TOV FRENCKEN
19
Ritmiek in de Maat Eastern Blocks, foto van Zupagrafika
Al sinds dag & dauw brengt ritmiek ons vreugde en plezier. Van de vroege vormen van muziek tot in het huidige “mobiele tijdperk” waar een fijne deun en dans nooit verder dan een paar tikken van ons dagelijks leven verwijderd is. Hoewel dit voor velen een meest voordehand liggende uiting van ritmiek is mengt het zich ook in verscheidene andere vormen in ons dagelijks leven. Naast ritme als auditieve prikkel komt openbaart het zich natuurlijk ook in de visueel waarneembare wereld. Het kan uiteenlopende elementen doen versmelten of hele zalen doen splitsen. Volgens velen onmiskenbaar voor de ruimtelijke vormgeving en andere esthetische uitvindingen. In dit artikel zullen we ontleden wat ritme is en hoe het zich manifesteert in allerlei vormen en schalen in de gebouwde omgeving. Ook zal er gekeken worden naar enkele tegengestelde uitingen van ritmiek. Rit·me (het; o; meervoud: ritmen, ritmes) 1 regelmatig afwisselende beweging (m.n. in de poëzie en de muziek); door klemtoon, intonatie en tempo bepaalde golving 2 regelmatige herhaling volgens een bep. patroon: in zijn ritme komen Definitie “ritme” volgens van Dale woordenboek
Definitie Ritme Net als binnen de muziek ontstaat ritme in de architectuur door de repetitie van verschillende elementen binnen een geheel. Het doel van het herhaaldelijk toepassen van deze elementen is om een geordend patroon te laten ontstaan dat esthetisch aantrekkelijk kan worden beschouwd. Ritme is een antwoord op de drift van het menselijk oog om de waargenomen elementen te ordenen in groepen van gelijken, zo stelt Pierre von Meis in zijn boek Element of Architecture: From form to place (1986). De Zwitserse architectuur theoreticus stelt dat het menselijk oog zoekt naar algemene overeenkomsten en deze boven de aanwezige verschillen verkiest. Ritme gaat over het dwalen van het oog over een geheel nog voordat het een focus kan realiseren. Niet alleen de repetitie is een bepalende factor voor het vormen van een ritme in de architectuur. Net als in muziekstukken is speelt het tempo een grote rol in de soort compositie die ontstaat. Tempo in een muziekstuk is gebonden aan de opeenvolging van tonen met de tijd waar het in de “statische” architectuur juist allemaal gaat om de intervallen en te factor tijd niet meespeelt. Het spel tussen de elementen en de manier waarop deze zich tot elkaar verhouden.
Vormen van ritmiek In het artikel van Mads Soegaard wordt gesteld dat er grofweg genomen vijf verschillende vormen van ritmiek geïnterpreteerd kunnen worden binnen de architectuur. Naast een beschrijving geeft hij in zijn artikel ook inzicht wat voor invloed deze verschillende ritmes op een compositie kunnen hebben.
Facade van Unité d’habitation, Le Corbusier
Willekeurig ritme – zoals de term al doet vermoeden is het willekeurige ritme een onregelmatige herhaling van elementen. Hier kan binnen hetzelfde patroon zowel dichte clustering als grote ruimtes ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan vallende sterren, dwarrelende sneeuwvlokken of de kiezels op een strand. Een willekeurig ritme kan een ontwerp onvoorspelbaar, speels en verassend maken. Toch moet hier wel de kanttekening bij worden gemaakt dat dit ritme een compositie ook volledig kan breken en chaotisch of onoverzichtelijk kan doen lijken. Zodra we dit ritme wat Soegaard noemt gaan toeschrijven aan de gebouwde
