MAUD MEIJER
28
RITME IN GERAMDE AARDE
De kunst van het
Als penseelstreken vormen langgerekte stroken de licht golvende lagen van de muur: wanneer de mal wordt weggehaald, komt langzaam het eindresultaat tevoorschijn. Het lijkt haast een schilderij: de lagen onderscheiden zich van elkaar door een subtiel kleurverschil en vormen een compositie wat veel weg heeft van een dwarsdoorsnede van de aarde. Niet zo vreemd, want het is ook aarde!
De eeuwenoude bouwtechniek van het bouwen met aarde is haast net zo oud als de geschiedenis van de architectuur zelf. De vroegste overblijfselen van deze aarden bouwwerken dateren uit 5000 voor Christus. Lang was het een veel gebruikte bouwtechniek, maar nadat moderne bouwmaterialen goedkoper werden na de tweede wereldoorlog, nam de populariteit van dit bouwmateriaal sterk (afbeelding 1). Nu mensen steeds meer bewust worden van de gevolgen van klimaatverandering, en het bouwen met duurzame materialen steeds belangrijker aan het worden is, is ‘ Geramde aarde’ een comeback aan het maken.
Maar hoe werkt het eigenlijk? De naam zegt het al: geramde aarde is letterlijk aarde dat onder hoge druk wordt ‘samen-geramd’ tot een vaste vorm. Geramde aarde bestaat in principe uit een mix van vochtige aarde (ook zand, grint en klei) waar soms een stabilisator aan is toegevoegd. Het is mogelijk om losse bouwstenen van gestampte aarde te maken, maar vaak wordt er door middel van een houten mal een massieve muur gevormd. In deze mal wordt de aarde als het ware laag voor laag platgedrukt tot de helft van zijn oorspronkelijke grootte. Wanneer de muur wordt ontmanteld, worden de samengeperste lagen aarde zichtbaar. De muur wordt steeds sterker naarmate die is gebouwd, doordat hij in de loop van tijd steeds verder uithard. Ondanks dat het geen standaard bouwmateriaal is, heeft het gebruik van geramde aarde veel voordelen. Aarde is eigenlijk een onuitputtelijke en goedkope bron, en kan vaak lokaal worden gewonnen. Dit scheelt in transportkosten en CO2- uitstoot. Ondanks dat het een erg arbeidsintensieve bouwmethode is, is het werken ermee niet erg moeilijk en kunnen ook onervaren bouwers zo een constructie maken. Hiernaast heeft geramde aarde een hoge thermische massa, waardoor het warmte op kan nemen gedurende de dag, en dit weer los kan laten in de nacht. Een soort natuurlijke airconditioning!
Een mooi voorbeeld van een gebouw waarbij veel gebruik is gemaakt van geramde aarde, is het SanBaoPeng Art Museum, ontworpen door architectenstudio DL Atelier. Het museum staat in Sanbao, een buitenwijk van de stad Jingdezhen. De stad Jingdezhen staat bekend om zijn porselein productie. Om een verbinding tussen het museum en de kunstenaars te laten zien, zijn de muren van het museum gemaakt aarde uit de omgeving. De klei in Sanbao heeft een unieke en roodachtige kleur. Met het gebruik van dit materiaal voor de muren hoopt de architect een poëtische sfeer te creëren. ‘’ Visitor’s flow is usually an important factor in designing museums, but in this design, I care more about creating ambiguous relationship between visitors and the space. Walls, the most important part at shaping exhibition space and atmosphere, is made of rammed earth, I wish its texture could offer a poetic feeling. ‘’ - Liu Yang (Griffiths, A) Ondanks dat de meeste voorbeelden van gebouwen met geramde aarde in warmere landen dan Nederland te vinden zijn, is het toch mogelijk om er een tegen te komen. Een voorbeeld hiervan ligt net over de grens: in het grindwinningsgebied Negenoord. Architecten van Gouden Liniaal architecten bouwden hier een observatietoren van geramde aarde. De dikke muren (80cm!) bestaan uit een mix van aarde, leem en grind wat uit de Maasvallei gewonnen werd (Uitkijktoren in stampleem, Negenoord). Het is ook mogelijk om bovenop de toren te klimmen, wat een mooi uitzicht over het natuurgebied levert! Geramde aarde is een duurzaam bouwmateriaal dat allerlei voordelen heeft. Doordat het een arbeidsintensief is in het gebruik, wordt het materiaal in de praktijk niet zoveel meer gebruikt. Met het oog op klimaatverandering en bevolkingsgroei, kan het materiaal echter veel mogelijkheden bieden! //
