SUPporter MagaZinE
oF
sTUdy
associaTion
sUpporTEr ii - apriL 2017 - 31sT voLUME
sUpporT
For
bUiLding TEchnoLogy & consTrUcTion TEchnoLogy
Lustrum Edition Applications of Glass
DAT WIJ
COLLEGEBANKEN OM KUNNEN TOVEREN TOT STUDIO’S DAT WETEN WE WEL.
? j i j n a k t a w r a Ma We zijn een bedrijf dat barst van de ambitie. Ons traineeship is de snelste weg naar een topfunctie binnen Dura Vermeer. Geïnteresseerd? Bel of mail Rianne Vooges: 06-53119228 of via r.vooges@duravermeer.nl.
SUPporter II - April 2017
Content sUpporT
The editors’ word... The chairman’s word... Upcoming certificate courses
hisTory
oF
Timeline
sUpporT
sUpporT
05 07 09 10
Are you the next board?
LUsTrUM
Opening Workshop Masonry Workshop Welding Lecture Strobouw Symposium Atlas Gala
acTiviTiEs
Company visits Multiple Day Excursion Belgium
gradUaTion Daan Glas
coLophon
Next Multiple Day Excursion
20 21 22 23 24 27
is Looking For a nEw
board
Chairman • Secretary • Treasurer • Public Relations/Activities • Editor
Expanding your CV is an important part as a student. The perfect way to gain knowledge and experience is joining a board of study association SUPport. You will bear responsibility and get to know many people, both students and business people.
syMposiUM aTLas
34
Learn more about world’s most sustainable educational building. The former ‘Hoofdgebouw’ of the University of Technology Eindhoven is renovated. With a BREEAM score of 93% it is an extraordinary achievement. More information on this building and the BREEAM achievement can be found on pages 24 till 26.
58
MULTipLE day ExcUrsion bELgiUM
28 31
6
With a group of 17 students SUPport traveled to the southern neighbors in December. The Multiple Day Excursion was a weekend full of activities. The highlight of the trip was the construction site visit of Comics Station Antwerp inside an existing building. Read more about all the activities on pages 33 and 34.
spEciaL:
ToEpassing van gLas
Introduction Glas in Architectuur Interview Jac Salvino Glas Interview Pieterman Glasen Steentechniek ABT Glasinnovaties Glastypen Glazen Boerderij Constructief Glas Constructief Luifel
Glazen Paviljoen
38 40 42 43 44 48 50 52 54 56
crysTaL hoUsE
in
aMsTErdaM
De glazen gevel van de Chanel winkel aan de P.C. Hooftstraat was genomineerd voor de Vernufteling 2016. Dit is dé jaarlijkse prijs die door NLingenieurs aan het advies- of ingenieursbureau met het meest vindingrijke project wordt uitgereikt. Eind 2016 heeft Crystal Houses de Innovatie Award 2016 gewonnen: een prijs uitgereikt voor het meest innovatieve glasproject van 2016. Daarnaast is de befaamde glazen gevel bekroond met de Façade 2016 Innovation Award uitgereikt door de Society of Façade Engineers. Tekst: ABT.eu
3
Samen werken aan een betere leefomgeving De kernactiviteiten van Ballast Nedam spelen zich af op de werkgebieden huisvesting en mobiliteit. Daarbij richten we ons op integrale projecten en op een innovatieve, industriĂŤle manier van bouwen. Het vraagt om ondernemerschap, creativiteit en doorzettingsvermogen. Kortom, het vraagt om mensen met bijzondere kwaliteiten. Of het nu gaat om een stage, afstuderen, of een startersfunctie, bij Ballast Nedam krijg je de kans om je loopbaan vorm te geven. Zo krijg je de mogelijkheid om te werken aan spraakmakende projecten.
We staan open voor jouw visie en geven je unieke kansen om je ideeĂŤn daadwerkelijk te ontwikkelen. Ben je enthousiast en wil je met ons meebouwen? Kijk dan op onze website: www.ballast-nedam.nl of neem direct contact op met Willem Luttikhuizen, w.luttikhuizen@ballast-nedam.nl van Personeelszaken.
www.ballast-nedam.nl
SUPporter II - April 2017
The editors’ word... Just look around. There is a strong possibility that glass is present in your immediate vicinity. It can be used for cups, but certainly the window which you look through. Glass can be applied in various shapes and sizes which makes it versatile. Nowadays glass is not only used to close the façade, but can also be used for constructive applications. In this edition the various applications of glass will be demonstrated with several projects in the Netherlands. For instance ABT will describe their innovative techniques used in the ‘Crystal House’ of Amsterdam and the Glass Farm of MVRDV will be described. Along with some practical knowledge given by an interview with Jac Salvino Glas and Pieterman Glas- en Steentechniek the ‘Special’ will give an insight on the material glass. SUPport is celebrating its 40th anniversary, in other words the eighth lustrum. The celebration consists of a week full of activities. After 40 years of existence a great history is created. In a timeline from 1977 till 2017 the history is retrieved and exhibited. Nick van de Werdt, chairman of the lustrum committee, has done an extensive research in the archives. Besides the ‘Special’ this edition will be characterized as lustrum edition. Now the academic year is approaching the end, it is time to look for the next board. Expanding your CV is an important part as a student. The perfect way to gain knowledge and experience is joining a board of SUPport. You will bear responsibility and get to know many people, both students and business people. Joining the board of SUPport is a great way to acquire these contacts and skills. Do you want to know more about a board year? Like the functions and duties and the possibility to combine it with your study? Just visit the SUPport desk on floor 2 of Vertigo.
Are you the next board? Chairman • Secretary • Treasurer • Public Relations/Activities • Editor 5
WIL JIJ BOUWEN AAN EEN SAMENLEVING?
Wat is de overeenkomst tussen De Markthal, Rotterdam Centraal, de Tweede Coentunnel en het verbouwde Rijksmuseum? Dat is TBI, een groep van ondernemingen die met elkaar en met hun klanten en partners de leefomgeving van de toekomst maken. Door de unieke combinatie van bouw en techniek zijn wij bij uitstek in staat om deze en nog veel meer prachtige projecten te realiseren. Met innovatiekracht, duurzaamheid en samenwerking geeft TBI ruimte aan talent. Begint jouw toekomst bij TBI? Bij een van de TBI bedrijven of als trainee bij TBI acdmy? Geef je carrière een goede start en kijk op www.tbi.nl. MAAK DE TOEKOMST
SUPporter II - April 2017
The chairman’s word... SUPport is 40 years old! Throughout these years there were a lot of changes within the study association, but the value of the study association has always been clear. Nowadays SUPport represents building and construction technology within the faculty of built environment and aims to decrease the gap between students and the practical aspect of our profession. This SUPporter consists of two main topics; the 8th lustrum and the topic glass which is the theme of the special. The possibilities with glass are increasing, it is not just a material for windows anymore. A good example of this is the new Chanel store in Amsterdam, this store has a façade which consists entirely of glass bricks. Companies look for new developments in the technical characteristics of glass and try to find out the limits. Structural glazing, triple glazing, fire-resistant glazing or glass with solar cells implemented are just a few types of glass which are available right now. Developments in glass do not only focus on the possibilities within the exterior wall, but also on what is possible with glass in interior walls. Glass walls of conference rooms which turn from transparent to translucent by pressing a button, are already being built. Or fire-resistant glass which has a transparent inlayer which will turn into foam when heated to a certain temperature. Altogether it can be concluded that there are a lot of possibilities with glass, more about these possibilities is eleborated in the special. In the 3rd quartile, there were two courses taught, one from each certificate program. The course ‘Construction Research Skills in the Built Environment’, which is part of the CT Certificate, focused on a research about prefinished prefabricated volumetric elements. All students needed to produce a paper about this subject, to familiarize the students with the different topics multiple guest lectures were arranged. ‘Building methodology and technology’ was the course related to the BD&T Certificate. All students in this course were responsible for a chapter of a booklet about a case study, an article of this course will be published in the 3rd SUPporter.
Terry Knibbe Chairman SUPport 2016-2017
To celebrate the birthday of SUPport, a week filled with activities was organized. The week consisted of two workshops, a lunch lecture, a congress and finished with a gala on Friday night. To make all the students aware of the lustrum week a big exhibition about SUPport was displayed in the ‘Trappenzaal’. Besides the lustrum week, we also organized multiple other activities in the last few months. A big group of students of the course ‘Materialization of Façades and Roofs’ joined us to three different production companies, where they made movies about the production process. Next quartile will also be filled with various fun and educational activities such as construction site visits, company visits, lunch lectures and another multiple day excursion. I hope you will all enjoy reading this SUPporter!
7
SUPporter II - April 2017
Titel Geschiedenis ondertitel Ondertitel
BETONIEK LEREN VAN DE PRAKTIJK?
WORD LID VANAF € 0, -
Betoniek is hét kennisplatform over de technologie en uitvoering van beton. Al meer dan 45 jaar draagt Betoniek bij aan een goede kwaliteit van betonbouw in Nederland. Kennis daarover is juist voor jou als student Bouwkunde en/of Civiele Techniek enorm belangrijk. Daarom ontvang je nu alle informatie van Betoniek - 4x per jaar Betoniek Vakblad, 4x per jaar Betoniek Standaard, toegang tot de online mediatheek en de tweewekelijkse digitale nieuwsbrief - voor slechts € 33,75 per jaar. Een online lidmaatschap is voor jou zelfs helemaal gratis zolang je student bent! Meld je nu aan bij het kennisplatform Betoniek WWW.BETONIEK.NL/VOOR-HET-ONDERWIJS.
BETONIEK.NL 8
SUPporter II - April 2017
Certificates
Courses of the certificate programs cUrrEnT coUrsEs consTrUcTion rEsEarch skiLLs ThE bUiLT EnvironMEnT
in
In the third quartile of this academic year, SUPport provides two courses. One of the courses is part of the certificate program Construction Technology, and is called: “Construction Research Skills in the Built Environment”. In this course, groups of two to four students are working on an assignment about Precast Prefinished Volumetric Components (PPVC). PPVC is a building method based on prefabrication and pre-finishing. Building components (volumetric units) are fully produced in factories, which reduces the amount of work and time on the construction site. PPVC can be seen as the next step of the current prefabrication, in which only elements are prefabricated and assembled on site. It is the students’ job to make a viewpoint on the statement “PPVC is a logical next step in prefabrication”. This viewpoint needs to be supported with arguments obtained via a case study. To obtain a wider knowledge about the topic, each week a guest lecturer explains a specific topic. This varies from additive manufacturing to innovative manufacturing on site. The result of the project is a paper, in which the viewpoint is explained and elaborated. The course will end with a pitch by each group, explaining the key points to the teachers and fellow students.
Precast Prefinished Volumetric Components
bUiLding METhodoLogy TEchnoLogy
and
In this same quartile, also one of the courses of the certificate program Building Design & Technology is educated: “Building Methodology and Technology”. In this course, groups of five to six students are working on possibilities to adapt an existing building. This building is a residential building owned by housing organization Domus, and functions as a case study in this assignment. Each group focuses in depth on a different method; including renovation, addition of one or multiple storeys, or demolishing and constructing a complete new building. Each week, a guest lecturer explains a specific topic related to the course. The main topics of these lectures are Research Methodology, Building Methodology, and Building Technology. The result of each group is a part of a booklet, in which they explain their findings and conclusions. The separate parts of each group will be combined into a final complete booklet. Therefore, all students of the course are working on the same final result, which means that good communication between groups is important in order to avoid repetition or overlap of information.
UpcoMing coUrsEs innovaTion on siTE
In the next quartile, the course “Innovation on Site” will take place. This is the final course in the program of Construction Technology. In this project, groups of students are asked to find innovative solutions for problems that occur on the construction site. To be able to make a good problem analysis, students first spend a full week on the construction site, in which the building process will be explained in detail. Afterwards, students make a detailed problem analysis and identify the constraints and causes of the problem. Using this information, students will come up with possible solutions to the problem in an innovative way. In the next edition of the SUPporter, a full description of all projects will be given.
bUiLding TEchnoLogy ExTrEME coMpLExiTy
wiTh
Also, in the next quartile the second course of the certificate program Building Design & Technology will take place. In this course, called “Building Technology with Extreme Complexity”, the analysis of a building is the main subject. The analysis will focus on aspects related to Building Technology.
Results of the projects of both courses will be shown in the next SUPporter.
Domus case study
Construction site (innovation on site)
For more information on the certificates and corresponding courses, you can contact SUPport via SUPport@bwk.tue.nl.
TExT: Kay Sanders
9
SUPporter II - April 2017
40 years of history 1
1977
1977
1978
U.T.!
First
Excursion
In april 1977, the ‘U.T.‘ study association was founded, for al students that show interest in the technical side of builing the built environment. The purpose of this study association was to organise a number of activities for students that show the same interest. Lectures of companies and professors, fun activities for all memebers and field trips to relevant companies and construction sites were among these activities. In their monthly Bulletin, all activities for the coming month were announced, and also reports on their last activities were to be found in this Bulletin.
board
The first ever board of U.T. was formed by six devoted members; Bram Alblas Chairman and coordinator of lectures and field trips Nico Mol Student representative Eric Bakker Financials and editorial member of the ‘U.T. Bulletin‘ Karel Nuyten Editorial member and coordinator of lectures Rombout van Rooyen PR and contact Frank Huffmeyer Secretary
10
to
Sweden
The first ever abroad excursion of the U.T. study association, in cooperation with the already existing ‘KOers‘ study association, is going to Sweden.
Meeting
up
Sociability and students go, as we all know, hand in hand. Next to all serious lectures and classes, it is important to have some fun activities every now and then. Having some drinks is of course a good change between serious activities and the social activities.
SUPporter II - April 2017
10
1983
1984
1985
Concrete Canoe Contest
Lustrum
Subscriptions
In the year 1983-1984, a team participated in the Concrete Canoe Contest in Oostende. Three teams signed up for the race. For the production of the canoes, two special mortars were used: Beamix waterproof and Beamix special. The latter was specially developed for the team. The density of the mortar was even lower than the density of water. In 1977, the first Concrete Canoe Contest was organized. In the seven years in between, the canoe structures went through big developments, especially in weight reduction. In ’77 the weight was 270 kg and in this contest, the weight was reduced to 34 kg.
In March 1984, the first lustrum was organized. This might seem a bit illogical, since the association exists 7 years now, however it was never celebrated before. The lustrum consisted of a series of lectures about special projects. Afterwards, a nice drink was organized, where also old members and relations were invited. After the drink, 75 of these people went to the centre of Eindhoven for a dinner and a party. This lustrum was a successful first one. The board decided or organize, in cooperation with the new board, more activities. This way the contact between the members of the association improved.
Until the year 1985, no clear list of member details was available. Therefore the board decided to have one ready by the end of the summer holiday. Also, the first statistics of the association were provided at this moment. In this table, the number of new subscriptions to the association are visible. This information was published in the “Bulletin Uitvoeringstechniek”. The logo on the cover of the bulletin can be found below.
Prices
1st price Women’s team 1st price Men’s team 1st price for quickest lap time 1st price for lowest weight canoe (34 kg) Honorable mention for design
11
SUPporter II - April 2017
11
Again, some sharp people were working on our bulletins back then, published in UT Bulletin nr 88, January 1986.
ack then,
Some sharp people were working on our bulletins back then, published in UT Bulletin nr 88, January 1986.
Some sharp people were working on our bulletins back then, published in UT Bulletin nr 88, January 1986.
1986
1990
1992
Bulletin 88
Change
15th
The editorial office of Bulletin 88 was very sharp back in 1986. They placed some critical notes on newspaper articles. The article of the slip forming used for the silo was mentioned to have a speed of 20 kmh. “That is fast!!!” according to the Bulletin editorial office.
12
of name
Since two years the department Realisation and Management (BRB) consists of three sections; construction technology, building production technology, and urban renovation. Only construction technology had a study association called U.T. The wish of the three departments was to combine the sections in one study association. This resulted in the establishment of SUPport.
board
The 15th board is hanging around in the back of a pick-up. With some typical 80’s clothes and looking casual away it has become one of the most iconic board pictures of the study association. From left to right: Ine Tibosch, Mariken van Helden, Dion Kierkels, Martijn Martens, Joop Petit and Roland Simons.
SUPporter II - April 2017
20
1993 First
beer of
SUPport
After the study association changed its name from U.T. to SUPport, the name of the magazine changed as well. Bulletin is changed to SUPporter which is still used up to now. The opening of the new BPUatelier started with the lecture ‘Architektur muss Brennen’ by Robert Palmans. After the lecture SUPport opened their first official beer at the celebration drink of the new atelier.
1994
1995
Lecturers
Activities
Lecturers of the construction technology department are posing for a picture. From left to right: Ger Maas, Stan van Asten, Erik Leijten, Frans van Gassel, Martin Vissen, Wim Schaefer, Marjorie Schreuder, Sjirk Meijer, Evert Poortman, Peter van Hoof and Eric Vastert. Stan van Asten is still active on the university today and joins SUPport occasionally on study trips and multiple day excursions.
calendar
The spring trimester calendar of 1995 was full of activities. In the first week a visit from English students of the Westmister University was planned. They went on an excursion to Maastricht where they visited the construction site of Bonnefantenmuseum and did a city tour. Several lunch lectures were held by Erik Vredenburg and Michiel Haas. Further two more excursions were planned to Isobouw and newly built building of Interpolis in Tilburg. The spring trimester ended with a workshop.
13
SUPporter II - April 2017
21
1999
1999
Study
Construction
trip
Japan
In May 1999, a group of SUPport members travelled to Japan. During the trip, the students visited several companies and universities. One of the visits is a research institute on seismic resistance of buildings. Building methods are developed here to build earthquake-resistant structures. On the same day, the group visited the Tokyo International Forum. The architect arranged a guided tour through the building. The most special part is the 65 meter high atrium. Also in this study trip, the ‘informal part’, as the parties and drinks are called, of the trip are important after the busy program of the day.
14
2002 site visit
In 1999, part of the TU/e was a construction site. That is the perfect opportunity for a guided tour for a study association on construction technology. Another construction site visit was organised close to the campus: the Kennedy tower.
25th
board
The 25th board of SUPport is a lustrumboard. Because of the lustrum, a special program for this year is organized. An important activity is the study trip in which both students and teachers are more actively involved in the trip. The members of the trip are working on a special building project during the trip. The destiny of the trip is a special one too: Africa. This trip takes place in the lustrum year 2002.
SUPporter II - April 2017
30
EXTREEM BOUWEN de 6
Lustrum studieverenigning SUPport
Lustrumprogramma maandag 26 maart
Gratis Borrel
17u atrium
dinsdag 27 maart
Excursie 52 degrees en Ballast Nedam woensdag 28 maart
woens
Workshop met autobanden
Wo
donderdag 29 maart
dond
Seminar extreem bouwen
Se
&
&
Lustrum feest - ‘t Lempke
Lu
Inschrijven voor de activiteiten en meer info op: www.supporttue.nl
Ins ww
Digital pictures of the studytrip to Dubai, 2006.
EXTREEM BOUWEN de
2005
2006
2007
BeerCrateBridge
Study Trip Dubai
6th
Students designed a bridge of beer crates with a span of 16 meters. However their bridge only got as far as 12.6 meter. Was this a failure? No, because the span of the bridge was 5 meters more than the previous world record of TU Twente. Their bridge had a 7.6 meter span. This beer crate bridge is the start of the competition between TU Delft and TU Eindhoven. Students of TU Eindhoven hold the record at this moment with a span of 26,69 meter across the Dommel. .
In 2006 SUPport travelled to the upcoming city of Dubai. Many iconic projects were still in development and finding a construction site to visit was not a hard job. The projects were excellent examples where construction technology and building technology are implemented to the extreme. Climbing to the top of the tower resulted in a great view of the city under construction. 11 years later Dubai is one of the most lively cities with the highest building, Burj Khalifa, of the world.
6
Lustrum studieverenigning SUPport
lustrum
Lustrumprogramma
The 30th board is celebrating the 6th maandag 26 maart lustrum of SUPport. From left to right Gratis Borrel 17u atrium the board exists of Johan Rensen, Sven dinsdag 27 maart Pörteners, John van52Oorschot, Esther Excursie degrees en Veldhuizen, Ballast Nedamand Etiënne Slaat, Diana van woensdag 28 maart building was the theme Swelsen. Extreme met autobanden of this Workshop lustrumweek. The lustrum week donderdag 29 maart started with a free drink. The second day Seminar extreem bouwen & was all about excursions. They visited 52 Lustrum feest - ‘t Lempke Degrees and Ballast Nedam and did a Inschrijven voor de activiteiten en meer info op: car tire workshop. The week ended with a www.supporttue.nl seminar on extreme building and ended with the lustrum party in ‘t Lempke.
woens
Wo
dond
Se &
L
Ins w
15
SUPporter II - April 2017
31
2008
2010
2012
ghana
workshop
anoThEr
Not all study trips are just for fun. This trip to Ghana was also about helping local people to build their houses. So not only did the SUPporters have a great time, they also helped the people. By using local techniques and materials, they were able to build a house and to educate people with some other building techniques.
16
But not only abroad excursions can be fun; this bamboo workshop on our own campus site led to a giant bamboo structure. It shows the possibilities of bamboo in terms of strength.
ExcUrsion!
In 2012, SUPport went to the north of Europe. To be more precise; to Finland, Estland and Letland. As you can see, there are lots of SUPporters that joined the yearly organised abroad excursion. It is a popular activity within the SUPport study association, and is awaited in suspense every year!
SUPporter II - April 2017
39
2015
2015
2016
Studytrip Equador
MDE Dublin
English
In February 2015 SUPport organized a study trip to Ecuador. The main activity of this special trip was the construction of two cabanas. Cabanas are traditional residences of the native people. In this construction process, local techniques, materials and tools were used. Good cooperation between SUPport members and local people was an important quality of the building process.
In December 2015 SUPport organized a multiple day excursion to Dublin. One of the most important activities was a visit to the world’s biggest Waste-to-energy station. The construction of the station is in progress at the moment we visit the construction site. Impressive is the large scale of the project, and strict safety measures. Therefore it was a unique opportunity to visit a site of such extent. Next to that, many interesting parts of the city were visited during these three days.
language
Due to the increasing number of international students, and the fact that the education made a transition to English, SUPport also decided to change its language in 2016. This is mainly visible in the SUPporter, where all articles, except the Special, are written in English.
Text: Kay Sanders, Niek Jaspers, Tommy Nuijten Research: Nick van de Werdt
17
SUPporter II - April 2017
Titel
Ondertitel
40
YEARS
18
SUPporter II - April 2017
19
8th Lustrum
SUPporter II - April 2017
20
Opening
Start of the lustrumweek As most of you already know, SUPport has celebrated its 40th year of existence on the 25th of March 2017 with a whole week full of activities. If you missed something, you can still feel like you have been there with us! As we exist 40 years, we all understand that there is lots of history and experiences that are connected to our association. That is why we initiated to set up an exhibition with an overview of our history. On top of that we opened the lustrum by giving away cupcakes to the whole faculty. During the week we organized a workshop masonry on Monday, a workshop welding on Tuesday, a lecture by Strobouw on Wednesday, a congress on the new mainbuilding of the TU/e on Thursday and a gala on Friday, to end the week with a bang! I would like to take this moment to thank everyone that in some way was connected to this lustrum. So not only the direct connections, like the people organizing it or the people that joined all activities. I also want to thank all sponsors of SUPport that have been supporting us all these years. And I especially want to thank our ‘ancestors’ because you all have made SUPport what it is today. Our future now lies in the hands of the future boards. And the only thing I would like to say to them is; do well and have fun doing it. Let’s keep up the good work we’re doing with the certificate of Building Technology and the certificate of Construction Technology. Enjoy reading!
Opening
of
Lustrum
week
The week of the lustrum was opened on Friday 17th of March. The whole building will have noticed us walking by with 4 different kind of flavored cupcakes; vanilla, chocolate, blueberry and apple-cinnamon. Everyone reacted very enthusiastic of course. Who wouldn’t when you get free cupcakes! And why not end such an important day with free drinks! In the afternoon we had a nice drink in the SkyBar where beerpong and pool matches were played extensively!
SUPport cake to celebrate the opening of the lustrum week
Text: Nick van de Werdt
SUPporter II - April 2017
Workshop Masonry Building your own wall The first workshop of the lustrum week of SUPport was the masonry workshop. With a selective group we went to Weber Beamix to learn how to construct our own masonry wall. When we arrived the first group was almost done demolishing their self-made masonry wall. They finished with a delicious lunch and the second group enjoyed the same lunch. During the lunch the first group exchanged their experiences about the masonry workshop. This was also the opportunity to meet the instructors in an informal way. After the lunch the first group left and went back home, the second group got more information about Weber Beamix by a presentation. Weber that exists form 1900, and Beamix that was established in 1965 are both part of Saint-Gobain, the world’s leader in high performance materials and inventions regarding building materials. Weber began, like many other companies, as a family cooperation. In 1927 George Weber decided to emerge the family business with the family business of the family Broutin. In 1966 they became a part of the Saint-Gobain group, and was called Saint-Gobain Weber. Saint-Gobain Weber is now active in 57 countries and has a total of 200 factories. During the design phase of the Evoluon Beamix came with innovative solutions. High material qualities were given by
Participants of the masonry workshop
architects Louis Kalff and Leo de Bever. The Evoluon is designed so it represents technological innovations. The building looks like a flying saucer and has a diameter of 77 meters. Next to it a clock tower was build. To meet the high qualities that were required, Beamix came with dry mortar. It had a more constant quality, was easier and faster to work with and it gave less waste. It is hard to introduce new materials in the market. Even though the workload becomes less and the overall price will decrease, people have to pay more in the beginning. In addition, the workers are accustomed to work with certain materials. In the end the dry mortar is accepted and used in the building market. Besides product innovations, Weber Beamix focuses also on innovation in the building process. With the dry mortar the mason is better
workable. The heavy way to mix sand, cement and water becomes lighter and dust free. Besides that they try to minimize the waste and try to make an even more stable mortar quality. At this certain moment Weber Beamix is involved with innovative cement for the 3D concrete printer at the TU Eindhoven. After the information about the company we went to the workshop. Along the way several mock-ups were exposed. Then we got an explanation about how to mason a masonry wall. It all starts with a good preparation, the right equipment and a lot of practice. We experienced by ourselves that building a straight wall is harder than it seems. It is important to use the correct amount of mortar, because an excess will cause an ugly wall and too little will cause a less stiff wall. After completing the wall we were very proud. Altogether it was a very nice experience and an educative workshop. We would like to thank Weber Beamix for the good hospitality.
Text: Jitske Knipping Pictures: Nick van de Werdt Making your own masonry wall
LUSTRUM
21
SUPporter II - April 2017
Workshop Welding Learning several welding techniques Day 2 of the lustrum week: Welding! After an educational day of bricklaying, it was time for another typical SUPport workshop, welding. For years SUPport has been organizing these workshops to connect students with the building practice. It turns out that it is one thing to draw, design or even calculate a building but another to actually build it. To teach the arts of welding we went to ‘Lascentrum De Kempen’ in Bladel, a facility of Summa college with a group of 11 students. Explanation of different welding techniques
The workshop took the full day so early in the morning we left with the group to Bladel, where we got a lecture from Bouwen met Staal and the Dutch institute for welding techniques (Nederlands Instituut voor Lastechnieken, NIL). Marco Pauw, editor of Bouwen met Staal introduced the organization Bouwen met Staal and discussed several steel buildings how it should be build and handled but also the opposite, how it should NOT be done. Leo Vermeulen of the NIL introduced the institute, the classes and seminars they organize and explained the theory of welding, what different types of welding there are and which one to use in different situations.
With our heads filled with new information on welding it was time for lunch, after all you cannot work on an empty stomach. After the lunch everyone was ready to go to work and it was time to put on the protective clothing. A very charming red overall, a pair of extra thick heat resistant gloves and the typical welding hood. When everyone was suit up it was time for action! The instructor of Summa college explained the assignment and the welding technique. We started easy with a MIG/MAG welding machine and had to do a corner weld, this is a weld where a steel plate is welded perpendicular on the middle of another one. Several students tried to go one step further and
experimented with an outer corner weld, where to ends of a steel plate are welded together. Then it was time for a new technique, welding with electrodes. The assignment was the same as with the MIG/MAG welding, connect two plates perpendicular to each other. This technique proved to be hard to master as it requires some handling to ‘start’ the welding. The last technique which we learned was the TIG weld. This technique was for more precise welding. By combining all the different technique some students made some serious art which can be admired in the SUPport corner! At the end of the day it was time to head home with new knowledge and skills to be used in our future careers as building engineers.
Text: Pieter van Nunen Pictures: Nick van de Werdt Welding metal plates
22
LUSTRUM
SUPporter II - April 2017
Lecture Strobouw Designing with straw The third activity of the week of the eight lustrum of Study Association SUPport was about a special building technique. After a lunch, Strobouw Nederland organised a lecture for a number of interested students about their work and building technique. Strobouw Nederland is an organisation available for everyone who is interested in building with straw. They collect and provide building methods, details, give education and workshops, have international contacts, can help with the building process and more. This all to make the building environment a little bit more sustainable. Wouter Klijn, one of the board members of Strobouw, since 2009, gave a very inspiring speech about where it all began, the history, as well as some completed projects, the different techniques and the pros and cons. Shortly, some of these will be discussed in the next part of this article. Straw was used as a building material for the first time in the middle of the United States in the state of Nebrasca at the end of the 19th century. At that time, people started to make walls by stacking bales straw because of its large availability. At the end of the 20th century this building method came up again in America. Especially because it is an easy and environmental friendly method. Dimensions where based upon the standardized dimensions of a bale of straw. This in combination with the low strength results into very recognizable architecture. Build by the end-user themselves in a labour intensive, long lasting process, delivered the first buildings made using straw. These load bearing walls where insulating by themselves. A layer of plastering on the inner and outer side gives the wall fire, weather and mechanical protection. This also adds to the recognisability of the architecture. Since the 21th century, old buildings were renovated using prefabricated straw elements. The combination of timber casettes, filled with straw made a lightweight product with a good insulation
Samples of a wall made of straw
value. Because of the prefabrication using a straw press, fabrication was much quicker. Also the installation process was improved. This all made an environmental friendly renovation method which makes old buildings new again. In our country two methods of prefabrication are being applied. Rene Dalmeijer has developed a construction method that includes prefabricated faรงade elements filled with straw. These floor high panels of 6 meter width are finished on the outside with wooden parts which are mounted on the timber frame. On the inside the straw is covered with clay. These panels are
prefabricated abroad and transported to the construction site by truck. This opposite counts for the ECOBO system by Henk Schuring and Michel Post. This is based on the reverse principle, wherein the structural Farmacel panel is placed on the inside. These elements have a width of 1.2 meters. The big difference is the location where the straw is added. This is done on site, where after the sides are finished with clay. The latter solution can be used in a passive house due to the relatively vapor tightness. Text: Luuk Titulaer Pictures: Martijn Drijvers
Lunch lecture by Wouter Klijn
LUSTRUM
23
SUPporter II - April 2017
Symposium Atlas
World’s most sustainable educational building On the fourth day of the lustrum week of SUPport, a symposium was organized. The topic of the activity was the renovation of the campus’ main building “Hoofdgebouw” into “Atlas”. The symposium consisted of a series of three lectures. At first, a presentation was given by the Real Estate management team of the TU/e, in which the relation of Atlas to the overall masterplan of the campus was explained. After that, the architectural visions and considerations of the building were shared in the second lecture. After a break, the third presentation initiated. Its main topic was BREEAM and its application on Atlas.
Real Estate
management team
Jan Willem Schellekens, project manager of the Real Estate management team of the TU/e started by explaining the Masterplan of the entire campus. The Real Estate management team is one of the many services of the university, and is responsible for the realization of the masterplan. The main concept is that the entire campus is being divided into five main zones. These five zones include the compact campus, a business zone, a residential zone, the Fontys & Summa zone, and the natural
Masterplan TU/e campus
24
LUSTRUM
Render Atlas
Dommeldal zone. The first mentioned consists of the main educational buildings located among the “Groene Loper”. This zone is being developed magnificently in the masterplan, which will be achieved by four consecutive projects. Projects 1 and 2, Metaforum and Flux respectively, have already been finished, as well as the realization of the Groene Loper. The current project Atlas is the third project in this series. After this the last project will be the renovation of Gemini, to be finished in 2020.
One of the first steps in the initiation phase of the plan for Atlas, was determining the main goals. Firstly, the building needs to have a positive appearance and represent the TU/e’s identity. Since it is a university building, education and research are clearly the main functions of the building. Also, the building needs to be a nice working place for students and employees. Especially seen the fact that one out of three people of the TU/e will be housed in Atlas. Lastly, the building has to represent sustainability and innovation. This last goal is, among other things, strived for by applying energy efficient techniques and sustainable materials. This goal will be achieved by a full connection to the geothermal heating system of the campus, which avoids the use of natural gas. Also, the comfort of the user is of major importance and therefore the indoor climate needs to be adaptable and a high level of daylight is required. Renovation of the building not only involves the building itself. Jan Willem explains the additional points of interest. For example the mobility plan of the campus, including a public transport route and a road that is positioned closely to the construction site. Also the ecological management is at stake. Because the common swift and the bat were dwelled in the façade of the former Hoofdgebouw, actions were taken to supply new space for the animals.
SUPporter II - April 2017
Architect
Do Janne Vermeulen, one of the architects of Team V Architecture, provided the second lecture. At first, the main concepts of the design were elaborated. This includes that the lower part of the building will be the main interactive place. Next to that, “connecting and meeting” is a major concept. Also the connection to the campus needs to be underlined, which is done by maintaining the underpasses and gangways, but also by creating an open appearance of the façade. Since the project is a renovation and not a full new building, the full load bearing structure is being maintained. This structure consists of concrete floors supported by concrete cores and columns. Connected to the concrete floors, steel profiles are located as the load bearing part for the façade. In between each two concrete floors, steel beams are positioned as the structure for the mezzanines. In some parts of the building these mezzanines will be constructed again. At other places, where lecture rooms will be positioned, the floor height will be from concrete to concrete floor. In the existing concrete floors, already some recesses are present. These recesses will be used to realize a central stairway. This stairway will be the central vertical path through the building. Around this, the lecture rooms will be positioned, supporting students to make use of the entire building. As already mentioned before, one third of the TU/e will be housed in Atlas. This
Detail reused structure
Render central stairway
includes the faculty Industrial Design which is going to be housed on one side of the stairs, the faculty Industrial Engineering & Innovation Sciences on the other side of the stairs, and the services of the TU/e at the two top floors. The façade is of major importance in the design. Sufficient daylight contributes positively to the comfort of the user. Therefore desks are placed among the façades. Services such as printers and discussion rooms are positioned away from the façade, in the darker part of the building. The integrally designed façade consists of triple glazing supplied with solar clothing. When the internal blinds are applied at night, the façade performs equal to an insulated cavity wall. Rooms are being cooled and warmed up by climate ceilings. The users’ comfort is important.
Detail new facade
Therefore, windows can be opened manually, providing natural ventilation. Also, the internal blinds as well as the illumination can be controlled by the user. A 1:1 model of the façade is visible on the TU/e campus next to Atlas.
Render interior
LUSTRUM
25
SUPporter II - April 2017
brEEaM
Carl Dolmans (Van Wijnen) and Iris Wijsman (Nelissen) gave a presentation about the BREEAM label and its result on the construction phase. The abbreviation BREEAM stands for Building Research Establishment Environmental Assessment Method and is an assessment method to determine the performance on sustainability of buildings. In this method, a building is assessed on many topics, listed in nine main categories like energy, materials and waste. 66% of all these topics are related to the building itself. The remaining part consists of surrounding (18%) and process (16%). For each of these topics, criteria are listed in the BREEAM Guidelines. For each of these criteria again, requirements are listed in order to determine whether a building satisfies the criteria. BREEAM is not a check only at the end of the construction phase; it is involved in the entire process. Already in the initiation phase, a BREEAM-NL team is composed and a goal is set. In the design phase, the team works on implementing credits to the design, and collect evidence for satisfying the requirements. The assessor is responsible for the full report, which is finally checked by the Dutch Green Building Council. The result of the design phase
Render south side
26
LUSTRUM
is a temporary certificate which expires after completion of the building. During the construction phase, the team keeps on implementing credits and collecting evidence. During the completion of the building, the final certificate is obtained after checks by different organizations. An example is given to clarify the procedure. In the category Energy, a goal for energy efficiency is provided, stating: Stimulating that buildings are designed and built resulting in a CO2 emission of the buildingbound primary energy use that is as small as possible. The action that needs to be taken in the design phase is performing an energy performance calculation. In case of a 100% reduction, this results in a maximum of 15 points. In the finishing phase, an as-built performance check needs to be carried out. Within the label, five different scores can be obtained. To achieve the highest score “Outstanding�, a minimum of 85% of the points needs to be reached. The goal for Atlas is a score of 93% which is extremely high, and highly exceptional! BREEAM also contains some challenges. For example, it should be realized that a maximum score cannot always be
Render west side, connected to Auditorium
Logo BREEAM-NL
obtained due to factors that cannot be influenced. Another important remark is that an optimum needs to be found in the way the BREEAM certificate influences the (architectural) design. The symposium ended with a drink, providing the opportunity to have some discussion on the above topics afterwards. SUPport would like to thank all four speakers for their interesting presentations!
TExT: Kay Sanders picTUrEs: Team V Architecture, Real Estate Management Team, BREEAM
SUPporter II - April 2017
Gala It is Friday evening, the official anniversary of SUPport is nearby and the end of our lustrum week is in sight. But first; the gala! At 9 o’clock in the evening we were welcomed at the Ketelhuis, a beautiful location on estate De Grote Beek. Everyone looked at their best, the room was decorated, a DJ and photographer present and the bar was open, let the evening begin! Current SUPport members, as well as alumni and new people attended the party. Meeting new people, having fun and celebrating our birthday was what it was all about. After a few drinks, everyone was dancing; the evening could not be better. It was a blast. Our chairman, Terry Knibbe, could of course dance like the best. He could barely keep his feet still while waiting for the next Macarena. At midnight, a wonderful toast was held by the lustrum committee chairman Nick van de Werdt. The birthday of SUPport was celebrated with a glass of, what else could it be, port. Officially being forty, it was time to focus on the following years. Organizing more study trips, workshops and construction site visits. When you look at all the pictures taken this evening, you can relive the whole party. People smiling, dancing and having a good time. DJ Wessel made sure that there was music everyone would enjoy. Of course the open bar was also a huge plus. The combination of all this made it as a great evening it was. But all things come to an end. Our lustrum week is over, but fortunately the activities will not end. We will see you around at our next activity and we all hope you had a lot of fun in our lustrum week! We for sure did.
Text: Kim de Boer Pictures: Jacob van Dijk
LUSTRUM
27
SUPporter II - April 2017
Factory visits
Carlisle, Saint-gobain, and Wienerberger For the course Materialization of Façades and Roofs students are expected to visit a factory to film the production process. SUPport organized three company visits for these students. The companies were spread all over the country which resulted in road trips.
Carlisle
In the factory of Carlisle the roofing material EPDM is produced. EPDM takes the second place in the roofing material market. The market leader still is the less sustainable bitumen. The visit at Carlisle began with a presentation by Benno Nijenhuis. He explained the advantages of EPDM compared to bitumen. Advantages of the material are in the field of sustainability and application. To cover a roof with EPDM only one layer is required in contrast to 2 layers of bitumen. EPDM will last 20 years longer and can be reused as raw material in the production process after its life cycle. The application is easier than bitumen because no external heating is needed. Carlisle in Kampen produces mainly EPDM types Hertalan® and Resitrix®, which have different application methods. One is connected with glue while the other can be welded together with the small layer of bitumen on the bottom.
Students visiting Saint-Gobain
28
Benno Nijenhuis at Carlisle
Students participating in the Carlisle factory tour
After this presentation Carlisle had arranged a nice lunch, after we went into the factory. Here we got a glimpse of the EPDM roofing material production process. As Benno Nijenhuis quoted: “The process is very similar to baking bread”. The different materials are mixed and kneaded. After cooling, they are folded up and driven with a pallet truck to the next machine. This machine extruded the material and wrapped it up in cloth. Rolls with 400m of EPDM are placed in the oven. The final step is to cut the EPDM to the size the customers’ expectation. This production process has received the bronze COS Operational Excellence Award. This day taught the students a lot about the less known EPDM. The day ended with a roofing workshop by Najib Mesbahi who showed all the different application methods. Carlisle, Benno and Najib thanks for the educative day!
Saint-Gobain
After arriving at the factory Francken Glas, we started with a presentation about the production of glass and insulating glass. We went into the factory where they showed the two production lines. In the first production line insulating glass is produced. In the second production line safety glass is produced. Afterwards there was a presentation about safety. Overall an educative afternoon.
Wienerberger
We ended our week with a factory visit to the Wienerberger Roof tiles factory in Deest. After an extensive tour in which the students extensively got the chance for filming and ask questions, students were treated to a nice lunch and a detailed presentation in which no tile was beaten. Text and pictures: Tommy Nuijten, Bart Obers and Martijn Drijvers
Students visiting Wienerberger
WIL JIJ BOUWEN AAN EEN SAMENLEVING?
Wat is de overeenkomst tussen De Markthal, Rotterdam Centraal, de Tweede Coentunnel en het verbouwde Rijksmuseum? Dat is TBI, een groep van ondernemingen die met elkaar en met hun klanten en partners de leefomgeving van de toekomst maken. Door de unieke combinatie van bouw en techniek zijn wij bij uitstek in staat om deze en nog veel meer prachtige projecten te realiseren. Met innovatiekracht, duurzaamheid en samenwerking geeft TBI ruimte aan talent. Begint jouw toekomst bij TBI? Bij een van de TBI bedrijven of als trainee bij TBI acdmy? Geef je carrière een goede start en kijk op www.tbi.nl. MAAK DE TOEKOMST
START JE CARRIÈRE BIJ HEIJMANS! Wil jij zien op welke wijze Heijmans bouwt aan de ruimtelijke contouren van morgen? Ben jij nieuwsgierig naar welke spraakmakende en innovatieve concepten Heijmans ontwikkelt en realiseert? Volg ons dan op Facebook, Instagram, LinkedIn en Twitter en schrijf je op onze website in voor onze nieuwsbrief ‘het Beste van Heijmans.’
heijmans.nl
Adv Heijmans_A5 liggend NL.indd.indd 1
02-12-16 12:46
Coming up in NOVEMBER 2017 The Career Event for the Built Environment More information will follow soon! Follow us and find more information at:
www.bouwkundebedrijvendagen.nl www.facebook.com/bouwkunde.bedrijvendagen
12:46
SUPporter II - April 2017
Multiple Day Excursion Belgium Brussels and Antwerp W ith a group of 17 students SUPport traveled to the southern n e i g h b o r s i n D e c e m b e r. T h e multiple day excursion was a fun weekend in the land known for their chocolate, fries, waffles and of course the beer. These Belgian specialties were tasted in the capital Brussels. After one and a half day Antwerp was visited, where a construction site visit was arranged inside the central station
Mini-EUropE
As a student of built environment building models is a part of the study. In MiniEurope Brussels this aspect is raised to a higher level. European buildings are reconstructed on a smaller scale from the Eiffel tower to the Big Ben. During the tour in the park a visit to every single country in Europe to see their main touristic highlights, which will save you a lot money for flight tickets.
ciTy
ToUr
After the miniature park a city tour was planned towards the Grote Markt of Brussels. First highlight of the tour was the Atomium, known from the World
Visiting Mini-Europe with a great view on the Atomium
The famous ‘Manneke Pis’ statue
Fair of 1956. The Atomium consists of nine spheres each with a diameter of 18 meters and is Brussels’ most famous piece of architecture. The tour took us along the monument of Leopolt I and the Royal Castle. Furthermore, the monument of labor and the renovated Onze-LieveVrouw Van Laeken Church were visited. Classics like the Brussels Stock Exchange and the Sint-Katelijn Cathedral could not miss on this tour. In the evening the Grote Markt was lit up and with a large Christmas tree gave a pleasant Christmas feeling to the square.
choco sTory
Belgium is known for its delicious chocolate. Led by a guide the process of chocolate making was explained. First the origin of the cacao was explained and how this was processed to chocolate. During the various steps in this process taste examples were present. Samples that not everyone liked to eat as seen on their faces. The tour within the chocolatier ended at the kitchen where a demonstration was given on how to make the Belgian ‘bonbon’. The guide also showed the Grote Markt and its surroundings with the lesser known statue ‘Madammeke Pis’. Before Brussels was left for Antwerp, a picture had to be made at the famous ‘Manneke Pis’ statue.
Grote Markt in Brussels
31
SUPporter II - April 2017
Brewery De Koninck
After Brussels the trip continued in Antwerp. Arrived in the city it was time to taste the next Belgium specialty. After chocolate and fries in Brussels the next one on the list is their beer. In the renovated De Koninck brewery a tour was followed. In several themed rooms you learned all about Antwerp as a city of beer, Belgian beers and the entire brewing process. Numerous interactive resources and audiovisual effects provide not just a tour but a 360° total experience. After the tour we went to a restaurant next door where all the food was cooked in De Koninck beer.
Construction site Station Antwerp
visit
Comics
Comics Station Antwerp is a tribute to all Belgian cartoon characters. They will eventually all come into play, but six comic heroes have their own themed area. In each of these areas are attractions and
Comics Station Antwerp construction site
32
activities that will provide hours of family fun. In the unused station hall located at the Kievitplein an interesting design will be executed. Here, a building has to be created that houses cultural pieces of heritage and be a place where young and old feel at home. The project is a central ellipse glass tower that cuts to the current parking garage. The building has a own foundation apart from the current station resulting in a structural independent building. This is done because of the future function of the station. When this space is needed again the Comics Station building has to be demolished. By making clever use of existing space and creating new platforms Comics Station Antwerp has a useable area of 6,000 m2. Text: Tommy Nuijten Pictures: Martijn Drijvers
Comics Station Antwerp construction site
Hightech in het kwadraat Gebouwen waar hightech onderzoek wordt verricht, moeten voldoen aan de hoogste eisen. Net als onze energieneutrale projecten. Hurks weet wat erbij
Eerste energieneutrale woontoren @Home Amstelkwartier in Amsterdam (geplande oplevering: medio 2017)
Pulse, Technische Universiteit Delft (geplande oplevering: medio 2017)
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) Utrecht Science Park (geplande oplevering: 2020)
Faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW) TU Delft (2016)
komt kijken om complexe ontwikkel- en bouwtrajecten tot een succes te maken. We zijn trots op deze state-of-the-art gebouwen, waarbij duurzaamheid, hoogwaardige techniek, flexibiliteit en veiligheid een hoofdrol spelen. Meer weten? Kijk op www.hurks.nl
Building the present, Creating the future
HURKS_ADV_A5_SUPPORTER 2017.indd 1
Stages
▸ Meewerkstage ▸ Afstudeeropdracht
Startersfuncties
16-02-17 11:26
▸ BIM engineer ▸ Technisch adviseur ▸ Werkvoorbereider ▸ Tenderstrateeg ▸ Projectontwikkelaar
BAM Graduate Programme
Innovatief en duurzaam BAM heeft de ambitie voorop te lopen in duurzaamheid en innovatie. Robotisering,
Wil je weten hoe het is om bij BAM te werken?
▸ Technisch én strategisch
3D-printers en drones bieden nieuwe mogelijkheden in het bouwproces.
Kijk op onze website en social
▸ Zelf richting geven
Met internet of things, data en virtual reality kan slim worden ingespeeld op de
media voor verhalen van jonge
▸ Persoonlijke ontwikkeling
behoeften van eindgebruikers. En wat is het effect van zelfrijdende auto’s op de
BAM-medewerkers en lees wat
infrastructuur van de nabije toekomst? De klant, de eindgebruiker en de omgeving
jouw mogelijkheden zijn:
▸ Vier functies in twee jaar
Young Engineers Programme
staan centraal in ieder project, daarom zoeken wij voor elke vraag een duurzame oplossing. BAM vernieuwt. Jij ook?
▸ BAM International ▸ Expat life ▸ Two-year-programme
Leidende posities in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Duitsland. Wereldwijd projecten in meer dan 30 landen. Actief in alle fases van het bouwproces. Circa 21.500 medewerkers.
bam.com/nl/werken-bij-bam Koninklijke BAM Groep nv @WerkenbijBAM @WerkenbijBAM
SUPporter II - April 2017
Graduation Development of a structural lightweight aggregate concrete
Student: Daan Glas Master track: Building Physics and Services Specialisation: Building Materials Supervision TU/e: Dr. Ir. Q. Yu and Prof. Dr. Ir. H.J.H. Brouwers Supervision B|A|S: Ing. D. Pero and Ir. T. van Casteren Subject: Development of a structural lightweight aggregate concrete This research is a result of the collaboration between a university and a business party. In this case Eindhoven University of Technology and B|A|S Research & Technology both see the potential of an innovative structural lightweight aggregate concrete (SLWAC). As a master’s student, I am very grateful to be the intermediary between these parties and can benefit from the best of both worlds. The aims in this study are carefully chosen in order to develop a product that is immediately applicable in the Dutch building industry and shows enough advantages to create a business model. It took approximately 1 year to follow the research steps from literature study to experimental research on a large scale, which ultimately led to the development of a structural lightweight aggregate concrete reaching an optimal balance between density class, workability, mechanical performances, and durability.
Research
shown in literature. While 96% of the insitu cast concrete in the Netherlands range between the compressive strength classes of C20/25 and C35/45, according to the industry representatives Cement & Beton Centrum and VOBN. Mainly due to the mechanical limitations of LWC, it cannot compete with normal weight concrete (NWC), which has a density of about 2400kg/m³. However, a significant mass reduction of about 50% would create major opportunities from a practical and design point of view. Another important property of SLWAC, besides the strength – density relation, is the workability. In 2011, 98% of the measured flow-classes of the delivered cast in situ concrete in the Netherlands are ≥F4. Therefore, this study focusses on a lightweight concrete that meets the Dutch building industry demand regarding compressive strength and workability.
Design
methodology
To reach a balance between mechanical properties, high workability, material costs, and sustainability, the replacement of the cement by an industrial by-product (fly ash) and a micro filler (limestone powder) has been studied. Up to 25% (by volume) of the binder can be replaced without a noticeable decrease in the mechanical properties. Several different lightweight aggregate (LWA) types are evaluated in this research. When considering the density, mechanical
strength, moisture absorption, economic value, particle shape, and surface, two different natural lightweight aggregate types are selected. One of the selected LWA types is not commonly used for this application. Therefore, the influence of different fractions and shapes are examined on small scale cement mixtures as well. Here the mechanical properties and the fresh behaviour are evaluated. The mix design is performed by applying the modified Andreasen and Andersen model to secure a densely-packed matrix which is composed of a quaternary binder and different types of natural, lightweight aggregates. The particle size distribution of the optimum mixture in density class D1.4 is shown in Figure 0.1. The results of these studies form the base of the three final mixtures. An optimum balance between the flowability and compressive strength is found in three different density classes, with an oven dry density of about 1000, 1200, and 1400 kg/m3 (D1.0; D1.2 and D1.4), respectively.
Mechanical
properties
The developed SLWACs show excellent mechanical properties, with a 28-day compressive strength of about 23, 28, and 42 MPa (class of LC20-22, LC30-33 and LC40-44 according to EN 206-1:2001), especially comparing to the literature, as shown in Figure 0.2. The samples used for the compressive strength tests are indicated in Figure 0.3. In most cases
gap
Currently, the compressive strength classes of light weight concrete (LWC) in the range of 1000-1400 kg/m³ are between LC12/13- LC20/22 (EN 206-1:2001), as Figure 0.1 Particle size distribution (PSD) of the optimized mixture in density class D1.4
34
SUPporter II - April 2017
the compressive strength will be decisive, however, for some applications other mechanical properties are required. For example, the adhesion, and de-bonding behaviour between the developed mixtures and rebar is very interesting. Lightweight aggregate concrete, especially ultralightweight indicates very low adhesive tension, which would result in a demand for longer transmission lengths and therefore more rebar. Subsequently this leads to a denser and more expensive matrix which limits the applicability. This mechanical property is therefore crucial for the success of the SLWACs developed in this study. To measure the adhesion between the concrete and profiled rebar, a ‘rebar pullout’ test is performed according to the EN 10080:2005. It can be concluded that the collaboration between the developed mixtures and steel rebar is relatively strong. The adhesive tension ranges between 6.7 MPa and 9.4 MPa, which is approximately 4 to 6 times higher than ultra-lightweight aggregate concrete (ULWAC). In comparison with NWC, the adhesive tension of the developed mixtures is about two-thirds of the value, which is still acceptable when considering the low density.
Durability
and thermal properties
In terms of durability, the developed mixtures perform very promising, especially the D1.4 mixture, which fits in the strictest levels of all the environmental exposure classes according to the EN 206:2001. This is supported by the water penetration depth and the freeze thaw tests, where a 2.2 mm water penetration is measured after 72 hours under the pressure of 5 bar and a scaling of 0.7 kg/m² after 56 cycles
Figure 0.2 Relationship between the compressive strength and the dry density compared with the available literature
in the freeze-thaw climate chamber. These results indicate no environmental exposure limits for the forthcoming applications of this SLWAC. The thermal properties present promising results as well. The thermal conductivity ranges from 0.24 to 0.35 W/(m·K). In comparison with literature (i.e. normal weight concrete shows 1.7 W/(m·K)), there are no structural cementitious materials with such a high compressive strength to thermal conductivity ratio. This makes the material applicable for thermal bridge interruptions or in other construction applications where a high thermal resistance is required.
Future
The significant workability (flow classes F3 to F6 according to EN 206-1:2001) of the developed concrete under this density, strength, and durability class suggests a very wide structural application potential, for precast and in situ cast purposes. When considering the density reduction of 40-60% in comparison with NWC and the achieved compressive strength classes, large structural elements, such as; bridge parts, beams, walls and floors are no longer limited by transport and logistics due to the low density. In addition, designs can be made far more efficiently in terms of material use, span length and construction height. Therefore, I am looking forward to researching the possibility of making this product on a larger scale and bringing the small scale results into the practical building industry.
Text and figures: Daan Glas Figure 0.3 ‘Sandglass’ shaped samples after the compressive strength test (left to right: D1.4; D1.2; D1.0)
35
SUPporter II - April 2017
SPARK Talent
Voorbij aan hippe designprincipes We spraken Christiaan Voorend, hij is alumni van SUPport en heeft Building Technology, productontwikkeling gestudeerd. In 2016 studeerde hij af. Christiaan wilde zich graag verder ontwikkelen en concrete tools en ervaring voor productontwikkeling opdoen, zo kwam hij terecht hij het Talent Programma van SPARK.
SPARK?
Als afstudeerder bij Heijmans Technology, de innovatieclub van Heijmans, maakte Christiaan op een wel heel ontspannen manier kennis met SPARK Campus. Technology zit gevestigd op de SPARK Campus en tijdens de gezamenlijke SPARK lunches ontmoette hij veel andere bedrijven en maakte hij kennis met de visie van SPARK.
36
Drie jaar geleden startte deze campus, geïnitieerd door de gemeente ’s-Hertogenbosch, de Provincie NoordBrabant, Avans Hogeschool, TU/e en Heijmans. Op het terrein van Heijmans’ materieeldienst is hier inmiddels een heuse campus ontstaan met een lab, lezingen, onderwijs, bedrijven en…een talentprogramma voor young professionals. Christiaan werd enthousiast van alle energie op de campus en kreeg de kans, gesponsord door Sweco, het programma te gaan volgen. Net afgestudeerd kon hij zich zo versneld ontwikkelen op gebied van onder andere ‘design thinking’. Dit is geen hippe term, maar een degelijke aanpak om vanuit ontwerpprincipes met een product of visie aan de slag te gaan. Ook raak je via het programma thuis in Lean Start-up, wat je helpt om van idee, naar visie en lancering te komen. De
kern van beide volgens Christiaan: “Het is belangrijk om zo snel mogelijk met je ideeën naar klanten te gaan, want je moet continu je aannames valideren!” Een veelgehoorde kreet tijdens het programma is dan ook ‘Get out of the building’, ofwel: ga naar buiten en test je product of bespreek je ideeën met klanten, alleen zo kun je succesvol zijn. Christiaan is met zijn team tijdens het programma via vier ‘sprints’ door de materie heen gelopen. En dat was niet zonder succes. Christiaan’s groep richtte haar productontwikkeling op woonbeleving. Zo stond voor hen de eerste sprint in het teken van inzicht verkrijgen in woonbeleving en –ervaring. Om te weten wat je moet verbeteren, zal je namelijk eerst bij mensen thuis langs moeten gaan en horen waar de behoeftes liggen. Uit de verschillende gesprekken
SUPporter II - April 2017
kwam een aantal belangrijke thema’s naar voren die de woonervaring duidelijk beïnvloeden. Denk aan een ingrijpende levensgebeurtenis, verandering van de huishoudenssamenstelling of de aansluiting tussen de mens en haar omgeving. Hieruit kwamen duidelijk behoeftes van bewoners naar voren. In de tweede sprint ontwikkelde de groep aan de hand van ‘ideation’ nieuwe ideeën. Deze ideeën zijn vervolgens weer getoetst aan huiseigenaren, waardoor duidelijke waardering en voorkeuren naar voren kwamen. In de derde sessie zijn ze aan de slag gegaan met het ontwikkelen en maken van een prototype. Aan de hand van het Business Model Canvas is gekeken hoe het idee gelanceerd en gepositioneerd kan worden en wat daar voor nodig is. In de laatste sprint, de bootcamp, is hard gewerkt in het EKWC in Oisterwijk. Deze bootcamp is intensief,
doch heel waardevol. Uiteindelijk na deze vier stappen is het idee ‘wAIRit: de fitbit voor luchtkwaliteit’, gepresenteerd. Christiaan kijkt met een heel speciaal gevoel terug op zijn deelname aan Talent, te meer omdat hij nog niet eens werkzaam was bij Sweco, maar door hun sponsoring wel meedeed. Hij kan deelname aan het programma aan iedereen aanraden. Zoals hij zelf zegt: Ben je geïnteresseerd in productontwikkeling en innovatie en wil je dit op een gestructureerde manier leren te doen, doe dan mee met SPARK Talent. Als je de kans krijgt om door een bedrijf gesponsord te worden om deel te nemen moet je die kans grijpen! Je leert buiten je kaders te denken, met mensen je idee verder te brengen. Ikzelf gebruik elementen uit het programma nog geregeld binnen Sweco.
Mooi neveneffect: met de denkwijze van SPARK Talent in het achterhoofd heeft hij met een team binnen Sweco ‘Staat van je straat’ bedacht (www.staatvanjestraat.nl), waarmee zij zelfs de Doe & Durf Challenge van jongNLingenieurs wonnen! SPARK Talent, meedoen dus! Kijk vandaag nog op www.sparkcampus. nl/talent of mail/bel met Louise Savelkoul (louise@sparkcampus.nl / 06-12783370) voor data en deelname eisen.
Tekst en beeld: SPARK
37
SUPporter II - April 2017
Glas
Speciale toepassingen in bouwprojecten Glas wordt in vele verschillende toepassingen gebruikt, zowel voor constructieve toepassingen, als architectonische invullingen. Glas als bouwmateriaal wordt steeds verder doorontwikkeld, om zo betere duurzame, constructieve en architectonische producten en/of eigenschappen te verkrijgen. Hoewel het materiaal glas al lange tijd bestaat en gebruikt wordt voor gevelopeningen,
38
worden pas sinds de 19e eeuw meerdere toepassingen onderzocht, waaronder constructief glas. Sinds die tijd maakt het materiaal grote ontwikkelingen door en breidt het aantal mogelijkheden snel uit. Deze special zal een diversiteit aan projecten weergeven, waarin de mogelijkheden met glas zichtbaar zijn. Constructieve
toepassingen zijn onder andere te zien in een uitkragend luifel en een glazen serre. In bovenstaande afbeelding is een deel van het productieproces van glas afgebeeld. Het productieproces is van grote invloed op het soort glas als beoogd product. In deze special komt dan ook een diversiteit aan soorten glas aan bod.
39 39
SPECIAL
SUPporter II - April 2017
Glas in Architectuur Nieuwbouw kantoor Planeffect Voor systeemwandenleverancier Plan Effect uit Geldermalsen heeft Bouwbedrijf J.C. Van Kessel uit Geldermalsen de nieuwbouw van een kantoor, productie- en opslagruimte gerealiseerd. Het kantoor heeft een uitstekende zichtlocatie en is gevestigd op bedrijventerrein Hondsgemet, gelegen aan de A15, in Geldermalsen. De corebusiness van Plan Effect is het produceren en plaatsen van innovatieve wandsystemen van hoogwaardige kwaliteit. Dichte en glazen wandsystemen, al dan niet in combinatie met geïntegreerde kasten of andere maatwerkoplossingen.
Ontwerp
Het eigentijdse bedrijf uitte de wens voor een modern strak pand met een warme ingetogen kleurstelling. Hiermee wist architect Adrie van Kessel van Van Kessel Architectuur en Projectmanagement B.V. wel raad. “Door een deel van de tweede en derde bouwlaag te laten verspringen en af te steunen middels kolommen eindigend in een betonnen vijverbak, ontstaat een speels gevelbeeld en wisselende schaduwwerking op de gevelvlakken. Een wat zwaarder metselwerk blok (kleur zwart mangaan) in de hoek van het kantoorgebouw biedt evenwicht aan de gevel. Tegen de verhoudingen in wordt in dit ‘zware blok’ op de begane grond een smal en breed volglas raamkozijn gesitueerd, waarachter een loungehoek gebouwd is, en vanwaar op zithoogte een panoramazicht naar buiten ontstaat.”
Volume principe
40
Gevelbeeld
Een loopbrug over de betonnen vijver vormt de entree, en zo wordt de ingang van het kantoor bereikt. Aan deze zijde liggen dan ook de bezoekersparkeerplaatsen. Tussen de begane grond en eerste bouwlaag is als duidelijk zichtbaar element een betontrap midden in de ruimte gepositioneerd. “Op deze wijze worden de begane grond en de eerste bouwlaag direct aan elkaar gerelateerd wat ook in de gedachtegang qua functionaliteit bij de opdrachtgever het geval is”, aldus Adrie van Kessel. Strak naast de entree van het gebouw is een centraal trappenhuis opgenomen voor de bereikbaarheid van alle bouwlagen. Verdeeld over drie bouwlagen bestaat het kantoor uit 717 m2 vloeroppervlak. “De custom-made gevels van het kantoor zijn overwegend opgetrokken in vliesgevels met een horizontale belijning en glasvulling met warm grijs in de massa gekleurd glas”, vertelt Adrie. “Deze vliesgevel alsook alle kozijnen zijn geproduceerd en gemonteerd door Entropal Aluminiumbouwers. Hierbij is gekozen voor Schüco Vliesgevels FW 50+ en deurseries AWS 65.”
Bedrijfshal
Tegen het kantoor ligt de bedrijfshal met een oppervlakte van 2000 m2 en een extra tussenvloer van 330 m2. “De buitenzijde van de bedrijfshal is geheel in overeenstemming met de kleurstelling en vormgeving van het kantoor door gebruik te maken van metselwerk accenten, horizontale belijning door een sinusvormige wandplaat en veel glaspartijen met dezelfde glasvulling als het kantoor. Binnen is de bedrijfsruimte licht en ruim qua opzet. Ter plaatse van de werkruimten is voldoende daglicht en uitzicht naar buiten mogelijk. Lichtstraten zorgen ook in het midden van de bedrijfsruimte voor voldoende daglicht. Bijzonder is de enorme structural glazing glaspartij (glas met een blinde bevestiging tegen een aluminium achterconstructie) aan de zijde van de Randweg. Op deze wijze worden de activiteiten van de bedrijfsruimte ook meer zichtbaar voor de buitenwereld”, licht Adrie toe.
SUPporter II - April 2017
Interieur
Als leverancier van wandsystemen kan het niet anders dan dat Plan Effect een prachtig kantoor heeft met grote open ruimtes en flexplekken met veel glas. In het pand zijn de eigen producten volop toegepast, waardoor het gebouw ook meteen een showroom is. Extra interessant is dat in het gebouw ook daadwerkelijk gewerkt wordt. Iedere etage is op eigen wijze ingericht met verschillende producten van Plan Effect. Ze fungeren gewoon als werk- en vergaderruimtes. Bezoekers kunnen zo daadwerkelijk ervaren wat de systeemwanden van Plan Effect doen. Wat is de invloed op de ruimte, de sfeer, de werkbaarheid, het geluid en de transparantie. Interieur
Enkele
projectdetails
Opdrachtgever: Plan Effect Systeemwanden Plaats: Geldermalsen Architect: Van Kessel Architectuur en Projectmanagement B.V. Aannemer: Bouwbedrijf J.C. van Kessel B.V. Aluminium vliesgevel en kozijnen: Entropal Aluminiumbouwers Merk- en profielserie: Schüco vliesgevels FW50+ en deurseries AWS 65 Geveloppervlakte: 410 m² vliesgevel en 73 m² raam- en deurenserie Vloeroppervlakte kantoor en hal: bruto vloer oppervlak: 3.047 m2 Gevelbeeld
Tekst: J.C. van Kessel Groep Beeld: J.C. van Kessel Groep
41
SUPporter II - April 2017
Jac Salvino Glas Interview met Yvonne Salvino
Jac Salvino Glas is een bedrijf dat gespecialiseerd is in glas. Een snelle blik op de website, www. jacsalvinoglas.nl, laat al snel de veelzijdigheid van het bedrijf zien. Van het plaatsen en repareren tot het bewerken in hun eigen werkplaats. Yvonne Salvino geeft ons een indruk van het bedrijf.
Hoe
worden jullie benaderd voor een project om glas te plaatsen?
Indien we een aanvraag krijgen voor een groot project dan ontvangen we dit per mail. Wij ontvangen dan het bestek waarin we kunnen lezen wat er van ons verlangd wordt, hoe te plaatsen, onder welke voorschriften en aan welke eisen het glas moet voldoen. Meestal hebben wij naar aanleiding van dit soort aanvragen nog wel vragen. Vaak kan dit per mail afgehandeld worden. Soms krijg je nog de mogelijkheid om naar een bouwvergadering te komen waar er vragen gesteld kunnen worden. Dan zijn we aan zet om een offerte te maken en dan is het altijd weer spannend of de opdracht gegund wordt.
Werken
jullie vaak op de bouwplaats?
Wij zijn niet het bedrijf dat in de grote nieuwbouwprojecten werkt. Dus op hele grote bouwplaatsen komen wij nagenoeg niet. Tuurlijk hebben wij wel grote projecten maar dit kan bijvoorbeeld ook op een boot zijn waar een hele partij deuren gemonteerd moet worden. Uiteraard heb je dan te maken met andere leveranciers, denk aan interieurbouwers, die er dan ook werkzaam zijn. Het is belangrijk om op een correcte manier met elkaar om te gaan en te zorgen dat iedereen fijn kan werken. Rekening houden met elkaar; soms is dat aanpassen, maar toch is dat de enige mogelijkheid om op een goede manier voor de opdrachtgever te werken en goed werk af te leveren.
Zijn
jullie afhankelijk van andere partijen tijdens het project?
Als glasbedrijf zijn wij vaak de laatste leverancier. Dat is niet altijd makkelijk. Het glas luistert heel nauwkeurig qua maatvoering. Dus wij kunnen vaak pas op het laatste moment het glas inmeten en daarna produceren. Ook heb je vaak te maken met deadlines. Dus het is heel belangrijk om alles goed te organiseren, te plannen en flexibel te zijn.
Gebruiken
jullie andere technieken dan andere bedrijven?
Machine in de werkplaats bij Jac Salvino Glas
42
Ons bedrijf is heel veelzijdig. Jaren geleden hebben wij geïnvesteerd in een eigen glasslijperij. Machines die geleverd zijn door Pieterman glastechniek. Door de aanschaf van deze machines hebben wij de mogelijkheid gecreëerd om op glasgebied zelfstandig te zijn. Wij kunnen bijna alle bewerkingen zelf doen. Dit betekent dat wij heel snel kunnen inspelen op de behoefte van de klant of van de markt. Zo is er in ons bedrijf de allereerste INTERMAC Groove
cnc in Nederland geleverd en geïnstalleerd door Pieterman glastechniek. De Groove zegt het al, hier kunnen wij groeven in glas mee slijpen. Met deze techniek zijn wij vrij uniek. Omdat wij ook heel veel voor particulieren werken, geven wij de klanten op deze manier de mogelijkheid een glazen deur te voorzien van een rillen motief naar eigen wens. Rillen in combinatie met zandstralen is prachtig. Ook worden er door andere glasbedrijven glas en spiegels met rillen bij ons besteld. Zo hebben wij een tijd geleden nog prachtige spiegels, voorzien van een rillenmotief ontworpen door een architect, gemaakt voor een boot van een sjeik. Deze waren echt uniek. We hebben samen in overleg met de opdrachtgever bekeken hoe we het beste resultaat konden behalen. Omdat de architect met zijn ontwerp een ‘special effect’ wilde bereiken hebben we met nieuwe slijpschijven op de bestaande machine, het juiste effect weten te bereiken voor de opdrachtgever.
Waar
zit de duurzaamheid in de glasbranche?
Er is pas een nieuwe subsidieregeling waar isolatieglas een onderdeel van is. Eigenaren – bewoners van VvE’s kunnen subsidie voor energiebesparende maatregelen aanvragen, wanneer zij tenminste twee energiebesparende maatregelen aanbrengen: • Dakisolatie • Gevelisolatie • Bodem- en/of vloerisolatie • Spouwmuurisolatie • Isolerend of HR ++ glas met een maximale U-waarde van 1.2 Dit soort regelingen stimuleert de economie en het is goed voor het milieu. Tekst: Yvonne Salvino Beeld: www.jacsalvinoglas.nl
SUPporter II - April 2017
Pieterman Glastechniek Interview met Robèrt Rommers
bewerken zijn de machines aanwezig bij Pieterman Glas- en Steentechniek. Van verbindingselementen tot grote machines.
Er We spraken met Robèrt Rommers, commercieel manager bij Pieterman Groep B.V. Momenteel is hij hier 11 jaar in dienst. Daarvoor werkte hij 17 jaar in de glasbranche voor glasfabrikant AGC.
W at doet het bedrijf P ieterman Glas- en Steentechniek?
We zijn een internationale groothandel die in de glas- en steenbranche werkzaam is. Wij leveren gereedschappen, decoraties en allerlei soorten machines om glas en steen te bewerken.
zit dus heel wat kennis in het bedrijf . W orden jullie ook ingeschakeld voor jullie expertise?
Wij geven ook opleiding. Er zijn nu acht technische monteurs werkzaam binnen het bedrijf voor op het moment dat we computergestuurde machines of snijtafels kopen. Wij hebben contracten, agentschappen vanuit het buitenland. Dit is voornamelijk met Italië waar de machines worden aangekocht. Wij verzorgen alles: transport, opleiding, installatie, na-service, kortom het totaalplaatje.
Dan
hebben werkplaats?
jull i e
vast
ee n
Wij hebben twee bedrijven. In Nederland Welke machines verhandelen jullie zit het bedrijf in Vlaardingen. Het andere vooral? bedrijf staat in Paal-Beringen in België. Dat is heel breed. Dat zijn nieuwe In beide vestigingen hebben wij een machines, maar ook gereconditioneerde werkplaats. In totaal bij beide bedrijven machines. Wij kopen soms machines werken 45 mensen. De oprichting van terug die we dan zelf weer opknappen. dochterondernemingen Minusco Benelux Er is een grote range in het aanbod van en Eurofitt Benelux. Minusco Benelux machines. Als je kijkt op het gebied van specialiseert zich op het gebied van glass glas zijn er veel mogelijkheden met glas. hardware voor gehard en structureel VERTICALE GELAAGD GLAS ZAAGMACHINES Je kan het boren, slijpen, bewerken en glas, terwijl Eurofitt Benelux een eigen vele andere aanpassingen. Voor het productielijn ontwikkelt, waarvan de complete programma om al het glas te productie in het verre oosten plaatsvindt.
De verticaal gelaagd glas zaagmachine die wordt Verticale gelaagd glas zaagmachines PTS 240, PTS 325 & PTS 325F.
Speelt
duurzaamheid een rol binnen jullie bedrijf?
Absoluut, duurzaamheid speelt zeker een belangrijke rol voor de klanten in investeringsgoederen. Het gaat vaak om grote bedragen, dan is de betrouwbaarheid en duurzaamheid van een investering natuurlijk heel belangrijk.
H oe
zit de samenwerking met bedrijven als Jac Salvino Glas?
Jac Salvino Glas is een bedrijf waar wij onze machines hebben staan. Vergelijkbare bedrijven bestellen vaak materialen en machines bij ons, die zij dan gebruiken in hun werkplaats.
Is er qua glasonderelen een product wat er uitspringt qua verkoop?
Het meest verkochte artikel is een spuitbus, een glas cleaner. Dat is een busje dat in kwantiteit ons meest verkochte product is. Maar we verkopen ook grote machines zoals de ‘verticaal gelaagd glas zaagmachine’. Als het om machinery gaat, doen we heel veel zaken met Intermac. Dan spreek je over machines die kosten tussen 50.000 en 500.000 euro.
Tekst: Robèrt Rommers en Tommy Nuijten Beeld: www.Pieterman-Glastechniek.nl
aangeboden bij Pieterman
43
SUPporter II - April 2017
ABT glasinnovaties Een greep uit de innoverende technieken van ABT
Erwin ten Brincke (1974) studeerde in 1999 als eerste student af aan de TU Eindhoven op het gebied van constructief glas (Transparante loopbrug in de stationshal van Groningen CS). Sindsdien is hij werkzaam bij ABT, alwaar hij doorgegroeid is naar adviseur en leiding geeft aan de Glasgroep: een groep die zich bezig houdt met het ontwerp, berekening en innovatie van glasconstructies. Een breed georiënteerde adviseur met als specialisatie constructieve glastoepassingen.
Glas,
uitdagend innoverend
Innoveren is leuk en staat dicht bij het wetenschappelijk onderwijs, omdat het iedere keer gaat om één vraag: “waarom?”. Waarom stempelen we nog steeds breedplaatvloeren? Waarom construeren we nog zo weinig met glas? Waarom schrijf ik dit artikel? Inspirerend onderwijs aan de TU Eindhoven heeft bijgedragen aan mijn drang naar vernieuwing. In de eerste 2 jaar daagde architect Bart van der Vossen (Rijnboutt) me uit bij mijn ontwerpen tijdens het atelierwerk. In T4 daagde Faas Moonen (TUe) me uit om een breedplaat te ontwikkelen die niet meer onderstempeld hoefde te worden. Het mooie van innoveren is dat het te lopen pad of het eindpunt aan het begin van het traject nog niet duidelijk is. Dat afstuderen voor mij dan niet een standaardkeuze ontwerpopdracht in staal
44
Casa da Musica in Porto. Foto: Rob Hoekstra
of beton zou worden mag duidelijk zijn. Het was mijn insteek om een ontwerp te maken van een glazen loopbrug; dat uiteindelijk een groot deel van mijn afstuderen numeriek onderzoek (Ansys) betrof, had ik niet voorzien, maar heeft mijn blik zeker verbreed. Om bij ABT te gaan werken was een vanzelfsprekende keus. Een groep ingenieurs met brede multidisciplinaire kennis en vaak een specialisme ernaast. Altijd op zoek naar iets nieuws, iets beters.
Efficiënt
materiaalgebruik
Voor Casa da Musica in Porto, Portugal, daagde Rem Koolhaas ons om een gevelvlak van 12 meter hoog te voorzien van glas. Het buigen van de glaspanelen is het antwoord geworden na een creatief proces.
Hoe logisch het ook in 2005 er op papier uit zag, meerdere mensen moeten overtuigd worden dat het écht sterk genoeg is. Proeven doen, geeft het nodige vertrouwen en is daarnaast erg leuk om te doen. Bij Casa da Musica bestond de test uit een belasting gelijk aan 3x de extreme verwachte belasting. De ruiten doorstonden de test met verve, en werden doorbelast tot zelfs 5x de belasting. Men is toen opgehouden, omdat men bang was dat de steigers zouden bezwijken. Het resultaat is betoverend en geeft meerwaarde aan de architectuur. OMA werkt met de 4 elementen aarde, water, vuur, lucht. In het ontwerp is het witte beton ‘aarde’ en golvende glazen gevel ‘water’. Een onvoorzien bijkomend voordeel was de akoestiek: de vorm droeg bij aan een diffuse geluidsweerkaatsing in de concertzaal.
SUPporter II - April 2017
Drukstaven Zwitserleven
Drukstaven Zwitserleven
Kwaliteit
benutten
In een gevel wordt glas vanuit haar visuele eigenschappen op haar best benut. Maar als je constructief kijkt niet, omdat glas daar op buiging wordt belast. Buiging geeft trekspanningen, terwijl glas een veel hogere druk dan treksterkte heeft: 900 N/ mm²(!) versus 45 N/mm². In 1997 is deze kwaliteit benut in het vakwerk van het atriumdak van Zwitserleven in Amstelveen. Drukstaven van glas met een diameter van 30 millimeter. Een ontwerp dat in zichzelf al de taal van constructief ontwerpen spreekt. Daar waar trek zit staal, daar waar druk zit glas.
Experiment kantoor ABT, Velp - oude situatie
Als we de drukstaaf langer maken, wordt het een kolom. Om veiligheid en robuustheid te waarborgen worden er 7 staven met een diameter van 30 mm aan elkaar gelijmd, dus als er één stuk gaat zijn er voldoende buren die een gereduceerde kracht kunnen overnemen. Aan het idee van een glazen kolom moeten veel mensen, waaronder ook constructeurs wennen. Om aan te tonen dat het kan, zijn er ontwerpen voor een glazen kolom in ons eigen kantoor in Velp. De glazen kolom met 7 staven Ø30 heeft een diameter van 90 mm en vervangt een betonnen penant van 200x600 mm. Uiteindelijk zal de kolom belast worden tot 120 kN (=gewicht van 6 Audi A8’s). Omdat zelfs constructeurs er vragen over stellen, hebben we het ontwerp voorzien van een digitale drukmeter, zodat afgelezen kan worden hoeveel druk er in de kolom zit. We zeggen daarom niet voor niets dat glas 6 keer sterker is dan beton.
Experiment kantoor ABT, Velp - nieuwe situatie
45
SUPporter II - April 2017
Oog
Museum kasteel Ruurlo, Verlaan & Bouwstra architecten
voor detail
Voor het museum van kasteel Ruurlo waren op de begane grond meer vloeroppervlak en een nieuwe entree nodig. Om het aanzicht van het kasteel zo min mogelijk te verstoren, ontwierp Verlaan & Bouwstra daarom een glazen serre. ABT’s glasgroep ontwikkelde voor de doorkoppeling tussen de horizontale en verticale verbindingen speciaal voor dit project een nieuwe verbinding. In de verbinding moeten normaalkracht, dwarskracht en een moment overgedragen worden. Dit is gerealiseerd met een interne deuvelverbinding. De horizontale vinnen zijn doorlopend. De verticale vinnen worden onderbroken en zijn in hoogte stelbaar bij de montage. De hoekverbindingen van de horizontale en verticale vinnen zijn verlijmd door overlappende glasplaten te gebruiken. Hierdoor ontstaat een momentvaste verbinding. Door het combineren van eerder toegepaste bewezen technieken en daarbovenop een stapje verder te gaan met innoveren is een bijzondere transparante glasconstructie ontstaan.
Precisie
‘Crystal Houses‘, Amsterdam (MVRDV). Foto door ABT
‘Lijmen‘ van glazen bakstenen. Foto door ABT
46
en robuustheid
De nieuwe gevel van de flagshipstore van Chanel te Amsterdam bestaat uit 7.000 UV verlijmde, massieve glazen stenen. Niet alleen de stenen, ook de kozijnen en zelfs de paneeldeur zijn uit glas vervaardigd. Nog nooit eerder is, met massieve glazen bakstenen, een zelfdragende gevel gemaakt. Dat het project de naam Crystal Houses draagt, is zeer toepasselijk. MVRDV bedacht een gevel van glazen bakstenen, in vorm identiek aan de bestaande 19e-eeuwse gevel. ABT dacht mee over de technische realisatie. Een wereldwijde zoektocht eindigde bij de Italiaanse firma Poësia die heldere, volledig transparante bakstenen kon produceren. Maar hoe verbind je zulke glazen bakstenen tot een metselwerk? En hoe zorg je ervoor dat de gevel niet alleen mooi, maar ook veilig is?
SUPporter II - April 2017
De 8,80 meter hoge gevel, vergde een zeer grote maatnauwkeurigheid van maar liefst 0,25 mm. Net als bij het afstellen van motorkleppen, is hier gebruik gemaakt van voelermaten. Melk is gebruikt om de geeft, in tegenstelling tot water, voldoende reflectie. ABT ontwierp het constructieve systeem in nauwe samenwerking met de TU Delft. De TU Delft onderzocht in het Stevin Laboratorium Delft de bouwfysische en constructietechnische aspecten van de glazen gevel. De aanpak van ABT is dat je alleen een
veilig ontwerp kan maken als je niet alleen de sterkte van een materiaal te kennen, maar ook het gedrag na breuk kent. Daarom zijn er diverse impact scenario’s bekeken om de veiligheid te waarborgen: van een vrachtwagen die met 50 km/u tegen de gevel rijdt tot een penant tussen 2 ramen dat bezwijkt.
Tot
Een kritische, optimistische houding brengt je in je studie, maar ook in de beroepspraktijk een stap verder.
slot
Innoveren is een creatief proces met ongekende afslagen, tegenslagen resulterend in een gevoel dat je onverslaanbaar bent: je verstaat de kunst om tegenslagen om te buigen naar een kans.
Tekst: Erwin ten Brincke
‘Crystal Houses‘ voorgevel, baksteen loopt over in glazen stenen. Foto door MVRDV
47
SUPporter II - April 2017
Glastypen
De talloze mogelijkheden van glas De glassector weet zich steeds weer te onderscheiden door de vele en regelmatige innovaties die worden gedaan. In de bouwwereld zijn tegenwoordig talloze oplossingen die kunnen worden toegepast. Deze oplossingen zijn veelal ontstaan door de toenemende veiligheidseisen, maar ook door vraagstukken die architecten voorleggen aan glasproducenten en ingenieursbureaus. De keuze is tegenwoordig zo groot, dat er meer mogelijk is dan dat veel mensen weten. Om deze reden zetten we een aantal mogelijkheden op een rijtje.
Bioclean
Zonwerend
Triple
Zonwerende beglazing is niets nieuws in de bouwwereld. Er wordt al lange tijd gebruik gemaakt van zonwerende beglazing bij gebouwen of delen van gebouwen die veelal uit glas zijn gemaakt. Dit was in het begin vooral bij hoogbouw, en vanuit dit vraagstuk is dan ook dit type beglazing ontwikkeld. Door een filmlaag van een bepaald metaal aan te brengen, wordt (een deel van) de zonintrede geblokkeerd, en gaat de zontoedredingsfactor, of ZTA, omlaag. Te g e n w o o r d i g w o r d t e r v e e l geëxperimenteerd met verschillende metalen die worden aangebracht op het glas, waardoor er glazen panelen kunnen worden geleverd met een verschillende ZTA. Hierdoor kan beter worden ingespeeld op de precieze zonintreding die bij een bepaald project wordt gevraagd.
Saint-Gobain Glassolutions CLIMAPLUS ONE
48
Een meer recente ontwikkeling is die van ‘zelfreinigende’ beglazing. Op blank glas wordt een transparante coating aangebracht. Deze coating bevat fotokatalytische en hydrofiele eigenschappen. Dit houdt in dat de coating gebruik maakt van het regenwater en UV-straling. Deze coating is volledig geïntegreerd met het glasoppervlak, waardoor een lange levensduur gegarandeerd kan worden. De coating zorgt ervoor dat vervuiling als regensporen, vuilresten, zand of andere atmosferische vuilresten niet aan het glas hechten. Bij een regenbui worden door het regenwater deze vuilresten meegenomen, en blijft het glas relatief schoon. Hierdoor is veel minder onderhoud van het glas nodig. beglazing
Glazen werden voor het eerst toegepast in de bouw om daglicht toe te laten in een woning. Dit was glas van enkele millimeters dik. Naarmate er steeds meer eisen werden gesteld in de bouwwereld wat betreft veiligheid, maar ook akoestische eisen en klimaateisen, werd er een dubbele beglazing ontwikkeld. Vaak werden twee glazen panelen gescheiden door een spouw, al dan niet gevuld met een gas, en werd dit met elkaar verbonden. Hierdoor ontstond een raam dat beter voldeed aan de verscherpte eisen die werden gesteld. Tegenwoordig zijn deze eisen nog verder verscherpt, en moet een raam dezelfde isolerende eigenschappen leveren als een stenen muur. Om aan deze eisen te voldoen, is er triple glas ontwikkeld. Dit zijn drie glazen panelen op eenzelfde manier gekoppeld als dubbelglas. Met dit type beglazing werd de hoogste energetische evenwicht ooit behaald, en zijn uitermate geschikt voor passiefhuizen en woningen met een zo laag mogelijk energieverbruik. Eén van de leveranciers van dit glas is Saint-Gobain Glassolutions. In hun CLIMATOP-assortiment hebben zij drie mogelijkheden van drievoudige beglazing, afhankelijk van de specifieke eisen waaraan voldaan dient te worden.
Triple glas
Zonne-energie
Een andere energiebesparende oplossing is het plaatsen van zonnecollectoren in het glas. Een mooi en recent voorbeeld hiervan is te zien in de vernieuwde stationshal in Eindhoven. In de spouw van de dubbele beglazing zijn zonnecollectoren aangebracht. Door deze oplossing toe te passen in het dak van de stationshal wordt er toch daglicht toegelaten, en wordt er zonne-energie opgevangen. Daarnaast zorgen deze collectoren ervoor dat de glazen panelen niet geheel transparant zijn, waardoor ze ook voor een deel een zonwerende werking hebben. Er zijn nog enkele andere voorbeelden van semitransparante zonnecollectoren in glazen panelen, echter is de toepassing zoals deze te vinden is in de Eindhovense stationshal de meest toegepaste oplossing.
Brandvertragend
Een ander belangrijk aspect in het ontwerpen met glas is de brandveiligheid. Vanwege de geringe stabiliteit en het smelten van ‘gewoon’ glas in het geval van brand, waren de mogelijkheden vaak beperkt als het gaat om een groot glasoppervlak op een aantal plekken. Echter zijn er tegenwoordig goede oplossingen die een transparanter ontwerp mogelijk maken. Een
SUPporter II - April 2017
Vernieuwde stationshal Eindhoven. Afbeelding: Heijmans
van deze brandvertragende beglazingen is Pyrobel. Dit type beglazing werkt met een of meerdere vuurvaste tussenlagen in de spouw van het glas, die opschuimen bij een temperatuur boven de 120 graden Celsius. Onder deze temperatuur blijven deze tussenlagen uiteraard transparant. Daarnaast is de stabiliteit van het glas verbeterd; het glas bezwijkt namelijk niet in het geval van brand. Ook voorkomt Pyrobel glas het doordringen van vlammen, rook en hete gassen, en ook de warmte-doorlating blijft beperkt door het schuim (onder het vereiste maximum van 15 kW/m2).
Geluidwerend
Ramen zijn naast de toetreding van daglicht ook altijd een plek geweest waar geluid makkelijker doordringt naar de binnenruimtes. Met de komst van dubbele- en drievoudige beglazing wordt dit deels al opgelost, simpelweg door de dikte van deze beglazing. Echter zijn er ontwikkelingen die er voor zorgen dat het geluid nog beter geweerd wordt. SaintGobain Glassolutions maakt gebruik van ĂŠĂŠn of meerdere lagen van polyvinylbutyral folie. Deze folie werkt geluidsisolerend, en zorgt tevens voor dezelfde extra veiligheid van gelaagd glas. Dit type glas kan overal
toegepast worden, maar vanwege zijn geluidwerende- en veilige eigenschappen wordt het vooral toegepast in drukke winkelstraten. Er blijken dus ontzettend veel mogelijkheden te zijn om glas toe te passen. Door verschillende typen glas te combineren in een ontwerp, kan aan alle eiesn worden voldaan die de Europese Unie tegenwoordig stelt in de bouw, en zouden er in theorie gebouwen kunnen worden gebouwd die meer glas bevatten dan andere materialen. Wie weet zien we hier in de (nabije) toekomst nog enkele fraaie voorbeelden van! Tekst: Niek Jaspers Beeld: Saint-Gobain Glassolutiions, Heijmans
49
SUPporter II - April 2017
Glazen Boerderij Een authentiek beeld met glas In het Brabantse dorp Schijndel werd tussen 2008 en 2013 een glazen boerderij gebouwd, maar die de uitstraling heeft van een authentieke boerderij. Het belangrijkste uitgangspunt in dit ontwerp was het realiseren van een glazen gevel zonder zichtbare stijlen of andere elementen. Dit is uitgevoerd middels een structureel beglazingssysteem. In het gebouw zijn functies als restaurant, winkels en wellness gehuisvest. Het maximale toegestane volume voor een bouw werd door de gemeente vastgesteld. Dit volume had de vorm van een lokale boerderij. Architectenbureau MVRDV registreerde en fotografeerde alle overgebleven Schijndelse boerderijen en hiervan werd een “ideale gemiddelde” boerderij gevormd. Dit werd de basis voor de nieuwe boerderij.
Dimensies
De verhoudingen tussen de dimensies van de boerderij zijn gelijk aan die van een gewone boerderij, echter zijn alle lengten een factor 1.6 groter, en dus is het volume een factor 4 groter dan de “gemiddelde” boerderij. Alle elementen vormen deze schaalvergroting. Zo is de geprinte buitendeur een factor 1.6 hoger dan normaal, nu dus 4 meter hoog.
Glazen Boerderij
50
Glazen Boerderij
Gevelbeeld
De gevel is opgebouwd uit duizend elementen geprint glas. Kunstenaars en architecten maakten diverse foto’s van boerderijen uit de omgeving. Een samenstelling van deze beelden resulteerde in het gevelbeeld voor de boerderij. Deze werd geprint op een totaal van 1700 vierkante meter glazen elementen. Deze duizend glazen elementen hebben elk verschillende afmetingen. Het leveren en plaatsen van deze elementen was dan ook een ingewikkeld logistiek proces. Ook de bewerkingen verschilden tussen de elementen; de bedrukte ruiten werden door een glasspecialist samengevoegd
tot isolerende beglazing. Deze werden vervolgens structureel verlijmd op deuren, ramen, en brandwerende panelen. Om het gevelbeeld niet te onderbreken geldt als eis dat de kitnaden relatief smal moeten zijn. Na uitgebreid onderzoek te doen en diverse 1:1 modellen te maken, werd bepaald dat en kitnaad van 20 millimeter tussen de panelen, en 30 millimeter in de knooppunten, esthetisch gezien het best waren.
Glas
productie
De print is aangebracht op de spouwzijde van de buitenruit van 8 mm dikte. Bij het printen wordt email op het glas gespoten. Na droging gaat dit de oven in, waardoor het email wordt ingebrand en het glas ook direct wordt gehard. De maximum maten van het te printen glas waren bekend: 3,10 x 2,33 meter. Op die maat is het stramien dan ook uitgezet. Dat was theoretisch het maximum. In de praktijk was dat nog niet eerder gedaan en was het dan ook een uitdaging. Echter, dat gold ook voor de kleinste ruiten die geprint werden, dat waren strookjes van slechts 50 x 7 cm. Niet de gehele schil is transparant omdat dit niet voor elke ruimte gewenst is. Op deze plekken zijn de glasplaten verlijmd op isolerende panelen.
SUPporter II - April 2017
Bouwtechnische
principes
De gevel is opgebouwd uit een aluminium constructie die direct is gemonteerd op de achterliggende staalconstructie. Deze staalconstructie bestaat uit kokerprofielen (80x80 mm) die bij zowel het dak als de gevel op het stramien van het glas zijn aangebracht. De aluminium glasprofielen zijn direct, zonder uitvulling, op het staal aangebracht. Dit brengt dus hoge eisen qua maattolerantie met zich mee. Zo mocht bij de knooppunten de afwijking maar 0,5 mm zijn. Op de aluminium profielen wordt het structurele beglazingssysteem toegepast. De binnenruit wordt hierbij aan vier zijden ingeklemd. De naden worden zowel horizontaal als verticaal gekit, wat er voor zorgt dat er geen wateraccumulatie optreedt. De gehele buitenschil bestaat uit glas. Zo dienen ook alle onderdelen die niet tot de glasconstructie behoren, voorzien moeten worden van glas. Voorbeelden hiervan zijn de toepassing van speciale glazen panelen met opdruk die bevestigd zijn op roosters en deuren. In de eerder beschreven kitnaad moest ook de mechanische bevestiging worden gevonden. Daarvoor is gewerkt met een terugliggende afstandhouder tussen het dubbele glas van de isolatieruiten, daardoor kan de binnenruit worden vastgeklemd.
3D-detail aansluiting glasplaten
Deze toepassing van glas is bijzonder en de eerste in zijn soort. Doordat het beoogde resultaat behaald is, kan dan ook gesproken worden van een succesvolle toepassing. Hiermee zijn ook prijzen behaald, waaronder de Netherlands Glass Award in 2014.
Realistisch beeld
Detail nok
Tekst: Kay Sanders Beeld: Gerard Deelen, MVRDV, Glas in
detail
51
SUPporter II - April 2017
Constructief glas Serre Dordrechts Museum Na een grote verbouwing en herinrichting opende het Dordrechts Museum in 2010 opnieuw haar deuren. Een belangrijk element van deze verbouwing was de bouw van een serre. Bijzonder aan deze serre is dat deze volledig transparant is en dat de constructie volledig uit glas bestaat. De serre is opgebouwd uit glazen wanden, glazen liggers en glazen dakpanelen. Glas is hierin dus ook voor de draagconstructie gebruikt. Door de toepassing van hard gelaagd glas wordt een natuurlijke zonwering gecreĂŤerd. De keuze voor een transparante serre is onder andere gemaakt om te zorgen dat de monumentale muur van het museum goed zichtbaar blijft. Constructief glazen serre
Alverre Techniglas was verantwoordelijk voor het project van engineering tot realisatie. De constructieve berekeningen zijn uitgevoerd in samenwerking met ABT Velp.
Glazen
dak
Onderdeel van de glazen hoofddraagconstructie zijn de glazen liggers. Deze liggers van 3,60 meter overspannen de serre en zijn enerzijds opgelegd op een bestaande historische gevel. Aan de andere zijde zijn deze opgelegd op een dragende glazen gevel. Deze glazen gevel is hierbij niet versterkt door bijvoorbeeld haakse vinnen. De glazen liggers zijn opgebouwd uit drie lagen floatglas van 10 mm dikte, met daartussen tweemaal vier lagen PVB-folie. De hart-op-hartafstand van de liggers is 1,30 meter. Op de liggers is het glazen dak gelegd. Dit dak bestaat uit gehard en gelaagd glas, met een totale dikte van slechts 18 mm. Deze dakplaten zijn opgebouwd uit 10 mm gehard glas, vier lagen PVB-folie en 8 mm semi-gehard glas.
Bevestigingsknopen
Met speciale rvs-bevestigingsknopen zijn de dakplaten aan de balken en de gevels bevestigd. De strak vormgegeven knopen zijn opgebouwd uit zes basisrotules voor bevestiging van het glas, gecombineerd met uit rvs gedraaide cilinders. Het dak moet worden behoed voor opwaaien en de rvs-knoop koppelt daarnaast de ligger aan de glazen gevelplaten. Deze dragende gevelplaten bestaan uit gelaagd enkelglas van 12 mm gehard en 8 mm semi-gehard glas met vier lagen PVB-folie daartussen. Deze ruit moet niet alleen de helft van het dak dragen, maar ook de windbelasting
Bij aansluiting op de historische gevel is rekening gehouden met stelruimte voor de bevestiging van de glazen balken. Constructief glazen serre
52
en
gevelplaten
haaks op de gevel opnemen. Dit is bereikt zonder extra constructieve voorzieningen te hoeven treffen, onder andere door de wijze waarop het constructieve glas aan de onderzijde is ingeklemd in een RVSprofiel. Deze inklemming draagt bij aan de stijfheid van de constructie. Daarentegen, kan men niet zomaar een ruit in een U-profiel zetten, omdat bij glasbreuk er een goede mogelijkheid moet zijn om de ruit te vervangen. De inklemming is daarom uitgevoerd met twee rvs-hoekprofielen, waarvan je er ĂŠĂŠn kunt verwijderen voor vervanging van de ruit.
SUPporter II - April 2017
Risico
bij breuk
Een ander vraagstuk bij ruitbreuk van de gevel is dat het dak wel moet blijven hangen. Ook hierin voorziet de detaillering. Het dak hangt dan namelijk aan de knopen op de aangrenzende gevelplaten. Als er twee platen breken, dan gaat het dak doorhangen op de plaats waar de beide ruiten weg zijn. Dit komt omdat de ruiten op trek aan elkaar zijn gekoppeld door de bevestiging en zullen dus niet zomaar vallen.
Deuren
in
RVS
kaders
In de glazen gevel zijn vrijstaande RVSkaders opgenomen als kozijn voor de hardglazen deuren. Deze deuren draaien in speunen aan de onder- en bovenzijde. Deze eenvoudige constructie zonder sponningen voldoet, omdat de serre een tussenklimaat biedt. De serre is immers de overgang van buiten naar het Grand CafĂŠ. Constructief knooppunt
Detail dakpaneel - wandpaneel
Tekst: Rudy Bekhuis, Alverre Techniglas Beeld: Alverre Techniglas
53
SUPporter II - April 2017
Constructief Luifel Glazen luifel Rotterdam Glas is een van de materialen die al het langst worden toegepast in de bouw. Vroeger werd het materiaal alleen toegepast als kleine ramen, later in grotere ramen. Pas in de 19e eeuw werd glas voor het eerst in constructieve zin toegepast in Engelse botanische kassen. Vanaf dat moment maakte glas vele ontwikkelingen door als constructief materiaal, en werden meerdere toepassingen van glas in constructies ontwikkeld. Momenteel kan glas worden gebruikt voor vrijwel alle constructieve elementen. De keuze voor de toepassing van glas als constructief materiaal is een logische, gezien de zeer hoge druksterkte (tot wel 1000 N/mm2). Echter, glas kent ook het nadeel dat het een relatief lage trek- en buigsterkte heeft. Deze eigenschap is dan ook vrijwel altijd maatgevend in constructieve ontwerpen. Ook moet in het ontwerp rekening worden gehouden dat glas een bros bezwijkgedrag heeft en kan bezwijken zonder waarschuwing. Als met deze eigenschappen rekening gehouden wordt, kunnen prachtige constructies ontworpen worden. Zo ook het in 2011 ontworpen glazen luifel aan het Stadhoudersplein in Rotterdam.
consTrUcTiE
Het project is bijzonder omdat het het eerste luifel in zijn soort is. De uitkragende liggers zijn van PVB-gelaagd glas. Deze liggers zijn opgebouwd uit drie lagen thermisch voorgespannen glas, elk met een doorsnede van 12x440 mm. De hart-ophart afstand van de liggers is ruim 2 meter en ze kragen 2,7 meter uit. De liggers zijn bevestigd aan een stalen
Constructief glazen luifel Stadhoudersplein Rotterdam
ligger door middel van stalen hoekprofielen. De verbinding tussen het stalen profiel en de glazen ligger komt op twee manieren tot stand. Enerzijds door middel van klemming door het gebruik van voorgespannen bouten. Anderzijds door de ruimte tussen de vulring en het gat in het glas te vullen met een ander materiaal.
Dit geeft wel een aanzienlijk hogere doorbuiging. Dit veiligheidsprincipe voldoet aan het bouwbesluit. In de gebruiksfase is een ligger zodanig beschadigd geraakt dat deze volledig brak. De praktijk wees uit dat de constructie inderdaad reageert volgens het ontworpen veiligheidsprincipe; alle elementen bleven in stand.
vEiLighEid
Een punt van aandacht is dat momenteel in sommige gevallen normen ontbreken. In dit geval gaf dat aanleiding tot het uitvoeren van extra testen, om de veiligheid te kunnen garanderen. Ook het veiligheidsprincipe in dit ontwerp is zorgvuldig ontworpen. Wanneer twee van de drie lagen van een ligger bezwijken, is de derde laag nog steeds in staat de belasting te dragen. Zelfs wanneer een ligger volledig bezwijkt, blijft de rest van de constructie in stand, en kan de extra belasting opgenomen worden.
TEksT: Kay Sanders, bron: Ron Kruijs en Cock Weerd, (Glasimpex Schiedam) “Constructief glazen luifel� bEELd: Glas in Beeld Glazen ligger
54
Belastingsproef
Strijp-S
RUIMTE VOOR JONG TALENT
De kracht van Stam + De Koning Met ruim 100 medewerkers ontwikkelen en realiseren wij in het zuiden van Nederland de meest uiteenlopende projecten op het gebied van wonen, werken en zorg. HERBESTEMMEN Herbestemming, zoals Strijp-S in Eindhoven, is ĂŠĂŠn van onze specialiteiten, naast verduurzaming van bestaande woningen, energiezuinige nieuwbouw en zorgvastgoed. We zijn innovatief en beschikken over een grote dosis organisatietalent.
Stam + De Koning Bouw bv Postbus 7050 | 5605 JB Eindhoven T +31 40 250 43 00 | stamendekoning.nl
SUPporter II - April 2017
Glazen paviljoen
Een verlengstuk tussen natuur en cultuur Het park Groot Vijversburg is een publiek openbaar park in het Friesche Tietjerk, iets ten oosten van Leeuwarden. Het is ooit gebouwd als buitenverblijf, maar is intussen uitgegroeid tot een volwaardig park waar op het moment veel ontwikkelingen plaats vinden. Eén van deze recente projecten is de bouw van een glazen paviljoen, ontworpen door Studio Maks en Junya.Ishigami + associates Co. Een elegant ontwerp, dat mede te realiseren is door het toepassen van innovatieve technieken.
Historisch
Maquette glazen paviljoen
park
Het ‘Park Groot Vijversburg’ is een voormalig buitenverblijf, gebouwd in het begin van de zestiende eeuw door toenmalig stadhouder Georg Schenck van Toutenburg. In de zeventiende eeuw is er rondom het verblijf een tuin en singelbeplanting aangelegd, en zijn er waterpartijen geplaatst, waardoor er een waar landgoed ontstaat. Halverwege de negentiende eeuw bouwen de nieuwe eigenaren van het landgoed, de familie Looxma en Ypeij, een nieuw landhuis op de plek van het oude pand. Ook breiden zij het landgoed uit, voornamelijk in landschappelijke stijl, een invloed die nog steeds zichtbaar is.
Met het overlijden van alle leden van het gezin dat op Park Vijversburg woonde, wordt het landgoed overgedragen aan de stichting ‘Op Toutenberg’. Deze stichting heeft als taak het onderhouden van Villa Vijversburg en het omliggende landgoed, en het beheren van andere boerderijen op het landgoed. Mede door verhuur van deze woningen en pacht wordt het onderhoud van het landgoed gefinancierd.
Uitbreidingen
In het park komen natuur en cultuur samen. Er zijn een aantal voorzieningen in het park aanwezig, maar verstoren de ruimte niet. Er zijn wandelpaden aanwezig,
Masterplan glazen paviljoen t.o.v. bestaande Villa Vijversburg
56
die overlopen in het historisch deel van het park, ook bekend als het ‘bos van Ypeij’. In 2005 is een eerste uitbreidingsfase afgerond, en in 2009 is een nieuwe uitbreidingsfase opgestart. Enkele punten binnen deze uitbreiding zijn de restauratie van Villa Vijversburg, de bouw van een nieuw bezoekerscentrum, de aanleg van een cultureel podium en de inrichting van drie (voormalig) agrarische gronden tot onderdelen van het park. De geleidelijke overgang tussen natuur en cultuur is een belangrijk onderdeel van het park, maar ook voor een van deze uitbreidingen is dit een belangrijk ontwerpprincipe geweest.
SUPporter II - April 2017
gLaZEn
paviLJoEn
In 2012 werd het ontwerp van dit nieuwe bezoekerscentrum gepresenteerd, als winnend ontwerp van een ontwerpwedstrijd. Deze werd gewonnen door Studio Maks en Junya.Ishigami + Asscociates Co. De plattegrond bestaat uit een driehoek waarvan de hoeken als het ware het landschap in worden getrokken, waardoor de illusie ontstaat het gebouw overloopt in de natuur, en vice versa. Dit effect wordt versterkt door een spiegelende glazen buitengevel, die het omringende landschap reflecteert, en het feit dat het gaat om een volledig glazen gevel, die in het landschap ‘verdwijnt’ door zijn transparantie.
innovaTiEvE
TEchniEkEn
Plaatsing van glazen wand
Echter brengt een volledig glazen gevel enkele problemen met zich mee. In samenwerking met bouwtechnisch adviesbureau ABT werden deze problemen echter opgelost, en kwam het gewenste ontwerp volledig tot zijn recht. Eén van de deze problemen was dat het minimalistische ontwerp géén dragende elementen toeliet in de gevel; in doorsnede zou het paviljoen slechts bestaan uit een vloer, aan weerszijden een glazen gevel en een dak. Hiertoe werd besloten de glazen gevel volledig dragend te maken. Windkrachten en dakbelasting worden dus volledig (af)gedragen door de gevels.
sTabiLiTEiT
Een ander probleem is stabiliteit. Hiervoor werd dankbaar gebruik gemaakt van de vorm van het paviljoen, namelijk een driehoek. Hierdoor kon een object worden gerealiseerd dat in alle richtingen stabiel is. En uiteraard is de veiligheid van het gebouw goed onderzocht. Het glas is in de fundering ingeklemd, en momentvast verbonden met het dak. Hierdoor ontstaat een portaalwerking, waardoor het dak niet volledig instort bij het wegvallen van een glazen gevelplaat. Ook het glas zelf is in meerdere lagen uitgevoerd, om bij te dragen aan veiligheid van het gebouw.
Tekst: Niek Jaspers Beeld: Vijverburg.nl
Doorsnede; vloer, glazen gevels en later het dak
Bevestigen van het (houten) dak
57
SUPporter II - April 2017
Colophon
pUbLicaTion SUPporter is a publicbation of SUPport, study association of the department Building Technology and Construction Technology of the faculty Built Environment at the University of Technology Eindhoven Š 2017. The magazine appears in an edition of 600 copies per publication. EdiToriaL oFFicE Niek Jaspers Tommy Nuijten Kay Sanders covEr phoTo Obtained via MTD Landschapsarchitecten phoTo spEciaL Obtained via Cor van Laar Kozijntechniek prinTing oFFicE Drukwerkdeal, Deventer. www.drukwerkdeal.nl Nothing in this publication may be reproduced without the consent of the board of study association SUPport The editorial office states that the contents of this publication are composed carefully and to the best of knowledge. The editorial office does not accept liability for damages, of any kind, actions and / or decisions based on the result of the information provided.
Multiple Day Excursion 8 - 11 July
EdiTor’s addrEss Study association SUPport Postbus 513, Vertigo floor 7 5600 MB Eindhoven Telephone: 040 - 247 26 58 Telefax: 040 - 247 58 87 http://www.support.tue.nl email: support@bwk.tue.nl advErTising For information on advertising and memberships, please contact with: Study association SUPport Postbus 513, Vertigo floor 7 5600 MB Eindhoven, or mail to: support@bwk.tue.nl attn. Martijn Drijvers, Commissioner Public Relations advErTisErs Continu TBI Besix Hurks Betoniek Heijmans Dura Vermeer Ballast Nedam Stam + De Koning Koninklijke BAM groep NV Bouwkunde Bedrijvendagen
58
SUPport will end this study year with a multiple day excursion to the United Kingdom. From the 8th till the 11th of July the English cities of Liverpool and Manchester will be explored. Subscription for this trip is possible via www.SUPport.tue.nl or by visiting the desk at Floor 2 of Vertigo.
Kijk eens goed om je heen, al je medestudenten zijn na je studie
Bouwkunde
jouw concurrenten. Oriënteren en specialiseren tijdens de studie is dus nog niet zo’n slecht plan. Want direct je droombaan vinden na je afstuderen is niet vanzelfsprekend. Met de juiste persoonlijke begeleiding en kennis van de markt helpt Continu jou met die eerste stap in je carrière. Daarvoor zijn we tenslotte intermediair. Je carrière wacht op je, waar wacht jij nog op?
Ga naar www.continu.nl, vind de vestiging bij jou in de buurt en kom in contact met één van onze adviseurs.
Continu is gevestigd in Almelo, Amsterdam, Arnhem, Breda, Capelle aan den IJssel, Eindhoven, Heerenveen, Maastricht en Utrecht
Elektrotechniek
Civiele techniek
Installatietechniek
Werktuigbouwkunde
www.continu.nl