

Entrepreneur Bonaire 2018

Het zorgaanbod van arbodiensten Tekst: Carola Roeters | Arbomedicalbes

De wet van Say stelt dat elk aanbod zijn eigen vraag schept.

Dit economische principe wordt toegeschreven aan de Franse zakenman, politicus en econoom Jean-Baptiste Say (1767-1832).

Het principe geldt echter niet alleen voor de economie, maar ook voor de medische wereld.

Aanbod schept vraag Als je extra dokters aantrekt of ergens een extra ziekenhuis neerzet, leert de ervaring dat deze dokters dan al gauw een volle agenda hebben en dat het ziekenhuis op zijn beurt ook snel weer te weinig capaciteit zal hebben. In feite is dat een bijzonder fenomeen. Want worden mensen dan extra of vaker ziek als er een extra dokter of ziekenhuis bijkomt?

Nee, dat is niet het geval. De verklaring ligt in het feit dat er sprake is van een latente (verborgen) vraag. De klachten of mogelijke ziekten zijn wel aanwezig, maar er wordt nog niet actief actie op ondernomen. Het extra aanbod

vanuit de medische zorg zet deze latente vraag eerder om in een actieve vraag. Er is immers meer ruimte voor en daarnaast zou het kunnen dat de dokter en/of het ziekenhuis beter passen bij de betreffende patiënt.

De keuze is groter. En dat betekent dat er meer vertrouwen ontstaat, wat weer resulteert in eerder en vaker naar de dokter. Dit is gunstig want dat vertrouwen zorgt ook voor een grotere therapietrouw en/of beter passende behandelingen en dus voor betere resultaten voor de patiënten.

Geldt dat nu ook voor de arbowereld?

Ja, tot op zekere hoogte is dat inderdaad het geval. Het aanbod van arbodiensten is immers bedoeld om ‘zieke’ organisaties te ‘genezen’ en gemotiveerde, gezonde en energieke medewerkers, een minimaal verzuim, veilige werkomstandigheden en een hoog niveau van welzijn te bewerkstelligen. Iedere organisatie is daarbij gebaat en iedere organisatie wil de veiligheid, de gezondheid en 32

het welzijn van zijn medewerkers optimaliseren. Dat gaat namelijk hand in hand met de laagste kosten en dus de hoogste winsten voor de organisatie. Het sociale aspect, oftewel gezonde, gemotiveerde, zich veilig voelende en gelukkige medewerkers, gaat dus samen met het economische aspect wat een optimalisering van de winsten betekent. Een mooiere win-win situatie is haast niet denkbaar.

Maar wat bedoelen we precies met het ‘genezen’ van een ‘zieke’ organisatie? Er wordt wel gezegd: “Iedere organisatie krijgt het verzuim dat zij verdient”. Dat klinkt mogelijk wat cryptisch, maar wat we daarmee willen zeggen, is dat als de organisatie niet goed functioneert, zijn zaken niet op orde heeft, het verzuim en vaak ook het verloop hand over hand zullen toenemen. Of een organisatie ziek is, kunnen we dus zien aan de hoogte van de verzuimcijfers.

We zijn allemaal wel eens ziek en een

Entrepreneur Bonaire 2018

Iedere organisatie krijgt het verzuim dat zij verdient ieder van ons kan ineens getroffen worden door een invaliderende medische aandoening. Op een totale populatie is dat ongeveer 2 tot 3%.

Als het verzuim ver boven deze cijfers uitkomt, spreken we niet meer van zieke medewerkers maar van een zieke organisatie. Het medische en niet te vermijden verzuim is immers ongeveer 2 tot 3%. Op Bonaire kennen we echter bedrijven met een verzuim van 20 tot 30%.

En dat zou erop wijzen dat deze organisaties dus behoorlijk ziek zijn.

Een arbodienst kan in dat geval werken als een ziekenhuis die de organisatie beter maakt. Een gezonde

organisatie is immers in staat om gezonde, gemotiveerde, zich veilig voelende en gelukkige medewerkers langdurig aan zich te binden.

En voor een ‘behandeling’ van de arbodienst is dat alles behalve een slecht resultaat, toch?

De vergelijking met ziekenhuizen en dokters gaat echter nog verder.

Een organisatie moet namelijk ook passen bij de arbodienst.

De voorgestelde ‘behandeling’ moet het vertrouwen van de organisatie en zijn medewerkers hebben, omdat de resultaten anders te beperkt zullen zijn.

Dus de aanwezigheid van meerdere

arbodiensten op relatief kleine eilanden als Bonaire, Sint Eustatius en Saba is juist vanwege de diversiteit aan mogelijke ‘behandelingen’ en passend bij verschillende organisaties van groot belang. Alles bij elkaar verbetert dat de resultaten omdat er meerdere en verschillende therapieën bij verschillende organisaties kunnen worden toegepast.

Daarnaast houdt een uitgebreider aanbod van arbodiensten elkaar scherp en de prijzen acceptabel.

Op Bonaire zijn er meerdere arbodiensten actief. Er is dus voldoende keus voor gezonde organisaties op de drie eilanden.

••

Laat ons u helpen met uw verzuimmanagement met respect voor uw medewerkers en met oog voor uw belangen!

• Volledige, professionele Arbodienstverlening

• Alle keuringen (oa Pensioen, Zeevaart, Asbest) • Drugs & alcohol testing, ook op de werkvloer

• Industriële Onderzoeken (binnenklimaat, geluid, toxische stoffen) • 2 Bedrijfsartsen, Bedrijfsmaatschappelijk werkster, Psycholoog, veiligheidskundige

• 4 talen: Nederlands, Engels, Papiaments en Spaans • Voor grote en kleine werkgevers • Aantrekkelijke tarieven

T +599 717 3100 - www.arbomedicalbes.com - info@arbomedicalbes.com 33

Entrepreneur Bonaire 2018

Aanbod creëren vanuit Blue Destination Tekst: Dick ter Burg | Kamer van Koophandel

Aanbod kent vele vormen en definities.

Vanuit economische hoek omschrijft men het vaak als: aanbod is de hoeveelheid goederen en diensten die worden aangeboden op een markt bij verschillende prijzen.

M

aar aanbod gaat ook over: “het aanbod aan mensen op de arbeidsmarkt” of “het aanbod aan banen”.

Tegenover aanbod staat vaak de vraag; de vraag van consumenten bijvoorbeeld, van partners of van investeerders. “U vraagt, wij draaien” hoor je vaak en dat is niet voor niets.

Een slimme ondernemer is elke keer weer op zoek naar wat de markt vraagt. Het is een spel om continu datgene te kunnen leveren dat de consument graag wil hebben en dan ook nog tegen de goedkoopst mogelijke prijs.

Op Bonaire zien we de laatste jaren een groei van het aantal inwoners en bezoekers (de vraagkant). En dus groeit het aantal ondernemers mee,

want zij springen in op de toenemende vraag. Hoe lang dat op die manier door kan gaan, is niet bekend.

Maar op een bepaald moment zal je als gemeenschap moeten bepalen hoe groot je wilt worden. Met andere woorden: waar ligt de grens van deze groei? Je moet immers vooruitkijken om te bepalen welke koers je kan gaan varen. Dat verlangen de inwoners, maar meer specifiek ook zeker de ondernemers van het eiland.

Want investeringen doe je met het oog op de toekomst en je gaat daarbij uit van de tijd die het kost om je investering terug te verdienen.

Wanneer de toekomst en de te volgen koers onbekend zijn, zal een ondernemer minder snel investeren. En dat kan betekenen dat de markt op een bepaald punt dreigt te blijven hangen.

Kortom, zonder concrete richting stagneert de economische groei.

Koers bepaald: Blue Destination Blue Destination: a sustainable use of ocean resources for growth, well-being, jobs, and ocean ecosystem health. A Blue Destination is more aligned with Bonaire’s history and the heritage of people who have embraced the ocean for their livelihood.

34

Vanuit het Strategisch Toeristisch Masterplan (STMP) hebben we kunnen zien dat de Blue Destination een middel is om je als eiland te onderscheiden van de rest van de regio. We concurreren rechtstreeks met onder andere Aruba en Curaçao om de bezoekers, de bedrijven en de werknemers die er zich willen vestigen.

Het eiland met het beste aanbod en/of de beste presentatie wint het van de rest. En daar liggen kansen voor Bonaire, want op bepaalde vlakken zijn we sterker dan de rest. We hebben alleen tot op heden moeite om ons op de markt te profileren en ons kenbaar te maken. We zijn te stil of te reactief.

En dat terwijl een eiland als Aruba als geen ander weet hoe het zichzelf moet profileren.

We zullen dus aan de bak moeten om ondernemers, werknemers en investeerders duidelijk te maken waar Bonaire voor staat en waar het naar toe kan en wil groeien.

Dat zijn niet alleen personen van buiten het eiland. Ook op het eiland zelf dient die boodschap verkondigd te worden. In de ogen van de Kamer van Koophandel en Nijverheid Bonaire (KvK) kan de Blue Destination hierbij voorop staan en niet alleen voor de toerismesector. We moeten deze visie overhevelen naar de andere sectoren en het vast (laten) leggen in een Masterplan voor het eiland.

Entrepreneur Bonaire 2018

Want ook de overige twee economische pijlers, die van de landbouw en de diensten kunnen uitstekend binnen de invloedsferen van de Blue Destination-gedachte opereren. Er is daarvoor wel een concrete aanpak nodig met projecten die kunnen worden geïmplementeerd.

Een grote overgang zal dit echter niet zijn. Het betreft slechts een duidelijkere visie over waar we als eiland naar toe gaan. We zijn immers al lang een Blue Destination. We hebben het alleen nog nooit op die manier naar buiten gebracht.

Onderzoeksinstituten en bedrijven Door de ligging (water), de natuur en de mogelijkheden om gericht onderzoek te doen is Bonaire een uitstekende plek voor wetenschappelijk onderzoek.

Dat is inmiddels ook doorgedrongen tot instituten als de Wageningen Universiteit. Met onderzoek alleen kom je er echter niet als eiland.

Je moet het onderzoek aan economische activiteiten koppelen.

Dat kun je doen door gedeeltelijk te focussen op het binnenhalen van bedrijven (startups) die gebruik gaan maken van de onderzoeksresultaten.

Zo creëer je een economische spin-off die goed is voor iedereen.

Voor de startups ligt hier een grote

kans op succes. Zij zullen blij zijn dat ze geen ingewikkelde oftewel dure proefopstellingen hoeven te bouwen in Nederland die de Caribische natuur moeten nabootsen, omdat ze hier aan de slag kunnen. De daaruit voortvloeiende kennis en eventuele diensten kunnen vervolgens weer worden overgedragen aan de regio.

Met andere woorden: export van diensten vanuit Bonaire.

De volgende stap is dan te zorgen dat Bonaire bekend wordt om zijn Blue Destination en het vrijmaken van de weg voor onderzoeksinstellingen en bedrijven om zich hier te vestigen.

Het betekent dat we moeten zorgen voor een gezond vestigingsklimaat, waar kansen liggen voor nieuwkomers en waar de bestaande markt kan profiteren van het nieuwe aanbod.

Door matchmaking tussen oud en nieuw kan er versnelling optreden.

Aanbod vanuit ambassadeurs Om te komen tot het uitvoeren van deze nieuwe strategie is allereerst richting nodig en vervolgens een concreet actieplan. Om welke bedrijven en instellingen gaat het en wat kunnen we hen als eiland bieden? Allemaal vragen die we gaandeweg het proces zullen moeten beantwoorden. Een zaak is in ieder geval duidelijk: met stilzitten en 35

wachten totdat iemand anders het gaat doen, komen we er niet. En we hoeven ook niet te verwachten dat Nederland dit zal oppakken, omdat we toevallig onderdeel zijn van Nederland.

We zullen zelf bij elkaar moeten komen en de focus moeten leggen op het binnenhalen van het eerste bedrijf, de eerste onderzoeksinstelling die de naam heeft en de boodschap voor Bonaire kan uitdragen en dit ook wil doen. Kortom, we moeten ambassadeurs “kweken” die de marketing voor het eiland gaan doen.

Een goede boodschap komt immers altijd sterker over, wanneer iemand anders goed over je praat, dan wanneer je het zelf doet. Zodra je het eerste bedrijf binnen hebt en dit een succes is, volgt de rest vanzelf.

De KvK zal dit jaar acties ondernemen om de Blue Destination verder op te zetten. De tijd van onderzoeken schrijven en lezen is voorbij. We willen actie en een proactieve benadering.

We wachten dan ook niet langer op de overheid. Al kan de overheid indien gewenst uiteraard altijd aansluiten.

Samen met de partners zullen we kijken waar de mogelijkheden liggen.

Dus laten we focussen op de eerste actie en dan volgt de rest vanzelf.

Het aanbod dat uit Blue Destination zal voortkomen, zal uiteindelijk bekend worden.

Entrepreneur Bonaire 2018

Tekst: Tom Peeters | VanEps Kunneman VanDoorne

Ondernemen op Bonaire Juridische kansen en uitdagingen

Aanbod en algemene voorwaarden Als partijen met elkaar een overeenkomst willen sluiten, zal er vaak sprake zijn van een aanbod aan de ene partij dat al dan niet aanvaard wordt door de andere partij.

Het belangrijkste bij een aanbod is meestal de prijs, de levertijd en de omschrijving van wat geleverd dan wel gedaan wordt.

D

aarnaast is het van belang juridische detailafspraken te maken over bijvoorbeeld de manier van factureren en betalen, verzekeringen, aansprakelijkheden, garanties, geheimhouding, persoonsgegevens, intellectuele eigendomsrechten en de manier waarop en door wie geschillen worden beslecht.

Veel ondernemers gebruiken daarvoor algemene voorwaarden die van toepassing worden verklaard op een

overeenkomst. Het gebruik en de inhoud van algemene voorwaarden zijn dwingend en in de wet geregeld.

Als ondernemer moet u dus weten hoe daarmee om te gaan.

Toepasselijkheid algemene voorwaarden Algemene voorwaarden zijn pas van toepassing als de deze voorwaarden van toepassing zijn verklaard in de overeenkomst. Als ondernemer die iets inkoopt, moet u er op bedacht zijn dat in het aanbod van uw leverancier kan zijn opgenomen dat er algemene voorwaarden van toepassing zijn.

Dus als u het aanbod accepteert, zijn de algemene voorwaarden van toepassing verklaard.

Soms bevatten de algemene voorwaarden bepalingen waar u het helemaal niet mee eens bent.

Het is dan zaak om bij de reactie op het aanbod expliciet aan te geven dat u “de algemene voorwaarden van de hand wijst�. De algemene voorwaarden zijn in dat geval niet van toepassing. Uw leverancier kan dan echter besluiten uw herziene tegenaanbod (u heeft immers de algemene voorwaarden, die onderdeel waren van het aanbod, niet geaccepteerd) niet te aanvaarden, waardoor er geen overeenkomst tot stand komt. Het is niet genoeg om naar uw eigen algemene voorwaarden 36

te verwijzen. De algemene voorwaarden van de wederpartij dienen uitdrukkelijk van de hand te worden gewezen.

Kennisname van algemene voorwaarden Om te voorkomen dat u wordt gebonden aan algemene voorwaarden die u niet kent, is in de wet opgenomen dat u een redelijke mogelijkheid moet zijn geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Als dat niet het geval is, kunt u een beroep doen op de gehele of gedeeltelijke vernietiging van de algemene voorwaarden.

Dat betekent dat de partij die algemene voorwaarden gebruikt zeker moet stellen dat een redelijke mogelijkheid wordt geboden om daarvan kennis te nemen.

Het meest zeker is het afdrukken van de algemene voorwaarden op de achterkant van het briefpapier, of het opnemen van de algemene voorwaarden in hetzelfde digitale bestand als waarmee de offerte wordt verstuurd. Als dat niet mogelijk is (bijvoorbeeld omdat de algemene voorwaarden te omvangrijk zijn om op de achterkant van een vliegticket te worden afgedrukt), moet de gebruiker van de algemene voorwaarden voor het sluiten van de overeenkomst bekendmaken dat de voorwaarden bij

Entrepreneur Bonaire 2018

hem, dan wel bij het kantoor van de Kamer van Koophandel, dan wel de griffie van het Gerecht ter inzage liggen en dat ze op verzoek zullen worden toegezonden.

Inhoud van de algemene voorwaarden Een artikel in de algemene voorwaarden is vernietigbaar indien dat “onredelijk bezwarend” is.

Dit is een breed begrip dat in de wet verder is uitgewerkt. In de wet is een zogenaamde “zwarte lijst” van onredelijke bedingen opgenomen in overeenkomsten met personen (geen ondernemingen).

Dat kan bijvoorbeeld gaan om zaken als de vrijheid om vast te stellen of de overeenkomst goed wordt nagekomen door een partij, de beperking van rechten van ontbinding en opschorting, een mogelijkheid tot prijsverhoging binnen drie maanden na het sluiten van de overeenkomst zonder mogelijkheid van de overeenkomst af te zien en/of een stilzwijgende verlenging van meer dan een jaar.

Als een dergelijk beding voorkomt in de algemene voorwaarden, kunt u een beroep doen op de vernietiging

daarvan, waardoor het niet meer van toepassing is.

Naast de zwarte lijst bestaat in de wet ook een “grijze lijst” van bedingen waarvan wordt vermoed dat ze onredelijk bezwarend zijn.

Dat kan bijvoorbeeld een ongebruikelijke termijn voor nakoming zijn, het ontbreken van een verplichting tot schadevergoeding en/of een opzegtermijn die langer is dan drie maanden. Als een dergelijk beding voorkomt in de algemene voorwaarden, kan dat beding worden vernietigd, tenzij de gebruiker van de algemene voorwaarden kan aantonen dat het in het licht van de omstandigheden helemaal niet onredelijk bezwarend is.

Hoewel de beide lijsten alleen van toepassing zijn voor het gebruik van algemene voorwaarden bij personen (dus niet bij ondernemingen), kan er bij toepassing tussen ondernemingen sprake zijn van “reflexwerking”.

Afhankelijk van de omstandigheden en de grootte van de ondernemingen kunnen genoemde lijsten toch een basis vormen voor een beroep op vernietigbaarheid van artikelen in de algemene voorwaarden.

37

Conclusie Algemene voorwaarden kunnen een nuttig middel zijn om nadere afspraken te maken bij het sluiten van een overeenkomst. Het is dan wel opletten dat deze algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard of juist expliciet van de hand worden gewezen en dat de wederpartij kennis kan nemen van de algemene voorwaarden. Het beste is om deze bij het sluiten van de overeenkomst ter hand te stellen op een manier waarop dat achteraf kan worden aangetoond (bijvoorbeeld door het af te drukken op de achterkant van de offerte of bij de ondertekening aan te geven dat verklaard wordt dat tevens kennis is genomen van de algemene voorwaarden).

De wet beschermt de wederpartij van een gebruiker van algemene voorwaarden door te bepalen dat algemene voorwaarden niet onredelijk bezwarend mogen zijn. Voor overeenkomsten met personen (geen ondernemingen) wordt dat verder uitgewerkt in zwarte en grijze lijsten die onder bepaalde omstandigheden echter ook van toepassing kunnen zijn op ondernemers.

Entrepreneur Bonaire 2018

Toerisme en Bonaire gaan hand in hand. De zon schijnt hier 365 dagen per jaar. De wind waait en de onderwaterwereld is ongekend. Al dat moois biedt allerlei kansen voor ondernemers en particulieren om goederen en diensten aan te bieden.

Bij het aanbieden van deze goederen en diensten spelen allerlei fiscale aspecten een rol.

Dit artikel belicht een aantal van deze fiscale aandachtspunten.

Aanbod van goederen en diensten in de toerismebranche.

De meest voorkomende handelingen in de toeristensector op Bonaire bestaan uit de verhuur van zaken, het verlenen van diensten rondom activiteiten op het eiland alsmede het nuttigen van drank en spijzen.

Hieronder vallen bijvoorbeeld: • de (hotel)verhuur van kamers en appartementen; • de verhuur van vervoermiddelen zoals auto’s, fietsen, scooters, schepen e.d.; • de verhuur van duikuitrusting; • het (ver)kopen van producten op de markt en in winkels; • het bieden van eilandtours en excursies; • restaurant- en cateringdiensten; • taxi- en busvervoer.

Welke belasting Caribisch Nederland kent zowel de heffing van Rijksbelastingen alsmede de heffing van eilandelijke belastingen. Een Rijksbelasting is een belasting die van rijkswege door de rijksbelastingdienst wordt geheven. In Caribisch Nederland zijn de Belastingwet BES, de Wet inkomstenbelasting BES en de Wet loonbelasting BES rijksbelastingen.

De Belastingdienst/Caribisch Nederland voert de heffing en inning hiervan uit in Caribisch Nederland.

Toerisme en aanbod: fiscaliteit onder de loep Tekst: Atla Ruhe-Simou | Meijburg & Co Caribbean | Picture: Conté

38

Entrepreneur Bonaire 2018

Daarnaast zijn er eilandelijke belastingen. Een eilandelijke belasting wordt geheven door het openbaar lichaam Bonaire op basis van een eilandsverordening. Zo is er onder andere een eilandsverordening Toeristenbelasting Bonaire en een eilandsverordening verhuurbelasting motorrijtuigen Bonaire.

Rijksbelastingen De Rijksbelastingen die het meest in het oog springen in de toeristische sector zijn de Belastingwet BES. Specifieker gaat het daarbij om de algemene bestedingsbelasting en de Wet inkomstenbelasting BES. Beide wetten kennen hun eigen begrippen. Zo leidt ondernemerschap in de algemene bestedingsbelasting (hierna: ‘ABB’) niet per definitie tot ondernemerschap in de inkomstenbelasting.

Algemene bestedingsbelasting Een ieder, ongeacht de ondernemingsvorm, is ondernemer voor de ABB als hij zelfstandig een bedrijf of beroep uitoefent.

Daarnaast is er ook sprake van ondernemerschap als een vermogensbestanddeel (zoals een onroerende zaak) wordt geëxploiteerd om er duurzaam opbrengst uit te verkrijgen. Indien er geen sprake is van ondernemerschap voor de ABB, omdat er geen sprake is van een zelfstandige uitoefening van een bedrijf of beroep, zijn de levering van goederen en diensten onbelast.

Alleen bepaalde verrichtingen door ondernemers leiden tot de heffing van ABB. Deze ABB wordt geheven bij de invoer van goederen en over goederen die vervaardigd en verkocht worden door producenten in Caribisch Nederland alsmede over diensten die tegen vergoeding worden verricht in Caribisch Nederland.

De eerder genoemde verrichtingen in de toeristische sector op Bonaire

kunnen voor de ABB tot verschillende uitkomsten leiden. Voor wat betreft diensten is het van belang te weten waar de dienst in de heffing wordt betrokken en/of er wellicht een vrijstelling van toepassing is en/of er eventueel sprake is van een ontheffing van ABB. De plaats van dienst en een mogelijke vrijstelling worden hieronder in ogenschouw genomen.

en klare producten. Vanwege de technische aard van het begrip producent wordt dit hier niet verder behandeld. Hetzelfde geldt voor degene die belasting is verschuldigd, de dienstverlener of leverancier dan wel de afnemende particulier of ondernemer.

Bij de verhuur van hotelkamers en appartementen waarvoor toeristenbelasting is verschuldigd, geldt een vrijstelling van ABB. Fiscale gevolgen voor verhuur van andersoortige onroerende zaken, zoals woningen, kunnen tot andere uitkomsten leiden. Deze worden in dit artikel buiten beschouwing gelaten. Ook geldt er een vrijstelling voor openbaar vervoer van personen over de weg, zoals de taxi en bus.

Eilandtours en excursies vallen niet onder de hiervoor genoemde vrijstellingen. Ook al gaat dit gepaard met vervoer.

Ondernemerschap in de ABB staat los van ondernemerschap in de inkomstenbelasting. Voor de IBondernemer die producten verkoopt op de markt of in de winkel zal de behaalde winst uit de onderneming belast zijn met inkomstenbelasting.

Ook al is diegene wellicht geen producent en daarmee dus geen ondernemer voor de ABB. Daarnaast kan een freelancer dan wel bijverdiener door middel van het aanbieden van allerlei diensten ondernemer zijn voor de ABB, maar niet voor de inkomstenbelasting.

In de inkomstenbelasting worden de genoten inkomsten uit freelancen of bijverdiensten in de heffing betrokken als overige inkomsten verkregen met arbeid.

De IB-ondernemer of freelancer dan wel bijverdiener betaalt 30,4% inkomstenbelasting over zijn winst uit de onderneming of overige inkomsten verkregen met arbeid.

Indien de winst meer bedraagt dan USD 274.420 is het tarief volgens de belastingwetgeving van 2017 35,4%. Bepaalde faciliteiten in de inkomstenbelasting worden hierbij buiten beschouwing gelaten.

De verhuur van duikuitrusting, het aanbieden van eilandtours en excursies en restaurant- en cateringdiensten zijn diensten die op Bonaire zijn belast, omdat ze op Bonaire worden gebruikt, verricht dan wel verzorgd. Ook de verhuur van vervoersmiddelen voor maximaal 30 dagen dan wel maximaal 90 dagen voor schepen is op Bonaire belast, ongeacht waar de aanbieder is gevestigd, omdat de klant het vervoermiddel daadwerkelijk fysiek in bezit neemt op Bonaire.

Deze diensten zijn belast met 6% ABB. Voor langdurige verhuur gelden andere regels.

De verkoop van producten op de markt en (toeristische) winkels kan onbelast zijn voor de ABB, omdat er enerzijds geen sprake zal zijn van levering van een goed door een producent en het anderzijds gaat om wederverkoop van kant 39

Inkomstenbelasting

Eilandelijke belastingen Toeristenbelasting De Toeristenbelastingverordening Bonaire (hierna:‘Toeristenbelasting’) heft ter zake van het verblijf met overnachting door toeristen in een logeerruimte op Bonaire tegen vergoeding in welke vorm dan

Entrepreneur Bonaire 2018

ook. Logeerruimte behelst een ter beschikking gestelde ruimte voor overnachting in een appartement, hotel of logement aan toeristen van dertien jaar en ouder. De verhuurder van de logeerruimte is belastingplichtig voor de toeristenbelasting. Het tarief van de toeristenbelasting is USD 5,45 per overnachting per persoon.

Verhuur motorrijtuigen De Eilandsverordening verhuurbelasting motorrijtuigen Bonaire (hierna: ‘VAB’) heft ter zake van de verhuur van een motorrijtuig op twee of meer wielen aan toeristen.

Het motorrijtuig moet bestemd of ingericht zijn voor het vervoer van personen of vracht of voor soortgelijk vervoer worden gebruikt. Over fietsen met trapondersteuning of zuinige motorrijtuigen is geen VAB verschuldigd. De verhuurder die de huurovereenkomst met betrekking tot het motorrijtuig sluit, is belastingplichtig

voor de VAB. Het tarief is afhankelijk van de vraag of het motorrijtuig op minder dan vier of op vier of meer wielen wordt voortgedreven. Voor motorrijtuigen met minder dan vier wielen geldt een tarief van USD 2 per dag. Voor motorrijtuigen op vier wielen of meer geldt een tarief van USD 4 dollar per dag.

Naast het feit dat in de ABB de verhuur van een fiets met trapondersteuning wel in de heffing valt en belast is, blijkt dat men met betrekking tot de verhuur van gemotoriseerde voertuigen aldus VAB verschuldigd kan zijn.

Conclusie In dit artikel zijn de fiscale gevolgen van aangeboden diensten en producten op Bonaire in kaart gebracht. Het maakt onder andere duidelijk dat zowel op Rijks- als eilandelijk niveau belastingen worden geheven.

Daarnaast blijkt dat de vigerende wetten verschillende begrippen voor ondernemerschap hanteren.

Ondernemerschap in de ABB leidt niet direct tot ondernemerschap in de inkomstenbelasting. Ook hebben bepaalde vrijstellingen in de ABB tot gevolg dat de dienst belast is met een eilandelijke belasting op Bonaire, zoals de toeristenbelasting of de VAB. Ten slotte is vastgesteld dat er sprake kan zijn van verschuldigdheid van belasting over dezelfde dienst in zowel de Rijksbelastingen als de eilandelijke belastingen.

De in deze publicatie opgenomen informatie is van algemene aard en heeft geen betrekking op de specifieke omstandigheden van een bepaald individu of een bepaalde entiteit. Hoewel bij de totstandkoming van deze publicatie de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht, kunnen wij niet garanderen dat de daarin opgenomen informatie op de datum van ontvangst juist en volledig is of dat in de toekomst zal blijven. Op grond van deze informatie dient geen actie ondernomen te worden zonder adequate professionele advisering na een grondig onderzoek van de specifiek van toepassing zijnde situatie. © 2016 Meijburg & Co Caribbean, Tax & Legal, is een Curaçaos samenwerkingsverband van besloten en naamloze vennootschappen en is lid van het KPMG netwerk van onafhankelijke leden verbonden aan KPMG International Cooperative (“KPMG International”), een Zwitserse entiteit.

Alle rechten voorbehouden.

Pu b l i s h i n g a n d A d v e rt i si n g

Advertise in Entrepreneur ...

We’ll take care of your artwork!

Conté hooks on your Target Audience

Stages Vacatures Werving & Selectie www.back2dutchcaribbean.com

Thunnus albacares

info@studioconte.nl | +599 770 7723

OCAN Den Haag - Koninginnengracht 19 - info@ocan.nl BanBoneiruBék - Kaya Sábalo 13 - info@banboneirubek.com Caribisch Nederland

Column

Viscious circle

Books

Text: Paul Janssen

I have been self-employed for years now. Too stubborn to work for a boss, too much attached to my freedom, or both. It doesn’t really matter and both might be true.

The financial insecurity that’s part of the job I’ve taken for granted. Although I have to admit the moment my first child was born, I thought about giving up my independence and become an employee.

Online Privacy

The reason is simple: I wanted to be able to offer my children the best possible childhood, the best possible food both physically and mentally, and the best possible education. So they on their turn would be able to follow their heart and have a brilliant future. Given the fact that a professional practice is both sensitive to seasons and economic cutbacks, it isn’t always puppy dogs and rainbows. At times it can be difficult.

Samenvatting Ongemerkt geef je veel privézaken prijs bij het gebruik van computer, smartphone, tablet en andere ‘slimme’ apparaten. Adverteerders volgen je online, bedrijven verzamelen informatie en stellen gebruikersprofielen op en criminelen hengelen naar je bankgegevens. Ook bij het gebruik van apparaten als smart-tv’s en slimme speakers zijn er soms problemen. Gelukkig kun je je op alle fronten wapenen tegen deze inbreuk op je privacy. Het boek ‘Online privacy’ geeft informatie over hoe je dit aanpakt.

My desire to be free ultimately kept me on the course of independence. It was the priceless freedom to bring the children to school or clubs, to be there for them if necessary, to be able to go out with them during their holidays without first having to ask an employer for permission…

Wat vind je in dit boek?

Online privacy biedt: • Handige stappenplannen voor het optimaal aanpassen van de privacy-instellingen van Windows 10 en macOS; • Tips & trucs voor veilig gebruik van browsers, mail en social media; • .Informatie over de privacy bij ‘slimme’ apparaten, zoals smart-tv’s en slimme meters.

But with six children, ay, it was not always easy to be self-employed. And secretly I lived for the moment they all left the parental home. No empty nest syndrome for me. The prospect of a significant reduction in the need for (financial) care was enough reason for me to never think about missing the kids.

Aanbod

In fact, missing them was (and is) out of the question.

Because even though they are all standing on their own two feet, almost every day at least one of the children drops by to have dinner at home. Don’t get me wrong, they all have perfectly good reasons to come over.

My daughter, for example, has two children of her own now, my grandchildren. And she cares for them, but she also needs her rest now and then. Hence, she eats at her parents place to relax. Of course I can’t refuse.

After all, I want my grandchildren to have the best possible childhood, unlimited access to the best possible food both physically and mentally, and the best possible education…

I guess for the coming years I’m screwed again.

Aanbod is de beschikbaarheid van goederen en diensten. Het hangt samen met productie en voorraad.

Aanbod staat tegenover de term vraag.

Door interactie tussen vraag en aanbod (marktwerking) ontstaat een prijs.

De micro-economische theorie beschrijft, verklaart en voorspelt met behulp van het economische model van vraag en aanbod de veranderingen in de prijs en de hoeveelheid van goederen in een competitieve markt.

Dit vraag-en-aanbodmodel is oorspronkelijk ontwikkeld door Alfred Marshall.

41

Het aanbod van banen in de toekomst

Text: Saskia van Huijgevoort

Een op de zes studenten zal in de toekomst een baan krijgen die op dit moment nog helemaal niet bestaat. Dat klinkt vaag, maar je kunt je er nu al uitstekend op voorbereiden.

Microsoft inventariseerde welke vijf banen het helemaal gaan worden. En wij zochten voor je uit welke opleiding je daarvoor nodig hebt.

Ontwerper van Virtual Reality omgevingen Volgend jaar worden er naar verwachting meer dan twaalf miljoen VR(Virtual Reality)-brillen verkocht en de jaren daarna zal deze markt alleen maar meer geld gaan genereren, denkt marktonderzoeksbureau Superdata. De mogelijkheden van Virtual Reality zijn eindeloos.

Deze nieuwe technologie is bruikbaar

in de gezondheidszorg, de techniek en het onderwijs. Over een paar jaar gebruiken we de brillen net zo vaak als onze smartphone, voorspelt Microsoft.Om al deze nieuwe computerwerelden te ontwerpen is mankracht nodig. “Zij worden de supersterren van de industrie”, schrijven de auteurs van het rapport.

Als ze hun werk goed doen, kunnen we voortaan in één seconde naar een vergaderruimte reizen in het buitenland, hoeven we niet meer voor een bezoekje naar de huisarts en wordt het in elkaar zetten van een Ikea-kast een stuk gemakkelijker.

Universiteiten als de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit van Twente en de Deakin universiteit in Australië bieden daarom vanaf dit jaar speciale studierichtingen aan. Bij een opleiding in Louisiana kunnen studenten zich zelfs nu al specialiseren in onder andere het ontwerpen van 3Dmodellen voor de bril om te gebruiken in de olie-, gas- en treinindustrie.

42

Mensen die gespecialiseerd zijn in ethiek en technologie Ook al voelt het nog wat futuristisch, toch moeten we er binnenkort echt aan geloven: robotten in ons huis.

Binnen vijf jaar is deze markt zo’n 153 miljard dollar waard en dat bedrag zal de jaren daarna alleen maar verder stijgen, stelt de Bank of America.

Nooit meer hoeven strijken, afwassen of aan je medicijnen moeten denken klinkt erg prettig.

“Maar het wakkert tegelijkertijd eveneens onze grootste angst aan, namelijk dat robotten de maatschappij zullen overnemen, zoals als in The Matrix en The Terminator”, schrijft het bedrijf in het rapport.

Microsoft ondervond dit probleem begin dit jaar met twitterbot Tay. Een soort smart twitteraccount die werkte op zelflerende software deed allerlei racistische uitspraken en begon bijvoorbeeld Hitler te vereren.

Maar het kan nog veel erger.

Roboticus Alexander Reben ontwierp een robot die bewust kon kiezen of hij iemand pijn zou doen of niet.

“Ik heb bewezen dat kwaadaardige robots kunnen bestaan”, zegt hij daarover in het rapport.

“We hebben daarom mensen nodig om te voorkomen dat deze technologie oncontroleerbaar wordt.”

En dus zijn er een soort ‘leraren’ nodig die bepalen wat een robot wél en niet mag doen.

De studie Science and Technology richt zich op dit vakgebied en is te volgen aan universiteiten als Brown en Harvard, Maastricht en Twente.

Slimme social media-experts Verwacht wordt dat Instagram alleen over vier jaar 26,9 miljoen gebruikers heeft. Dat is bijna het dubbele van Twitter. En dan hebben we het nog niet over de nieuwe social mediakanalen die in de tussentijd op zullen komen. Adverteerders willen al deze gebruikers dolgraag bereiken en hebben daar veel mensen voor nodig.

Designers, analisten en illustratoren

met een technische achtergrond zijn daarom hard nodig.

De universiteit Utrecht biedt daar nu al een master in aan.

De huidige generatie studenten moet in staat zijn om de brug tussen de media en het publiek te slaan met eenvoudige, indrukwekkende beelden.

Ook virtual reality zal daarbij een rol gaan spelen, stelt Microsoft. “Hun vaardigheden zullen hen in staat stellen om hele nieuwe werelden te bouwen en de wereld van Generatie Z te verruimen.”

Freelance bio-hackers De meeste mensen weten nu nog niet wat een bio-hacker doet, maar dat zal in de toekomst veranderen.

Deze hackers proberen bepaalde kernstoffen, zoals menselijk DNA, brandstoffen of schimmels te verbeteren. Zo kunnen bijvoorbeeld depressies, autisme en Alzheimer behandeld worden. We gaan dus

Over twintig jaar zal een bio-hacker zelfs een eenhoorn kunnen creëren door middel van het manipuleren van genen allemaal supermensen worden.

“In de toekomst kunnen we alles oplossen met deze techniek: van oog- tot leverproblemen.

Over twintig jaar zal een bio-hacker zelfs een eenhoorn kunnen creëren door middel van het manipuleren van genen”, schrijft de multinational in het rapport. Er zijn talloze laboratoria bezig met biotechnologie.

Het Amerikaanse Genspace Biohacking Lab bijvoorbeeld houdt zich bezig met bovenstaande onderwerpen. In de Amsterdamse Waag Society is het mogelijk om cursussen te volgen om te leren hoe je zelf biomaterialen kunt ontwerpen, zoals nieuwe brandstoffen.

Internet of Things experts In 2025 zijn al onze apparaten op elkaar aangesloten. De koelkast geeft een seintje aan de supermarkt als de melk bijna op is, zodat deze automatisch bezorgd kan worden.

De airconditioning gaat automatisch aan als je de straat in komt rijden en het koffiezetautomaat begint dan ook meteen te pruttelen. Er zijn echter wel mensen nodig die al deze technologieën ontwikkelen.

En ze zijn hard nodig, want er is geschat dat de Internet of Thingsmarkt in 2020 1,7 biljoen dollar op zou kunnen brengen. Tegen die tijd zullen er in dit vakgebied in Engeland alleen al zo’n 182.000 nieuwe banen voor handen zijn, stelt het Centre for Economics and Business Research.

Massachusetts Institute of Technology bood daarom in april een zesweekse cursus in het vakgebied aan. Ook KPN biedt onder de naam ‘IOT Academy’ cursussen aan.

Authentic tropical house

Girouette, Curaçao

Very central and elevated house with beautiful view and a very large plot.

• Land area 7350 m² • Property form property • A Location very centrally located • Infrastructure paved road • Bedrooms 4 • Bathrooms 2 • Storage / laundry room 1 • Living room 1 • Covered terrace 1 • Open terrace 1 • Garage 1 • Living area 300 m² • Year of construction 1961

Living area 300 m² Land area 7350 m² realestatecaribe.com/ residence/girouette-3

info@studioconte.nl

Entrepreneur Bonaire 2018

In an arid climate with its low rainfall, high evaporation, year round tropical temperatures, little seasonal variation and easterly trade winds gardening, landscaping, propagating plants, and selling them almost seems like an impossible undertaking.

Nevertheless, Green Label, the first and biggest garden center on Bonaire has successfully proven it can be done.

A

lready working as a self-employed gardener on Bonaire Ap van Eldik started up the islands’ first commercial garden center and service company twenty years ago. In 2016 entrepreneur Remco de Valk took over the business.

Freshly arrived from Holland but certainly not a first-timer,

because he lived in Central America for a few years and used to have his own landscaping company in Holland, the new director started to reorganize some of the back-office traits of his new business.

Multi-service gardening Multi-service garden center Green Label is basically defined by four different branches: the shop, the nursery, maintenance, and the landscaping.

The spacious shop serves as a physical representation of the company and as a meeting place.

Professional or private gardeners don’t only go there to purchase typical garden items and accessories like high quality irrigation material, pesticides, fertilizer, vitamins, tools, and pottery, but also to ask for advice. The two employees working in the shop have been trained on the job, speak several languages and know the business.

The nursery is run by the head propagation who has been growing, propagating and nurturing plants for over twenty years. Whether someone wants a Divi-divi (Libidibia coriaria, typical native tree), a giant palm tree or whatever other indigenous or nonindigenous species, one can buy it at

the nursery. He or his two co-workers will tell what’s best and how to take care of the newest boon for the garden.

The garden maintenance contracts and landscaping projects are mainly carried out by the field staff.

These three staff members repair or layout irrigation systems, prevent or eliminate plant diseases, plant and prune trees and bushes or even help design and layout whole gardens for resorts.

Changes According to Remco de Valk the place you work and the job you have needs to be nice and fulfilling.

Happy employees are motivated, make a healthy organization and are good for business. Moreover, they are the key to success. One of the ways to motivate people is to give them more freedom and responsibility.

And to make them more self-reliant also means there needs to be a basis of trust, equality and respect.

This vision on how to run a company, or manage one’s personnel for that matter, is not commonly shared and the team of Green Label had to adjust to their new boss’ ways at first.

Text: Patricia Bergwijn | Picture: Conté

Making it grow 44

Entrepreneur Bonaire 2018

Obviously things were changing and the new director expected a different attitude and a different way of handling things. He choose to lead by example.

By inviting his employees to share their ideas, organizing meetings to discuss decisions that had to be made, the immediate follow-up on an idea or improvement one of his staff members proposed, and by truly giving them the power and freedom to think, decide and act autonomously, he managed to slowly change the company’s culture.

Now they don’t ask him if they are allowed to order some tools that are sold out, for example, they just do.

To cut the costs of doing business Remco de Valk mainly reorganized the logistics. By getting the materials and items he needed first hand and directly at factories in Italy and China he didn’t have to pay brokers and agents anymore. Furthermore, he made deals with other entrepreneurs on the island to collectively fill containers for shipment to Bonaire. This way he did not only reduce the time and costs of these shipments but could also order smaller quantities more frequently.

Although the management of the logistics now takes up a major part of his working day.

Closed circle and the future The ambition of the new director is to use, grow and stimulate the development of local and homegrown products as much as possible.

So he strives to accomplish what he calls ‘a closed circle’. That’s why the majority of the flora in the nursery is homegrown. Although some of the seeds are being imported from Holland and some of the trees and plants are purchased in Miami.

But their special homemade fertilizer, for example, contains the exquisite manure of chicken farm Punta Blanku and Green Label mixes its soil with local diabase and the compact dung of the goats from Aletta’s goat farm.

Beside expanding the line of products of the shop, the nursery, the landscaping branch, and becoming a wholesaler in the future Remco de Valk is also looking for ways to promote, stimulate and support the cultivation of homegrown vegetables and fruits. According to him it would be better for Bonaire, if the island would be a bit more self-sufficient and would depend less heavily on the import of these agricultural commodities. “In order to achieve general support and willingness to actually grow one’s own

45

food, it might be an idea to assemble a group of entrepreneurs and a foundation like Stinapa to make it happen”, he suggests.

Introducing The first time Remco de Valk saw Green Label was for sale he immediately had a good feeling and the desire to purchase it. Within half a year the deal was done and he could call himself the proud owner and director of multi-service garden center Green Label. From early on and during his whole career plants had played an important part in his life and now finally all things came together.

He always wanted to go abroad and had already lived for several years in Central America. He was familiar with the region and way of life. And last but not least he could use his experience of all his former businesses like the landscaping company, the trading company and even his event agency.

Although it is not always easy, the new director feels very fortunate, that he is allowed to do what he loves most: making ‘things’ grow.

Bonaire Q2 2018

Business Magazine Bonaire

NEXT THEME Demand

Openbaar Lichaam Bonaire

Bonaire Chamber of Commerce and Industry

Qredits Interview with an applicant

Disclaimer: This Magazine is copyrighted This means that any content and/or appearance of the magazine Entrepreneur Bonaire may not be reproduced or made public without the prior and written consent of the publisher.

All information, insights or opinions as stated in the magazine Entrepreneur Bonaire are that of the interviewees or the author of the article and do not necessarily represent the vision and/or opinion of the editor, publisher or the magazine itself.

Therefore the magazine Entrepreneur Bonaire and its crew cannot be held responsible for possible errors, incorrect postings, views, and/or insights outlined in this magazine.

TOGETHER WE BUILD DREAMS

Pool repair & maintenance. Supplies, tiles, chemicals.

Build all type & exclusief pools, bamboo, swimspa

150m2 shop Mon - Fri 8:30/12:30 - 2:00/5:00 Sat 8:30/12:30

SUNSHINE POOL CARE

Sunshine Pool Care & Construction N.V. Kaya Nikiboko Noord 44A Bonaire, DC T +599 701 4149 - info@sunshinepoolbonaire.com www.sunshinepoolbonaire.com

Kaya Opal 8 | Postbus 727 | Bonaire, C.N. | Tel: (00599) 788 4369 | john@cfverzekeringen.com | www.cfverzekeringen.com