SUPporter III

SUPporter magazine van

nummer 3 -

juni

stuDievereniging support

2016 - 30e

voor

BuilDing technologY & construction technologY

jaargang

Water in de bouw

SUPporter 3 - Juni 2016

2

SUPporter 3 - Juni 2016

Van de redactie...

Water en overlast zijn twee woorden die steeds vaker als combinatie voorkomen. In de eerste weken van juni resulteerden extreme regenbuien in Limburg en het oosten van Brabant in ondergelopen kelders, tunnels en straten. Een groot deel van Nederland ligt onder de zeespiegel. Elke dag is er een strijd gaande om het water buiten de dijken te houden. Door de stijgende zeespiegel wordt het steeds moeilijker om dit te waarborgen.

Wat gebeurt er als grote delen van Nederland in de zee verdwijnen?

Nederland en water zijn onlosmakelijk verbonden. Het kleine oppervlak van het land zorgt ervoor dat er wordt gekeken naar alternatieven. Hoogbouw is een van de voorbeelden hiervan, zoals The Student Hotel dat momenteel gerealiseerd wordt in Eindhoven. Een ander alternatief is bouwen op het water.

Het thema van deze SUPporter is ‘Water in de bouw’. In de special worden verschillende waterbouwprojecten bekeken. Zo wordt er gekeken naar de verbreding van een kanaal en het bouwen van bruggen over het water.

Deze derde SUPporter is alweer de laatste van dit studiejaar. Wij als redactiecommissie kijken terug op een geslaagd jaar met drie mooie uitgaves. Alle drie met een zeer actueel thema waar we in de bouwwereld niet omheen kunnen. Met deze laatste uitgave sluiten we het rijtje af met het bouwen op, om, in en met water, een vloeistof waar we zeker niet zonder kunnen!

Wij wensen u veel leesplezier en alvast een fijne zomer.

De eerste SUPporter van dit jaar had als thema ‘Renovatie en herbestemming’.

De tweede SUPporter draaide om ‘Binnenstedelijke Verdichting’.

Ten slotte de laatste uitgave, waarin we focussen op ‘Water in de bouw’.

1

Hightech in het kwadraat Gebouwen waar hightech onderzoek wordt verricht, moeten voldoen aan zeer hoge eisen. Hurks weet als geen ander wat er bij komt kijken om deze complexe

FrieslandCampina Innovation Centre Wageningen (2013)

DSM Materials Sciences Center Sittard-Geleen (2014)

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) Utrecht Science Park (geplande oplevering: 2018)

Faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW) TU Delft (geplande oplevering: 2016)

ontwikkel-, bouw- en onderhoudsopgaven tot een succes te maken. Wij zijn trots op onze actuele projecten. Stuk voor stuk state-of-the-art gebouwen waar duurzaamheid, hoogwaardige techniek, flexibiliteit en veiligheid een grote rol spelen.

Meer weten? Kijk op www.hurks.nl

HURKS_ADV_A5-L_SUPPORTER.indd 1

16

NOVEMBER

WHO I AM Trainings Master & Bachelor

14-03-16 09:55

BEDRIJVENDAGEN

22

NOVEMBER

WHAT I DO Workshops

23

NOVEMBER

WHERE I GO Career Event Conversations & Guided Tours

MORE INFORMATION: www.bouwkundebedrijvendagen.nl www.facebook.com/bouwkunde.bedrijvendagen

SUPporter 3 - Juni 2016

Inhoudsopgave support

algemeen

Van de voorzitter Vrije Master

activiteiten

Innovation on Site BierKrattenBrug Workshop: Lassen Excursie: Potentiaal Workshop: Personal Branding Excursie: RWZI SUPparty Sjoelborrel

stuDentenwerk

Afstudeerplannen: Lars van Beers Afstuderen: Wilte Debets

carriÈrestart

Maarten Spanjers

08 14 17 18 20 23 24 25

27 28

30

innovation

on

site

Innovatie op Locatie, or Innovation on Site as it is called now, has been and still is a showpiece of how to implement the workfield of the Built Environment into university education. For the first time in the history of IoS, a whopping 9 construction companies participated. See page 8-13 for the full article.

BierkrattenBrug Het wereldrecord BierKrattenBrug is weer terug in Eindhoven! Na maanden lang voorbereiden en een week lang bouwen vond op 23 april de moeizame, maar geslaagde recordpoging plaats. De ervaringen van verschillende bouwers en een gedetailleerde beschrijving van de bouwweek zijn te lezen op pagina 14-15 en 44 - 46.

eXcursie potentiaal

overige Colofon

special:

05 07

56

Op 4 mei werd met enkele enthousiaste studenten een bezoek gebracht aan de bouwplaats van het Potentiaal op het TU/e terrein. Hier werd duidelijk hoe de transformatie van het schoolgebouw naar studentenappartementen vordert en welke aspecten bij een dergelijk project een rol spelen. Een interessante en leerzame excursie. (pagina 18)

32 34 36 39 41 42 45 46 49 50 53 54

De oversteek - nijmegen

water

Introductie RWZI Den Bosch De Oversteek Herstel Catharijnesingel Column: Frits Scheublin BierKrattenBrug Column: Jos Lichtenberg Beatrixsluis en Lekkanaal Column: Willem van Dijk GeWoonboot Ultrabrug Interview: Irene Curulli

Eind 2013 is met de Nijmeegse stadsbrug een derde vaste oeververbinding over de rivier De Waal gerealiseerd. De brug genaamd “De Oversteek” is een landmark in het rivierenland rondom Nijmegen. De oeververbinding heeft een totale lengte van 1.400 meter. Met een enkele staafboog overspant de hoofdoverspanning met een lengte van 285 m de rivier de Waal.

3

GRATIS vaktijdschrift Bouwen met Staal

abonnement

voor leden Support Geef je op voor een gratis abonnement op het vaktijdschrift Bouwen met Staal. Ga naar Support en geef je op via de deelnemerslijst.

Vul daar je naam, adres en collegekaartnummer in. Je krijgt dan vanaf het eerstvolgende nummer het vaktijdschrift Bouwen met Staal in de brievenbus. Als je bent afgestudeerd, geef je dit door. Dan wordt het gratis abonnement stopgezet.

BMW WELT, MUNCHEN (D) dubbele, gedraaide kegel van 28 m hoog. De Oostenrijkse architect, prof. Wolf D. Prix van Coop Himmelb(l)au – bekend van het Groninger Museum – gebruikte samen met de Duitse ingenieurs Bollinger+Grohmann 5500 ton staal voor de constructie én de glazen gevel die respectievelijk werden uitgevoerd door de Duitse firma’s Josef Gartner en Maurer Söhne. De opdracht voor de bouw werd al in

Duitse draai

2001 gegeven, maar de eerste werkzaamheden begonnen pas in 2004, omdat de bouwgrond tot die tijd parkeerterrein was voor het Olympisch Stadion. Meer dan duizend mensen werkten mee aan de bouw van BMW Welt dat 170 tot 250 auto’s per dag zal uitleveren en zo’n 850.000 bezoekers per jaar wil trekken, voornamelijk via de diabolovormige entree. Een icoon? Zeker, maar wellicht ver-

beeldt de zandloper ook wel een tijd waarin de Bayerische Motoren Werke herrees na het zware bombardement in WO II. Net alsof het propellerblad zich letterlijk uit de grond heeft gedraaid en Duitsland – op autogebied – weer tot een wereldmacht maakt. MP

Foto’s: (groot) Reinhard Goemer/Artur/VIEW, (klein) Roland Halbe/Artur/VIEW.

Munchen is sinds 17 oktober een publiekstrekker rijker.

Op die dag gingen daar namelijk de deuren open van BMW Welt, het nieuwe uitlevercentrum en expositieruimte van de wereldberoemde autofabrikant. BMW-topman Norbert Reithofer sprak bij de opening liever over een ‘home of the brand’, waarin alles draait om het merk.

Misschien is daarom de entree wel uitgevoerd als een

+32430

Meer informatie over het vaktijdschrift vind je op vakbladbouwenmetstaal.nl

HEB 280, rond gewalst

+31430

aluminium pui, rond gewalst gebogen glas (l = 3,9 m)

gewalst paneel 3 mm aluminium hart radius +27710

sikkel 2x18 mm multiplex klimaatelementen zonwering

geleiding zonwering

+23990

+22990

gebogen glas (l = 3,9 m) zonwering aluminium pui, rond gewalst sikkel 2x18 mm multiplex bevestiging sikkel op HEB 280 HEB 280, rond gewalst bevestiging panelen

+19200

40

BOUWEN MET STAAL 199

Architectuur Las Palmas is in 1953 gebouwd als werkplaatsengebouw voor de Holland Amerika Lijn, naar een ontwerp van de architecten Van den Broek en Bakema. Met zijn gevel van uiterst verfijnde schokbetonnen panelen straalt het een strakheid uit die kenmerkend is voor de Nieuwe Zakelijkheid. Met de renovatie is het gebouw teruggebracht naar de staat waarin het was gebouwd. De robuuste betonconstructie met paddestoelkolommen bleef vrijwel in tact en de gevel werd in oude luister hersteld.

Doordat het nieuw toegevoegde Penthouse lijkt te zweven en door de ronde kanten zet het zich sterk af tegen de andere gebouwen op de pier.

De krachtige vorm compenseert het relatief kleine volume en maakt het eerder tot een gebaar dan een gebouw.

In het bestaande gebouw is het constructieve stramien van ongeveer 7,5 m verdeeld naar een driedeling in de gevel. In het Penthouse is diezelfde maat verdeeld in vier delen van 1,875 m, wat beter aansluit op huidige standaardafmetingen van bouwmaterialen en beukmaten van kantoorruimten. Bij de ronde koppen is het oorspronkelijke gevelstramien aangehouden. Dit heeft tot gevolg dat de straal van de ronding, en daarmee ook de hoogte van het Penthouse, afgeleiden zijn van het BOUWEN MET STAAL 199

horizon tale stramien van Las Palmas. De verdiepingsvloer ligt vanzelfsprekend op gelijke hoogte met het middelpunt van de cirkeluitsnede.

Het eenvoudige witte volume is bekleed met aluminium beplating.

De twaalf gebogen ramen in de koppen zijn 3,9 m lang en zijn daarmee de langste gekromde ruiten die tot nu toe in Europa zijn gemaakt.

Ze geven de bezoeker vanuit het Penthouse een gefragmenteerd beeld van zowel de straat als de omringende hoogbouw.

Er is zo helder mogelijk glas toegepast om goed aan te sluiten bij de openheid en lichtheid van het onderliggend gebouw. De vloerrand van de verdieping is afgedekt met hetzelfde glas en daardoor overdag niet zichtbaar in de gevelís. Avonds tekent de vloer zich donker af. Dan gaat de geïntegreerde verlichting op de vloerrand aan en is de noordgevel een tekst in morse-code te lezen: ‘penthouse las palmas’.

Het dak van het werkplaatsengebouw is vormgegeven als daktuin.

Het is daadwerkelijk een ‘vijfde gevel’, gezien vanuit de bestaande en toekomstige hoogbouw eromheen. Onder het Penthouse, op het dak van het werkplaatsengebouw, is het mogelijk met autoís te rijden.

Daarvoor is de oude goederenlift omgebouwd tot autolift.

41

Bouwen met Staal Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel 079 353 12 77 info@bouwenmetstaal.nl www.bouwenmetstaal.nl

SUPporter 3 - Juni 2016

Van de voorzitter...

Water in de bouw

In onze vorige SUPporter hebben we het over de verdichting van de steden door een gebrek aan ruimte voor de groei van een stad gehad. Op de al weinig beschikbare ruimte wordt op sommige plaatsen ook nog ruimte gevraagd voor water. Sinds jaar en dag zijn we bezig geweest met het buitensluiten, afvoeren en bergen van water. Het benutten van water als bouwgrond brengt een scala aan mogelijkheden met zich mee.

Het bouwen op, over, onder of met water is in ieder geval een SUPporter special waard!

Mijn complimenten aan de redactiecommissie welke ook ditmaal een mooie editie van de SUPorter heeft gerealiseerd.

Bouwen over water is een activiteit waar we met SUPport het afgelopen jaar veel mee bezig zijn geweest, zie het wereldrecord BierKrattenBrug bouwen over water. Van 18 tot 23 april was het zover en hebben we het record weer terug naar Eindhoven gehaald!

Water kan ook voor problemen zorgen in de bouw, zo weten inmiddels ook een aantal studenten die deel hebben genomen aan het project Innovatie op Locatie. Maar liefst negen groepen studenten hebben dit jaar deelgenomen aan het laatste vak van het certificaat Construction Technology. Alle negen zullen ook in deze SUPporter aan het woord komen om hun opdracht en beleving van Innovatie op Locatie te beschrijven.

Bij het certificaatprogramma Building Technology worden de vakken druk bezocht en staat er een interessant project op ons te wachten in het eerste kwartiel van het volgende academisch jaar. De grote opkomst bij beide certificaten bevestigd maar weer eens dat de vraag naar deze disciplines blijft bestaan!

Pieter van Nunen Voorzitter SUPport 2015-2016

Naast Innovatie op Locatie en de BierKrattenBrug zijn we in het laatste deel van dit jaar ook druk geweest met activiteiten als een workshop lassen, workshop personal branding, bouwplaats- en bedrijfsbezoeken en uiteraard de jaarlijkse Sjoelborrel en SUPparty II. Daarnaast kunnen we nog uitkijken naar een leuke reis naar Zweden die op het programma staat.

Met al deze activiteiten achter ons komt ook het einde van het academisch jaar in zicht.

Een jaar wat vele mooie en leerzame momenten heeft opgeleverd. Namens het hele bestuur kan ik dan ook zeggen dat wij terugkijken op een ongelooflijk leerzaam, actief en gezellig jaar! De tijd is voorbijgevlogen maar het nieuwe bestuur staat in de startblokken om het stokje van ons over te nemen. Volgend jaar zal SUPport 40 jaar bestaan dus dat belooft een mooi jaar te worden!

Het organiseren van een jaar vol met deze leuke en leerzame activiteiten is niet mogelijk zonder de hulp van anderen. Daarom wil ik van de mogelijkheid gebruik maken om alle bestuurs- en commissieleden te bedanken voor al hun inzet en harde werken van het afgelopen jaar.

Hartelijk dank en veel leesplezier in deze SUPporter!

5

SUPporter 3 - Juni 2016

WIL JIJ BOUWEN AAN EEN SAMENLEVING?

Wat is de overeenkomst tussen De Markthal, Rotterdam Centraal, de Tweede Coentunnel en het verbouwde Rijksmuseum? Dat is TBI, een groep van ondernemingen die met elkaar en met hun klanten en partners de leefomgeving van de toekomst maken. Door de unieke combinatie van bouw en techniek zijn wij bij uitstek in staat om deze en nog veel meer mooie projecten te realiseren. Begint jouw toekomst bij TBI? Wij geven talent graag de ruimte. Bij een van onze ondernemingen of als trainee bij TBI acdmy. Wil jij meer te weten komen over TBI en jouw mogelijkheden? Kom dan op donderdagmiddag 5 november naar onze Meet & Greet in Rotterdam om kennis te maken met onze organisatie en onze mensen. Meld je aan door je CV te sturen naar eym.arkesteijn@tbi.nl.

MAAK DE TOEKOMST

SUPporter 3 - Juni 2016

Vrije Master

BT en UT in de Graduate School Met ingang van het academisch jaar 2015/2016 is de Graduate School van start gegaan. Om ke n n i s o p t e d o e n o p h e t gebied van bouwtechniek en/of uitvoeringstechniek binnen de Graduate School zijn er bijbehorende certificaatprogramma’s in het onderwijs opgenomen. Deze certificaten zijn een aanvulling op het reguliere onderwijsprogramma.

Maar is het ook mogelijk mijn volledige master volgen in de richting van bouwtechniek en/of uitvoeringstechniek? Ja, dat kan!

De Graduate School is een onderwijsprogramma dat streeft naar de keuzevrijheid van studenten. Deze keuzevrijheid betekent dat studenten de mogelijkheid krijgen om de master in te richten in de richting bouwtechniek en uitvoeringstechniek, de vrije master.

Maar wat houdt dit uiteindelijk in binnen het curriculum van de opleiding Bouwkunde?Het schema hiernaast illustreert de verhouding van bouwtechniek en uitvoeringstechniek ten opzichte van de overige disciplines.

Bouwtechniek

Bouwtechniek is de discipline die zich bezig houdt met productontwikkeling, conceptontwikkeling, innovatie en duurzaamheid. In het certificaatprogramma wordt onder andere ingegaan op de stateof-the-art bouwtechnieken en methodieken en in het eindproject wordt er dieper ingegaan op de realisatie van deze innovaties en technieken.

Uitvoeringstechniek

Uitvoeringstechniek is de discipline welke ingaat op het uitvoeren van een gebouw.

De focus ligt op het productieproces van een gebouw met een optimaal gebruik van materiaal, materieel en werknemers.

Het certificaatprogramma focust op werken bouwmethoden, maatbeheersing en proces- en productontwikkeling, met als doel het uitvoerbaar maken van een ontworpen gebouw.

Voor beide disciplines zijn er vaardigheden nodig van alle aspecten van de bouw.

Zo komt vanuit de richting Structural Design de kennis en expertise op het gebied van constructies. Deze unit biedt het certificaatprogramma Construction Technology aan. De unit AUDE biedt het certificaatprogramma van Bouwtechniek aan. Daarnaast kunnen de technische ontwerpvakken een grote bijdrage bieden voor een bouwtechnisch ingenieur. Vanuit BPS wordt de nodige kennis aangeboden op het gebied van installatietechniek, materiaalkunde en duurzaamheid. De Masteropleiding CME gaat in op de managementkant van het vakgebied.

Wil je meer informatie over de vrije master of over het kiezen van je vakkenpakket? Stuur dan een mail naar support@bwk.tue.nl of kom langs op vloer 2!

Zoals geĂŻllustreerd hebben de disciplines bouwtechniek en uitvoeringstechniek raakvlakken met alle masterspecialisaties die worden aangeboden binnen de master bouwkunde (Architecture, Building and Planning) en de master Construction Management and Engineering (CME). Dit betekent ook dat het curriculum van een vrije master bestaat uit vakken van alle masteropleidingen en masterspecialisaties.

Voordat verder wordt toegelicht hoe bouwtechniek en uitvoeringstechniek zich verhouden tot de masteropleidingen wordt eerst nader ingegaan op de disciplines zelf.

tekst en figuur: Pieter van Nunen

7

SUPporter 3 - Juni 2016

Innovation on Site

Masterproject Construction Technology 7RC50 Innovatie op Locatie, or Innovation on Site as it is called now, has been and still is a showpiece of how to implement the workfield of the Built Environment into university education. For the first time in the history of IoS, a whopping nine co nstructio n co mpanies participated , by providing interesting construction sites with even more interesting problems or challenges. In this article one can find a short description of all the nine groups.

Nine groups have been able to attend the course Innovation on Site 2016. For us to be able to have nine companies providing decent challenges for our students to analyse, was a challenge on itself.

As every year, Bouwend Nederland, has assisted us in providing nine construction sites, and collecting a proper jury. In this jury, this years chairman, Raymond Vaessen, director of Van Wijnen Sittard B.V., was able to lead the jury as a true expert. Heleen Herbert, CEO at Heijmans, was able to give very good remarks.

As an expert on construction site safety, Adri Frijters, was also part of the jury and focussed in judging the groups more on

 

Winners Innovation on Site 2016; Sahand Asgarpour, Yaron Moonen and Philip Groeneveld

his profession. To make a complete jury, Erik Vastert, former responsible lecturer in Construction Technology at the TU/e, now was part of the jury, as the expert on IoS. Because of the huge amount of groups, attending the course IoS, a preselection was necessary, where five out of the nine groups were nominated for winning IoS 2016. These finalists, on the 8th june, held presentations in the Zwarte Doos for an audience, companies and of course the jury.

 

After jury deliberation, Raymond Vaessen, stepped to the front of the room and pronounced the winner of IoS 2016 is Group 2 van Wijnen - DC Bol.com, in second place is Group 1 Era Contour | TBI - Queeckhoven/Mussen en Merels and in third place is Group 8 HBO Bloemenbuurt Zuid.

 

  

 

 

  

 

 

 All 9 groups of IoS 2016

8

tekst en foto’s: Nick van de Werdt

SUPporter 3 - Juni 2016

Group 1: Era Contour | TBI - Queeckhoven/Mussen en Merels Lex Hermens & Mike van der Linden In Utrecht, contractor ERA Contour|TBI is realising a housing project that consists of 117 houses. The houses are constructed with a conceptual building method called WoonLab. With this concept a lot of prefabricated concrete elements are used to make the structural works. Windows and window frames are also prefabricated in the structural wall elements. The floor is made with hollow core floor slabs. Due to this, the structural work of a block of houses can be made within a matter of days, creating an almost air tight structure. Ventilation of the houses is hard after this point, because the windows cannot be opened. This leads to water accumulation in the hollow core floor slabs.

By using methodical analysis techniques a solution for this problem is attempted to be found. This eventually led to five possible solutions which are graded in terms of building quality (is the problem

solved), safety/heal risks, time and costs.

A solution where the hollow core floor slabs are protected from external conditions proved to be the best. This solution also included an innovative idea for a dry mechanical connection between the hollow core floor slabs and an alternate scaffolding system.

Construction site Mussen en Merels

2nd place

Innovative clamp

Students Lex and Mike

Group 2: Van Wijnen - DC Bol.com Philip Groeneveld, Yaron Moonen & Sahand Asgarpour Constructing the new Distribution Centre (DC) of bol.com with a surface space of 135.000 m2 (26 football fields) in eleven months, is the task that ‘Van Wijnen’ has for their client Bol.com. This new DC will be built in Waalwijk and will prepare Bol.com in the nearby future for an increase of the amount of goods sold by e-commerce.

Construction site Bol.com

To construct such a gigantic building in this small time period is an enormous task and demands a lot deployment of the building team. It was for this reason that Van Wijnen asked us to have a look at the building process and find out if there are possibilities to improve workflows, and if possible accelerate the construction process. Our investigation hereby was mainly focused on module 2 and 3, the parts of the building that provide the warehouses of the DC. After making an investigation with different cases to improve the building process we came to the conclusion that the main problem is that all activities are working one after another, and that makes the building process long and sometimes chaotic.

So what our solution provides is a prefab element where they can build in an early stage of the construction process the Entresol floors or system floors (a separated construction that is placed in the building) in module 3. Where at the same time they construct the normal workflow in module 2. By doing this they could

1st place

not only save four weeks of construction time, they split the two main workflows from each other so that they can’t conflict each other anymore. By doing this it provides a better a quicker way of constructing the warehouses and it helps to reach the deadline in time.

Concrete foot

Students Philip, Yaron and Sahand

9

SUPporter 3 - Juni 2016

Group 3: Jongen - Meulen | Volkerwessels - Jazz City Roermond

Nominated

Jan de Boer & Rob Claessens

For the project Innovation on Site we were sent to Jazz City in Roermond. This is an expansion of the Designer Outlet and will be a new dynamic centre with apartments, entertainment, restaurants, cafés and shops. It will attract 7 million visitors each year.

Because of a delay of three weeks, caused by some mistakes by the structural engineer, two problems will occur. One of the cranes, that is placed in another block of shops, will not be removed in time, therefore starting

the construction of this block will be delayed as well. Also, props that are placed in future shops, which are needed to support the scaffolding on top, will be removed too late.

This means that the shops won’t be handed over in time. This all leads to not finishing the shops before the deadline, which will result in high fines of € 1 million per day.

For both problems several solutions were developed after which the best solution was chosen. For the problem regarding the crane, the best solution is to use a mobile

Construction site Jazz City Roermond

Stefan Werner, Luuk Titulaer & Meruyert Albagambet

Construction site IQ Woning

Innovative tilting bench

10

For us it was a nice experience to spend a whole week on a construction site. It provided us with more insight in the working practice in reality. A fun but exhausting week.

Students Jan and Rob

Group 4: IQ Woning | Ballast Nedam - Weert We as team 4 were assigned to the iQwoning® factory site. iQwoning® is a company which has accomplished to combine the automotive industry with the building industry. The basis of this unique concept begins with the manufacturing of six high-quality concrete elements, which in time can be assembled

crane instead, at another position, to finish the crane activities. For the second problem using a suspended scaffolding was a good solution. Another solution, which is easier to execute, would be to use an innovative temporary structure to make the use of props redundant.

to a iQwoning®. Currently, iQwoning® has seven concrete moulds in their possession that are able to manufacture seven elements a day. iQwoning® is planning to increase their production capacity, so they have purchased another four moulds. This will increase the production capacity to eleven elements a day.

Our task was to research and observe the current logistic situation of the production process (seven moulds) and to inventory any existing and expected bottlenecks. After a week of observation and investigation, we had formulated the following problem definition: “In future situation, when up-scaling the production capacity, the capacity of the element crane is too low.”

The crane mentioned in the problem definition has to make four movements for each element, which in total takes approximately 40 minutes. Multiplying this time with the desired production of 11 elements a day in the future, results in almost 8 hours of crane usage.

Nominated The solution we have created for this problem enables the crane to skip one movement and thus reduces the element crane usage. Our solution is realised by making a modification, which pushes the element on a trolley instead of lifting it with the crane. The solution is expected to reduce the necessity of the element crane by 30%. In addition, we have calculated that the investment of this modification will be earned back within 5 years.

This whole project was a big and interesting challenge for our team, which we managed to cope with. We have gotten valuable knowledge on how the factory for prefabricated elements works.

Students Stefan, Luuk and Meruyert

SUPporter 3 - Juni 2016

Group 5: BAM - Kennedytoren

Remco van Roestel, Berenisse Hernandez Quinones & Shai Nahum Corrales Silva Relocation HERE Eindhoven is a large reconstruction project of seven floors in the Kennedy tower. The project was assigned to the company BAM in December 2015. The building costs will be around 3,8 million euros, which puts the project on the separation line between the maintenance department and the construction department. The construction is characterized by a very short building period (January - April 2016), a client that changes a lot of design aspects during the construction, and the full responsibility for BAM as the general contractor.

After a very intensive construction period, BAM is almost done with this project. After the 28th of April, HERE moved in their new office, while there is still some remaining work to be done. Originally, a fine of thousand euros a day was set for any delay.

However, since HERE was able to move into their new office, and considering the large

construction process, especially when a lot of different parties are involved. By creating a standard protocol, everyone knows how to check their work. For the management it will also be easier to keep an eye on the subcontractors, by being able to follow the development of their work step by step.

The improved way of communicating will also result in faster decisions on site, regarding small obstacles, but for instance also large RFC’s.

Kennedytoren by night

amount of design changes, the fine has not been applied.

The aim for the presented solution is to show new and more efficient ways to organize the

Students Remco, Berenisse and Shai Nahum

Group 6: Stam + de Koning - De Groene Toren Kay van Meerwijk, Thomas Dam & Mario Santamaria Puga After two days of roaming and analysing on the Space-S project in Eindhoven, the project group asked the supervisor if the unclear problem definition could be taken into an extreme case, having no construction site at all. One of Stam + de Koning new building projects is De Groene Toren at the Vestdijk in

Eindhoven. The façade will be replaced by new façade panels and the interior will also be refurbished.

The problem analysis results in the importance of the transport on site of all several building elements. Various crossing transport chains of export and import of building material in the 14 storeys tower need to be coordinated. The safety of the pedestrians and traffic is another aspect on this project. The transport plan and the safety come together in the assemblage of the new façade panels. If the assemblage takes too much time, the storage of the panels becomes too large, which gives risk

of damage. Moreover in the current situation the use of a safety net attached to a scaffolding impedes the montage as well.

The solutions of these problems concern the coordination of the transport chains and improving the assemblage using a specific transport- and assemblage systems as indicated in the images. The safety will be guaranteed by a self-climbing scaffolding system with a curtain wall. Due to the safety it is only happening at the height where the scaffolding is at that moment.

After all the project was very interesting to get in touch with Stam + de Koning and also the learning process about problems on the construction site.

De Groen toren

Self-climbing scaffolding system

Students Kay, Thomas and Mario

11

SUPporter 3 - Juni 2016

Group 7: Huybregts Relou - Student housing TU/e

Francisco Jose Bernal Ferrer, Renée van der Wurff & Patricia-Alexandra Diaconu

A case study on the water penetration problems existent in the Student Housing project developed by Huybregts Relou in Eindhoven (The Netherlands) is presented in our report. Water infiltration resumes to penetrate through the installation shafts and between joints as well as caused by the existing water in the construction materials.

After a comprehensive analysis, a shaft covering presents itself as the best possible solution for our problem on site according to the criteria stablished. Although this solution does not cover the criteria about preventing water penetration through joints, it prevents water coming inside through the shafts (intended holes) until the outer shell is finalized. Considering the fact that our contact on site gave more importance to the water penetration through the shafts, it makes sense to give a higher priority to this criterion and therefore to this solution.

About the material, biodegradable material

3rd place

appears to be the green solution as it is an option that will not need any removal. This is due to the fact that the material applied will disintegrate in the end. On the other hand, it is considered an experimental material, more expensive in comparison with other petroleum based plastics.

Hydrophobic material is on the other hand a more economical solution. Nevertheless, once applied it needs to be removed by hand when pipelines are installed through

the shafts, which adds an extra requirement in the building process.

Moisture problems in studenthousing TU/e

Students Francisco, Renée and Patricia

Finally, in terms of performing the research we can conclude that the on-site experience gave a very good understanding on the cause of the problem. Also, the discussions with the experts on site (site engineer and technical engineer) made the building process and the damages caused by the problems clearer. The problem analysis methods helped us to better map the roots of the problems and their implications.

Lastly, the criteria based system and the morphological map helped us combine

Group 8: HBO- Bloemenbuurt Zuid

Miryana Stancheva, Glenn Pennings & Maria Camila Duarte Nominated

Due to the unfeasibility in renovating Bloemenbuurt-Zuid, the authorities chose to redevelop the area. The housing company however, demanded that the social structure remains preserved. Hence, a Collective Private Commissioning-Cooperation was initiated, in which the future inhabitants (buyers of the plots) were actively co-developing the housing design, which co-development happened within the boundaries set by the municipality and the housing organisation.

Regardless of the set boundaries, the clients

Construction site Bloemenbuurt Zuid

12

had the freedom to choose between three types of extensions for their properties.

Subsequently, the freedom of choice resulted in the variation of depths in the façade surface in each storey and between the different storeys of the total structure.

After analyzing the situation on site from several different perspectives and with the help of tools such as the Ishikawa diagram and the Porras stream analysis, we managed to discover that the reasons why the current scaffolding system doesn’t comply with the needs on site are several. Firstly the problem can be divided into two main sub-categories and namely, managerial (cost-oriented decision making) and technical issues (low flexibility of the scaffolding system). The managerial aspect refers to the decision making procedures of the company, whereas the technical aspect can be further broken down into three different categories, namely problems due to fixed sizes of scaffolding platforms, distance to the façade bigger

than allowed by the safety regulations and overlapping of wooden planks which creates a tripping edge.

Each from the aforementioned problems was tackled separately where for the managerial part the solutions were presented in the form of recommendations for the future, based on hard data and comparison of prices. The uneven surface resulting from the overlapping of the wooden planks was solved by the use of rubber covering (usually used to protect cables). The other two technical problems were tackled by the implementation of two types of slidable metal platforms, one adjustable in length and the other – adjustable in width.

Students Miryana, Glenn and Camila

SUPporter 3 - Juni 2016

Group 9: Hurks - Blixembosch Buiten

Omar Abdelghaney, Maria-Niki Kravari, Marleen van Wanroij Spending a week on the Hurks Blixembosch Buiten site was a unique and highly educational experience. Apart from gaining firsthand valuable site knowledge, we were exposed to real life practical problems that Hurks faced on this particular project. In our

Construction site Blixembosch buiten

case, we were asked to find solutions for Hurks’ problem of being forced to build the 16 townhouses of the project horizontally instead of vertically due to logistics, structural and architectural issues, as well as subcontractor demands. The reason for this is that Hurks gets paid for a house according to the construction progress of that house. Therefore, they wanted the houses to be built subsequently in order to be able to start recouping their money as early as possible rather than in one big bulk in the end. In order to make this possible we suggested architectural changes for some elements, some traditional and some innovative structural options, as well as logistics and subcontractor solutions.

These solutions would allow Hurks to manage to build vertically, improve their rate of return on their investment, as well as cut down on construction time by over 50% for one house, and over 7% for the total

project. In the end, finding a solution was a long and difficult process for us as it had to be tailor made for this particular project, as well as be cost effective and innovative.

We are glad we were able to experience this process and gain insight by seeing how the theoretical work was applied on site.

We want to thank Frank Stoop for his time and effort to help us with our project, as well as Cor de Bruin for his supervision over the project and for the advice he offered us during the time we worked on this project.

Students Omar, Maria-Niki and Marleen

Thanks, to all companies We, as SUPport, want to thank first of all Bouwend Nederland, and especially Karin Oomen, for their support in this major activity, that we are able to organise because of their assistance .

2016. We think you all delivered nice work!

We want to thank the supervisor and responsible lecturer of the course Innovation on Site, Cor de Bruijn, for his effort of tutoring all students.

We also, want to thank all construction companies that provided us with construction sites and gave insights in their construction processes, revealing problems and challenges! A major thanks to all of you!

Last but not least we want to thank the complete jury, that made a decision on what group should win Innovation on Site 2016; Raymond Vaessen (chairman), Heleen Herbert, Adri Frijters, RenĂŠ Meyboom and Erik Vastert.

Next we want to thank all the students that attended the course Innovation on Site

Special thanks to

13

SUPporter 3 - Juni 2016

BierKrattenBrug Bouwers aan het woord

voorbereidingen werden niet enkel binnen, maar ook buiten gedaan. De grond waarop de brug gebouwd werd moest worden uitgevlakt en voorzien worden van voorbelasting, waar ik ook aan heb bijgedragen.

Mijn naam is Evgeniy Jutinov en ik studeer constructief ontwerpen.

Ik ben een van de vrijwilligers die hielp bij de bouw van de BierKrattenBrug, echter realiseerde ik me al snel dat ik meer betrokken wilde zijn bij dit bouwwerk. Via een paar medestudenten kwam ik zodoende in aanraking met de BierKrattenBrug.

Voordat er eenmaal gebouwd kon worden, moesten vele voorbereidingen getroffen worden zoals plannen, bestellen, ect. De

I k b e n To m m y N u i j t e n , e e n bouwkundestudent in de richting architectuur. In 2012, een jaar voordat ik aan de TU ging studeren, werd er ook een BierKrattenBrug gebouwd. In die tijd heb ik het project gevolgd in de hoop er zelf ook een te mogen bouwen. En die kans kwam vier jaar later.

De dinsdag was de eerste dag dat ik meehielp. Net als bijna iedereen had ik het vooroordeel over studenten die een BierKrattenBrug bouwen: hoe serieus kan

14

De bouw van de brug zelf begon op 18 april en het duurde tot en met het weekend van de recordpoging. Ik heb voornamelijk het werk gedaan wat de meeste mensen niet leuk vinden; het vullen van de kratten met water. Het vullen was vies en fysiek zwaar werk. In totaal werden ongeveer 2500 kratten gevuld, die samen twee torens aan weerszijden van de Dommel vormde. Naast het vullen van de kratjes heb ik ook geholpen met het prefabriceren van de verschillende snedes. Toen de brug voltooid was en op de steiger rustte, werd één van de torens richting de andere gevijzeld om de ruimte tussen de kratten te dichten en spanning aan te brengen in de boog.

dat zijn? Op een vroege dinsdagmorgen kwam ik aan op de bouwplaats. Er werd gelijk gewezen op de veiligheid: altijd bouwschoenen aan én een helm op. Voor alle bouwers aan het werk gingen was er eerst nog een veiligheidsinstructie waar de aandachtspunten werden genoemd, de werkzaamheden van de dag en de BHVer werd kenbaar gemaakt. De ochtend mocht ik samen met Lars Croes de hoogte in om de steiger af te bouwen. Rond het middaguur was de steiger klaar en werd er geluncht. Na de lunch werd een deel van de ochtendploeg afgelost door de middagploeg. Dinsdagmiddag werden de eerste kratjes gelegd van de brug. Via een grote bak met water uit de Dommel werden lege bierkratjes gevuld. Na twee uur kratjes vullen begon de spierpijn al op te komen.

De mensen die de kratjes aan het vullen waren, werden afgelost en begonnen met de ‘BKB 2016’-letters te maken.

Op zaterdag stond ik weer ingepland. Na een dag vol colleges ben ik vaak gaan kijken bij de brug. Op zaterdag was het

De volgende dag werden twee teams opgesteld, waarvan ik deel uit maakte, om de steiger stapsgewijs te laten zakken.

Het verliep erg soepel, waarbij geen problemen naar voren gekomen zijn.

Dit was voornamelijk te danken aan de toezichthouders; Niels Bartels en Gosse Slager. Naast het bouwen van de brug zelf, moesten er ook nog vele andere werkzaamheden verricht worden.

De nevenwerkzaamheden waarmee ik hielp waren het verzorgen van terreindecoratie, valbeveiliging plaatsen in de Dommel, opruimen van overbodige of afgekeurde kratten en allerlei overige nevenwerkzaamheden.

Er werken vele lange dagen gemaakt door iedereen en met z’n allen hebben we enorm veel werk verricht. Ik vond het een voorrecht om aan dit project mee te mogen werken en kijk er met trots op terug. Door dit project heb ik veel mensen leren kennen en ben zeker een paar goede vrienden rijker geworden. Ik zou zonder lang nadenken nogmaals aan een dergelijk project meehelpen. na een week mooi weer een stuk slechter.

Het was koud en het regende. Gelukkig mocht ik de steiger in, daar was het droog. De steiger werd omlaag gedraaid.

Dit gebeurde door de steiger vanuit het midden naar buiten steeds een klein stukje omlaag te draaien. Dit proces werd steeds herhaald en wegens de benodigde precisie gebeurde dit op een lage snelheid. Dit zorgde ervoor dat er voldoende tijd was voor koffie, koekjes en grappen, maar ook dat het erg koud bleef.

Op het einde van de middag stond dan de recordpoging gepland. Harde wind zorgde ervoor dat de brug stevig ging bewegen en zorgde voor grote onrust onder de bouwers. De poging werd herstart en zo begon het uur aftellen. Tijdens het uur heb ik met vrienden gepraat die in het publiek stonden. De laatste 5 minuten werden met de commissie en de bouwers doorgebracht. 3.. 2.. 1.. Het wereldrecord is binnen! Bier werd door de lucht gespoten en gedronken. En net als iedereen trots dat ik mijn kratje heb bijgedragen aan de BierKrattenBrug 2016!

SUPporter 3 - Juni 2016

Ik ben Eveline Demouge en masterstudent architectuur. Ik ben een actieve student, heb in meerdere commissies plaatsgenomen, en ben bestuurslid geweest van het 29e bestuur van CHEOPS. Ik had al meerdere malen de flyers gezien waarin er gezocht werd naar vrijwilligers voor het bouwen van de BierKrattenBrug en had eigenlijk al besloten dat ik mee wilde bouwen, maar na Wouters enthousiaste overtuigingsrede heb ik me meteen aangemeld.

Ik ben Julien Meijboom, een tweedejaars bachelorstudent Technische Bedrijfskunde aan de TU/e. Ik ben altijd op zoek naar leuke uitdagingen en projecten binnen en buiten mijn opleiding, en was bij toeval aanwezig op een evenement waar de BierKrattenBrug werd gepitcht.

In de pitch werd toegelicht wat het plan was en hoe ze dit gingen bewerkstelligen.

Ik was meteen gefascineerd, een 27 meter lange BierKrattenBrug én dat ook nog eens

E n t o e n w a s h e t m o m e n t d a a r, m a a n d a g o c h t e n d 0 8 . 0 0 u u r, veiligheidsschoenen aan, hesje aan, bouwhelm op en gaan met die banaan.

Na een uurtje met een drietal vrijwilligers onderdelen voor de steiger aangegeven te hebben greep ik mijn kans en klom ik de steiger op en heb ik eens even laten zien dat vrouwen wel degelijk ook de steiger in elkaar kunnen zetten. Superleuk vond ik dat, vroeger was ik al fanatiek met K’nex, maar zo op schaal 1:1 vond ik het toch wel heel leuk om even een steentje bij te kunnen bijdragen en een stukje van de steiger in elkaar te zetten. Ook van het hele bouwvakkersfeertje dat op de bouwplaats hing werd ik helemaal blij, samen koffie drinken en schaften, ik ben zelfs nog na mijn dienst een tijdje blijven hangen met Anne in ons Bavaria shirt omdat we niet weg wilden. Vervolgens heb ik op vrijdag nog meegeholpen met toch wel het belangrijkste onderdeel van de hele organisatie: de partytent voor de VIPs. Samen met Anne is er toch een mooi vakkundig vloertje in deze partytent

aangelegd. Het toppunt was het terras van pallets wat we ook nog maar even als bonus hebben neergelegd zodat de VIPs een optimaal uitzicht op de BierKrattenBrug zouden hebben. Mocht mijn toekomst als architect niks worden dan is er al een plan B: ‘Anne en Eveline voor al uw vloeren en terrassen BV’. Het hoogtepunt was natuurlijk zaterdag tijdens de recordpoging toen we allemaal in ons Bavariashirt aanwezig waren en de commissie konden aanmoedigen en feliciteren met de mooie brug. Ik heb genoten op het ‘fantastisch aangelegde terras’ van het uitzicht op de brug, ben heel blij met het Bavariashirt als mijn nieuwe pyjama, heb het superleuk gevonden om mee te mogen en kunnen helpen aan de brug en kijk er met een enorme glimlach naar terug.

over de Dommel. Een wereldrecordpoging, dat was een uitdaging waar ik graag een bijdrage aan wilde leveren. Op deze manier kwam een bedrijfskundige ineens tussen allemaal bouwkundigen terecht.

In eerste instantie twijfelde ik of ik met mijn achtergrond wel iets kon bijdragen als bouwer. Deze gedachte werd al snel vergeten toen ik aan de slag ging. Er was een strakke planning en we werden bij binnenkomst dan ook meteen in groepen opgedeeld en aan het werk gezet. Je merkte dat iedereen erg gemotiveerd was om het wereldrecord terug naar Eindhoven te halen.

De dag van de recordpoging, zaterdag 23 april, was dan ook een dag vol spanning.

Terwijl de bezoekers zich langzaam verzamelden om de recordpoging bij te wonen begon het steeds harder te waaien waardoor we met pijn in het hart de eerste poging moesten staken. Terwijl de wind de letters, andere bierkrattenconstructies en zelfs bijna de tent vernielde bleek de brug sterk genoeg te zijn waardoor de recordpoging vrij snel hervat kon worden.

Ditmaal met succes. De ontlading was niet te beschrijven en werd dan ook meteen gevierd met een glas Bavaria. Ik wil graag de organisatie en het team van bouwers bedanken voor deze geweldige ervaring!

Hoewel ik me vooral met simpele taken bezighield zoals het vullen van de kratten, sjouwen en het opzetten van de ‘BKB 2016’ letters (deze hebben de storm op de dag van de poging helaas niet overleefd) voelde ik me erg verbonden met het resultaat. De spierpijn na een dag bouwen gaf me dan ook een gevoel van voldoening.

Tekst: Evgeniy Jutinov, Tommy Nuijten, Eveline Demouge en Julien Meijboom Foto’s: Paul Hemmen

15

SUPporter 3 - Juni 2016

Samen werken aan een betere leefomgeving De kernactiviteiten van Ballast Nedam spelen zich af op de werkgebieden huisvesting en mobiliteit.

Daarbij richten we ons op integrale projecten en op een innovatieve, industriĂŤle manier van bouwen.

Het vraagt om ondernemerschap, creativiteit en doorzettingsvermogen. Kortom, het vraagt om mensen met bijzondere kwaliteiten.

Of het nu gaat om een stage, afstuderen, of een startersfunctie, bij Ballast Nedam krijg je de kans om je loopbaan vorm te geven. Zo krijg je de mogelijkheid om te werken aan spraakmakende projecten.

16

We staan open voor jouw visie en geven je unieke kansen om je ideeĂŤn daadwerkelijk te ontwikkelen.

Ben je enthousiast en wil je met ons meebouwen?

Kijk dan op onze website: www.ballast-nedam.nl of neem direct contact op met Willem Luttikhuizen, w.luttikhuizen@ballast-nedam.nl van Personeelszaken.

www.ballast-nedam.nl

SUPporter 3 - Juni 2016

Workshop Lassen Lassen in de praktijk Dat praktijkkennis essentieel is voor de ontwerper en onderzoeker weten we al langer, en bouwtechniek is het vakgebied bij uitstek waar kennis en praktijk bij elkaar komen. In de bouwwereld waarin prefabricatie een steeds belangrijkere rol in het bouwproces begint te spelen is het lassen een zeer belangrijke handeling die nog altijd voor het grootste deel op de bouwplaats wordt uitgevoerd.

Daarom organiseerde SUPport op dinsdag 26 april een lasworkshop in samenwerking met het Summa College, Bouwen met staal en het NIL (Nederlands Insituut voor Lastechnieken).

De lasworkshop, die de gehele middag zou duren, vond plaats in het lascentrum de Kempen van het Summa College in Bladel.

Er werd rond het middaguur verzameld bij de balie van SUPport, om vervolgens met twee personenbusjes naar Bladel te rijden.

Bij het Summa College aangekomen startte het programma met een tweetal lunchlezingen verzorgd door Bouwen met staal en het NIL. Terwijl we de zeer

Uitleg en demonstratie voor er werd begonnen met lassen

uitgebreide lunch aan het wegkauwen waren, maakten we kennis met de toepassing, ontwerptechnieken en praktijk van de lastechniek. Verschillende projecten waarin het grootste deel van lasverbindingen nog op de bouwplaats moesten worden uitgevoerd werden besproken, waaronder het recent geopende station van Arnhem.

De door de architect Ben van Berkel ontworpen stationshal bleek zo ingewikkeld uit te voeren dat het uiteindelijk door een in scheepsbouw gespecialiseerd bedrijf moest worden uitgevoerd. De gevelstructuur bestaat uit 150 unieke dubbel gekromde elementen die aan elkaar moesten worden gelast tot een dragende constructie op beton.

Naast bouwprojecten werden ook enkele infrastructurele projecten zoals de renovatie van een brug toegelicht. Het werd ons vrij duidelijk dat lassen niet enkel een bouwtechnisch proces is, maar dat het ook een essentieel en invloedrijk onderdeel van het gehele bouwproces kan zijn. Verder werd er uitgebreid aandacht besteed aan de verschillende lastechnieken en, niet onbelangrijk, de veiligheidsaspecten van het lassen.

Na de lezingen was het tijd voor hetgeen waar het de hele middag om draaide: zelf met de lasapparatuur aan de slag gaan. Nadat we beschermende kleding hadden aangetrokken en onze laskappen op hadden gezet werd de werking van de apparatuur uitgelegd en het lassen door de instructeur van het Summa College voorgedaan, waarna we in tweetallen aan de slag konden om zelf te gaan lassen. Er werd begonnen met de meest toegepaste las: de hoeklas. Op een rechthoekig stuk staalplaat moest loodrecht op de beide vlakke zijden een andere plaat worden gelast, waardoor er een uitgerekt kruisvormig X profiel ontstond. Deze uitdaging was voor sommigen echter nog niet genoeg en er werd door de studenten ook geĂŤxperimenteerd met de buitenhoeklas, waardoor er met een 4 tal stukken staalplaat een koker gelast kon worden. Door al ons enthousiasme vloog de tijd om, en voor we het wisten was het tijd om alweer richting Eindhoven te vertrekken om nog een beetje op tijd voor het avond eten aan te komen. Al met al was het een leerzame dag waarop we veel kennis en praktijk ervaring hebben opgedaan.

Tekst: Joost Katoen Foto’s: Nick van de Werdt Het laswerkstuk wordt gekoeld met water

17

SUPporter 3 - Juni 2016

Bouwplaatsbezoek Potentiaal Van onderwijs naar woningen Op 4 mei brachten we met twaalf SUPportleden een bezoek aan de bouwplaats van Potentiaal.

Hier bouwt Dura Vermeer het onderwijsgebouw om tot studentenwoningen voor expats.

Potentiaal is het hoogste gebouw van de TU/e Campus en maakt deel uit van de eerste bouwfase van de TU/e. Daarnaast maakt het met dertien verdiepingen boven maaiveld deel uit van de skyline van de universiteit.

Na afgereisd te zijn naar de locatie werden we ontvangen in de bouwkeet. De excursie begon met een uitleg van het project door uitvoerder Virgil Tas, medewerker van Dura Vermeer. In juli 2015 werd begonnen met het project, en als alles volgens planning verloopt, zal het gebouw 26 augustus 2016 opgeleverd worden. Vooralsnog is dit haalbaar. In het gebouw zullen uiteindelijk 441 studenten kunnen wonen op de eerste tot en met de dertiende verdieping.

Daarnaast zullen in de plint van het gebouw enkele voorzieningen komen, zoals een supermarkt en gemeenschappelijke ruimten.

Qua uitvoeringstechniek zijn er enkele aspecten die dit project bijzonder maken.

Omdat het gebouw gelegen is op een universiteitscampus is de beschikbare ruimte klein en dient de overlast beperkt te worden. Daarom wordt transport van materialen voornamelijk na de reguliere werktijden gedaan, dus na vier uur ’s middags en op zaterdagen. Een ander bijzonder aspect is dat binnen één gebouw, tegelijkertijd drie hoofdfasen uitgevoerd worden; sloop, asbestsanering, en opbouw.

Uitleg asbestsanering

18

Gevelrenovatie Potentiaal

Waar op een bepaald moment op de onderste verdieping de oude gevel nog gesloopt diende te worden, was de bovenste verdieping al klaar om opgeleverd te worden.

Na deze uitleg begonnen we aan de rondleiding. Compleet uitgerust met bescherming gingen we een kijkje nemen in het gebouw. Tijdens de rondleiding konden Virgil en Jitske, die stage loopt bij Dura Vermeer, al onze vragen beantwoorden.

Beginnend op de begane grond zagen we dat de sloopfase gereed was en dat inmiddels het asbest volledig gesaneerd is. De asbestsanering was een hele klus aangezien er royaal asbest gebruikt was bij de bouw; van gevelpanelen tot leidingen tot plaatjes in de vloeren. Een paar verdiepingen hoger waren de prefab badkamers binnengezet. Als ook de gipsplaten binnengezet zijn door middel

Bouwmateriaal wordt aangevoerd via de gevel

van de torenkraan, kan de nieuwe gevel ertegen, wat te zien was op de verdieping erboven. Wanneer de nieuwe gevel geplaatst is, en de verdieping dus wind- en waterdicht is, kan worden begonnen met de afbouw. Ook hier is te zien, hoe hoger de verdieping, hoe verder de fase van de afbouw. De afbouw van het gebouw bestaat uit de installatie van de badkamerunits, het plaatsen van de binnenmuren en deuren, het aanbrengen van de afwerkvloer, het aanbrengen van leidingen en uiteindelijk het plaatsen van keukens. Uiteindelijk zal Dura Vermeer de woningen volledig gemeubileerd en gestoffeerd opleveren.

De TU/e vindt het belangrijk dat het industriële uiterlijk van Potentiaal in stand blijft. Zo bestaat de nieuwe gevel ook uit panelen op een regelwerk. Maar ook van binnenuit blijft het industriële beeld intact. Dit in de vorm van zware, stalen

Rondleiding over een van de verdiepingen

SUPporter 3 - Juni 2016

voordeuren van de appartementen, en het niet afwerken van de plafonds.

Na nog even vanaf het dak de skyline van Eindhoven bekeken te hebben, zijn we terugkijkend veel over het project te weten gekomen. Als afsluiting van de rondleiding hebben we nog een kijkje genomen in Corona, een klein gebouw naast potentiaal, wat deels gesloopt zal worden, en deels als betonskelet opgeleverd zal worden. Ook hier zullen nieuwe gemeenschappelijk functies in komen.

De oude collegezaal

Prefab badkamermodules worden geplaatst

De gang van een bijna afgewerkte verdieping

Appartement op de bovenste verdieping

Het was wederom een leuke, interessante en leerzame excursie. Dura Vermeer bedankt!

Tekst: Kay Sanders Foto’s: Nick van de Werdt

Groepsfoto op het dak

19

SUPporter 3 - Juni 2016

Workshop Personal Branding Maak je dromen waar!

Wo e n s d a g 2 5 j u n i s t o n d d e workshop Personal Branding op het programma bij SUPport, in samenwerking met CHEOPS. Ongeveer 10 mensen hadden zich opgegeven voor deze middag waarvan het overgrote gedeelte leden van SUPport waren. Nadat er een ruimte was gevonden die wel leeg was begon de workshop met een korte uitleg van CONTINU over hun werkzaamheden en hoe zij zich bezighouden met het ondersteunen van studieverenigingen zoals SUPport. Daarna kon de workshop echt beginnen.

De workshop werd gegeven door Jabbo Smulders, een enthousiaste jongeman die ons een hoop tips heeft gegeven over hoe je je dromen kunt waarmaken. Om de groep een beetje te leren kennen werd er een kort voorstel rondje gedaan waarbij iedereen ook vertelde waarom ze naar de workshop personal branding gingen. Dit verschilde van netwerken tot een snelcursus voor een stagegesprek de dag er na en tot mensen die bijna zijn afgestudeerd en een fulltime baan zoeken. Een leuke, diverse groep dus.

Continu bijt het spits af met een korte presentatie over wat Continu kan betekenen voor studenten bouwkunde

De bedoeling van Jabbo was vooral om ons aan het denken te zetten en te inspireren. Om dit te doen vertelde hij hoe hij zijn dromen tot nu toe heeft waargemaakt. Als kleine jongen wilde hij namelijk al ijshockeyer worden en het is hem gelukt om op zijn achttiende een jaar lang professioneel te spelen in Zwitserland.

Klonk dus wel als iemand die weet hoe je iets voor elkaar kan krijgen! Zijn motto is “Doen is de beste manier van denken” wat resulteert in een middag vol oefeningen.

10 studenten uit verschillende richtingen waren aanwezig bij de inspirerende workshop

20

De oefeningen werden afgewisseld met mooie anekdotes uit Jabbo’s leven. Zo vertelde hij hoe hij ooit als tiener door zijn vader was verplicht om met de buurman mee naar huis te rijden vanaf een PSV feest.

Klein detail: de buurman was de directeur van PSV en Jabbo had nog nooit met hem gesproken.

Een van de belangrijkste dingen die tijdens de workshop naar voren kwam is dat doorzetten de sleutel is naar succes. Er

SUPporter 3 - Juni 2016

zullen altijd obstakels op je pad komen, maar het gaat om hoe jij daar mee omgaat en dat je op jezelf vertrouwd. Daarnaast is het ook belangrijk om negatieve dingen los te laten. Uit neurowetenschappen blijkt dat mensen gemakkelijker dezelfde gedachtes denken dan nieuwe. Er is een soort pad van gedachtes met de minste weerstand waar je in vast roest. Je bent zelf verantwoordelijk voor je overtuigingen en kan ook zelf dit veranderen. En ook hier geldt doen is de beste manier van denken.

Dus moesten we allemaal in ons prachtige notitieboekje van CONTINU opschrijven wat ons beperkt in bepaalde dingen doen. Vervolgens was het de bedoeling dit te transformeren in juist een positieve eigenschap. Door die zin vaak te herhalen kun je je gedachten pad veranderen.

Sommige mensen interpreteerden het echter als in je negatieve eigenschap iets positiefs zien, wat interessante dingen opleverden.

Meike Boom van Continu legt uit hoe belangrijk personal branding tegenwoordig is

Een iets wat concretere tip, was dat netwerken meer is dan iemand op LinkedIn toevoegen. Iets van iemand vragen vergt iets geven, iets gemeenschappelijks hebben en moed. Met die drie aspecten kun je tot succes komen. En wat ook belangrijk is: durf anders te zijn dan anderen.

Tot slot kwam er, natuurlijk met anekdote, een verhaal over powerposting.

Powerposting is het aannemen van een stoere open houding, om je hersenen meer hormonen te laten aanmaken waardoor je zelfverzekerd overkomt. Het beste is om het gewoon zelf te doen natuurlijk. Dus stonden wij daar met zijn allen te stampen en yes te roepen.

Ook de studenten werden aan het woord gelaten

Als afsluiting kregen we een ijshockey puck waar wij allemaal opschreven wat ons het meest bijstond van die middag.

De workshop Personal Branding was waarschijnlijk heel anders dan de meeste mensen hadden verwacht, maar het was wel een erg leerzame en leuke middag.

Tekst: Katja Heidweiller Foto’s: Nick van de Werdt

Jabbo laat hier onder andere zien hoe groot netwerk van contacten we samen in de zaal hadden

21

SUPporter 3 - Juni 2016

Creëer je eigen horizon //Werken bij BESIX Amsterdam Bijlmer ArenA

Parkeergarage Kruisplein

OVT Utrecht

Tweede Coentunnel

Civiele bouw

Industriële bouw

Utiliteitsbouw

Maritieme bouw

Bij BESIX Nederland krijg je de kans om je eigen horizon te creëren. Niet alleen die van jezelf (je carrière) maar die

Trondheim 22 – 24 Barendrecht +31 (0)180 64 19 90 nederland@besix.com

22

van heel Nederland. Want bouwen is een vak, óns vak. Je werkt samen met een team van gepassioneerde mensen aan toonaangevende projecten zoals De Maastoren, New Orleans, Montevideo, de landtunnel A2 en OVT Utrecht.

Wil je je horizon verbreden als stagiair, afstudeerder of Young Professional? Solliciteer dan bij BESIX, een logische keuze! Kijk op onze website voor uitdagende jobs.

WWW.BESIXNEDERLAND.COM/VACATURES

SUPporter 3 - Juni 2016

Excursie RWZI ‘s-Hertogenbosch Op bezoek bij de bouwcombinatie BESIX-Hegeman In de zonnige namiddag van dinsdag 7 juni is een gezelschap van studievereniging SUPport afgereisd naar de rioolwaterzuiveringsintallatie (RWZI) in de Brabantse hoofdstad: ‘s-Hertogenbosch. De opdrachtgever waterschap Aa en Maas heeft het werk gegund a a n d e c o m b i n a t i e B E S I XHegeman. Inmiddels zijn de eerste werkzaamheden van dit project verricht.

De contractwaarde (volgens het Design and Construct principe) voor de combinatie is 40 miljoen euro, exclusief de optie om het contract uit te breiden met een meerjarig onderhoudscontract.

Het project bestaat uit een uitbreiding en renovatie van de waterlijn met een omvorming tot het EssDe ® procedé, ontworpen voor een energie-efficiënte stikstofverwijdering. Hiermee zuivert de waterlijn energieneutraal. Per uur kan de centrale 13.800 m3 rioolwater verwerken.

Tevens wordt er extern biologisch slib aangevoerd voor verwerking en productie van biogas (door thermofiele gisting).

Dit biogas wordt geleverd aan de firma Heineken voor stoomopwekking en aan het afvalstoffenbedrijf voor opwekking tot biobrandstof. Beide procedés zijn innovatieve technologieën gericht op minimale energieverbruik en maximale opbrengst van biogas.

Na een uitgebreide presentatie waarin het project duidelijk werd gemaakt konden de studenten onder begeleiding van Sasha, stagiaire bij BESIX, over het gehele terrein rond struinen. Via de bestaande

De groep enthousiastelingen van SUPport

Bestuderen van bekisting door studenten van een van de nieuw te bouwen nabezinktanks

Veel wapening en vlechtwerk bevindt zich in de bodem de twee nieuwe nabezinktanks.

voorbezinktanks en actiefslibtanks raakten we achterin het terrein waar het verschil tussen nieuw te bouwen werken en bestaande werken goed zichtbaar is. Zo kon de bouwmethodiek van de nieuwe nabezinktanks goed bestudeert worden en vergeleken worden met bestaande structuren.

Sasha kon ons tijdens het rondlopen op allerlei vragen komisch beantwoorden.

Uiteindelijk terug bij de slibgistingtanks, was er tijd om een groepsfoto te maken zoals linksonder te zien.

Wij willen BESIX en Hegeman van harte bedanken voor dit mooie bezoek! tekst en foto’s: Dennis van der Steen bron: www.besixnederland.nl

Bouw van vloer, 57 x 21 meter, voor de actief slibtank

Zicht op nieuwe nabezinktanks vanaf een bestaande

23

SUPporter 3 - Juni 2016

SUPparty

Feesten in Italiaanse stijl: SUPpasta!

De tweede SUPparty van dit jaar stond in het teken van de Italiaanse cultuur met het thema SUPpasta. Wederom in ‘t Lempke, inmiddels stamkroeg van SUPport, werd het dak eraf gefeest op Eros Ramazzotti, Andrea Bocelli en Luciano Pavarotti.

Kim de Boer, commissie lid van de Commissie Activiteiten, hoefde niet lang na te denken over het thema van de tweede SUPparty van dit jaar. Het moest en zou het thema SUPpasta hebben en dat is het ook geworden. Een groot succes mag gezegd worden.

Na een dinertje met de Commissie Activiteiten bij de Spijker, kon naar de overkant worden gelopen (door de regen) om bij ’t Lempke de versieringen op te hangen. Helaas zat het weer niet mee op woensdag 1 juni, een bleef het lange tijd rustig in ’t Lempke. Tot het 10 uur werd en ’t Lempke langzaamaan vol liep met SUPporters die af kwamen op de 100 gratis bier, een welkomstdrankje en uiteraard de gezelligheid van SUPport.

Kortom een geslaagde SUPparty, die volgend jaar overtroffen móet worden in het Lustrum jaar!

Kim en Britt van de activiteitcommissie

De versieringen die door de commissie zelf gemaakt zijn, bestonden onder andere uit kartonnen pizza’s, een kartonnen toren van Pisa, Venetiaanse Gondel en zelfs een heuse kartonnen Colosseum. De kers op de taart waren toch wel de door Kim gemaakte pasta slingers en kettingen, die samen met de gemaakte pasta strikjes een compleet beeld creëerden. tekst en foto’s: Nick van de Werdt Drukte in café ‘t Lempke

Activiteitencommissie heeft weer een mooi feest georganiseerd

24

Het bestuur kan natuurlijk niet ontbreken

SUPporter 3 - Juni 2016

Sjoelborrel

Jaarlijkse strijd tussen SUPport en KOers Ook dit jaar werd er de geroemde Sjoelborrel georganiseerd door SUPport en KOers, waarbij niet alleen op professioneel niveau werd gesjoelt maar ook op professioneel niveau werd aangemoedigd. Wie erbij was, kan navertellen dat het een zeer spannende wedstrijd was.

Als een traditie werd ook dit jaar weer een Sjoelborrel georganiseerd. Bij deze Sjoelborrel wordt een sjoel wedstrijd gehouden tussen de voorzitters van SUPport en KOers. Buitenstaanders denkt hier vaak luchtig over, maar voor SUPport en KOers is het een ware wedstrijd waarin techniek, coaching en sportiviteit de boventoon voert.

Na wat inspelen van beide verenigingen, in de vernieuwde SkyBar, kon de strijd los barsten tussen beide voorzitters. Volgens officiĂŤle regelementen, werd vervolgens eerst door Pieter van Nunen maar liefst

120 punten behaald. Vervolgens bleef Gosse Slager steken op 94 punten, waarna SUPport de sjoelwisselbeker en de winst mocht opeisen.

Om het feest compleet te maken werden vervolgens tussen Nick van de Werdt van SUPport en Pierre Hendriks van KOers, tussen Luuk Titulaer van SUPport en Wessel Manders van KOers en tussen nogmaals Pieter van Nunen van SUPport en Lieneke van der Molen van KOers ook wedstrijden gespeeld, die ongelofelijk maar waar, allemaal door SUPport werden gewonnen.

Een meer klinkende overwinning is bijna niet te bedenken!

Bedankt KOers voor het sportief opnemen van jullie verlies. Op volgend jaar!

tekst en foto’s: Nick van de Werdt

KOers feliciteert SUPport met de winst

Onder opperste concentratie worden de eerste stenen gespeeld

25

FOAMGlAs®-isolatie Vandaag – morgen - altijd

SUPporter 3 - Juni 2016

Oplossingen voor: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Groendaken Waterdaken Parkeerdaken Terrasdaken Gebruiksdaken Metaaldaken Industriële daken Gebogen daken Afschotisolatie

…

en vanzelfsprekend:

■ ■ ■ ■

26

Advies Details Bestekservice Uitvoeringsondersteuning

info@foamglas.nl, www.foamglas.nl

www.octatube.nl

SUPporter 3 - Juni 2016

Afstudeerplannen BIM voor de gevelbranche

Student: Lars van Beers Richting: Building Technology Onderwerp: BIM voor de gevelbranche Mijn naam is Lars van Beers, ben 23 jaar oud en op dit moment bezig met mijn afstudeerperiode. Ik volg de richting Building Technology, maar doe dat wel met een omweg. Ik heb namelijk een vrij masterpakket samengesteld waarin ik nog zoveel mogelijk de nadruk heb gelegd op bouwtechniek. Naast mijn studie ben ik onder andere voorzitter geweest van SUPport en ben ik lid van de Bierkrattenbrugcommissie.

Onder begeleiding van Jos Lichtenberg, Bauke de Vries en de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche) houd ik mij bezig met ‘BIM voor de gevelbranche’.

Vanaf juli 2013 ben ik vanuit SUPport in contact gekomen met Oskomera,

daar ben ik vervolgens een paar jaren gaan werken en maakte kennis met de gevelbouw. Gedurende deze periode heb ik gemerkt dat BIM en de gevelbouw nog niet helemaal samen ging. ‘BIMmen’ was relatief nieuw en dat ging grotendeels naast het interne proces af. Eenmaal bij de VMRG begonnen in september 2015 is het onderwerp verbreed van gevelbouwer naar gevelbranche niveau. Gedurende het vooronderzoek heb ik een verkenning gemaakt van de BIM problematiek binnen de gevelbranche. Hiervoor heb ik niet alleen gevelbouwers benaderd, maar ook softwareleveranciers, productleveranciers en architecten.

Vanuit dit vooronderzoek kon ik concluderen dat de problematiek vooral te wijten is aan de heersende schuttingcultuur en de diversiteit van gevelbouwers, hun projecten en de toegepaste software.

Het eerste is alom bekend binnen de gehele bouwsector, maar ook binnen de gevelbranche zelf speelt dit en in meer en mindere mate ook binnen eenzelfde gevelbouwbedrijf. Software, zeker als het gaat om werkvoorbereidingspakketten en machine aansturing, kunnen heel erg uiteenlopend zijn en zijn vaak gefocust op een specifiek product. Dit zorgt ervoor dat er een groot scala aan software nodig is om alle gevelproducten te kunnen ontwerpen en maken.

In mijn onderzoek ga ik me daarom meer richten op het voortraject, en wel vanaf architect tot en met de engineeringsafdeling van de gevelbouwer. Het doel is het ontwikkelen van een merk-ongebonden met branche -brede ontwerpkennis geïntegreerde objectenbibliotheek voor het modelleren van metalen gevels en daken.

Deze moet op eenvoudige wijze gebruikt worden door de ontwerpende partij voor het opzetten van een DO, waarin hij zijn esthetische, functionele en technische eisen kan definiëren. De bibliotheek zal dusdanig opgezet worden dat de gevelbouwer van een DO een TO kan maken zonder opnieuw te hoeven modelleren. Onlangs heb ik in het kader van dit onderzoek een workshop georganiseerd met architecten en gevelbouwers om hierover te brainstormen en met elkaar in discussie te gaan. Op dit moment ben ik druk bezig met het realiseren van een prototype. Ik verwacht de bouwwereld komend najaar te kunnen verblijden met mijn resultaten.

Brainstorm sessie

Presentatie

Interactieve deelname van architecten en gevelbouwers

27

SUPporter 3 - Juni 2016

Afstuderen

Opleveren zonder opleverpunten?

Student: Wilte Debets Richting: Construction Technology Onderwerp: Opleveren zonder opleverpunten?

Einddatum: april 2016 Ik ben Wilte Debets, 25 jaar oud en aan het afstuderen bij Heijmans Utiliteit. In 2013 ben ik, na mijn bachelor bouwkunde afgerond te hebben, als laatste lichting begonnen aan de mastertrack uitvoeringstechniek.

Voordat ik in oktober 2014 ben begonnen met afstuderen heb ik eerst alle vakken van mij masters afgerond. Ik heb na mijn bachelor besloten om de masters Uitvoeringstechniek te gaan volgen, de keuze hiervoor was voor mij tijdens mijn bachelor al vrij snel duidelijk. De technische kant van de bouw gecombineerd met een stukje management trok mij zeer.

Het vinden van een afstudeerbedrijf is erg soepel verlopen, ik ben in Oktober 2014 dan ook bij Heijmans begonnen aan mijn afstuderen. Heijmans trok mij als bedrijf erg omdat dit een grote aannemer is in Nederland en interessante projecten realiseert, daarnaast kende ik ook al mensen die aan het afstuderen waren bij Heijmans. Dit is uiteindelijk ook het eerste en enige bedrijf dat ik heb aangeschreven voor mij afstuderen, omdat ik binnen een paar weken overeenstemming had met Heijmans Utiliteit over mijn afstuderen.

Toen ik begon met afstuderen was mijn onderwerp anders dan nu. Ik ben begonnen met het onderzoeken van informatie-uitwisseling tussen Heijmans en de opdrachtgever. Na een maand kwam vanuit de TU/e uiteindelijk de opmerking

28

dat dit, naar hun mening, niet binnen de richting Uitvoeringstechniek past. Toen is er in een gesprek met de TU/e en Heijmans besloten om te gaan kijken naar het opleverproces, dit was een onderwerp wat nog aansluiting vond bij het originele onderwerp. Ook had dit onderwerp aansluiting op de wens van Heijmans om de klanttevredenheid te verhogen, dit heeft Heijmans ook omschreven in de contouren van morgen. In ‘de contouren van morgen’ staan meerdere doelstellingen gesteld voor het jaar 2020, een van deze doelstellingen luidt: Tevreden klanten/gebruikers In 2020 geven 100% van onze klanten en gebruikers ons een waardering van ten minste een 8 (schaal 1-10).

Vanuit deze doelstelling en de samenhang tussen de klanttevredenheid en de oplevering, kwam bij Heijmans Utiliteit de vraag naar boven: “Waarom kunnen wij bij Heijmans Utiliteit niet opleveren zonder opleverpunten?”.

Opleverpunten

Een opleverpunt is in de bouw helaas de normaalste zaak van de wereld, geregeld worden dan ook gebouwen opgeleverd met duizenden opleverpunten. Wat is dan precies een opleverpunt? Een opleverpunten is een aanmerkingspunt of fout in het bouwwerk dat niet overeenkomt met de (kwaliteits)afspraken in de aanbesteding en de uitvraag. Dan komt meteen de vraag naar boven; hoe kan een klant tevreden zijn als hij niet krijgt waarvoor hij betaald.

Het

aanneemsom en tot negatieve gevolgen voor de bouwtijd, -kosten, -kwaliteit en klanttevredenheid. Het gevolg van het ontstaan van deze opleverpunten, is dat de winstmarge kleiner wordt of soms helemaal verdwijnt op projecten.

Het Doel

Omdat Heijmans haar winstmarge niet nog kleiner kan laten worden, wordt in de doelstelling als aanvullende eis toegevoegd dat het oplossen van de problemen minder moet kosten dan wat het oplevert. Daarom luidt de doelstelling: Ko s t e n n e u t r a a l o p l e v e r e n z o n d e r opleverpunten, zonder verdere negatieve gevolgen voor de bouwtijd, kwaliteit en de klanttevredenheid, door te voorkomen dat de kernproblemen voorkomen.

Onderzoeksfase

Om deze doelstelling te behalen is er onderzoek gedaan naar de 6 kernproblemen die in de doelstelling staan genoemd. Dit onderzoek is volbracht op een groot project van Heijmans Utiliteit, namelijk het Timmerhuis Rotterdam.

Hier zijn door middel van interviews, literatuur en documentonderzoek 8 probleemonderdelen gevonden. Deze probleemonderdelen; planningsmethode, mutaties tijdens de bouw, uitvraag van de klant, inkoopstrategie, kosten van beslissingen, prijs-kwaliteitverhouding, blind voor eigen werk en regels & methoden, zijn onderzocht. Daarbij zijn de oorzaken van de probleemonderdelen en de gevolgen ervan naar voren gekomen.

probleem

Om het ontstaan van deze opleverpunten aan te pakken is er begonnen met het observeren van het opleverproces van 3 grote utiliteitsprojecten. Bij deze observatie kwamen 6 kernproblemen aan het licht.

Deze 6 kernproblemen leiden samen tot 28 opleverpunten per miljoen euro

Kernproblemen

Gedurende het onderzoek werd steeds duidelijker dat Heijmans graag wil opleveren zonder opleverpunten, maar dat eigenlijk nog veel belangrijker is dat de kosten van de oplevering (en ook de herstelkosten van opleverpunten) minder worden. Daarom is tijdens het onderzoek

SUPporter 3 - Juni 2016

beslissingen in bouwproces inzichtelijk gemaakt.

Waarom van het hele bouwproces? vraag je je dan misschien af, dit komt omdat veel problemen in het bouwproces zich aan het einde van het proces tijdens de oplevering pas uiten als opleverpunten.

Dit betekend dat er in een vroeg stadium al duidelijk moet worden nagedacht over de oplevering en de te behalen kwaliteit.

DashBoarD Verdiepingsonderzoek

onderzoek gedaan naar de kosten van de oplevering, hierbij kwam naar voren dat de kosten van de oplevering voor een groot deel wordt bepaald door de kwaliteitskosten. De definitie van kwaliteitskosten luidt als volgt: kwaliteitskosten=preventiekosten + beoordelingskosten + herstelkosten Als er dan verder wordt gekeken naar de kwaliteitskosten en de onderdelen hiervan ontstaat de onderstaande figuur.

In de grafiek wordt duidelijk dat de herstelkosten afhankelijk zijn van de preventie- en de beoordelingskosten.

Door te investeren in de preventie en de beoordeling van de kwaliteit kunnen de herstelkosten worden beperkt. In deze grafiek wordt ook duidelijk dat er een optimum is voor de kwaliteitskosten.

Omdat Heijmans graag de kosten van de oplevering wil beperken is er besloten om zo dicht mogelijk bij de optimale kwaliteitskosten te komen. Om dit te bereiken moet er inzicht worden verkregen in de preventie-, beoordelingsen herstelkosten, om dit te doen is er een Dashboard ontwikkelt. In dit dashboard worden de kosten en de baten van alle

Het dashboard is ingedeeld volgens de formule van de kwaliteitskosten; Kwaliteitskosten = Preventiekosten + Beoordelingskosten + Herstelkosten.

Hierdoor ontstaan er 3 overzichtspagina’s van de kwaliteitskosten en de onderdelen hiervan. Tijdens het onderzoek zijn er voor de probleemonderdelen oplossingen ontwikkeld om uiteindelijk de kernproblemen op te lossen, om het effect van deze oplossingen te meten worden deze voor deze oplossingen de kosten en de baten in beeld gebracht. Deze kosten en baten (financieel dan wel kwaliteit) worden vervolgens meegenomen in de verschillende overzichtspagina’s. Hierdoor is er dus een Dashboard ontstaan waarin de oplossingen op verschillende pagina’s inzichtelijk worden gemaakt en de data hiervan wordt uiteindelijk duidelijk in de overzichtspagina’s.

Alle data uit alle pagina’s in het dashboard worden uiteindelijk gecombineerd in een hoofdpagina, op deze hoofdpagina wordt duidelijk wat de prestaties zijn van het projectteam op het project. Hier wordt bijvoorbeeld duidelijk hoeveel opleverpunten zijn voorkomen en wat de gevolgen hiervan zijn voor de kosten van de oplevering.

Al met al wordt in dit dashboard voor Heijmans Utiliteit duidelijk wat de kosten en de gevolgen zijn van beslissingen in het bouwproces, door de kosten en baten in beeld te brengen verkrijgt Heijmans Utiliteit inzicht in het nut van beslissingen. Aan de hand van dit inzicht kunnen vervolgens weer andere beslissingen genomen worden.

Dit alles draagt ertoe bij dat er een Opleverkosten-dashboard ligt dat gebruikt kan worden door het hele projectteam om de opleverpunten, die ontstaan tijdens de bouw, te voorkomen. Het Opleverkostendashboard verschaft ook inzicht in de kosten en baten van alle beslissingen rondom het voorkomen van opleverpunten, waardoor Heijmans Utiliteit kan bepalen wat het hun waard is om op te leveren zonder opleverpunten.

conclusie

Na evaluaties met Medewerkers van Heijmans kan geconcludeerd worden dat verwacht wordt dat aan een groot deel van de eisen en de doelstelling wordt voldaan.

Helaas geldt dat er voor een klein deel van de eisen maar deels voldaan wordt.

Hierdoor kan de uitspraak worden gedaan dat Heijmans Utiliteit naar verwachting niet kan opleveren zonder opleverpunten, maar dat er dusdanig inzicht is verkregen in de kosten van de oplevering en het voorkomen van opleverpunten dat er grote verbetering in het aantal opleverpunten kan worden verwacht. Daarmee wordt ook verwacht dat de winstmarge van Heijmans Utiliteit zal groeien en dat de Klanttevredenheid op Utiliteitsprojecten zal stijgen.

Dashbord indeling

29

SUPporter 3 - Juni 2016

Carrièrestart Werkvoorbereider BIM

afstuDeren

Student: Maarten Spanjers Richting: Construction Technology Werk: Werkvoorbereider BIM bij Hendriks Bouw en Ontwikkeling te Oss Einddatum: november 2015 Al vanaf jongs af aan was ik bezig met bouwen. Het begon met blokken, duplo en lego, maar later werd het steeds meer helpen met het uitvoeren van werkzaamheden op een bouwplaats van een familielid. Ik wist hierdoor dat de bouwbranche bij mij past, met name gericht op het uitvoeren en het daadwerkelijk realiseren van een bouwproject (uitvoeringstechniek) en hoe dit te stroomlijnen (management).

Het daadwerkelijk realiseren van een bouwproject en het managen hiervan heeft mijn doen besluiten om een HBOopleiding Bouwtechnische bedrijfskunde te volgen, waarin werd geleerd economie, techniek en organisatorische aspecten te combineren. De afronding van deze studie stond in het teken van BIM implementeren in een organisatie, welke stappen dient een traditioneel MKB-aannemersbedrijf te doorlopen tijdens het invoeren van de BIM-werkmethodiek?

Tijdens dit vraagstuk en de crisis destijds besloot ik uiteindelijk om door te studeren. De banen lagen 3 jaar geleden eenmaal niet voor het oprapen.

In eerste instantie had ik besloten om CME (construction management and engineering) te gaan studeren, maar al snel bleek dat Construction Technology meer aansloot bij wat ik graag wil bereiken in de bouwbranche, het daadwerkelijk realiseren van een bouwproject.

30

Mijn afstuderen had niet een direct relatie met het echte uitvoeren van bouwproject. Ik ging niet inhoudelijk in op uitvoeringstechnieken of bouwmethoden, maar met name op het proces wat vooraf gaat aan het mogen en kunnen uitvoeren van een bouwproject: Het aanbestedingstraject.

Mijn afstudeeronderwerp was: “Een gestructureerd en beheerst tenderproces van EMVI-aanbestedingen met DB(M) contractvormen.” Waarbij het reduceren van tenderkosten en het mogelijk vergroten van de scoringskans centraal stond.

Vooraf aan het (eventueel) winnen van een aanbesteding (tender) gaat een geheel proces vooraf die gevolgen kunnen hebben voor het uitvoeren van het desbetreffende bouwproject. Hetgeen wat in een tender met DB(M) contractvorm bedacht en besloten wordt dient men ook daadwerkelijk uit te voeren, met alle (eventuele) gevolgen van dien. Vandaar het mijns inziens belangrijk is om de ins- en de outs van een project te kennen voordat gestart wordt met het uitwerken van de aanbesteding.

Tijdens mijn afstuderen kwam ik tot het besluit dat ik mijn carrière niet wilde beginnen met het aanbestedingstraject c.q. projectmanagement dat aansloot op mijn afstuderen. Eerst wil ik kennis opdoen van de techniek, detaillering en op welke wijze een burger- of utiliteitsgebouw gemaakt dient te worden. Tijdens een opleiding leer je de basis, maar de echte kennis qua techniek wordt in de praktijk geleerd, vandaar ik ook besloten heb om als werkvoorbereider te starten.

De techniek hoe iets gemaakt wordt, wordt in de huidige tijd steeds eerder in het bouwproces bedacht, virtueel uitgewerkt (3D) en op elkaar afgestemd middels de BIM-werkmethodiek. Doordat ik in een eerder fase in aanraking gekomen met de BIM-werkmethodiek.

reizen

Na het afronden van mijn studie in november 2015 ben ik eerst zes weken gaan reizen door Zuid-Korea, Japan en de Filipijnen voordat ik praktijk in ging. Het “reisvirus” ben ik opgelopen doordat ik een

commissielid was, samen met zes anderen van de commissie SUPport support 2015 van de studievereniging SUPport. SUPport support 2015 was een studiereis waarbij ontwikkelingshulp heeft plaatsgevonden bij een inheemse stam, de Shuar, in de Amazone te Ecuador. Beide reizen waren zeer geweldige belevenissen, omdat er meerdere verschillende ervaringen zijn opgedaan van verschillende culturen.

werkgever

Vanaf 1 februari ben ik werkzaam bij Hendriks Bouw en Ontwikkeling te Oss. Hendriks Bouw en Ontwikkeling is een familiebedrijf waarin vijf samenwerkende disciplines zijn ondergebracht. Op een duurzame en innovatieve wijze worden advies, ontwikkeling, bouw, w - en e-installatie, onderhoud en beheer integraal aangewend om de wensen van onze klanten optimaal in te kunnen vullen. Daarnaast is Hendriks Bouw en Ontwikkeling actief in meerdere innovaties, VID (verbindend innovatief en dialooggericht) competenties, LEAN, Ketensamenwerking, levenscyclus, Dome-X, een plek waar co-creatie, ontmoeting en innovatief samenwerken centraal staan en BIM. Dat is ook juist de reden waarom ik graag voor Hendriks Bouw en Ontwikkeling wil werken.

Bim & werkvoorBereiDing

Als werkvoorbereider binnen Hendriks Bouw en Ontwikkeling is de BIMwerkmethodiek niet uit de werkwijze weg te denken sinds 2008. BIM voor Hendriks Bouw en Ontwikkeling is een lean tool en dient één doel: integrale kostenreductie.

Het is dé manier hoe Hendriks Bouw en Ontwikkeling processen aanstuurt en het raakt al haar werkmaatschappijen. Het is veel meer dan alleen intelligente 3D geometrie en gaat om samenwerking, communicatie en de dialoog aangaan. Een project wordt gestart met een 3D-model dat als informatiebron en als uitgangspunt dat dient voor het nadere verloop van het werkvoorbereidings-traject.

In het werkvoorbereidingstraject worden onderaannemers en leveranciers aangestuurd met het 3D-model waarna controle plaats vindt of hetgeen

SUPporter 3 - Juni 2016

bouwplaats en aan de planning voldaan kan worden. Het maken van SMART afspraken is hierbij van essentieel belang om het werkvoorbereidingsproces op een gestructureerde manier te kunnen laten verlopen.

Voorbeeld 3D Model BIM

waarmee ze zijn aangestuurd ze ook daadwerkelijk hebben geengineerd en of de kopers opties op de juiste wijze zijn overgenomen. Daarnaast worden ook de productiemodellen van de leveranciers onderling op elkaar afgestemd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de kanalen en leidingen van de W- en E-installateur op de kanaalplaatvloeren. Maar ook de kozijnen gerelateerd aan de kalkzandsteensparingen en de prefab dakkappen gerelateerd aan de kalkzandsteen wanden (toppen) op de tweede verdieping en stalen spanten. (plaatje) De uitdaging zit voor mij in het op tijd op elkaar afstemmen van de productiemodellen zodat deze producten op tijd geleverd kunnen worden op de

De uitwisseling van 3D modellen vind plaats middel het IFC - standaard.

Architect, constructeur onderaannemers en leveranciers werken de modellen uit in hen eigen softwarepakket, dit kan zijn ArchiCad, Revit, Tekla etc. en vervolgens wordt er op basis van de IFC standaard uitgewisseld. Er vind een export van het model in het desbetreffende pakket plaats naar een IFC en deze kan in elke softwarepakket worden ingeladen. Binnen Hendriks Bouw en Ontwikkeling worden softwarepakketten als TeklaBIMsight en Solibri gebruikt om de productiemodellen met elkaar te kunnen clashen, om zo de onderaannemers en leveranciers opdracht te geven waar eventuele wijzigen plaats moeten vinden.

In deze softwareprogramma’s kunnen op

Productiemodel

Doorsnede productiemodel: begane grond vloer, kalkzandsteen wanden, kozijnen, verdiepingsvloer, installateur stalen spanten en dakkappen

een eenvoudige wijze doorsneden gemaakt worden en virtueel in 3D bekeken worden op welke wijze clashes opgelost kunnen worden, voordat ze op de bouw worden aangeleverd en de uitvoerder op de bouw met een probleem zit, waarna boren en hakken het gevolg kan zijn. Dat wil je uiteraard als werkvoorbereider voorkomen en dat juist kosten reduceert.

toekomstperspectief

Hoe ik mijn toekomst zie is dat ik in eerste instantie de werkvoorbereiding op woningbouw qua GOTIK-aspecten op een juiste wijze onder de knie krijg, waarin het BIM-proces en de software die als hulpmiddel dienen voor het proces voor mij een belangrijke rol spelen om het proces op een zo efficiënt mogelijke wijze in te richten. Vervolgens zou ik graag utilitaire werken willen voorbereiden. Wat ik na de werkvoorbereiding graag zou willen heb ik nog niet helder, maar ik wil graag eerst de techniek en de BIM-werkmethodiek begrijpen en ook op een juiste wijze kunnen uitvoeren. Voor nu wordt de BIMwerkmethodiek voor sommige bedrijven nog gezien als nieuw en dat het veel tijd en geld kost om te kunnen implementeren in de organisatie. Over ± 10 jaar weten we in de bouwbranche niet beter dan dat er volgens de BIM-werkmethodiek wordt gewerkt. Hierin blijft de bouwbranche zich ontwikkelen en onderzoeken wat de mogelijkheden allemaal zijn met de BIM-werkmethodiek. Het is net als de overstap van het engineeren op papier naar CAD-engineering. Daarnaast blijft er een verandering optreden in de traditionele aanbesteding naar EMVI-aanbestedingen met geïntegreerde contractvormen, vandaar ik ook mijn interesse blijf houden in vernieuwende contractvormen zoals UAVgc en NEC3 en de wijze van aanbesteden.

Clash van stalenspant met de gelamineerde liggers van de dakkappen.

31

Water in de bouw Nederland, waterland Water, water en nog eens water; een bekend gezegde wat we hier in Nederland maar al te vaak gebruiken om ons weer te typeren.

Maar dit water is niet alleen een last. Het heeft ons in zekere zin gebracht waar nu zijn als land. Als Nederlanders staan wij in de hele wereld bekend om onze kundigheid

op het gebied van waterwerken. ‘Wij’ maken de dijken, bruggen, sluizen en andere bouwwerken die ervoor moeten zorgen dat andere landen hun voeten droog houden. Nu we in eigen land ook steeds meer beginnen te merken hoe belangrijk het omgaan met water is, zijn steeds meer

projecten bezig of in aantocht om gebouwd te worden. Denk aan bruggen, sluizen maar ook aan wonen op het water of zelfs onder water. In deze special vind u verschillende artikelen die met een of andere manier met water te maken hebben.

SPECIAL

SUPporter 3 - Juni 2016

RWZI ‘s-Hertogenbosch BESIX-Hegeman

Niet iedereen staat er elke dag bij stil: waar gaat al het water heen waarmee we douchen, de was doen of het toilet doorspoelen? Al dit water komt via het riool terecht bij een rioolwaterzuiveringsinstallatie van een waterschap. Hier maakt het een proces door, waarna het water schoon genoeg is om de natuur in te brengen. Op dit moment is BESIX in samenwerking met Hegeman, de rioolwaterzuivering ’s-Hertogenbosch van waterschap Aa en Maas aan het renoveren en uitbreiden. Wij kregen met SUPport een uniek inkijkje in dit project, niet alleen door een interview op locatie met projectleider realisatie Johan De Cat, maar ook door een bouwplaats bezoek met studenten!

Na de renovatie- en uitbreidingsprojecten v a n r i o o l w a t e r z u i v e r i n g Pu t t e e n rioolwaterzuivering Ossendrecht, 2 kleinere projecten die in 2013 aanbesteed werden met de BVP-procedure (best value procurement), heeft BESIX, dit maal in combinatie met Hegeman, in 2014 ook het grote project ‘renovatie en uitbreiding van de waterzuivering in ’s Hertogenbosch’ verworven. Dit mede dankzij de expertise

Het vlechtwerk van de nieuwe nabezinktanks, bestudeert door studenten

van BESIX Sanotec, het kenniscentrum van BESIX op het gebied van watertechnologie, en de ervaring van Hegeman op het gebied van de bouw van zuiveringen.

WATERZUIVERINGSPROCES

Om water te zuiveren zijn een aantal processen nodig. Het onderscheid tussen de sliblijn en de waterlijn is hierbij belangrijk. In de waterlijn wordt het water gefilterd en gezuiverd, terwijl in de sliblijn groene energie wordt gehaald uit het slib, het restproduct van de zuivering. Bij de renovatie van de zuivering in Den Bosch is

er voor gekozen om een aantal processen toe te voegen en/of te optimaliseren zodat de capaciteit van de installatie omhoog gaat en het gezuiverde rioolwater nóg schoner wordt.

Het afvalwater, tot 13.800 m3/u, komt via vier persleidingen aan op de locatie.

Hierna wordt het water, na grove filtering in het ontvangstwerk, in voorbezinktanks gepompt waar het slib bezinkt. Daarna wordt het water in actiefslibtanks belucht zodat de bacteriën hun werk kunnen doen.

Als laatste wordt het water behandeld in de nabezinktanks waarna het geloosd wordt in de Dieze.

Tijdens de uitbreiding is er sprake van nieuwbouw: er komt een nieuw ontvangstwerk, een nieuwe actiefslibtank, een nieuw slibgebouw, een vernieuwde slibgisting en komen er twee nieuwe nabezinktanks.

Overzicht te renoveren en nieuw te bouwen werken

34

SUPporter 3 - Juni 2016

GROEN BIO GAS

Alle overige installaties worden gerenoveerd, zowel betontechnisch als qua installaties. Zo heeft de zuivering genoeg capaciteit, nu en in de toekomst, en voldoet de kwaliteit van het gezuiverde afvalwater aan strenge Europese normen.

Afvalwater bevat groene energie. Door het slib te laten gisten in 18 meter hoge slibgisting-tanks, wordt biogas geproduceerd. Dit gaat naar de Heineken Brouwerij in ‘s_Hertogenbosch en naar de Afvalstoffendienst, die er haar vuilniswagens op laat rijden. Zo zorgt het waterschap voor groene energie in een groene stad.

Aanzicht slibgisting area





BESTAAND EN NIEUW

Tijdens de werkzaamheden blijft de installatie in bedrijf. Dit betekent dat goed moet worden samengewerkt met waterschap Aa en Maas, de opdrachtgever.

In een wekelijkse meeting met alle betrokken partijen, wordt het werk op elkaar afgestemd. Zo is een veilige werkomgeving gegarandeerd en worden belangrijke werkzaamheden goed doordacht.





   

   

  

 









  

   

Aanzicht slibgebouw



























  



Grond, hijs en stort werkzaamheden   



Te renoveren slibgistingtanks

  

 









  

   





 











Enkele weetjes

Aanzicht voorbehandeling



- De rioolwaterzuivering ’s-Hertogenbosch zuivert het afvalwater van inwoners en bedrijven uit ’s-Hertogenbosch, Vught en Heusden. Soms is dat wel 15 miljoen liter per uur.







  



   

  

 



  

- Na de renovatie bevat het gezuiverde water 40% minder stikstof en fosfaat dan nu. 

   























- Als alles klaar is, wordt er 600.000 m3 biogas geproduceerd. Dat is net zo veel als het gemiddeld gasverbruik van 3.000 huishoudens.

Aanzicht actiefslibtank en nabezinktanks





Meer informatie en live de werkzaamheden volgen: www.aaenmaas.nl/zuiveringdenbosch 



  



  



tekst: Nick van de Werdt foto’s: Nick van de Werdt illustraties: Besix-Hegeman

  

    



   









 













Als je het hebt over kritieke momenten in dit project zijn het toch wel de momenten waarop de gerenoveerde of nieuwe installaties in gebruik wordt genomen. Alle installaties moeten voor ingebruikname afzonderlijk zijn getest, waarna de installaties gekoppeld kunnen worden om daadwerkelijk als een geheel gaan werken. En dan moet alles ook nog eens dag en nacht blijven werken. Het project start dit jaar met de nieuwbouw van de nabezinktanks en de actiefslibtank.

Zodra deze in gebruik zijn genomen, kan begonnen worden met de renovatie van de bestaande nabezinktanks en actiefslibtank.

De overgang van nieuwbouw naar renovatie en van renovatie naar geheel gebruik, wordt de grootste uitdaging volgens Johan De Cat: “Het moeilijkste is om te werken aan een installatie die in bedrijf blijft, waar 13.800 m3 afvalwater per uur binnenkomt en verwerkt wordt en waar je te maken hebt met nieuwbouw en renovatie.”

35

SUPporter 3 - Juni 2016

De Oversteek

Bouwen over en op de Waal Eind 2013 is met de Nijmeegse stadsbrug een derde vaste oeververbinding over de rivier De Waal gerealiseerd. De brug genaamd “De Oversteek” is een landmark in het rivierenland rondom Nijmegen.

De oeververbinding heeft een totale lengte van 1.400 meter. De aanbruggen bestaan uit betonnen boogschalen met een overspanning van ca. 42m en een dikte van 500mm over een lengte van 275m (Z) en 700m (N) zonder dilatatievoegen of opleggingen. Met een enkele staafboog overspant de hoofdoverspanning met een lengte van 285 m de rivier de Waal.

Constructie Hoofdoverspanning

In het ontwerp is gekozen voor een stalen hoofdoverspanning van 285m in plaats van de minimale eis van 235m. Hierdoor kwamen de hoofdpijlers achter de strekdammen in de Waal te liggen. Voordelen hiervan waren minder hinder voor het scheepvaartverkeer, een verminderde kans op aanvaring van de hoofdpijlers en meer veiligheid voor het bouwteam bij de bouw van de hoofdpijlers.

Met de stalen brugconstructie sluit de vormgeving van De Oversteek aan op de oude Waalbrug. De hoofdoverspanning bestaat uit een enkele staafboog met een lengte van 285 m en een booghoogte boven de rijbaan van 60 m. Het rijdek is opgebouwd uit twee langskokers met daartussen een orthotrope rijvloer die

Artist impression van de brug. Beeld DAP

36

De hoofdoverspanning

verstrekt is met een 150 mm dikke betonlaag en aan de uiteinden twee dwarsdragers. Uit het oogpunt van onderhoud is de onderzijde van het dek met een dunne staalplaat gesloten uitgevoerd. De binnenzijden van de kokers zijn niet geconserveerd, maar worden met een ontvochtigingsinstallatie op de juiste temperatuur en vochtigheid gehouden. De boog bestaat uit luchtdicht gelaste koker die niet toegankelijk is voor inspectie. Daarom zijn de tuikabels aan de onderzijde van de boog aan de buitenkant verankerd. De brug meet de op één na grootste overspanning van Nederland en is de grootste enkele staafboogbrug van Europa.

Bouwlocatie

I.v.m. de praktische uitvoerbaarheid en een minimale hinder voor het scheepvaartverkeer is voor het realiseren van de hoofdoverspanning gekozen voor een voorbouwlocatie in de uiterwaarden in de buurt van de definitieve locatie. Hiervoor zijn verschillende alternatieven onderzocht voor het uitvoeren van een werkeiland, onder andere één volledig uit staal opgebouwd, een werkeiland opgebouwd uit een kistdam en dan het uiteindelijke ontwerp van een eiland wat aan rivierzijde opgebouwd wordt uit damwanden en aan de zij- en achterzijde wordt beschermd door een dijklichaam (gedeeltelijk met steenbestorting). Door rekening te houden met de hoogste waterstanden waarbij de uiterwaarden volliepen kon op dit werkeiland altijd worden doorgewerkt ook al werd het bereiken van de locatie voor het personeel een andere beleving….

Na onderzoek van de ondergrond op mogelijke explosieven werd allereerst de damwand aan de waterzijde geplaatst.

Nadat een deel van het zand achter deze damwand werd aangebracht werd nog een verankering aangebracht in de vorm van een (damwand)scherm met trekankers.

Daarna werd verder aangevuld. Het zand werd per schip aangevoerd en over de damwand gelost. Uiteindelijk werd 110.000m3 zand aangebracht. Het was

SUPporter 3 - Juni 2016

van belang dat dit zand ook werd verdicht i.v.m. de fundaties op staal voor de diverse onderdelen van de brug. Daarnaast werden in het eiland ook dwarsschermen geplaatst om later de pontons in te kunnen varen onder de hoofdoverspanning, zie verderop in dit artikel.

Vo o r h e t r e a l i s e r e n v a n d e hoofdoverspanning waren er ook een groot aantal betonfundaties nodig (totaal 4200m3 beton). Dit is onder te verdelen in fundaties op staal en fundaties op palen.

Het brugdek bestond uit losse onderdelen van het dek en de langs kokers. Deze onderdelen dienden tijdelijk ondersteund te worden voordat ze gekoppeld konden worden. Omdat de zettingseisen aan de fundaties op staal zeer krap waren leidde dit tot (extra) grote fundaties. Voor sommige fundaties zouden zelfs palen nodig zijn, maar omdat verwacht werd dat de zettingen in werkelijkheid kleiner zouden zijn, konden deze toch achterwege blijven. Voor het dragen van de boogconstructie en de hoofdoverspanning in verschillende fases waren er fundaties op stalen buispalen en diverse betonconstructies benodigd om de gehele hoofdoverspanning (6000 ton) te kunnen dragen.

Naast de grond-, funderings - en betonwerkzaamheden diende het eiland ook nog verhard en beschermd te worden.

Daarbij is allereerst een drainage systeem aangelegd om gedurende hoogwater het platform zolang mogelijk droog te houden.

Voor de verharding is menggranulaat gekozen en voor zware transporten zijn (zware) rijplaten toegepast omdat asfalt o.i.d. kapot gereden zou worden. Aan de zijkanten van het eiland werd een steenbestorting toegepast tegen erosie en de dijk aan de achterzijde bestond uit klei.

Uiteindelijk hebben de werkzaamheden op het werkeiland de gehele montage periode doorgang kunnen vinden ondanks de verschillende hoogwaterperiodes.

In Neumark Duitsland werden de grote delen van de hoofdoverspanning gefabriceerd en per schip aangevoerd naar de voorbouwlocatie waar de delen aan elkaar werden gelast onder geconditioneerde

Het werkeiland met op de achtergrond de eerste pijlers van de aanbrug

omstandigheden en voorzien van een coating ten behoeve van de levensduur. De boog werd daarbij met speciale heftorens opgehesen.

eerste delen van de hoofdoverspanning aan en werden ter plaatse aan elkaar gelast.

Invaren

Omdat het ontwerp van de hoofdoverspanning, het werkeiland en het invaren vrijwel gelijktijdig opliepen was het zeer belangrijk om de uitgangspunten en randvoorwaarden op elkaar af te stemmen zeker omdat het om verschillende partijen gaat met elk hun eigen specialiteit. Doordat de uitvoering daar direct achteraan kwam was het ook niet mogelijk optimalisaties door te voeren. Ook tijdens de uitvoering/ inrichting van het werkeiland kwamen de

Het invaren is in grote lijnen in de volgende deelonderwerpen te verdelen: - Ontwerp - Plaatsen ankerpalen in en langs de Waal - Ontgraven insteekhavens in werkeiland - Baggerwerkzaamheden - Opbouw hijsconstructie - Ophijsen van de brug - Overnemen van de brug op de pontons - Voorbereidende werkzaamheden op het werkeiland en bij de hoofdpijlers - Invaren

Fundering

Samenstellen eerste dek

Heffen van de brug

37

SUPporter 3 - Juni 2016

Om de hoofdoverspanning naar zijn plek te kunnen varen moesten grote pontons onder de hoofdoverspanning worden gevaren. Hiervoor zijn in het werkeiland dwarsschermen geplaatst waarbinnen het zand kan worden ontgraven en het scherm aan de voorzijde kan worden verwijderd. Echter binnen dit gebied bevinden zich ook de fundaties (beton, buispalen) t.b.v. de heftorens en (tijdelijke) ondersteuningsconstructie van de brug voor het invaren. Deze constructies moesten eerst worden verwijderd. Het verwijderen van de buispalen was niet direct mogelijk omdat deze vol zand te zwaar waren. De buispalen zijn daarom eerst leeggehaald d.m.v. Air lifting. Dit was een systeem waarbij lucht onder in de paal werd ingebracht (compressor) waardoor de grond omhoog werd gespoten. Daarna kunnen de palen in delen worden getrokken. Tevens moesten de ankerschermen van de damwand aan de voorzijde ook nog worden verwijderd.

Door gewijzigde uitgangspunten bleek het achteraf beter te zijn geweest om de ankerschermen verder naar achter te zetten of de damwand aan de voorzijde zwaarder (zonder verankering) uit te voeren.

Omdat de brug een stuk hoger op de uiteindelijke pijlers moest komen te liggen moest de brug al op deze hoogte op de pontons worden gezet. Op de pontons bevond zich een stalen hulpconstructie die paste onder de (hef)torens. Met speciale jackets is de brug aan de uiteinde bij de dwarsdragers (op de locatie van de definitieve opleggingen) zo’n 12 meter

Ontgraven en verwijderen constructies insteekhavens

opgehesen. Nadat de pontons onder de torens werden gevaren werd de constructie aan elkaar gekoppeld. Om het geheel horizontaal stabiel te maken zijn vanuit de pontons nog zogenaamde schoren (vier in totaal) aan de dwarsdragers van de hoofdoverspanning verbonden, zie foto hieronder.

Om de pontons uit de insteekhavens en naar de locatie te manoeuvreren zijn lierdraden aangebracht naar speciaal angebrachte ankerpalen (maximale belasting 125t). Tevens zijn her en der baggerwerkzaamheden uitgevoerd i.v.m. de diepgang van de pontons.

Op zaterdag 20 april 2013 is dan uiteindelijk de brug, tijdens een maximale stremming van het scheepvaartverkeer van 10 uur, succesvol ingevaren en op de hoofdpijlers geplaatst waarna de afbouw van de brug kon starten.

Conclusie

Om een grote brug te kunnen bouwen over het water zijn ook grote hulpconstructies nodig waarbij het bouwen op en over het water leidt tot specifieke uitdagingen.

Daarbij heeft het bouwen op water ook voordelen in de vorm van aanvoer van grote onderdelen per schip en het kunnen invaren van 6000ton staal.

Door een intensieve samenwerking van de verschillende partijen zijn deze hulpconstructies tot stand gekomen en kunnen we trots zijn op het uiteindelijke, nog zichtbare, resultaat van een brug die Nijmegen omarmt en ook diverse prijzen heeft mogen ontvangen.

‘De Oversteek’ is gebouwd door de Bouwcombinatie Stadsbrug Nijmegen bestaande uit BAM Infra en Max Bögl Nederland vof met als architect Ney & Poulissen en als opdrachtgever de gemeente Nijmegen.

Referenties - Cement 1 2014 ‘Bogen op Beton’ van ing.

Paul Timmerman RO en Tristan Wolvekamp Msc RC (BAM Infraconsult bv) - Betoniek oktober 2013 ‘Vormgeving, techniek én onderhoud’ van ir. Peter Meijvis BAM Infraconsult, ir. Sander Roesink Max Bögl Nederland en ing. Martin Bakker BAM Infra

De hoofdoverspanning op pontons

38

Tekst: ing. Martin Bakker BAM Infra en ing.

Paul Timmerman BAM Infraconsult Afbeeldingen: BAM

SUPporter 3 - Juni 2016

Herstel Catharijnesingel Verkeer maakt plaats voor water in Utrecht In de jaren 70 werd de Catharijnesingel in Utrecht gedempt. De historische singel moest plaats maken voor een betonnen bak met een verdiepte verkeersfunctie. 40 jaar later wordt deze beslissing teruggedraaid en wordt de waterloop van de Catharijnesingel hersteld.

Naast het herstel van de waterloop worden er ook nieuwe functies gecreëerd aan de kade van de singel. Horeca, winkels en werven moeten levendigheid vormen aan het water. Naast TivoliVredenburg wordt de kade uitgevoerd in de vorm van een brede trap waar mensen kunnen zitten.

De aansluiting van de Catharijnesingel met de Leidsche Rijn maken plezieren rondvaart mogelijk, waardoor het concept levendigheid wordt versterkt.

Render van de ontworpen situatie ter hoogte van het TivoliVredenburg

Vredenbrugknoop. De knoop is een bruggenstelsel van vijf bruggen met een duidelijk onderscheid tussen auto’s, bussen, fietsers en voetgangers.

De betonnen bak waar de verkeersfunctie in ligt, wordt verwijderd evenals de Catharijneviaduct. Het puin en de verontreinigingen die daarbij worden gevonden, worden gelijk verwijderd.

Damwanden worden in de grond geplaats om de draagfunctie van de betonnen bak over te nemen. De bestaande leidingen en kabels worden verplaatst en gelijktijdig

worden nieuwe leidingen geplaatst.

De betonnen bak werd ondersteund door circa 1000 betonnen heipalen. Deze heipalen zijn uit de grond getrokken. Dit biedt de ruimte voor een nieuwe toegang voor de parkeergarage onder TivoliVredenburg. De nieuwe inrit loopt onder de Catharijnesingel door en bevindt zich op 100 meter afstand van de parkeergarage. De bouwput die is ontstaan na het uitgraven van de bak wordt gevuld met zand. De nieuwe bruggen die worden geplaatst over de singel zijn hierdoor makkelijker uit te voeren. Het knooppunt waar de Catharijnesingel en de Leidsche Rijn elkaar ontmoeten, komt de

Betonnen bak wordt verwijderd

Bruggen worden gesloopt en puin verwijdert

Bouwwerkzaamheden aan de linker kade

Werkzaamheden ter hoogte van TivoliVredenburg

Plaatsing damwanden

Zand wordt weggegraven en het water verschijnt

Werkzaamheden:

Herstel waterloop:

Na de voltooiing van de bruggen wordt het zand uit de bouwput weggegraven. De nieuwe put die ontstaat vult zichzelf met grondwater. Na 40 jaar is de Catharijnesingel weer in ere hersteld: het water en de natuur zijn teruggekeerd.

Tekst: Tommy Nuijten Foto’s: cu2030.nl, duic.nl & rtvutrecht.nl

39

Let’s connect?!

Wil jij zien op welke wijze Heijmans aan de ruimtelijke contouren van morgen bouwt? En ben jij nieuwsgierig welke spraakmakende en innovatieve concepten Heijmans ontwikkelt en realiseert?

HeijmansNL Facebook “f ” Logo

Blijf dan up-to-date en volg ons op Facebook & Twitter!

CMYK / .ai

Facebook “f ” Logo

CMYK / .ai

HeijmansNL

Heijmans AMC Adv A5L.indd 3

18-09-13 11:30

WERKEN BIJ DURA VERMEER Bouwen aan een wereld die we met een gerust hart overdragen aan volgende generaties. Dat is waar wij als oer-Nederlands familiebedrijf voor staan. Werken bij Dura Vermeer betekent werken met een diversiteit aan disciplines binnen en buiten de organisatie. Het thema samenwerking hebben we dan ook hoog in het vaandel staan. Onze cultuur sluit hier naadloos op aan: informeel, menselijke maat, betrokkenheid en open.

Wil je graag meer informatie over stage lopen, afstuderen, een traineeship volgen of werken bij Dura Vermeer? Lees dan meer op onze website: www.duravermeer.nl/ werken-bij-dura-vermeer.

Of bel met onze recruiter.

RECRUITER

Levina Oversier 06 - 34 49 03 74

Frits Scheublin Het water raakt op!

COLUMN

Als ik dit schrijf zit ik in een hotel in Mongolie. Ontwikkelingshulp door PUM. (www.pum.nl) Elke dag ben ik weer blij als er water uit de kraan komt. Niet verbaasd zijn als het water een keer bruin is. Vooral niet drinken. Hier realiseer je je hoe vanzelfsprekend wij het vinden dat er in Nederland altijd en overal onbeperkt drinkbaar water is. Althans nog wel.

In Nederland weten we dat drinkwater wereldwijd schaars is. Ondanks alle ontwikkelingshulp, ondanks alle putten die we in de derde wereld geslagen hebben, ondanks alle pompen die we geleverd hebben, ondanks alle goede wil blijft drinkwater voor de meeste mensen een schaars artikel. Maar ook Nederland moet zich zorgen maken. Onlangs las ik dat wij in ons land zoveel medicijnen en andere chemicalien in het riool gooien dat voldoende waterzuivering haast niet meer mogelijk is. Dat we onze rivieren vergiftigen, de vissen en de planten.

Frits Scheublin

30

SUPporter 3 - Juni 2016

Er kwam spoelwater uit de kraan en drinkwater stroomde door het toilet. De tuin werd toch met drinkwater besproeid, want de overheid durfde het niet aan een vuilwaterkraan op de gevel te monteren.

Het risico was te groot. Ik woonde in zo’n woning en was blij dat het waterbedrijf de vuilwater leiding had afgesloten.

Toch zullen we wat aan waterbesparing moeten gaan doen. En liever nu het nog kan, dan staks als het moet. De waterbesparende douchkop is een eerste succesje. Er zijn succesvolle testen gedaan met een toiletspoeling op basis van lucht in plaats van water. Een tuin zou je kunnen irrigeren in plaats van sproeien. De auto wassen doe je in een car wash, waar water continue gerecycled wordt. Wie heeft er nog meer goede ideeen? Wie wil hier op afstuderen?

Verantwoord drinkwater maken is niet eenvoudig en het wordt alleen maar moeilijker. Hoe het mogelijk is dat wij nog voor 1 euro per kuub drinkwater geleverd krijgen weet ik niet. Hoe lang we nog onze tuin met drinkwater mogen sproeien en onze auto er mee wassen, ik weet het niet, maar dat kan niet lang meer duren.

Tijd om ook als bouwkundigen naar dit probleem te kijken.

In een poging drinkwater te besparen zijn in het verleden woningen uitgerust met een dubbel waterleiding systeem.

Een aanvoer van drinkwater en een aanvoer van spoelwater. Helaas zijn deze experimenten mislukt. In te veel gevallen werden de leidingen fout aangesloten.

Prof. ir. Frits Scheublin is aan de TU verbonden geweest als hoogleraar Construction Technology. Tevens is hij gepensioneerd directeur van BAM Advies & Engeneering.

41

SUPporter 3 - Juni 2016

BierKrattenBrug

Het wereldrecord is weer terug in Eindhoven!

Studieverenigingen SUPport en KOers hebben de handen in elkaar geslagen om samen het wereldrecord, in handen van studenten uit Delft, terug te halen naar Eindhoven. Maanden aan voorbereiding en een week h a r d w e r ke n r e s u l t e e r d e i n een BierKrattenBrug met een vrije overspanning van 26.69 meter. Ruim voldoende om het bestaande record van 22.15 meter te verbreken!

Nadat studenten van de Technische Universiteit Delft op 4 juni 2015 een geslaagde poging hadden gedaan, is er op onze faculteit een commissie opgezet met één duidelijk doel: het wereldrecord BierKrattenBrug weer naar Eindhoven halen. Niet enkel zou de overspanning vergroot worden, maar ook de bouw van de eerste BierKrattenBrug over water was een van de uitgangspunten.

Het

ontwerp

Op het eerste gezicht ziet het er misschien eenvoudig en ludiek uit, echter komen er veel bouwkundige aspecten kijken bij de bouw van een succesvolle brug, zoals modelleren, plannen, rekenen en testen.

Het belangrijkste uitgangspunt is dat er vanuit gegaan moet worden dat de kratten geen treklast kunnen opnemen omdat het verbinden van de kratten verboden is. Om

deze reden is een drukboog vrijwel altijd de beste keuze. Dit principe, dat voor het eerst werd toegepast bij de recordpoging in Eindhoven van 2012, is daarom ook dit jaar weer gebruikt. In principe bestaat de brug uit twee delen; de torens en de boog.

Waarbij de boog gemaakt is van lege kratjes op hun zij, zijn de torens gemaakt van kratjes gevuld met water. De boog wordt ingeklemd door de twee torens die elk een gewicht van 15 ton realiseren.

Over

water

Naast de overspanning was het bouwen over water een grote uitdaging van de BierKrattenBrug 2016. Aangezien het afsteunen of plaatsen van hulpconstructies in de Dommel verboden is, moest deze overbrugt worden. Dit betekend dat waar normaliter een vlakke stevige ondergrond van stelcon platen aanwezig is, er dit jaar een alternatief bedacht moest worden om de krachten af te dragen. Een steiger zal deze overspanning niet op zichzelf kunnen dragen, dus bleek een extra constructie onder de steiger noodzakelijk.

De oplossing hiervoor waren twee grote HE1000B balken waar de steiger op zou komen te staan. Hiervoor moesten we wel nog een ondergrond creëren die waterpas was, én draagkrachtig genoeg voor deze grote balken. Dit bleek moeilijker dan verwacht, aangezien de grond naast de Dommel een zeer drassige ondergrond is.

Daarnaast wilde we de overspanning extra benadrukken door de steiger onder de brug

weg te kunnen halen. Dit is gedaan in door de HE1000B liggers onder de steiger op een rails te plaatsen. Middels deze rails zou het steigerwerk circa twee meter naar achter gereden kunnen worden. De opgave was zeker niet eenvoudig, maar daardoor wel uitdagend!

Na maanden van voorbereiding was het maandag 18 april dan eindelijk zover.

Vanaf deze dag is het BierKrattenBrugfestijn als een wervelwind over de TU/e campus getrokken. Hoe? Dat is in dit artikel aan de hand van de dagverslagen van dag-tot-dag te lezen.

Maandag 18

april: bouwen

steigerwerk

Maandag 18 april was het moment dat de eerste groep uit de 70 bouw-vrijwilligers erbij geroepen werd om ons te assisteren met de bouw. Het weer zat gelijk mee en dus konden we enthousiast beginnen aan de bouw! De groep werd in tweeën gesplitst waarvan de ene groep zich bezig ging houden met de terreininrichting en de andere groep met het bouwen van de steiger op de HE1000B profielen. Aan het einde van de dag zouden ook de eerste kratten (waarde statiegeld €20.000,-) geleverd worden, dus het terrein moest er snel klaar voor zijn! Gedurende de week zouden er dag en nacht minimaal twee personen aanwezig zijn om eventuele vandalen in de kraag te pakken. Gelukkig zijn er geen incidenten voorgekomen.

Heftruck voor verplaatsen de kratjes

Stijger constructie

42

Doorgeven van de kratjes

SUPporter 3 - Juni 2016

Tijdelijk gebruik van spanbanden

Hoogwerker voor plaatsen van kratjes op zijtoren

Dinsdag 19

april: bouw eerste

toren

Op bouwdag twee is de eerste toren gebouwd en is een start gemaakt met de bouw van de boog. Dit betekende dat er in de ochtend veel kratjes gevuld moesten worden met water. Met behulp van een loader en een verreiker werden de gevulde en lege kratjes naar de juiste plek gereden, waarna deze een voor een met de hand op de juiste positie werden geplaatst. Een deel van de bouwers hield zich bezig met het vullen van de kratjes, terwijl anderen de toren/boog bouwde of verder gingen met de terreininrichting. De boog werd veelal geprefabriceerd op de grond, dit wil zeggen dat de verschillende snedes alvast voorbereid werden. Dinsdagavond waren vijf van de in totaal 121 snedes van de boog gemaakt.

Woensdag 20

april: bouw van de

boog

Het doel van de derde bouwdag was om het hoogste punt van de boog te halen. De eerste twintig snedes in de boog moesten stuk voor stuk op hun plaats gezet worden aan de hand van de tekeningen. Vanaf snede 21 zouden de snedes geprefabriceerd zijn op de grond en tijdelijk aan elkaar gezet met spanpanden.

Vervolgen werden deze snedes in zijn

Brug net over het hoogste punt

geheel naar boven gebracht. Op deze dag is er ook veel maatvoeringswerk gedaan met de total-station en roterende laser zodat de afwijkingen in steiger-hoogtes minimaal waren.

Donderdag 21

april: afmaken van

boog

De bouw begon op snede 54 van de 121 in totaal. Naast het afronden van de boog is er deze dag veel gedaan voor de aankleding van het event. Zo zijn er bankjes gemaakt, een groot logo van BKB2016, en een kleine versie van de brug die voor de drone-race bedoeld was. Doordat iedere snede al geprefabriceerd was, zat het tempo er goed in. Tot in de late uurtjes werd doorgewerkt, echter was de boog wel af en werd de overkant van de Dommel bereikt. Alle achterstand is deze avond ingehaald, waardoor alles weer volgens schema verliep.

Vrijdag 22

Brug bereikt bijna overzijde van de Dommel

april: bouwen tweede

toren

’s Ochtends is er gewerkt aan de tweede toren en het voorbereiden van het terrein op de grote dag. De doelstelling was om de brug af te hebben, en dat is gelukt.

Daarnaast werd de vijzelconstructie getest, zodat deze op de dag erna zonder zorgen gebruikt kon worden.

Spandoek met overzicht sponsoren

Tekst: Luc Gerlings en Gerben Bouthoorn Foto’s: Paul Hemmen

43

SUPporter 3 - Juni 2016

16:30 was het moment aangebroken waar de gehele commissie maanden op heeft gewacht. 10 – 9 – 8 – 7 – 6 – 5 – 4 – 3 – 2 – 1 – 0, het wereld record is weer terug in Eindhoven! Het nieuwe record is 26.69 meter en we wensen de volgende groep die de uitdaging aangaat veel succes!

Dank

Overzicht brug, enkel de torens dienen nog gebouwd te worden

Zaterdag 23

april: dag van de wereldrecordpoging

Eindelijk was het zover, de dag waar we al maanden naar toe werkten. De spanning was groot en merkbaar bij iedereen. Vanaf 10:30 is er begonnen om de 13 steigers-plateaus te laten zakken. Dit proces duurde ongeveer vier uur waarna de brug vrij stond om 14:45, waarna de klok gestart werd. Onder begeleiding van dagvoorzitters Christaan Voorend (alumnus Building Technology) en Teun Verberne (alumnus Building Technology) zou dit uur gevuld worden

Het wereldrecord is weer terug in Eindhoven!

44

met intermezzo’s van Jo van Ham (College van Bestuur) en Erik van Merrienboer (gedeputeerde provincie Noord-Brabant).

De klok moest alleen helaas weer even op nul omdat door de sterke wind de brug tegen de steiger begon te leunen. Volgens de spelregels is de poging dan ongeldig en dient het opnieuw te starten. Het weer was vrij bizar, we hadden een week lang heerlijke zon gehad, en het moment dat we even een uur dit meest gewenst was, was dit niet zo. Enfin, de brug had hierdoor wel een extra uitdaging en bleek ook dit met relatief gemak te kunnen weerstaan. Maar om

Dit alles hadden wij niet voor elkaar gekregen zonder de hulp van vele partijen.

Namens de gehele commissie willen we iedereen bedanken die ons heeft geholpen het wereldrecord BierKrattenBrug terug te halen naar Eindhoven: M. Heezen ,A. Jansen, Safe, Collé, Bavaria, Huybregts Relou, Van Elst, Van der Winkel, Hilti, Aarts, Manders Licht & Geluid, klus IT en Hakron voor materiaal, materieel en manuren. Dream & Dare Festival, Bartels Ingenieurs, Eindhoven Studentenstad, Universiteitsfonds Eindhoven voor hun financiele bijdrage. De medewerken van het constructief laboratorium voor het meedenken en helpen van de drukproeven en de vijzelconstructie. Paul Hemmen voor het film- en fotografie en alle andere niet benoemde partners!

SUPporter 3 - Juni 2016

Jos Lichtenberg Een water column

Nog afgezien van het mondiale tekort zijn er in onze industriële contreien vooral zorgen over de vervuiling van water. In water lossen stoffen gemakkelijk op en omdat water beweegt kunnen ze zich eenvoudig verspreiden. Bronnen zijn bijvoorbeeld lekkages vanuit voorraden of productieprocessen dan wel bestrijdingsmiddelen naar het grondwater, lozingen op open water, lekkende gedumpte vaten of zelfs radioactief materiaal dat weglekte tijdens en sinds de ramp in Fukushima, nu vijf jaar geleden.

Zo ook stoffen die via schoorstenen en uitlaten als micro deeltjes in de lucht komen, daar worden gebonden aan waterdeeltjes en uiteindelijk verspreid neerslaan. Water spoelt schoon, maar de natuur verzamelt dat water via beken en rivieren uiteindelijk in de grote bak met water die oceaan heet. Via bevissing komt de aldus verdunde vervuiling vervolgens in de voedselkringloop terecht. Mengen en verspreiden gaat gemakkelijker dan ontmengen en concentreren resp. separeren, en daarvoor moet heel snel veel meer aandacht komen.

Super

schoon water voor laagwaardig gebruik

Sinds de industriële revolutie hebben we ons ca. twee eeuwen niet bekommerd over de gevolgen van vervuiling. We zagen het probleem domweg niet. Pas

Flessenwater

Die lage prijs is in feite ook kunstmatig.

De eenheidsprijs is namelijk zo laag omdat allerlei kosten zoals de aanleg en onderhoud van het riool, de zuiveringsinstallatie en het waterleidingnet inclusief watertorens, nauwelijks in de waterprijs worden doorbelast. Ik heb nu geen idee wat wel een rechtvaardige prijs zou zijn, maar die is met zekerheid factoren hoger. Wellicht 20 a 30 Euro per m3. Het systeem met veel vaste lasten (die wij samen fiscaal en dus collectief betalen) en weinig variabele lasten, moedigt niet aan tot een verstandig gebruik. Dat geldt overigens voor veel milieuproblemen. Als we de reële prijs zouden moeten betalen zouden we wel in actie komen. Zoals het kopen van flessenwater voor consumptie zodat het kraanwater niet zo hoogwaardig hoeft te zijn. In veel landen is drinkwater in flessen en jerrycans al lang heel normaal.

Spoel-

en koelwater

Regenopslagtanks met bijbehorende verdelers en systemen zijn er volop, maar worden weinig verkocht omdat je de investering niet terugverdient. We praten wel veel over duurzaamheid, maar zijn tegelijkertijd niet bereid daarin onrendabel te investeren. De tanks zijn niet te duur, maar het water is te goedkoop. Ik heb 15-20 jaar geleden nog wel eens gewerkt aan een product waarbij het semi-gefilterde water ook werd gebruikt voor het koelen van een dak. Met drinkwater zou dat een doodzonde zijn, maar met grijswater is dat verdedigbaar. Een enorme besparing op de interne koellast of een verbetering van het comfort, vormden naast de waterbesparing extra drives om een dergelijke installatie aan te schaffen.

De tijden veranderen echter. Inmiddels gebruiken we het dak liever voor pv wat de toepassing van waterkoeling op basis van vernevelen weer een stuk ingewikkelder en nodelozer maakt.

Koelen met de zelf opgevangen energie is dan logischer.

Korte

Jos Lichtenberg

Vervuiling

We zouden bij een hogere waterprijs ons regenwater kunnen gaan gebruiken als douche- en spoelwater.

COLUMN

Er lijkt vanuit ons Nederlandse perspectief meer dan voldoende water te zijn, maar wereldwijd zijn er veel zorgen over.

Zeker als we het over schoon zoetwater hebben. In een zone rondom de evenaar tot voorbij de keerkringen heerst of dreigt droogte. Water is direct verbonden aan groei en dus voedsel. Niet toevallig komen de TV beelden van mensen en dieren in hongersnood overwegend uit deze zone.

sinds ca. vijftig jaar zijn we geleidelijk bewuster geworden. Maar we zijn er nog lang niet. Ook in Nederland gaan we wel heel gemakzuchtig met water om. Het is er (nog) in overvloed, dus wij draaien de kraan open en weten ons direct verzekerd van hoogwaardig drinkwater.

Bij de productie wordt zorgvuldig op zaken als legionella, hardheid en smaak gelet. Overigens drinken we van dat hoogwaardige en smaakvolle water maar een heel klein deel. Per persoon dagelijks ca. 2 liter voor koffie, thee en koken op een overigens licht afnemend totaalgebruik van ca. 120 liter. Dat is dan inclusief douchen, wassen, spoelen, besproeien van de tuin, etc. Uit de kraan drinken beperkt zich tot een paar glaasjes per dag. Verreweg het grootste deel van dat super schone water wordt voor laagwaardigere doeleinden gebruikt.

Via het afvoerputje of toilet en een indrukwekkend ondergronds rioolstelsel wordt het slechts licht vervuilde water (grijs water) over vele tientallen kilometers weer naar een zuiveringsinstallatie verplaatst.

Met behulp van moderne technologie wordt er daar weer schoon water van gemaakt. Het is eigenlijk ongelooflijk dat dit inefficiënte totaalproces tot een m3 prijs van slechts één Euro leidt! Tien liter voor slechts één cent! Duizend keer goedkoper dan een fles Spa Blauw.

kringloop

Nog een slag verder is dat het afvalwater niet door het riool wordt afgevoerd, maar dat het op een natuurlijke wijze wordt gezuiverd. Regenwater kan direct ter plaatse in de bodem worden geïnfiltreerd.

Met grijs water kan dat ook na een biologische stap via een Individuele Behandeling van Afvalwater (kortweg IBA) en een zogenaamd helofyten filter dat het water met de natuurlijke hulp van bacteriën zuivert. Aldus creëer je een lokale korte kringloop die goed beheersbaar en tevens veel goedkoper is.

De conclusie is duidelijk: We moeten dringend veel meer zorg aan onze waterkringlopen besteden. De technologie is er wel, maar kennelijk moet de knop nog om.

Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg is hoogleraar Productontwikkeling. Buiten de TU is hij innovatieconsultant bij bedrijven. Verder is hij voorzitter van o.a. de stichting Slimbouwen.

45

SUPporter 3 - Juni 2016

Beatrixsluis en Lekkanaal Renovatie Beatrixsluis en verbreding Lekkanaal In Nederland zijn er momenteel veel bruggen maar ook sluizen die aan vervanging of renovatie toe zijn. Een belangrijke sluis in Midden-Nederland is de Beatrixsluis in Nieuwegein. Deze monumentale sluis wordt op dit moment gerenoveerd door Aannemerscombinatie Sas van Vreeswijk, waarbij vele technische en logistieke uitdagingen naar voren komen. Wij spraken met de projectdirecteur, Boudewijn Bartholomeeusen, over dit project om er achter te komen wat het project precies inhoudt.

Rijkwaterstaat heeft de bouw van de 3e kolk Beatrixsluis en de verbreding v a n h e t L e k k a n a aLANDSCHAPSPLAN l g e g u n| augustus d a 2014 an Aannemerscombinatie Sas van Vreeswijk.

2QWZLNNHOLQJHQ LQ UHODWLH WRW GH REMHFWHQ Sas YDQ GH 1LHXZH +ROODQGVH :DWHUOLQLH van Vreeswijk is een combinatie van aannemer BESIX, Heijmans, Jan de Nul en investeerders RebelValley en TDP, ondersteund door grondverzetbedrijf Martens en Van Oord en Agidens voor de elektromechanica. Sas van Vreeswijk neemt niet alleen het ontwerp, de bouw en de financiering op zich, maar ook het onderhoud van het gehele sluizencomplex en Lekkanaal gedurende 27 jaar.

Overzicht van nieuwe ontwerp Beatrixsluis

Be a trixsluis

De Beatrixsluis in Nieuwegein is de .D]HPDW +RXWHQVFKH :HWHULQJ grootste monumentale binnenvaartsluis van Nederland. Met zijn twee kolken vormt deze in het Lekkanaal gelegen sluis de scheepvaartverbinding tussen de rivier de Lek en het AmsterdamRijnkanaal. Het nabijgelegen Vreeswijk is van oudsher een belangrijk knooppunt /LQLHGLMN voor de scheepsvaart. Om deze reden heeft de aannemerscombinatie gekozen voor

6OXLVMH

.D]HPDW 6FKDONZLMNVFKH :HWHULQJ .D]HPD PD

%HGULMYHQWHUUHLQ %H +HW .ORRVWHU +H

%HDWUL[VOXLV

/HNNDQDDO

Overzicht ontwikkelingen in relatie tot de objecten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie

/HNGLM /H /HNGLMN

46 .D]HPDW 9UHHVZLMN 2RVW .D]HPD .D

de naam Sas van Vreeswijk. Een ‘sas’ is namelijk ook wel het Belgische synoniem voor sluis. De sluis stamt uit het jaar 1938.

Om de sluis te kunnen voorbereiden op toekomstig gebruik is een vergroting van de capaciteit van de sluis nodig en moet deze niet alleen gerenoveerd, maar ook uitgebreid worden. Dit gebeurt door de aanleg van een derde kolk, aan de oostkant van de huidige twee sluiskolken. Deze kolk, wordt niet alleen groter, maar ook een stuk moderner, zodat de groter wordende schepen sneller door de sluis kunnen.

Om deze doelstelling te kunnen behalen overleggen de aannemerscombinaties tijdens de aanbestedingsfase al met Rijkwaterstaat zodat er altijd een goed werkend ontwerp uit de aanbestedingsfase komt.

Schutten XL Sas van Vreeswijk heeft gekozen voor dubbele roldeuren voor de 3e sluis, dit houdt in dat aan beide uiteinden van de sluiskolk in plaats van maar één, twee deuren, achter elkaar worden geplaatst.

Voordeel is dat bij defecten van een deur, er altijd een back-up deur bij bijvoorbeeld een aanvaring is en dat tevens het zogenaamde Schutten XL mogelijk

SUPporter 3 - Juni 2016

is. Schutten XL houdt in dat bij gebruik van alleen de buitenste deuren, er ruimte ontstaat voor het schutten van 2 schepen van ieder 135 meter lang. Voor de bouwer geeft het tijdens het onderhoud minder zorgen als er een deur uitvalt en voor Rijkwaterstaat een zekerheid van werking van de sluis.

De 3e kolk wordt verder volgens het traditionele sluizen principe gebouwd; een betonnen bak met waterdoorlatende bodemvloer, voorzien van zogenaamde grindkoffers.

Naast de bouw van de nieuwe sluiskolk wordt de bestaande sluis gerenoveerd.

Het gaat daarbij om de volgende zaken; het renoveren/vervangen van de hefdeuren en bijbehorende trommels/ bewegingsinstallatie, het verplaatsen van de bedieningsruimte en het monitoren van de staat van het beton van de oude sluizen.

Lekkanaal en infrastructuur Om de 3e kolk goed te kunnen laten aansluiten op het Lekkanaal moet het kanaal verbreed worden. Doordat het graafwerk achter de bestaande damwand wordt uitgevoerd en het zand grotendeels per schip, via een geul in het werkvak wordt afgevoerd, vindt er slechts minimale hinder voor het scheepvaartverkeer plaats.

Dit principe gaat werken als een soort trein van noord richting zuid, hierdoor blijft de bestaande vaargeul vrij en wordt er geen hinder veroorzaakt.

Naast de verbreding moeten als gevolg hiervan ook aansluitende wegen worden aangepast. Deze nieuwe, soms tijdelijke, infrastructuur wordt als eerste aangelegd om op die manier ook tijdens het bouwen aan de sluis zo min mogelijk de omgeving, zoals weggebruikers en omwonenden, tot last te zijn. De brug over de oude sluizen wordt verlengd tot over de toekomstige nieuwe sluis, zodat hier onder kan worden uitgegraven. Verder wordt onder de brug, direct ten noorden, van de sluis een fietsentunnel aangelegd.

BIM model van dubbele sluisdeuren

Verbreding methodiek

DBFM-contract Dit project is opgesteld in een DBFMcontract, wat staat voor Design, Build, Finance & Maintain. Naast de bouw is de aannemer ook verantwoordelijk voor het ontwerp, de financiering en het onderhoud voor een bepaalde tijd. Deze contractvorm is relatief nieuw en vergt goede risicoanalyses. Rijkswaterstaat neemt de risico’s voor haar rekening die niet bij een opdrachtnemer belegd kunnen worden, zoals mogelijke onteigeningen, bestemmingsplanprocedures en archeologische onderzoeken.

3e kolk gelegen naast de bestaande twee kolken van beatrixsluis

Door deze contractvorm kan een bouwer beter zijn risico’s analyseren en ook al rekening houden met deze risico’s in het ontwerp. Een goed voorbeeld zijn de genoemde dubbele roldeuren van de 3e kolk. Deze geven de zekerheid dat er in de onderhoudsfase van het contract, altijd een werkende sluisdeur is. Dit mitigeert het risico’s op boetes, wanneer een sluisdeur niet zou functioneren. De aannemer wordt immers betaald voor het leveren van een prestatie, in dit geval een werkende sluis.

47

SUPporter 3 - Juni 2016

De aannemer voorziet tijdens de bouwfase zelf voor de financiering van het project.

Pas na voltooiing van de bouwfase, gedurende de onderhoudsfase, wordt de opdrachtnemer vergoed.

BIM Van het gehele project wordt een 3d BIMmodel gemaakt. Door eerst het gehele plan integraal op te bouwen uit verschillende modellen die worden aangeleverd door alle afzonderlijke partijen, kan een goed totaalbeeld worden gegeven van de omvang van het project en wat er allemaal komt kijken bij de realisatie. Zo wordt niet alleen een goede bouwplanning gemaakt, maar kunnen ook tijdens de ontwerpfase nog aanpassingen worden

Overzicht sluizen complex

Bestaande situatie

Raakvlakken analyse Kabels en leidingen

tekst: Nick van de Werdt foto’s: Aannemerscombinatie Sas van Vreeswijk

48

Impressie kazemat als ‘objet trouvé

Impressie nieuwe Lekkanaal

gedaan. Hierdoor wordende gevolgen en raakvlakken van wijzigingen van het ontwerp meteen zichtbaar en kan op voorhand al worden nagedacht over bijvoorbeeld het toekomstig onderhoud van de sluisdeuren.

duidelijk valt te zien dat deze kazematten daar oorspronkelijk niet stonden.

Dit verplaatsen wordt een mooie uitdaging.

Er is zelfs een kazemat die zich volledig onder de grond bevindt. Deze moet eerst worden vrij gegraven en vervolgens worden opgehangen aan een op maat gemaakt vakwerk dat aan iedere kant staat op heavy-duty modulaire trailers. Daarna wordt het los gemaakt van zijn fundering en 100 meter verplaatst.

Nieuwe Hollandse Waterlinie Met dit project is ook een grote historische impact gemoeid. De omgeving van de Beatrixsluis behoort namelijk toe tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Langs deze linie kan men zogenaamde kazematten vinden, betonnen bunkers die gebruikt werden om Nederland tegen een aanval vanuit het oosten te verdedigen.

In het gebied langs het Lekkanaal, in de nabije omgeving van de Beatrixsluis, bevinden zich drie kazematten. Voor de verbreding van het Lekkanaal, worden deze compleet verplaatst en als ‘objet trouvés’ in het landschap gelegd. Dit wil zeggen dat de bunkers gekanteld en gedraaid in het landschap worden geplaatst, waardoor

Boudewijn Bartholomeeusen: “Dit project is niet alleen een bouwwerk maar ook een prestatie. We ontwerpen, maken en onderhouden niet alleen een ‘goede’ sluis maar doen dit terwijl alle bestaande infrastructuur kan blijven gebruikt worden en waarin we meedenken met de historische gedachte van deze plek.”

SUPporter 3 - Juni 2016

Willem van Dijk Onder druk wordt alles ...

Daar we vanuit de grondprijzen ons bebouwd oppervlak willen verkleinen moeten we de grond in. En zoals hopelijk bij een ieder bekend, kom je in de meeste gevallen in Nederland water tegen. Ondergronds bouwen is op zich al kostenverhogend, maar de bijkomstigheid van water maakt de uitdagingen alleen maar groter. Ontwerpen van bouwkuipen en bemalingen in zowel het freatische als de onderliggende watervoerende lagen vormen hierin een belangrijk element.

Het beoordelen van deze lagen en de daarbij behorende water-drukken en het noodzakelijke evenwicht vraagt veel expertise in de keuze van de juiste uitvoeringsmethode. Want als de druk vanuit deze watervoerende lagen te groot wordt, krijg je een gratis fontein met een

Water brengt ook enige mate van druk met zich mee, de kennis die we als Nederland hierin in hebben opgedaan is van wereldfaam. Na de watersnoodramp in 1953 is de ontwikkeling van de deltawerken gestart en zijn er producten, projecten ontwikkeld en gerealiseerd, die op de dag van vandaag de wereld over zijn gegaan. En wie had kunnen bedenken dat “water” aan het woord management zou worden toegevoegd en dat onze huidige Koning Willem- Alexander hier de waterdrager van is geweest.

Overal worden onze wetenschappers en deskundigen gevraagd om datgeen wat wij van watermanagement weten, over te brengen. Water je kan er als Nederlander zelfs trots op zijn!

Onder druk wordt alles vloeibaar, is natuurlijk een mooie management uitdrukking. Maar het tegen argument is, dat we de druk van het water niet uit onze vingers moeten laten glippen.

Willem van Dijk

Ik kan me helemaal vinden in de quote van Loren Eiseley “If there is magic on this planet, it is contained in water”. Het is dus magisch en onvoorspelbaar, op de dag van vandaag is water enigszins voorspelbaar, hemelwater in deze. De metrologen proberen er alles aan te doen, gesteund door de wetenschap met zijn ontwikkelde programma’s en modellen.

Voor een techneut is dat dan ook de uitdaging om op een verstandige wijze hier de grenzen op te zoeken in een ontwerp en/of uitvoeringsmethode. De ontwerpen worden steeds complexer, waarbij ook het gebruik van beton noodzakelijk is. De ontwikkeling hiervan, in zijn zelf verdichtende hoedanigheid laat zich heel makkelijk verwerken. Echter één belangrijk fenomeen moeten we niet over het hoofd zien dat beton qua eigengewicht 2,5 keer zo zwaar is als water. En dat er bij de toepassing van zelf verdichtende beton sprake kan zijn van een volledige hydrostatische druk, dus de ontwerpen van bekistingen en andere hulpconstructies moeten hier wel goed op afgestemd zijn voor het verkrijgen van het juiste eindresultaat.

zwembad met alle nadelige gevolgen van dien.

COLUMN

Vloeibaar één van de belangrijkste kenmerken van water. Binnen het bouwproces is water ook één van de belangrijkste toevoegingen, sterker nog we kunnen niet zonder, realiseer ik me. Aan de andere kant is het ook weer één van onze grootste bedreigingen. Te denken aan het hemelwater, gekoppeld aan onwerkbaar weer en de stijgende zeespiegel door de klimaat veranderingen. Bedreigingen kunnen dan ook weer omgezet worden in uitdagingen en kansen, houden we ons daar dan wel voldoende mee bezig binnen de wetenschap? Het antwoord laat ik aan jullie, wellicht komen er vanuit deze column nog een paar leuke en/of interessante onderzoeksvragen boven drijven!

Op dit moment heeft het water voor mij persoonlijk ook een aanvullende uitdaging gekregen, de Ballast Nedam organisatie heeft een transitie ondergaan na de overname van Renaissance Construction.

Zowel de bouwkundige en infrastructurele projecten zijn geconsolideerd in de nieuwe organisatie, Ballast Nedam Construction!

Een mooie nieuwe uitdaging, waarin ik mij als verantwoordelijk ook met waterbouwkundige zaken zal gaan bezighouden. En waarin ik na een wat troebele periode, nu ook weer de zon in het water zie schijnen.

Ik laat me dan toch steunen door het gezegde “Er is niets veranderlijker dan het weer ”. Tegenwoordig wordt er te makkelijk een bouwtijd bepaald vanuit opdrachtgevers en/of adviseurs met hierin dan de taakstelling dat een project binnen bepaalde termijn moet worden opgeleverd. Het zijn dan ook die projecten die in het water vallen, het zou goed zijn als ook zij eens kijken hoeveel dagen er onwerkbaar zijn. En of welke uitvoeringsmethode er zou moeten worden toegepast om dit fenomeen uit te schakelen.

Ik ben er dan ook van overtuigd dat water ons tot in de eeuwigheid zal bezighouden, op persoonlijk, zakelijk en wetenschappelijk vlak. De vraag die me dan nog bezig houdt, “Can we take the magic out of the water”

Willem van Dijk is gastdocent Construction Technology. Hij is als adjunct-directeur werkzaam bij Ballast Nedam Construction.

Daarnaast is hij ook algemeen bestuurslid en commissie voorzitter bij VNConstructeurs.

49

SUPporter 3 - Juni 2016

De geWoonboot Autarkisch drijvend bouwen De geWoonboot is de eerste woonark die autarkisch is: zelfvoorzienend in warmte en elektriciteit en in staat het eigen afvalwater te zuiveren. Aansluitingen op gas, water, elektriciteit en riool zijn dus niet nodig. Binnenkort wordt de geWoonboot al weer tien jaar en zal ze van haar vaste stek aan de NDSM-werf te Amsterdam naar iets verderop verhuizen. Als inspiratiebron en enige ‘oldtimer’ krijgt ze een plek middenin in herontwikkelingsgebied Buiksloterham van bouwgroep Schoonschip, in wat de duurzaamste drijvende wijk van Europa moet worden. Op dit moment is het een populaire, duurzame vergaderlocatie met wijds uitzicht over het IJ.

September 2005 begon het bouwproces. De deadline: 1 november 2006, het 100-jarige jubilieumfeest van woningbouwvereniging deltaWonen uit Zwolle, dat hier wilde laten zien dat drijvend wonen een kansrijke, duurzame optie is voor ons land.

De zeespiegel stijgt en de behoefte aan ruimte voor water groeit. Bouwen op het water is planologisch voordelig: je kunt gemakkelijk variëren in woningdichtheid, locatie en doelgroepen, afhankelijk van de lokale vraag. Wanneer de drijvende woningen bovendien autarkisch zijn, is geen aanleg van infrastructuur nodig, anders dan een tijdelijke voor de bereikbaarheid.

Geen blijvende impact op milieu en omgeving dus.

Zo goed mogelijk inpassen in de omgeving was belangrijk. Alleen, de toekomstige locaties waren nog niet bekend... Gelukkig was één ding wel zeker, de aanwezigheid van water. En waterlocaties hebben één duidelijke overeenkomst: er zijn veel horizontale lijnen. De horizontale belijning van de gevel sluit hierbij aan, witte vlakken maken de lijnen nog meer zichtbaar. De gevel bestaat uit duurzaam gemodificeerd Western Red Cedar (Plato),

50

Ontwerp

en materialisering

Verschillende overwegingen speelden een rol bij het ontwerp. Hoewel je in feite een relatief complexe woonmachine bouwt, was een sciencefictionachtige UFO zeker niet de bedoeling. Ook het beeld dat echt duurzaam wonen alleen voor geitenwollen fanatieke ‘freaks’ zou zijn, moest ontkracht worden. De woning zou, zonder grote aanpassingen in woongedrag, geschikt moeten zijn voor gewone bewoners en voor hen prettig leefbaar. Dit betekent een warme sfeer met veel daglicht en pure materialen. Ook de naam was hiermee bepaald.

en blank natuurvezelplaat. De schuifbare zonweringsschermen hebben dunne FSC hardhouten latten op een aluminium frame.

Zowel technisch, duurzaam als esthetisch, lag een sedumdak voor de hand. Dit zorgt voor meer geleidelijke wateropvang, en is van boven bezien - een veelvoorkomend aanzicht bij bouwen op het water aantrekkelijker. Sheddaken zorgen voor invallend noorderlicht en bieden plek aan pv-panelen en zonnecollector.

Het werkelijk beleven van de kwaliteit van wonen op het water was essentieel.

Rondom loopt een terras van FSC bankirai delen, ook praktisch voor schoonmaak en onderhoud. Grote aluminium schuifpuien tot op de vloer geven goed uitzicht over het water. En ‘bovenkant vloer’ bevindt zich zo laag mogelijk boven het water. Uiteindelijk bleken verzekeringseisen maatgevend: bovenkant vloer moet minimaal 70 cm

SUPporter 3 - Juni 2016

Het interieur

op verschillende manieren in te delen en te gebruiken, dankzij verplaatsbare wanden met daarin opklapbedden en bergruimte.

Het slaapgedeelte kan zo van één tweepersoons- en twee éénpersoonskamers worden teruggebracht, naar twee grotere slaapkamers, tot zelfs één grote werkruimte overdag. Om het laatste mogelijk te maken kan het tweepersoonsbed in de vloer zakken. Hiervoor is een soort hemelbedconstructie gemonteerd op een gebruikte schaarheftafel met hydraulische pomp.

Drijvend

Op de hoek een kolomloze schuifpui

Het tweepersoonsbed verdwijnt in de vloer

bouwen

Wonen op het water betekent ook bouwen op het water. Dit gebeurt meestal op één van de volgende manieren: Ofwel je gebruikt een soort ponton als drijflichaam, of je stort beton over drijvende piepschuimblokken (Dura Vermeer ontwikkelde het FlexBase systeem, ook gebruikt bij het drijvend paviljoen in Rotterdam) of je bouwt traditioneel op een betonnen bak. Voor de geWoonboot is de laatste optie gekozen.

Deze methode was niet alleen beproefd, maar leek erg stabiel en praktisch gezien de hoeveelheid installaties en watertanks die ruimte vragen. Een drijvende betonnen bak wordt dubbel gewapend gestort in een prefab-bekisting in een dok. Zodra het beton is uitgehard, loopt het dok vol water en wordt er verder gebouwd op het drijvend casco. Een waterpas bij het afbouwen is daarmee volkomen nutteloos. Het casco van de geWoonboot meet 6 bij 20 meter, geschikt voor de meeste vaarwegen.

boven de waterlijn liggen, de bovenrand van het drijvend casco tenminste 20 cm.

Als je de aluminium schuifpui in de hoek openzet, is er een kolomloze open hoek waarbij de vloer, doorlopend in terras, binnen- en buitenruimte verbindt. Denk aan het beroemde hoekraam in het RietveldSchröderhuis, maar dan een slag groter.

Schuifpuien die overhoeks konden sluiten zijn speciaal voor dit project op maat gemaakt. Deze schuiven voor de kopgevel langs en aan de lange kant voor het glas van de pui ernaast.

Op het betoncasco is een lichte en demontabele HSB-constructie gebouwd met rondom een Rc van 4, in 2005 uiteraard wat meer bijzonder dan nu. De bak kan constructief zonder tussenwanden.

Toch zijn om geluidshinder te voorkomen aan weerszijden van de installatieruimte in het midden twee betonwanden geplaatst en zijn kieren in luiken zorgvuldig gedicht.

De vele, zware watertanks staan strategisch in het midden.

Men wilde graag een toegankelijke, aanpasbare en flexibele plattegrond. De hele woning is gelijkvloers gehouden en is

Het grootste deel van de energievraag bestaat uit de warmtevraag, daarnaast wekt de boot ook zelf elektriciteit op. Dit laatste

Autarkische

installaties

gebeurde op twee manieren: via PV-panelen en via een biobrandstofgenerator met warmtekrachtkoppeling. De oorspronkelijk geplande Stirling motor was nog niet gegarandeerd werkend leverbaar. Er werd gekozen voor een meer gebruikelijke, stille biobrandstofgenerator. De restwarmte hiervan werd opgeslagen in een energiebuffer, bestaand uit vier warmwateropslagvaten van 100 liter. Recent is de generator overbodig geworden dankzij het bijplaatsen van extra PV-panelen. Op het dak liggen nu 24 panelen van 250 Wattpiek, die samen zo’n 5280 kWh per jaar opwekken. Het surplus aan elektriciteit kan worden opgeslagen in een elektrische auto of boot, of in de energiebuffer. Ook zijn de omvormers vervangen door de meest efficiënte en veelzijdige die te vinden waren. Binnenkort zal de energiebuffer worden vervangen door één buffervat met fasetransformatiematerialen (PCM’s) waardoor de opslagcapaciteit voor warm water flink toeneemt.

De zonneboiler op het dak met Heliomax vacuümbuiscollectoren, een warmtewisselaar in het water naast de geWoonboot en een warmtepomp, voorzien samen in de warmtevraag voor zowel het warm tapwater als de lage temperatuur vloerverwarming. Deze warmtewisselaar kan ook passief koelen, zonder de warmtepomp.

Met energie wordt efficiënt en duurzaam omgegaan. Zowel vaatwasser als wasmachine zijn hotfill. Voor ventilatie is er temperatuurgeregelde, CO2-gestuurde balansventilatie met warmteterugwinning (WTW). Interessant detail: via de zijgevel wordt natuurlijke lucht tussen een onopvallend rooster van licht gedraaide, openstaande houten WRC-rabatdelen aangezogen. De geWoonboot is tevens een ‘smart home’– in 2005 niet zomaar vanzelfsprekend: Flexicontrol, een domoticasysteem, stuurt alle installaties aan en regelt zo ventilatie, energiestromen en de waterzuivering en -verdeling. Uiteraard is er een douche-WTW. Binnenkort komt er een nieuwe ‘Orbital’-douche die zowel warmte als water recyclet en zo 1 liter water per douchebeurt verbruikt.

51

SUPporter 3 - Juni 2016

Helofytenbakken met bamboe zuiveren water en vormen drijvende tuinen voor meer privacy

de geWoonboot wordt aangesloten op een vacuüm systeem. Dit betekent dat de bestaande tankcapaciteit en het helofytenfilter dan zal worden ingezet voor regenwateropslag.

Schoon

water

Waterzuivering is de laatste component in autarkie. Hoewel duidelijk mag zijn dat volledige autarkie lang niet altijd duurzamer is dan het - liefst ‘smart’ – delen van voorzieningen met andere woningen, zeker op het gebied van water, was het doel vooral aan te tonen hoe ook dit mogelijk is.

Het werkt als volgt: Het vegetatiedak vangt regenwater op. Na filtering wordt dit opgeslagen in een voorraadtank (500 liter).

Afvalwater van toilet, badkamer, keuken en wasmachine wordt verzameld in een septic tank (1200 liter) en een vetafscheider (500 liter) voor een grove filtering. Daarna stroomt het naar de vuilwaterpomptank (850 liter).

Vanuit de vuilwaterpomptank wordt het naar het helofytenfilter gepompt, dat in twee langwerpige bakken, buiten naast de boot drijft. Hier zuiveren bamboe en bacteriën het water. Deze bakken kunnen op verschillende plekken worden aangekoppeld. Als drijvende tuinen zijn ze tegelijk de privacy-voorziening van de geWoonboot, daar te situeren waar dit op een specifieke ligplaats gewenst is.

Het gefilterde water wordt na zuivering opgevangen in een tank van 500 liter.

52

Het is dan geschikt voor gebruik in toilet (500 liter tank) of wasmachine (500 liter tank). Water uit het helofytenfilter kan ook geschikt gemaakt worden als drinkwater via omgekeerde osmose, fijnfiltering via een UV-filter en een actieve koolfitler en verhitting in de energiebuffer. Dit komt dan in een drinkwater/douchetank (500 liter). Overtollig schoon water kan via een overlooptank op het oppervlakte water worden gestort. Flexicontrol bestuurt ook de pomptanks ‘smart’.

Zo’n kleinschalige waterkringloop, met naast vers regenwater ook het eigen afvalwater voelt voor veel mensen even vreemd. Daarom is de kwaliteit van het drinkwater zorgvuldig getest in samenwerking met waterbedrijf Vitens. Het bleek ruim te voldoen aan de kwaliteitseisen in Nederland, die ervoor zorgen dat ons drinkwater zuiverder is dan menig bronwater in flessen.

Schoonschip Buiksloterham

Na verhuizing naar de drijvende wijk van Schoonschip, zal de geWoonboot deelnemen aan de waterpilot Circulair Buiksloterham van Waternet, waarbij

Voor de duurzaamheid van deze wijk liggen de nagestreefde Rc-waarden flink hoger dan de geWoonboot nu heeft. Om hierbij zo goed mogelijk aan te sluiten zal de vloer van de geWoonboot extra worden nageïsoleerd. Onder de begane grondvloer, in de bak van de boot wordt een hergebruikt systeemplafond gemonteerd. Tussen dit plafond en de vloer wordt vervolgens Thermoflox inblaasisolatie, op basis van cellulose van oud papier, geblazen.

Architect: De Velde architecten Projectarchitect: ir. Mara Breunesse Opdrachtgever: deltaWonen Installatieadviseur: DPA CaubergHuygen Constructeur: Alferink-van Schieveen Opbouw: Van de Water Arkenbouw Casco: Spruyt Waterwoningen Installaties: Besseling Techniek Waterzuivering: ECOFYT Tekst: Mara Breunesse Foto’s: geWoonboot, Telegraaf, Oliver Rijcken (schets)

Brainstormsessie met architect van de geWoonboot - 1e kwartiel 2016/2017 Voor updates houd de website in de gaten!

SUPporter 3 - Juni 2016

Ultrabrug

Slanke betonnen brug In Eindhoven ligt sinds de zomer van 2015 een voetgangersbrug uitgevoerd in wit ultra hogesterktebeton (UHSB) met sterkteklasse C170/200. De maximale hoogte van het dek van deze zogeheten brug Zwaaikom is 0,4 m. Met een overspanning van 21,4 m resulteert dit in een slankheid van slechts 1/55. Om de voordelen van UHSB ten volle te benutten, zijn staalvezels, traditionele wapening ĂŠn voorspanning aangebracht.

De nieuwe voetgangersbrug in Eindhoven, brug Zwaaikom, is gebouwd over het Eindhovens Kanaal. De vraag vanuit de gemeente was een lichte, verwijderbare brug, met minimaal onderhoud en goede inpasbaarheid in de omgeving. Door toepassing van het concept ‘Ultrabrug’ kon aan deze eisen worden voldaan.

Om de gewenste slankheid te kunnen realiseren, is de brug uitgevoerd in ultra-hogesterktebeton (UHSB) met een sterkteklasse van C200. Dit betekent dat de minimale druksterkte ongeveer 200 N/ mm2 bedraagt. De brug heeft een totale lengte van 25,6 m, een overspanning van 21,4 m en een breedte van 3,8 m. Het brugdek is in lengterichting opgebouwd uit vijf prefabbetonnen kokerelementen, elk met een lengte van 4,4 m. Deze elementen zijn na fabricage, in de fabriek tegen elkaar geplaatst en nagespannen met vijf gebonden strengen (voorspankabels) en vervolgens naar de definitieve locatie getransporteerd.

Het gehele dek is versterkt met staalvezels en traditionele wapening. Door deze combinatie (hybride constructie) is het beton zeer taai. Anders zou het brosse gedrag leiden tot zowel microscheuren als grootschalige scheuren. Het wapeningspercentage van het dek is met 3% relatief groot. Het brugdek is nagespannen door vijf strengen, met elk dertien draden. Een relatief grote voorspankracht is toegepast: 17 MPa, in totaal 13 500 kN. Deze grote kracht volgt uit het feit dat door de slankheid,

en daarmee de lage excentriciteit, de voorspanning minder effectief is. Het verankeringssysteem is gelijk aan beide einden van het dek. Het voorspannen zelf is uitgevoerd aan slechts een zijde van het dek.

De leuningelementen zijn eveneens gemaakt van UHSB. De benodigde sterkte is echter iets lager dan van het dek: C150/180. De leuning heeft een bionische vorm en de schoren zijn willekeurig verdeeld. De elementen zijn apart gegoten en later vastgebout aan het dek, via een speciaal railankersysteem dat vooraf in het dek is ingestort. Deze leuning draagt niet bij aan de totale draagkracht van de brug, maar moet wel bepaalde belasting uit vandalisme weerstaan.

Om de hoge sterkte te bereiken, is in het gebruikte mengsel hoogwaardig gecalcineerd bauxiet gebruikt als aggregaat. De korrelgrootte van het aggregaat ligt in het bereik 0-6 mm. Als bindmiddel is portlandcement 52,5 met snelle uitharding gekozen. De waterbindmiddelverhouding is zeer laag, rond 0,17. De goede hydratatie en het thixotrope gedrag in verse toestand was verzekerd door toevoeging van superplastificeerder en niet-gehydrateerde microsilica. De vereiste kleur van de brug was romig beige. Dit is bereikt door op basis van

wit portlandcement wit beton te maken en daarna een pigment toe te passen.

Vooral het maken van wit UHSB was problematisch. De natuurlijke kleur van UHSB is immers donkergrijs, veroorzaakt door de aanwezigheid van microsilica.

Nu moest met verschillende soorten microsilica worden geexperimenteerd om de lichte kleur te bereiken en ook de sterkte van C200 te behouden. Verder moest een pigment worden toegepast voor het bereiken van de beige kleur. Het pigment vormt echter een zwakke schakel en vermindert de eindsterkte van het beton.

De hoeveelheid pigment mag derhalve niet groter zijn dan 0,5% van het totale cementgehalte.

Vanwege het ontbreken van richtlijnen bestond bij het ontwerpen van deze brug de neiging conservatief te zijn op sommige aspecten. Scheurvorming in UHSB is bijvoorbeeld niet volledig beschreven en geaccepteerd in praktische richtlijnen. Dit was ook een probleem in het ontwerp van de brug Zwaaikom. Aangenomen werd dat de gehele doorsnede van het dek in de BGT op druk is belast op elk gewenst moment. Door deze aanname wordt de brug zeer duurzaam, maar anderzijds werd het ontwerp meer conservatief.

Tekst: Dil Tirimanna Foto: FDN Engineering

Brug Zwaaikom, de eerste brug van ultra hoogsterktebeton in Eindhoven

53

SUPporter 3 - Juni 2016

Interview Irene Curulli

Assistant Professor at the TU/e and expert on industrial heritage and transformation of industrial waterfronts exactly on a site where the river generates a waterfall in order to make the most of the power. The industry is placed in such a way that it creates an incredible impact on the landscape and it ‘abuses’ the water, it’s unbelievable.

You studied in Italy and you grew up in Italy, why and how did you end up in the Netherlands? I studied in the Netherlands too, I attended the Berlage institute in Amsterdam, which is a postgraduate school. I introduced the theme of landscape (and water) and architecture in the school, and it was part of my final graduation project. The Netherlands is all about water; people from abroad are extremely interested in this issue. I discovered how the man-made landscape with water was created by the Dutch. I learned about the influence of water on architectural design, in -let’s say- realizing architectural projects at different levels from housing to public buildings.

You’ve also been in the United States, was that also because of your interest in water? I was in the USA twice.

The first time was through the ‘Lawrence Halprin fellowship’ I received from Cornell University and my work was related to the topic of reuse of wasteland sites-dismissed industrial areas, which is my research theme at TU/e. The second time was on the Pacific-Northwest, at the University of Oregon, and my research focused on industrial reuse and water, in particular, the abandoned industrial areas along the Willamette River. This is an old historical river, that runs through the whole country and which was basically transformed by the industry in order to use the waterpower and facilitate transportation. The river became almost a canal. Since the dismissal of the industry there has been a gradual process to re-naturalize the river and recently to start reusing the big industrial areas.

For example, in Oregon City, there is a vast and dismissed paper mill that has a strong relationship with water as required by its function. The paper mill was placed

54

You say abuse, not use. That’s because what the industry releases is not clean water, it’s dirty water.

How is the situation there now, what have they done with the industrial buildings along the river? Well, there are different situations and approaches of reuse which I was interested in when analyzing the different places. Portland turned the water into the visiting card of the city. Nowadays, Portland is all about sustainability and water, and water-runoff within the street infrastructure. In Oregon it rains quite a lot, so the water has to be absorbed and reused. Green roofs are extremely widespread, and there are a lot of experiments on green roofs and green facades. Water is a key element in the design of street profiles, in many open spaces; but water is also embedded in projects aiming at teaching people the ecological aspect of water. So public spaces have specific roles not only as appealing encounter places but also as sites for education on ecology.

Learning from nature is an important aspect.

Portland has the most consistent policy dealing with water that I have ever learned from. Nowadays, industry is seen as the bad side of human development especially for its negative impact on nature. The trend is to return to the idea of beautiful, almost to the sublime, and bring back the beauty of nature as it was before industrialization. I think this is impossible.

Where does the fascination with water come from, cause I can see it has influenced some choices in your life? I see very often that architects deal with water as something that we should protect from, the building should not be exposed to humidity or other problems that water might create. Water is often considered as a fascinating mirroring element of the building into the water; and in the real estate market, units along the water have

higher value compared to housing located more inlands. Water is not a component of the design but is a nice appealing element.

And that’s what really interested me: how architects can work with water by making it as a component of the design and make it is visible rather than simply use it as the background for architecture. Water has been neglected or there has been some sort of abuse, as I said before. I think water could be a design component and acquire more positive connotations, especially in light of the climate issue. If one lives in The Netherlands, it is easy to realize how important the issue of water is when one thinks about the future and its relationship with climate change. I believe that we can work with water, we can incorporate water in projects instead of opposing it through architecture.

That’s because people feel positively about water if it isn’t a threat to them? No. When I first came to Holland I was impressed by the fact that that I couldn’t find any fountains. In Italy it is normal to have fountains in all big cities because of the dry climate and fountains are a source of life and pleasure. In Holland people tend to protect themselves from the water which is regarded as a threat rather than pleasure.

However water policies are changing as well as the culture toward water: in the past we built dikes to protect ourselves from the water, or realized buildings on ‘terps’ to protect them from the water. Now we have the ‘space for the rivers’ program which shows a completely different approach to water in the entire country. Therefore, we need to allow more space for water overflows. We have realized that it is no longer possible to restrain water but it is necessary to let it flow. That is a switch in the mind which is crucial when working with water. This means that we accept water as a threat but also as a positive element.

Working according to this principle is a real challenge for an architect: experimenting with technology and with design on how you can involve water in a more dynamic way rather than just plates of mirror is what fascinates me. This can be experimented here more than in any other place. I

SUPporter 3 - Juni 2016

envision a fluid, dynamic character of water in architecture.

In your research you have seen of a lot of designing with water, what kind of solution would you prefer, would you prefer the more technical solutions or do you prefer the more ‘bring it back to the nature’? Or use natural tools? The policy of Rotterdam in supporting green roofs is very interesting.

But it’s not the only option. I think there should be more options in approaches on a larger scale and in open spaces.

If we refer to water in ecological terms, we mean another scale of impact, which cannot be urban, but is bigger. In the urban context you can have more opportunities to show this ecological aspect of water and nature, but it’s simply educational, the demonstration of an ecological principle without any impact on the environment.

You said in your email that you are interested in revealing the techniques used to deal with water, why is this? Because when you usually think about a building or even a housing estate, it’s all piped. Water is there, it is functional and invisible. There are many opportunities to reveal it, even in the design within the building so as to make people more aware that it is something that we use, and we can recycle. Water must become the subject of an awareness process rather than a functional tool for us. I taught students a seminar about this opportunity. Awareness leads people to realize how to control water after seeing the techniques used to deal with it. I never see the building as an isolated object. It is always grounded within a specific space which the owners should be aware of.

These are projects concerning the usage of water, but you’ve also got the other side of ‘protecting’ from water, which experts in megaprojects do see, like the delta works. But maybe on smaller scale it is less visible. Do you think this is true?

Well, I don’t know. It’s all matter of how dynamics of water are communicated. For example the IJburg islands in Amsterdam.

Not many people know why the shape of the islands is as we see it now. The shapes result from the adaptation to a certain water flows and ecological corridors that have been kept. As I was interested in it, I searched for an explanation. It is always a matter of what you want to show, how this is made part of the communication to people.

You can learn directly by just starting to

look at a smaller scale. But this can also be in relationship to large scale projects.

Their design can express the reasons for design choices more clearly to people; and this helps to highlight characteristics and constraints of a specific site.

Every approach to the climate change, when it is water-related, is really contextual.

It cannot be generalized, neither there is one principle to stick to. There are so many factors that influence the dynamics of water that vary from one location to the other.

Obviously there are always some similarities but site-specificity is a key aspect.

Text: Geordy van Bussel and Irene Curulli Picture: Wikimedia

When asked of a name of a specific project which deals well with technological solutions regarding water, Irene Curulli named The Imperial Hotel in Tokyo.

The Imperial Hotel in Tokyo, designed by Frank Lloyd Wright, is famous for withstanding the earthquake in 1923. It destroyed most of the other important buildings in Tokyo.

While other buildings collapsed or were burnt down, the Imperial Hotel remained relatively unharmed. Water and earthquake resistance were core elements in the design of the building. Firstly, the shallow foundation on alluvial ground that was designed to allow the building to ‘float’ in case of an earthquake; secondly, the water piping system and wires that were not incased but just suspended and with many joints so as to better resist fractures; and finally the water of the large pond, an iconic feature at the entrance courtyard, which was the closest and only one available to extinguish the fires subsequent to an earthquake. Arguably, Frank Lloyd Wright even used this as an argument to convince the directors of the hotel to invest the money on the construction of the pool.

If you talk about showing that you use water and how the building deals with water, could you give some examples of how that could be done? There are many projects on different design scales where these aspects are more or less evident. These projects relate to the consumption of water, mostly.

They show water changes in various ways either in the building or into the landscape.

55

SUPporter 3 - Juni 2016

Colofon

Uitgave SUPporter is een uitgave van SUPport, studievereniging van de capaciteitsgroep Building Technology van de faculteit Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven Š 2016 Het magazine SUPporter verschijnt in een oplage van 600 exemplaren per editie.

Redactie Geordy van Bussel Nikki Mastenbroek Tommy Nuijten Nick van de Werdt Foto Omslag Verkregen via Thea van den Heuvel Fotografie Foto Special Verkregen via Paul Hemmen, voor BierKrattenBrug Drukkerij Drukwerkdeal, Deventer. www.drukwerkdeal.nl Niets in deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder toestemming van het bestuur van studievereniging SUPport.

De redactie verklaart dat de inhoud van deze uitgave zorgvuldig en naar beste weten is samengesteld.

Zij aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die zijn gebaseerd op de geboden informatie.

Redactieadres Studievereniging SUPport Postbus 513, Vertigo vloer 7 5600 MB Eindhoven telefoon: 040 - 247 26 58 telefax: 040 - 247 58 87 http://www.support.tue.nl email: support@bwk.tue.nl Advertenties Voor informatie met betrekking tot adverteren en lidmaatschappen, kunt U contact opnemen met: Studievereniging SUPport Postbus 513, Vertigo vloer 7 5600 MB Eindhoven, of mail naar: support@bwk.tue.nl t.a.v. Nick van de Werdt, Commissaris Public Relations Adverteerders Koninklijke BAM groep NV Hurks Bouwkunde Bedrijvendagen Bouwen met Staal TBI Ballast Nedam Besix Octatube Foamglas Heijmans Dura Vermeer Continu

56

Kijk eens goed om je heen, al je medestudenten zijn na je studie

Bouwkunde

jouw concurrenten. Oriënteren en specialiseren tijdens de studie is dus nog niet zo’n slecht plan. Want direct je droombaan vinden na je afstuderen is niet vanzelfsprekend. Met de juiste persoonlijke begeleiding en kennis van de markt helpt Continu jou met die eerste stap in je carrière. Daarvoor zijn we tenslotte intermediair.

Je carrière wacht op je, waar wacht jij nog op?

Ga naar www.continu.nl, vind de vestiging bij jou in de buurt en kom in contact met één van onze adviseurs.

Continu is gevestigd in Almelo, Amsterdam, Arnhem, Breda, Capelle aan den IJssel, Eindhoven, Heerenveen, Maastricht en Utrecht

Elektrotechniek

Civiele techniek

Installatietechniek

Werktuigbouwkunde

www.continu.nl