æèò³ÿ ñâÿòèõ
Äìèòðî Òóïòàëî
ÆÈÒIß ÑÂßÒÈÕ (×EÒÜ¡ ÌIÍE¡)
Ïåðåêëàëà Äàðiÿ Ñèðî¿ä
Òîì XII ñgðïgíü
Ëüâiâ • Âèäàâíèöòâî «Ñâi÷àäî» • 2014
Ïåðåêëàä çà âèäàííÿì: Òóïòàëî Äìèòðié [Ðîñòîâñüêèé]. Êíèãà æèòié ñâÿòûõ. Êè¿â, äðóêàðíÿ Ëàâðè, 1705.
ÓÄÊ 235.3: 929 ÁÁÊ 86.37-4 Ò 85
Õóäîæíº îôîðìëåííÿ Cîôi¿ Áóðàê
Òóïòàëî Äìèòðî Ò 85 Æèòiÿ Ñâÿòèõ (×åòü¿ Ìiíå¿) ó 12 òîìàõ. Òîì XII : Ñåðïåíü / Äìèòðî Òóïòàëî / Ïåð. iç ö.-ñë. Ä.Ñèðî¿ä. – Ëüâiâ: Ñâi÷àäî, 2014. – 408 ñ. ISBN 978-966-395-775-3 Êí. XI ISBN 978-966-8744-31-0 Êí. I-ÕII
ISBN 978-966-395-775-3 Êí. XII ISBN 978-966-8744-31-0 Êí. I-ÕII
© Âèäàâíèöòâî «Ñâi÷àäî», 2014
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
5
Âèígñgííÿ ×gñíîãî i Æèâîòâîðíîãî Õðgñòà Ãîñïîäíüîãî âÿòêóâàííÿ Âèíåñåííÿ ×åñíîãî Õðåñòà Ãîñïîäíüîãî âñòàíîâèëîñÿ ó öåé äåíü çà ïðàâëiííÿ áëàãî÷åñòèâîãî öàðÿ ãðåöüêîãî Ìàíó¿ëàà, âåëèêîãî æ êíÿçÿ ðóñüêîãî Àíäðiÿ Ãåîðãiéîâè÷àá âiä ñâÿòiøîãî ïàòðiÿðõà öàðãîðîäñüêîãî Ëóêèâ, i âiä ìèòðîïîëèòà êè¿âñüêîãî Êîñòÿíòèíàã, i Íåñòîðà, ºïèñêîïà ðîñòîâñüêîãî. Âñòàíîâèëîñÿ òå ñâÿòêóâàííÿ ç òàêî¿ ïðè÷èíè: Ìàíó¿ë-öàð iç âåëèêèì êíÿçåì ðóñüêèì ó ìèði i áðàòîëþáñòâi ïåðåáóâàâ. Îäíîãî äíÿ âèéøëè âîíè íà âiéíó, òîé – iç Öàðãîðîäà íà ñàðàöèíiâ, öåé æå – iç Ðîñòîâà íà âîëãàð. (Ó Ðîñòîâi-áî òîäi âåëèêèé êíÿçü Àíäðié ïåðåáóâàâ, âîëãàðàìè æ íàçèâàâñÿ íàðîä íåâiðíèé, âiä Âîëãè-ðiêè òàê íàçâàíèé, áî âíèçó êîëî íå¿ æèâ.) I äàðóâàâ Ãîñïîäü Áîã îáîì ïåðåìîãó i çäîëàííÿ ñóïðîòèâíèõ: öàð ãðåöüêèé çäîëàâ ñàðàöèíiâ, êíÿçü æå ðóñüêèé ïåðåìiã âîëãàð i ïiäêîðèâ ¿õ ñîái, çðîáèâøè ¿õ äàííèêàìè ñâî¿é äåðæàâi. Ìàâ æå âåëèêèé êíÿçü Àíäðié òàêèé çâè÷àé: êîëè éøîâ íà âiéíó ïðîòè ñóïîñòàòiâ, áðàâ çi ñîáîþ â ïîëêè ñâî¿ ÷åñíó iêîíó Ïðå÷èñòî¿ Âëàäè÷èöi íàøî¿ Áîãîðîäèöi, ÿêà òðèìàëà íà ðóêàõ ïðåäâi÷íå äèòÿ Õðèñòà, Ñïàñà íàøîãî, ðàçîì æå i ÷åñíèé õðåñò Ãîñïîäíié, éîãî æ äâà ïðåñâiòåðè ó ñâÿùåíè÷èõ ðèçàõ íîñèëè â éîãî ïîëêàõ. Âèõîäèâ íà âiéíó, ïðîëèâàþ÷è áàãàòî ìîëèòîâ ñëiçíèõ äî Õðèñòà Áîãà i äî Ïðå÷èñòî¿ Áîãîìàòåði, i ïðè÷àùàëèñÿ âñi Áîæåñòâåííèõ Òà¿íñòâ Òiëà i Êðîâè Õðèñòîâèõ. Òàêîþ çáðîºþ íåïåðåìîæíîþ îçáðîþâàâñÿ áiëüøå, íiæ ìå÷åì i ñïèñîì, i áiëüøå ïîêëàäàâñÿ íà äîïîìîãó Âñåâèøíüîãî, íiæ íà õîðîáðiñòü i ñèëó âî¿íñòâà ñâîãî, äîáðå çíàþ÷è ñëîâà Äàâèäà1: «Íå ñèëè êiíñüêî¿ õî÷å, íå â ëèòêàõ ìóæiâ áëàãîâîëèòü, à á â ã
Ìàíó¿ë Êîìíèí Âåëèêèé (1118–1180). Àíäðié Áîãîëþáñüêèé, êíÿçü âîëîäèìèðî-ñóçäàëüñüêèé (1156–1174). Ëóêà Õðèñòîâåðã (1170–1177). Êîñòÿíòèí, ìèòðîïîëèò êè¿âñüêèé (1156–1159).
1 Ïñ. 146–147, [10–11].
6
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
áëàãîâîëèòü Ãîñïîäü ó òèõ, õòî áî¿òüñÿ Éîãî, i â òèõ, õòî óïîâຠíà ìèëiñòü Éîãî». Ùå æ i âî¿íñòâî ñâîº òîé áëàãîâiðíèé êíÿçü ïðèêëàäîì áëàãîãîâiéíîñòè ñâ ìîëèòâè i âåëiííÿì äî ìîëèòîâ çàîõî÷óâàâ, i âñi ïåðåä iêîíîþ Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèöi i ×åñíèì Õðåñòîì, âïàâøè íà êîëiíà, çi ñëüîçàìè ìîëèëèñÿ. Êàçàâ æå, âçèðàþ÷è íà iêîíó, âåëèêèé êíÿçü ó ìîëèòâi ñâî¿é òàê: «Î Âëàäè÷èöå, ùî íàðîäèëà Õðèñòà, Áîãà íàøîãî, êîæåí, õòî óïîâຠíà Òåáå, íå çàãèíå. ß æ, ðàá òâié, ìàþ Òåáå, ïiñëÿ Áîãà, çà ñòiíó i ïîêðîâ, i õðåñò Ñèíà òâîãî – çà çáðîþ íà âîðîãiâ, ç îáîõ áîêiâ ãîñòðó. Òîìó ïðîñè òîãî, êîãî íà ðóêàõ òðèìàºø, – Ñïàñèòåëÿ ñâiòó, àáè ñèëà õðåñíà áóëà ÿê âîãîíü, ùî îáïàëþº ëèöå ñóïðîòèâíèõ, ÿêi õî÷óòü ç íàìè âiéíè. I Òâîº âñåñèëüíå çàñòóïíèöòâî íåõàé äîïîìîæå íàì i ïîäîëຠâîðîãiâ íàøèõ». Ïiñëÿ äîñòàòíüî¿ æ ìîëèòâè ñâÿòó iêîíó i ×åñíèé Õðåñò âñi ïîöiëóâàëè é ðóøèëè ñìiëèâî íà âîðîãiâ ñâî¿õ. I äîïîìàãàâ ¿ì Ãîñïîäü ñèëîþ õðåñíîþ, i Ïðå÷èñòà Áîãîðîäèöÿ äîïîìàãàëà ¿ì ñâî¿ì çà íèõ ïåðåä Áîãîì çàñòóïíèöòâîì. Òàêèé çâè÷àé âåëèêèé êíÿçü çàâæäè ìàâ, òàêèì ÷èíîì i íà âîëãàðiâ ç âiéñüêîì ñâî¿ì âèéøîâ, ÿê æå êîëèñü âåëèêèé Êîñòÿíòèí-öàð, çíàìåííÿ õðåñíå íåñó÷è ïåðåä ñîáîþ. I, éäó÷è íà ùèò, áèëèñÿ iç ñèëîþ âîëãàðñüêîþ, i, çäîëàâøè ¿õ, ãíàëèñÿ çà íèìè, i âçÿëè ÷îòèðè ¿õíi ãðàäè, ï’ÿòèé æå Áðÿõèìîâ íà Êàìi-ðiöi. I êîëè ïîâåðíóëèñÿ iç ñi÷i ïîãàíèõ äî ñòàíó ñâîãî, áà÷èëè, ÿê âèõîäèëî ç iêîíè Ñïàñèòåëåâî¿ i Ïðå÷èñòî¿ éîãî Áîãîìàòåði ïðîìiííÿ ïðåñâiòëå, íà÷å âîãíåííå, i öiëèé ïîëê îñÿâàëî. Áóëî æ öå ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â ïåðøèé äåíü. Çíîâó-áî âåëèêèé êíÿçü äiñòàâ ìóæíiñòü i áiëüøó ñìiëiñòü, îáåðíóâ ñèëó ñâîþ íà ïîãàíèõ, i ïîïàëèâ ãðàäè òi âîãíåì, i ñïóñòîøèâ òó çåìëþ, à íà iíøi ãðàäè, ùî çàëèøèëèñÿ, íàêëàâ äàíèíó, i ïîâåðíóâñÿ ç òîðæåñòâîì. Òàêîæ i ãðåöüêèé öàð Ìàíó¿ë iç âî¿íñòâîì ñâî¿ì íà ñàðàöèíiâ âèéøîâ, áà÷èâ òîãî æ äíÿ âiä iêîíè Ñïàñèòåëÿ i Áîãîðîäèöi, ÿêi ç ×åñíèì Õðåñòîì ó ïîëêó ñâîºìó ìàâ, òàêå æ ÷óäî: ïðîìiííÿ âîãíåííå âèõîäèëî i öiëèé ïîëê ïîêðèâàëî. I ïåðåìiã ó òîé äåíü ñèëó ñàðàöèíñüêó. I ñïîâiñòèëè ïîñëàííÿìè ñâî¿ìè îäèí îäíîìó ïðî ñâîþ, ïîìi÷÷þ Áîæîþ, íàä âîðîãàìè ïåðåìîãó i ïðî ÷óäåñíå ñÿéâî âiä îáðàçó Ñïàñèòåëÿ,
Âèíåñåííÿ ×åñíîãî i Æèâîòâîðíîãî Õðåñòà Ãîñïîäíüîãî
i ïðîñëàâèëè Áîãà. I, ïîðàäèâøèñü iç íàéãîëîâíiøèìè àðõèºðåÿìè ñâî¿ìè, ïîñòàíîâèëè ñâÿòêóâàòè äåíü òîé, ïåðøîãî ñåðïíÿ, âiääàþ÷è äÿêó Õðèñòîâi Ñïàñèòåëþ i Ïðå÷èñòié Éîãî Áîãîìàòåði, íà ñïîãàäóâàííÿ ñèëè õðåñíî¿, ÿêîþ æ îçáðîºíi ïåðåìîãëè ñóïîñòàòiâ. Çâåëiëè âèíîñèòè ×åñíèé Õðåñò çi ñâÿòîãî âiâòàðÿ ðóêàìè ñâÿùåíèêà i ñòàâèòè éîãî ïîñåðåä öåðêâè, ùîá ïîêëîíÿëèñÿ éîìó âñi õðèñòèÿíñüêi ëþäè i ç ëþáîâ’þ éîãî ùîá öiëóâàëè, ïðîñëàâëÿþ÷è ðîçiï’ÿòîãî íà õðåñòi Õðèñòà Ãîñïîäà. Ùå æ i ðîáèòè îñâÿ÷åííÿ âîäè çâåëiëè àðõèºðå¿. I íàçâàâñÿ ïðàçíèê òîé Âèíåñåííÿ ×åñíîãî Õðåñòà, áî íà ðiêè, i êðèíèöi, i äæåðåëà õðåñò çi ñëàâíîþ õîäîþ âèíîñèëè ðàçîì çi ñâÿòèìè iêîíàìè.
7
8
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
Ñâÿòêóéìî òîìó, áðàòòÿ, õâàëó òà äÿêó ïiäíîñÿ÷è âñåìèëîñòèâîìó Áîãîâi i Ñïàñîâi íàøîìó Iñóñîâi Õðèñòîâi i Ïðåíåïîðî÷íié Éîãî Ìàòåði, Âëàäè÷èöi íàøié ïðåáëàãîñëîâåííié Äiâi Ìàði¿. I, ×åñíèé Õðåñò áëàãî÷åñíî øàíóþ÷è, ñâÿòêóéìî æ áëàãîãîâiéíî òà áîãîóãîäíî, ìèð i ëþáîâ ìiæ ñîáîþ ìàþ÷è i ìèëîñòèíåþ óáîãèõ óòiøàþ÷è, âiääàëÿþ÷èñü æå âiä óñiõ çëèõ äië i ñëóõàþ÷è ñòðàõó Áîæîãî, àáè, äîãîäèâøè Âëàäèöi, ÿêèé íàñ ñîòâîðèâ, ñïîäîáèëèñÿ ìè âi÷íîãî ñâÿòêóâàííÿ çi âñiìà ñâÿòèìè ïiñëÿ òîãî äíÿ, êîëè ÿâèòüñÿ çíàìåííÿ Ñèíà ×îëîâi÷îãî íà íåái – ×åñíèé Õðåñò Õðèñòîâèé ïåðåä Ñóääåþ æèâèõ i ìåðòâèõ, ùî éòèìå çi ñèëîþ i ñëàâîþ âåëèêîþ é îñÿº ñâiòëèìè i ðàäiñíèìè ïðîìåíÿìè âñiõ ïðàâåäíèõ. Ïiñëÿ çàâåðøåííÿ ñóäó ïiäå ïåðåä óñiìà ÷èíàìè ñâÿòèõ, ïðîâàäÿ÷è ¿õ äî Íåáåñíîãî Öàðñòâà. Òîäi ñâÿòêóâàòèìóòü, ëèêóþ÷è, óñi ñâÿòi íà íåñêií÷åííi âiêè, äî íèõ æå i íàñ, ãðiøíèõ, íåõàé çàðàõóº Âñåìèëîñòèâèé Õðèñòîñ, Ñïàñ íàø, ìîëèòâàìè Ïðå÷èñòî¿ Äiâè Áîãîðîäèöi. Àìiíü.
Ó òîé ñàìèé ägíü còðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷gíèêiâ: Åëgàçàðà-ñâÿùgíèêà, i ñiìîõ áðàòiâ ïî êðîâi, íàçâàíèõ Ìàêàâgÿìè, i ìàògði ¿õíüî¿ Ñîëîìîíi¿, é iíøèõ áàãàòüîõ Iç Áîæåñòâåííîãî Ïèñàííÿ: êíèã Ìàêàâåéñüêèõ òà iíøèõ Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ çàïèñàíå â êíèãàõ Ìàêàâåéñüêèõ íà çåìëi é ó êíèãàõ æèòòÿ âi÷íîãî íà íåái. Ïåðø íiæ ïî÷àòè ðîçïîâiäü, íå çàéâèì áóäå, çàìiñòü ïåðåäìîâè, íàãàäàòè êîðîòêî ïðî ïî÷àòîê çáåíòåæåííÿ ªðóñàëèìó, ùî áóëî â òi ðîêè, i ïðî ãîíiííÿ íà òèõ, ÿêi áëàãî÷åñíî áåðåãëè çàêîí Áîæèé. Ïiäíÿëîñÿ âîíî âiä ñàìèõ ëæåâ÷èòåëiâ çàêîíó i âiä âëàäîëþáíèõ ïåðâîñâÿùåíèêiâ ºðóñàëèìñüêèõ. Òîäi, iç äîïóñòó ðîçãíiâàíîãî Áîãà, âiä íå÷åñòèâèõ íàðîäiâ, ùî þäåÿìè âîëîäiëè, ïðèìíîæèëîñÿ – i íàïîâíèëè êðîâ’þ ãðàä ñâÿòèé i ìåðçîòàìè ñâÿòèíþ Áîæó.
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
Ïiñëÿ ïåðøîãî òîãî âåëèêîãî i ñòðàøíîãî çðóéíóâàííÿ ªðóñàëèìó âiä Íàâóõîäîíîñîðà, öàðÿ âàâèëîíñüêîãîґ, ó äíi Ñåäåêiÿ, öàðÿ þäåéñüêîãîä, ïðî ÿêîãî â æèòi¿ ñâÿòîãî ïðîðîêà ªðåìi¿2 i â æèòi¿ ñâÿòîãî ïðîðîêà ªçåêè¿ëà3 íàïèñàíî4: êîëè ìèíóëî ñiìäåñÿò ðîêiâ i ëþäè þäåéñüêi ç ïîëîíó (Áîã íàä íèìè çìèëîñåðäèâñÿ) ïîâåðíóëèñÿ, çíîâó ªðóñàëèì ðàçîì ç öåðêâîþ Ãîñïîäíüîþ ãàðíèìè i ìiöíèìè áóäiâëÿìè îíîâèâñÿ, i âñiëÿêîþ êðàñîþ, çà ïîäîáîþ ïåðøîþ, ïðèêðàñèëàñÿ ñâÿòèíÿ Ãîñïîäíÿ, ÿê æå ïðî òå êíèãè Íåºìi¿ òà Åçäðè ðîçïîâiäàþòü ïðîñòîðî. I ëþäè Áîæi, ùî íàñåëÿëè Ïàëåñòèíó, ïðèìíîæèëèñÿ, ÿê æå é ðàíiøå, i öâiâ ó çàêîíi Áîæîìó ãðàä ñâÿòèé áëàãîâið’ÿì i òèøåþ äîâãèé ÷àñ ïiä êåðóâàííÿì ñâî¿õ àðõèºðå¿â – êíÿçiâ i ñóääiâ, õî÷ i ïiä äåðæàâîþ ïîãàíñüêèõ öàðiâ. Áóâ âií ó ñëàâi é ïîøàíóâàííi âiä óñiõ, áî é áàãàòî ÿçè÷íèöüêèõ öàðiâ i êíÿçiâ, õî÷ i áóëè iäîëîïîêëîííèêàìè, øàíóâàëè Áîãà Içðà¿ëåâîãî, i äàðè äî ªðóñàëèìó ïîñèëàëè äî Öåðêâè Ãîñïîäíüî¿5, i àðõèºðå¿â Áîæèõ ìàëè ó ÷åñòi âåëèêié. Îëåêñàíäð, öàð ìàêåäîíñüêèé, àðõèºðåÿ Àäà çóñòðiâøè, ïîêëîíèâñÿ éîìó äî çåìëi é óâiéøîâ äî ãðàäà i â öåðêâó, äàðè òà æåðòâè ïðèíiñ Ãîñïîäîâi Ñàâàîòó. Ïiñëÿ òîãî é iíøi åëiíñüêi âîëîäàði òàê ÷èíèëè. Ïòîëîìåé æå Ôiëàäåëüô, öàð ºãèïåòñüêèé, ïîñëàâ áàãàòî äàðiâ äî ªðóñàëèìó, äî õðàìó Ãîñïîäíüîãîå, i íàïèñàâ äî ªëåàçàðà-àðõèºðåÿ, ïðîñÿ÷è éîãî, àáè ïîñëàâ éîìó êíèãè Çàâiòó Ãîñïîäíüîãî i ìóæiâ ïðåìóäðèõ, ÿêi ìîæóòü ç ºâðåéñüêî¿ ìîâè ïåðåêëàñòè ìîâîþ åëëiíñüêîþ. Äðóãèé æå ïiñëÿ íüîãî Ïòîëîìåé, ïðîçâàíèé Ôiëîïàòîðîì, öàð ºãèïåòñüêèéº, ïåðåìiãøè ñèëó öàðÿ ñèðiéñüêîãî Àíòiîõà, ïðîçâàíîãî Âåëèêèìæ, i â Þäåþ ïðèéøîâøè, óâiéøîâ äî ªðóñàëèìó é äî õðàìó Ãîñïîäíüîãî i ïðèíiñ âäÿ÷íó æåðòâó ºäèíîìó iñòèííîìó Áîãîâi. Òàêîæ i Âåëèêèé Àíòiîõ, ºãèïåòñüêó ñèëó ïåðåìiãøè, äî ªðóñàëèìó íà ïîêëîíiííÿ íåáåñíîìó Áîãîâi ïðèéøîâ, i ïðèíiñ ó õðàìi ñâÿòîìó äÿêó ç ґ 586 ð. äî Ð.Õ. ä Ñåäåêiÿ, öàð þäåéñüêèé (597–587 äî Ð.Õ.). å Ïòîëîìåé II Ôiëàäåëüô, öàð ªãèïòó (285–246 äî Ð.Õ.). Ñåðåä çàñëóã öüîãî öà-
ðÿ – Îëåêñàíäðiéñüêà áiáëiîòåêà i ïåðåêëàä áiáëiéíèõ êíèã ç ºâðåéñüêî¿ íà ãðåöüêó, ò.çâ. Ñåïòóàãiíòà. º Ïòîëîìåé IV Ôiëîòîïàòîð, öàð ºãèïåòñüêèé (222–205 äî Ð.Õ.) æ Àíòiîõ Âåëèêèé, öàð Ñèði¿ (222–187 äî Ð.Õ.)
9
2 3 4
5
1-ãî òðàâíÿ. 21-ãî ëèïíÿ. ªð. 29, [10].
2 Ìàê.3, [2].
10
6
7
2 Ìàê. 3, [2].
Ñèð. 50, [1].
8
2 Ìàê. 3.
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
æåðòâàìè Ãîñïîäåâi, i áàãàòüìà äàðàìè îáäàðóâàâ àðõèºðåÿ é iíøèõ ïðîâiäíèêiâ þäåéñüêèõ. Ó òàêîìó ïîøàíóâàííi âiä ïîãàíèõ áóâ ªðóñàëèì i õðàì Ãîñïîäíié, ÿê æå ïðî òå i â Ïèñàííi Ñâÿòîìó íàïèñàíî6: «Ñàìi öàði øàíóâàëè ìiñöå i öåðêâó âåëèêèìè äàðàìè ïðîñëàâëÿëè». ×åñòü æå òàêà ªðóñàëèìó áóëà äîòè, ïîêè ãîëîâíi ìåøêàíöi éîãî ïåðåáóâàëè ó ñòðàõó Áîæîìó, äîòðèìóâàëèñÿ çàêîíó Ãîñïîäíüîãî é ïðîâàäèëè áîãîóãîäíå æèòòÿ. À êîëè ðîçáåñòèëèñÿ äî áåççàêîííÿ, òîäi âñå ïîãàíå, ÿê i ðàíiøå, íà íèõ íàéøëî. Áóâ æ ïî÷àòîê çëó òàêèé. Ó äíi ïðàâåäíîãî i ñâÿòîãî àðõèºðåÿ, ùî çâàâñÿ Îíiÿ i áóâ ñèíîì ïðàâåäíîãî Ñèìîíà – àðõèºðåÿ, ÿêîãî â êíèãàõ Ñèðàõîâèõ ïðîñëàâëåíî7, à öàðþâàâ ó Ñèði¿ i Àçi¿ Ñåëåâê, ñèí Àíòiîõà Âåëèêîãîç, áóâ ó ªðóñàëèìi ìóæ îäèí, íà iì’ÿ Ñèìîí, ç êîëiíà Âåíiÿìèíîâîãîè. Éîìó æ äîðó÷åíî áóëî óïðàâëÿòè öåðêîâíèì ìàéíîì i ñëóãàìè òà êåðóâàòè âî¿íàìè, ÿêi îõîðîíÿëè öåðêâó. Áóâ âií ïîãiðäëèâèé i ñïîâíåíèé çëîñòè, ïðîòèâèâñÿ çàâæäè àðõèºðåºâi òà äåùî ïîãàíå òâîðèâ ó íàðîäi8. Íå òåðïëÿ÷è ïîãðîç i ïåðåêîíóâàíü, ÿêi ìàâ ÷àñòî âiä àðõèºðåÿ, çàäóìàâ íå ëèøå àðõèºðåºâi, à é öåðêâi êðèâäó é çëî â÷èíèòè: ïiøîâ-áî äî Àïîëîíiÿ, âîºâîäè ñèðiéñüêîãî i ôiíiêiéñüêîãî êðàþ, i ñïîâiñòèâ éîìó ïðî çiáðàíi öåðêîâíi êîøòè, êàæó÷è, ùî ó ñõîâàõ õðàìó Ãîñïîäíüîãî º íåçëi÷åííå áàãàòñòâî. Ùå æ ðîçïîâiâ, ùî é ñïiëüíèé íàðîäíèé ñêàðá áåçìiðíèé ðàçîì iç öåðêîâíèì çáåðiãàºòüñÿ, i ñêàçàâ, ùî âñå òå ìîæå äiñòàòèñÿ öàðåâi â ðóêè. Âîºâîäà æ ñïîâiñòèâ òå öàðåâi, i çðàçó öàð-çîëîòîëþáåöü ïîñëàâ Iëiîäîðà, íàãëÿäà÷à öàðñüêèõ áàãàòñòâ, ç âiéñüêîâîþ ñèëîþ äî ªðóñàëèìó, àáè âçÿòè çâiäòè áàãàòi ñêàðáè, ùî ñõîâàíi â öåðêâi, i ïðèíåñòè äî öàðÿ. Iëiîäîð æå, êîëè íàìàãàâñÿ â÷èíèòè íàñèëüñòâî öåðêâi é ïîãðàáóâàòè çiáðàíi êîøòè, ÿêi áóëè íà ïðîãîäóâàííÿ óáîãèõ i ïîäîðîæíiõ, âäîâèöü i ñèðiò, áàãàòî âèòåðïiâ – íàïèñàíî ïðî òå ïðîñòîðî ó äðóãié êíèçi Ìàêàâå¿â, ó ãëàâi òðåòié: âiä àíãåëiâ áóâ áèòèé áåçæàëüíî, i çàëåäâå íå âìåð, i ïîâåðíóâñÿ áåç íi÷îãî äî òîãî, õòî ïîñëàâ éîãî. Ïiñëÿ öüîãî íåâäîâçi çàç è
Ñåëåâê IV Ôiëîïàòð, öàð Ñèði¿ (ïð.196–175 äî Ð.Õ.). Âåíiÿìèíîâå êîëiíî ìàëî ñâié óäië ó çåìëi Îáiòîâàíié ìiæ êîëiíàìè Þäèíèì i ªôðåìîâèì, çàëèøèëîñÿ âiðíèì Þäi é óâiéøëî äî Þäåéñüêîãî öàðñòâà.
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
ãèíóâ Ñåëåâê – öàð, óáèòèé âiä ñâî¿õ. À ïiñëÿ íüîãî ïðèéíÿâ öàðñòâî áðàò éîãî ðiäíèé, ãiðøèé âäà÷åþ, íà iì’ÿ Àíòiîõ, ïðîçâàíèé Åïiôàíiñîìi, òîáòî ñâiòëèì, áiëüøå çâàíèé Åïiìàíiñîì, òîáòî áåçóìíèì, áåçóìíî-áî ïîâñòàâ íà Áîãà iñòèííîãî i íà ñâÿòèíþ Éîãî i ñòàâ îáðàçîì àíòèõðèñòà. Çà öàðþâàííÿ òîãî Àíòiîõà ïî÷àëîñÿ âåëèêå çáåíòåæåííÿ â ªðóñàëè ìi. Áðàò-áî àðõèºðåÿ, íà iì’ÿ ßñîí9, áàæàþ÷è ñîái àðõèºðåéñüêîãî ñàíó, ïiøîâ äî öàðÿ i äàâ áàãàòî çîëîòà, êóïóþ÷è âëàäó ºðóñàëèìñüêó. Ùå æ îêàÿííèé òîé âëàäîëþáåöü, àáè äîãîäèòè öàðåâi, ïðèºäíàâñÿ äî åëëiíñòâà é îáiöÿâ íàâåðòàòè ëþäåé ºâðåéñüêèõ â åëëiíñòâî. Òàê âiä öàðÿ âëàäó îòðèìàâøè, âèãíàâ áðàòà ñâîãî ñâÿòîãî Îíiÿ ç àðõèºðåéñòâà. Çðîáèâøèñü æå ñàì àðõèºðåºì, ïî÷àâ ðóéíóâàòè äîáði ãðîìàäÿíñüêi çàêîíè é çàïðîâàäæóâàòè ÿçè÷íèöüêå áåççàêîííÿ. I çáóäóâàâ îáàái÷ ãîðè Ñiîí âèäîâèùà é ó÷èëèùà äëÿ íàâ÷àííÿ åëëiíñüêèõ áàéêîïîäiáíèõ ïðåìóäðîñòåé, òàêîæ þíàöüêi iãðîâi ïàëåñòðè¿10. À þíàêàì, ùî òàì íàâ÷àëèñÿ, âëàøòóâàâ ïåðåáóâàííÿ â äîìàõ áëóäíèöü, áî é áëóäèëèùàì ó ñâÿòîìó ãðàäi ïðîòè çàêîíó áóòè çâåëiâ, ùîá áåçáîðîííî, çà åëëiíñüêèì çâè÷àºì, íå÷èñòîòà òiëåñíà çäiéñíþâàëàñÿ. I òàê íå÷åñòÿ åëëiíñüêå äî ªðóñàëèìó ââiâøè, áàãàòüîõ âiäâåðíóâ âiä äîáðî÷åñíîãî áîãîøàíóâàííÿ. I çðîáèâ òàê, ùî ºðå¿ ïîëèøàëè õðàì Áîæèé i ñïðèéìàëè âèäîâèùà, êiíñüêi ïåðåãîíè, áîðîòüáó òà âñiëÿêi iãðèùà é ïîãàíñüêi áåç÷èíñòâà, ÿêèìè æ çâàáëþâàëèñÿ ìîëîäi é íåðîçóìíi, õâàëèëè çàêîíè òà çâè÷à¿ åëëiíñüêi é ïîêèäàëè çàêîí Áîæèé – äî áåççàêîííÿ íå÷åñòèâèõ ëåãêî ñõèëÿëèñÿ. À òi, ùî áóëè ðîçóìíi é iñòèííå áëàãî÷åñòÿ ëþáèëè, áà÷à÷è áåççàêîííÿ, ùî äiÿëîñÿ, çiòõàëè ÷åðåç ðóéíóâàííÿ çàâiòó Ãîñïîäíüîãî é îñêâåðíåííÿ ãðàäà ñâÿòîãî òà ïëàêàëè íàä çàãèáåëëþ ðiäíèõ ñâî¿õ ëþäåé, ùî éøëè çà ñëiïèì âîæäåì ßñîíîì, ÿêèé çàäëÿ ëþáîâè äî âëàäè ïîêèíóâ Áîãà i Áîæèé çàêîí, i ñâîáîäó áàòüêiâñüêî¿ äîáðî¿ âiðè ïðîäàâ, i òàêó ñïîêóñó òà ïåðåïîíó ëþäÿì Áîæèì ñïîäiÿâ. Ïåðåáóâàâ æå òîé ëæåàðõèºðåé ßñîí ïðè âëàäi òðè ðîêè. Âèãíàâ éîãî äðóãèé, ïîäiáíèé äî íüîãî, âëàäîëþáåöü é åëëiíi ¿
Àíòiîõ IV Åïiôàí, ñèðiéñüêèé öàð (175–164 äî Ð.Õ.). Àðåíà äëÿ áîðîòüáè àòëåòiâ.
11
9
2 Ìàê. 4.
2 Ìàê. 4, [7-22].
10
12
11
2 Ìàê. 5.
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
ñüêîãî íå÷åñòÿ ïîøàíîâóâà÷, íà iì’ÿ Ìåíåëàé. I ùî ñïåðøó áðàòó ñâîºìó ïðàâåäíîìó çðîáèâ, âiä òîãî ñàì ïîñòðàæäàâ. Òîé-áî Ìåíåëàé, áàãàòî çîëîòà öàðåâi äàâøè, ïðèéíÿâ àðõèºðåéñüêó âëàäó i âèãíàâ ßñîíà, à äëÿ ñâÿòîãî Îíi¿, ïîïåðåäíüîãî àðõèºðåÿ, óáèâ÷ó ñìåðòü âiä íå÷åñòèâèõ âèõîäèâ. Àëå íåäîâãî ïåðåáóâàâ íà àðõèºðåéñòâi, òàêèì æå ÷èíîì âèãíàííÿ çàçíàâ: áðàò-áî éîãî Ëèñèìàõ, ïiäêóïîì ðóêè öàðåâi íàïîâíèâøè, àðõèºðåéñòâî îòðèìàâ. Âií, íà÷èííÿ öåðêîâíå ïî-çëîäiéñüêè ãðàáóþ÷è é çîëîòî öåðêîâíå âèêðàäàþ÷è, óáèòèé áóâ ëþäüìè. Ïîìùàþ÷èñü çà éîãî ñìåðòü, áðàò Ìåíåëàé êóïèâ ó íå÷åñòèâîãî öàðÿ ñìåðòü äëÿ áàãàòüîõ íåâèííèõ ºðóñàëèìöiâ i çíîâó âiä íüîãî âëàäó àðõèºðåéñòâà ïðèéíÿâ. Êîëè òàêå áåç÷èíñòâî é çàâîðóøåííÿ äiÿëî â ªðóñàëèìi, i íå÷åñòÿ åëëiíñüêå äåíü çà äíåì ïðèìíîæóâàëîñÿ, i áåççàêîííÿ âiäêðèòî ÷èíèëîñÿ, ãíiâàâñÿ i ñåðäèâñÿ Áîã, i íàáëèçèëàñÿ ïîìñòà Éîãî ïðàâåäíèì ñóäîì11. I áóëî çíàìåííÿ äèâíå, ùî ïðîâiùàëî ãíiâ Áîæèé, ÿêèé íà ãðàä íàäõîäèâ. Âèäíî áóëî â ïîâiòði ïîëêè, ùî íà âiéíó âèõîäèëè, âî¿íè íà êîíÿõ ¿õàëè, ó çîëîòèé îäÿã îäÿãíåíi, øîëîìè íà ãîëîâàõ ìàëè, îãîëåíi ìå÷i òà ñïèñè â ðóêàõ òðèìàëè. Îäíi-áî ìå÷àìè îäèí îäíîãî ñiêëè, iíøi ñïèñè òà ùèòè ïiäíiìàëè, à iíøi ñòðiëàìè îäèí â îäíîãî ñòðiëÿëè é óñiëÿêî áîðîëèñÿ òà ñòèíàëèñÿ, áëèñê çîëîòèé âiä çáðî¿ i áðîíi âèõîäèâ, i áóëî âèäiííÿ òå ñòðàøíå é æàõëèâå, ùî äî ñîðîêà äíiâ ÿâëÿëîñÿ. I âñi ëþäè ó âåëèêîìó çáåíòåæåííi é íåðîçóìiííi áóëè, êàæó÷è ñîái: «Ùî öå ìຠáóòè?» Òèì ÷àñîì ïðèéøëà ëæåçâiñòêà äî ªðóñàëèìó ïðî ñìåðòü öàðÿ, íà÷å çàãèíóâ íà âiéíi ºãèïåòñüêié, ïiøîâ-áî òîäi çàâîéîâóâàòè ªãèïåò. I çðàäiëè áëàãî÷åñòèâi ºðóñàëèìöi, äóìàþ÷è, ùî ñïðàâäi çàãèíóâ òîé çëèé i íå÷åñòèâèé öàð. I òîðæåñòâóâàëè, ðàäiþ÷è. Êîëè æ äîâiäàëèñÿ, ùî öàð íå âìåð, à æèâèé i ç ªãèïòó äî Ñèði¿ ïîâåðòàºòüñÿ, âèðiøèëè ñêèíóòè ç ñåáå éîãî ÿðìî, ùîá íå ñëóæèòè éîìó. I ãîòóâàëè ñïðîòèâ éîìó. Ïðî òå äîâiäàâøèñü, öàð ñïîâíèâñÿ ïðåâåëèêî¿ ëþòi é ïiøîâ iç ñèëîþ ñâîºþ äî ªðóñàëèìó. I çàìêíóëè ïåðåä íèì ãðàä ºðóñàëèìöi, àëå íå çìîãëè ïðîòèñòîÿòè éîãî ñèëi, áî áóëà ïîìiæ ãðîìàäÿíàìè íåçãîäà. Äåõòî-áî ç íèõ, õòî äî åëëiíñòâà ñõèëèâñÿ, áóëè ïðèÿçíi öàðåâi, à íàéáiëüøå Ìåíåëàé, ëæåàðõèºðåé. Âçÿâ òîìó öàð âiéñüêîâîþ ñèëîþ ñâîºþ ãðàä i çâåëiâ
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
âî¿íàì óáèâàòè áåçæàëüíî âñiõ, õòî òðàïëÿâñÿ íà âóëèöÿõ ìiñòà. I, âõîäÿ÷è â äîìè, óáèâàòè ÷îëîâiêiâ i æiíîê, ñòàðèõ, i ìîëîäèõ, i ìàëèõ. I áóëî çà òðè äíi óáèòèõ âiñiìäåñÿò òèñÿ÷, çâ’ÿçàíèõ i äî â’ÿçíèöü êèíåíèõ – ñîðîê òèñÿ÷, íå ìåíøå æ ó ïîëîí âî¿íàì äàíèõ. Ïîñìiâ æå öàð óâiéòè äî öåðêâè Ãîñïîäíüî¿ ç ïîãîðäîþ, ìàþ÷è ïðîâiäíèêà Ìåíåëàÿ, çðàäíèêà âiò÷èçíè i çàêîíó12. I âçÿâ âiâòàð çîëîòèé, i ñâiòèëüíèê ñâi÷êîâèé çîëîòèé, i êàäèëà çîëîòi, i âåñü ïîñóä êîøòîâíèé, ÿêèé iíøi öàði íà ïðèêðàøàííÿ öåðêâè äàëè. Âçÿâ êàòàïåòàçìóé, i âiíöi, i âñi ïðèêðàñè çîëîòi, i ñõîâàíi, ÿêi çíàéøîâ, ñêàðáè, çîëîòî i ñðiáëî âçÿâ. Ñïóñòîøèâøè òà îñêâåðíèâøè õðàì Áîæèé i ñïîâíèâøè ãðàä êðîâè, i ðóéíàöi¿, i âåëèêîãî ðèäàííÿ, ïîâåðíóâñÿ äî Àíòiîõi¿, çàëèøèâøè â ªðóñàëèìi i â öiëié Þäå¿ ëþòiøèõ âiä ñåáå êàòiâ íà êðèâäó ëþäÿì içðà¿ëåâèì. ×åðåç ÿêèéñü ÷àñ Àíòiîõ íàïèñàâ ó öiëå ñâîº öàðñòâî íàêàç, àáè âñi ëþäè âñiëÿêîãî ïëåìåíi áóëè ç íèì îäíèì, òðèìàþ÷èñü ðàçîì åëëiíñüêèõ áîãiâ i çàêîíiâ. I âñi íàðîäè ïîãîäèëèñÿ ç öàðåâèì íàêàçîì, i ç þäå¿â áàãàòî éîìó ïîêîðèëèñÿ òà iäîëàì æåðòâè ïðèíåñëè é îñêâåðíèëè ñâî¿ ñóáîòè. I íå ÷åðåç áàãàòî äíiâ ïîñëàâ öàð ç Àíòiîõi¿ äî ªðóñàëèìó13 îäíîãî çi ñâî¿õ ðàäíèêiâ, ìóæà ñòàðîãî, ðîäîì àòèíåÿíèíà, àáè âñiõ ºâðå¿â ïðèìóñèâ çðåêòèñÿ îò÷èõ çàêîíiâ, é iäîëàì ïîêëîíèòèñÿ, i ñêóøòóâàòè iäîëîæåðòîâíîãî, à íàéáiëüøå çâåëiâ ïðèìóñèòè ¿õ, ùîá ¿ëè ñâèíèíó, ÷îãî ¿ì çàêîí ºâðåéñüêèé íå âåëèòü. Ùå æ çâåëiâ, àáè öåðêâó Ãîñïîäíþ çðîáèòè iäîëüñüêèì êàïèùåì, ïåðåéìåíóâàâøè ¿¿ íà õðàì Äiÿ Îëiìïiéñüêîãî, é iäîëà Äiºâîãî íà ìiñöi ñâÿòîìó ïîñòàâèòè. Ïîñëàíåöü æå òîé iç âiéñüêîì äî ªðóñàëèìó ïðèéøîâ, âèêîíóþ÷è öàðåâèé íàêàç, ñâÿòèíþ Áîæó iäîëàìè é íå÷åñòèâèìè æåðòâàìè îñêâåðíþâàâ i ëþäåé Áîæèõ äî íå÷åñòÿ òîãî ïåðåêîíóâàâ. Áàãàòî-áî ìàëîäóøíèõ ºâðå¿â éøëè çàïîïàäëèâî äî iäîëüñüêèõ æåðòâ, à òi, ùî áóëè ñòiéêi ó âiði, óòiêøè â ãîðè é ïóñòåëi, õîâàëèñÿ â ïå÷åðàõ i ïðîâàëëÿõ çåìíèõ, áîÿ÷èñü ìóê i âiä iäîëüñüêèõ ñêâåðí îáåðiãàþ÷èñü. Òèõ æå, êîãî ñõîïèëè, âåëè ç ãiðêèì ïðèìóñîì äî æåðòâ ó äåíü íàðîäæåííÿ öàðÿ i â iíøi åëëiíñüêi áîãîìåðçåííi ñâÿòà. I êàòóâàëè ¿õ, àëå âîíè íå êîðèëèñÿ íå÷åñòèâîìó âåëiííþ. é
Çàâiñà õðàìó.
13
12
4 Ìàê. 4.
2 Ìàê. 5, [24–27].
13
14
14
2 Ìàê. 6, [18-31].
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
I áóâ ñòðàõ íà âñiõ ëþäÿõ, i íiõòî íå ñìiâ âiäêðèòî íàçâàòèñÿ þäåºì, àíi ñâÿòêóâàòè ñóáîòó, àíi äiòåé ñâî¿õ îáðiçàòè, àíi ùîñü çà çàêîíîì Ìîéñåºâèì ÷èíèòè, âñi-áî áà÷èëè ïåðåä î÷èìà ñâî¿ìè ìóêè i ñìåðòü. Ó òîé ÷àñ äâîõ æiíîê-þäåéîê îáìîâëåíî ïåðåä ïðèñëàíèì âiä öàðÿ êàòîì, ùî âîíè, íàðîäèâøè íåìîâëÿò, îáðiçàëè ¿õ çà ñâî¿ì çàêîíîì. Çâåëiâ êàò âçÿòè ¿õ i, ïîâiñèâøè ¿ì äiòåé íà øè¿, âîäèòè ç íàðóãîþ ïî ìiñòi, à òîäi ç ìiñüêîãî ìóðó ñêèíóòè ¿õ ó ÿìó. I ïðèéíÿëè êîí÷èíó ìó÷åíèöüêó ìàòåði ç äiòüìè ñâî¿ìè. Iíøi ç þäå¿â çiáðàëèñÿ ó áëèæíi çà ãðàäîì ïå÷åðè, ùîá ñâÿòêóâàòè òàºìíî äåíü ñóáîòíié. Ïðî íèõ äîâiäàâøèñü, çâåëiâ êàò óñiõ âîãíåì ñïàëèòè. Ïiñëÿ òîãî âçÿòî áóëî îäíîãî ç íàéãîëîâíiøèõ êíèæíèêiâ íà iì’ÿ ªëåàçàð, ñàíîì ñâÿùåíèêà, ïðåêðàñíîãî ÷åñíiñòþ ëèöÿ é ñòàðîãî ëiòàìè, ïðèêðàøåíîãî ñèâèíîþ i ïðåìóäðiñòþ ç áëàãî÷åñòÿì. Óñi çíàëè éîãî ÿê íàéïåðøîãî çàêîíîâ÷èòåëÿ â ªðóñàëèìi, áóâ âií îäíèì iç ñiìäåñÿòè i äâîõ ïåðåêëàäà÷iâ ºâðåéñüêèõ êíèã åëëiíñüêîþ ìîâîþ, ùî ïåðåêëàäàëè äëÿ Ïòîëîìåÿ Ôiëàäåëüôà, öàðÿ ºãèïåòñüêîãî. Ïðî ñòðàæäàííÿ òîãî ÷åñíîãî ñòàðöÿ ªëåàçàðà â Áîæåñòâåíîìó Ïèñàííi ñêàçàíî òàêå14. Êîëè ïðèâåëè éîãî ïåðåä êàòà é ñâèíÿ÷å ì’ÿñî íàñèëó â óñòà âêëàäàëè, àáè ¿â, âií çàõîòiâ êðàùå âèáðàòè ñîái ñëàâíó ìó÷åíè÷ó ñìåðòü çà çàêîí Áîæèé, àíiæ áåç÷åñíå æèòòÿ íà îáðàçó Áîãîâi. I, ïðèéøîâøè äîáðîâiëüíî íà ìóêó, ïëþâàâ iç óñò, ÿêèõ òîðêàëîñÿ íå÷èñòå ì’ÿñî, i ïîäàâàâ ñîáîþ ïðèêëàä iíøèì áîãîáîÿçëèâèì ºâðåÿì, ÿêi çà Áîæèé çàêîí ìàëè ïîìåðòè. Íà äiëi íàâ÷àâ, ùî íå ãîäèòüñÿ ïîãîäæóâàòèñÿ íà ãðiõ äëÿ çáåðåæåííÿ òåïåðiøíüîãî æèòòÿ àíi ãíiâèòè áåççàêîííÿì Áîãà çàäëÿ çåìíî¿ ñóºòè. Äåÿêi ç íå÷åñòèâèõ, ïîêàçóþ÷è ñåáå ìèëîñåðäíèìè äî ªëåàçàðà, áî äàâíî ç íèì çíàëèñÿ, ïðèíåñëè éîìó ïîòàéêè ì’ÿñà – íå ñâèíÿ÷îãî, à iíøîãî, ÿêå çàêîí íå áîðîíèâ, i êàçàëè éîìó ó âóõî: «Ñïîæèé öå çàìiñòü ñâèíèíè, àáè âñi, áà÷à÷è, ùî òè ¿ñè ì’ÿñî, äóìàëè, ùî òè ñâèíèíó ¿ñè, ÿêó öàð âåëèòü ¿ñòè. I òàê óíèêíåø ìóê i ñìåðòè». Áëàãîðîçóìíèé æå i áîãîóãîäíèé ñòàðåöü ñêîðî âiäïîâiäàâ ¿ì, êàæó÷è: «Êðàùå ìåíi âêèíóòèñÿ â àä, àíiæ ïðîãíiâàòè ìîãî Áîãà ïåðåñòóïîì ñâÿòîãî Éîãî çàêîíó. Àíi íå ãîäèòüñÿ ñòàðîìó âiêó íàøîìó ëèöåìiðèòè íà ñïîêóñó þíèì áàãàòüîì.
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
Àäæå êîëè ïîáà÷àòü þíi, ùî òàêå ðîáëþ, ÿê âè ìåíi ðàäèòå, ñêàæóòü: «Îñü ªëåàçàð ó ãëèáîêié ñòàðîñòi ïîêèíóâ îòöiâñüêèé äàâíié çàêîí i ïðèºäíàâñÿ äî åëëiíiâ». I òàê âîíè ÷åðåç ìîº ëèöåìiðñòâî âiäñòóïëÿòü âiä iñòèííîãî Áîãà é çàãèíóòü. Íà ìåíå äèâëÿ÷èñü, ïî÷íóòü çàêîí Áîæèé çíåâàæàòè é äî åëëiíñüêîãî íå÷åñòÿ ñõèëÿòèñÿ, çâàáëþþ÷èñü ëþáîâ’þ äî êîðîòêî÷àñíîãî öüîãî æèòòÿ. ß æ ãðiõ íà ñâîþ ñòàðiñòü íàâåäó, ñòàâøè âèííèì ó çàãèáåëi ñòiëüêîõ äóø. I ÿêùî é âèçâîëþñÿ âiä íèíiøíüî¿ ìóêè, ùî âiä ëþäåé, ïðîòå íå çìîæó óíèêíóòè ðóêè Âñåñèëüíîãî Áîãà àíi æèâèé, àíi ìåðòâèé. Õàé òîìó ïîìðó íèíi é ìóæíiì òåðïiííÿì ïðèêðàøó ñâîþ ñòàðiñòü, þíèì æå äîáðèé ïðèêëàä ïî ñîái çàëèøó, êîëè âåëèêîäóøíî i ìiöíî çà ÷åñíi òà ñâÿòi çàêîíè ïîñòðàæäàþ». Êîëè òàê ñâÿòèé ªëåàçàð ãîâîðèâ, òÿãíóëè éîãî íà ìóêè. I òi, ùî ñïåðøó âèÿâëÿëè äî íüîãî ìèëîñåðäÿ, íà ãíiâ i ëþòü ïåðåìiíèëèñÿ âiä éîãî ñëiâ. Ìó÷èëè ñâÿùåíèêà Áîæîãî áàãàòüìà ìóêàìè é ëþòî çðàíèëè. I áóâ ïðè ñìåðòi, çàñòîãíàâ, êàæó÷è äî Áîãà: «Ãîñïîäè, Òè, ùî âñå âiäàºø i íà âñiõ ñïîãëÿäàºø, Òè äîáðå çíàºø, ùî ÿ ìiã óíèêíóòè ñìåðòè, àëå æîðñòîêi ðàíè äîáðîâiëüíî ïðèéìàþ i òÿæêèé áiëü òiëîì òåðïëþ, ïðîòå ç ðàäiñòþ i ç ëþáîâ’þ ïðèéìàþ öå, áî çàäëÿ ñëàâè iìåíè Òâîãî ñâÿòîãî ñòðàæäàþ». Òå ìîâèâøè, ïîìåð, çàëèøèâøè íå ëèøå þíàêàì, à é óñüîìó íàðîäîâi ïàì’ÿòü ïðî ñìåðòü ñâîþ ÿê ïðèêëàä ìóæíîñòè. Äîäàíî äî ñòðàæäàííÿ éîãî â öåðêîâíèõ êíèãàõ i òå15, ùî ïiñëÿ æîðñòîêîãî áèòòÿ ó íiçäði éîãî îöåò ëþòèé çi ñìîðîäîì ïîãàíèì âëèëè i ó âîãîíü âêèíóëè. Âií æå ïîìîëèâñÿ, àáè Ãîñïîäü ïðèéíÿâ êðîâ i ñìåðòü éîãî çà óâåñü ºâðåéñüêèé ðiä, i ïåðåäàâ äóõ ñâié. Ïiñëÿ ñòðàäíèöüêî¿ êîí÷èíè ñâÿòîãî ªëåàçàðà âçÿòî áóëî ñiì áðàòiâ16 ÷åñíîãî ðîäó, ðàçîì ç ìàòið’þ ¿õíüîþ, i äî Àíòiîõi¿, áî áóëè áëàãîðîäíi, äî ñàìîãî öàðÿ íà äîïèò ïîñëàíî. I ïðèìóøóâàâ ¿õ öàð ¿ñòè ñâèíèíó – âñóïåðå÷ ºâðåéñüêîìó çàêîíîâi. Ñïîæèâàííÿ æ ñâèíèíè áóëî òîäi ÿâíèì äîêàçîì âiäñòóïó âiä Áîãà Ñàâàîòà, ó ÿêîãî âiðèëè ºâðå¿, i äîêàçîì åëëiíñòâà, äî ÿêîãî ìàëîäóøíi ºâðå¿ ñõèëÿëèñÿ. Òi-áî ñiì áðàòiâ áóëè ó÷íÿìè ïîñòðàæäàëîãî ñâÿùåíèêà é ó÷èòåëÿ ºðóñàëèìñüêîãî ªëåàçàðà, é ó÷åííÿ éîãî äîáðå ïàì’ÿòàëè. Âåëèêîäóøíî ñòàëè ó ñâîºìó áëàãîâið’¿ i íå ïiäêîðèëèñÿ âåëiííþ
15
Ïðîëîã. ×åòüÿ. Òðèôîëîã.
15
16
2 Ìàê. 7.
16
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
öàðåâîìó, íå õîòiëè ïåðåñòóïèòè çàêîíó. ×åðåç òå áèëè é ìó÷èëè ¿õ áè÷àìè òà âîëîâèìè æèëàìè äîâãî. Ïðî ¿õíi ìóêè òà ìóæíiñòü ïåðåä êàòîì Áîæåñòâåííå Ïèñàííÿ ó êíèçi Ìàêàâå¿â ðîçïîâiäຠòàê. Îäèí iç íèõ, ùî áóâ ëiòàìè ïåðøèé, òàê ìîâèâ äî öàðÿ: «Ùî ìàºø íàñ ïèòàòè i ùî õî÷åø äîâiäàòèñÿ? Ìè ãîòîâi êðàùå ïîìåðòè, àíiæ ïåðåñòóïèòè îò÷i çàêîíè». Ðîçãíiâàâñÿ æ öàð, çâåëiâ ðîçæàðèòè ñêîâîðîäè é ìiäíi êàçàíè. Êîëè æ ¿õ íåçàáàðîì ðîçæàðèëè, çâåëiâ âçÿòè íà ìóêè ïåðøîãî òîãî þíàêà, ùî ãîâîðèâ ñìiëèâî, i âiäòÿòè éîìó ÿçèê, i øêiðó ç ãîëîâè éîìó îáäåðòè, ðóêè æ i íîãè âiäòÿòè ïåðåä î÷èìà iíøèõ áðàòiâ i ìàòåði. Âðåøòi çâåëiâ íà ðîçæàðåíié ñêîâîðîäi ïàëèòè. I ìó÷èâñÿ ñòðàñòîòåðïåöü äîâãî. Áðàòè æ iç ìàòið’þ, íà òå äèâëÿ÷èñü, ãîòóâàëèñÿ äî ñìåðòè é êàçàëè ñîái: «Áîã çãëÿíåòüñÿ íà ïðàâäó íàøó é óòiøèòü íàñ ìèëiñòþ ñâîºþ». Êîëè æ ïîìåð ïåðøèé ìó÷åíèê, òàê ñàìî é äðóãîãî âåëè íà íàðóãó. I, çäåðøè øêiðó ç ãîëîâè éîãî, ïèòàëè: «×è ñêóøòóºø ñâèíèíè ïåðåä òèì, ÿê áóäå çàìó÷åíå âñå òiëî òâîº ÷àñòèíàìè?» Âií æå âiäïîâiâ, áàòüêiâñüêîþ (ºâðåéñüêîþ) ìîâîþ êàæó÷è: «Íiÿê íå â÷èíþ öüîãî áåçóìñòâà». Ïðèéíÿâ-áî i öåé äðóãèé ìóêè, ÿê i ïåðøèé. Êîëè íà îñòàííüîìó äèõàííi áóâ, ñêàçàâ äî öàðÿ: «Òè, íàéîêàÿííiøèé êàòå, ç òåïåðiøíüîãî æèòòÿ ãóáèø íàñ. Öàð æå ñâiòó íàñ, ïîìåðëèõ çà Éîãî çàêîíè, âîñêðåñèòü íà æèòòÿ âi÷íå». Ïiñëÿ òîãî òðåòüîãî ìó÷èëè. Éîìó æ êîëè âåëiëè äàòè ÿçèê íà âiäðiçàííÿ – âií çðàçó ÿçèê iç ðîòà âèòÿãíóâ i ðóêè, ùîá ¿õ âiäòÿëè, ïðîñòÿãíóâ, ìóæíüî êàæó÷è: «Ç íåáà öå ÿ ïðèéíÿâ, çàäëÿ Áîæîãî çàêîíó íåõòóþ öèì, ñïîäiâàþñÿ-áî çíîâó òå ïðèéíÿòè âiä Áîãà». I äèâóâàâñÿ öàð i òi, ùî ç íèì, òàêié âåëèêîäóøíîñòi þíàêà, ùî íi çà ùî ìóêè ìàº. I òàê ïîìåð òðåòié. Ïiñëÿ òîãî ÷åòâåðòîãî ìó÷èëè, ÿê æå i ïåðøèõ. I êîëè âæå áóâ ïðè ñìåðòè, ñêàçàâ: «Òîé, êîãî âáèâàþòü ëþäè, ñïîäiâàºòüñÿ îòðèìàòè âiä Áîãà âîñêðåñåííÿ i æèòòÿ âi÷íå, òè æ, î êàòå, âîñêðåñåííÿ íà æèòòÿ íå ìàòèìåø». Ïðèâiâøè æ i ï’ÿòîãî, ìó÷èëè. À âií, ïîãëÿíóâøè íà öàðÿ, ñêàçàâ: «Òè, ùî ìàºø âëàäó íàä ëþäüìè, – òëiííèé, ðîáèø, ùî õî÷åø. Íå äóìàé, ùî Áîã ïîêèíóâ íàø ðiä, àëå ïî÷åêàé òðîõè i ïîáà÷èø âåëèêó ñèëó Áîãà íàøîãî, ÿê Âií òåáå i ïëåì’ÿ òâîº ìó÷èòè áóäå». Ïiñëÿ öüîãî ïðèâåëè øîñòî-
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
ãî é ìó÷èëè. I âií, ïîìèðàþ÷è, ñêàçàâ öàðåâi íå÷åñòèâîìó: «Ìè öå çà ãðiõè íàøi òåðïèìî, áî ïðîãíiâàëè Ãîñïîäà íàøîãî. Òè æ íå äóìàé, ùî òè íåïîâèííèé, àëå çíàé òî÷íî, ùî íå óíèêíåø âi÷íî¿ êàðè, áî áîãîáîðñòâóºø». Êîëè òàê ñòðàæäàëè òi þíàêè, ñòîÿëà ïðè íèõ ìàòè, ñïðàâäi äèâíà é äîáðî¿ ïàì’ÿòè äîñòîéíà, ÿêà áà÷èëà, ùî ¿¿ ñèíè â îäèí äåíü ëþòèìè ìóêàìè ïîìèðàëè, áëàãîþ äóøåþ òåðïiëà çàäëÿ óïîâàííÿ, ÿêå ìàëà íà Áîãà. I êîæíîãî ç íèõ ìóäðî ïåðåêîíóâàëà, êàæó÷è: «Íå çíàþ, ÿê óòâîðèëèñÿ âè â ëîíi ìîºìó, íå ÿ-áî äàëà âàì äóõ, i äóøó, i æèòòÿ, i íå ÿ êîæíó ÷àñòèíêó òiëà ñòâîðèëà, àëå Òâîðåöü ñâiòó, ùî ñòâîðèâ ðiä ëþäñüêèé i äàâ óñiì çà÷àòòÿ i íàðîäæåííÿ. Âií âàñ ñòâîðèâ é îæèâèâ, Âií æå çíîâó ìèëiñòþ ñâîºþ ïîâåðíå âàì âiäòÿòi çà çàêîí Éîãî ÷àñòèíè òiëà é çíîâó îæèâèòü æèòòÿ âàøå, ïîêëàäåíå çà áëàãîâið’ÿ. Òîìó áåçñòðàøíî òåðïiòü i âìèðàéòå çàäëÿ Áîãà, ùîá îòðèìàòè âîñêðåñåííÿ i æèòòÿ âi÷íå. Àíòiîõ æå, íå÷åñòèâèé öàð, õî÷ i áà÷èâ, ÿê éîãî ïðèíèçèëè çàìó÷åíi þíàêè, ïðîòå íà ïðèíèæåííÿ òå íå çâàæàâ é îñòàííüîãî þíàêà, áðàòà ïîìåðëèõ, óæå íå ïîãðîçàìè, à ëàñêîþ íàìàãàâñÿ ïåðåêîíàòè, i ñõèëèòè äî íå÷åñòÿ ñâîãî, i ïðèñÿãàâñÿ äàòè éîìó âåëèêi äàðè, i áàãàòñòâî, i çðîáèòè éîãî ñâî¿ì äðóãîì, ëèøå àáè òîé âiäñòóïèâ âiä îòöiâñüêèõ çàêîíiâ i ïðèéíÿâ åëëiíñüêi çâè÷à¿. À òîìó ùî íå ïîãîäæóâàâñÿ íà òå þíàê, ïðèêëèêàâ öàð ìàòið éîãî i ðàäèâ ¿é ïåðåêîíóâàòè ñâîãî îñòàííüîãî ñèíà âèáðàòè êîðèñíiøå äëÿ çäîðîâ’ÿ: êðàùå âèêîíàòè íàêàç i áóòè æèâèì, àíiæ íå ïîñëóõàòè é ãiðêî ïîìåðòè, ÿê æå é áðàòè éîãî ïîìåðëè. Ìàòè æ ïîäóìêè íàñìiõàëàñÿ ç êàòà, îáiöÿëà ïåðåêîíàòè ñèíà i, ïiäiéøîâøè äî õëîïöÿ, ìîâèëà äî íüîãî áàòüêiâñüêèì ãîëîñîì (ºâðåéñüêîþ ìîâîþ) òàê: «Ñèíó ìié, ïîìèëóé ìåíå, ìàòið ñâîþ, ùî íîñèëà òåáå â ëîíi äåâ’ÿòü ìiñÿöiâ i ãðóäüìè âèãîäîâóâàëà òðè ðîêè, i âèðîñòèëà òåáå äî öüîãî âiêó! Ïðîøó òåáå, äèòèíî ìîÿ, ïîãëÿíü íà íåáî, i íà çåìëþ, i íà âñå, ùî íà íèõ, i çðîçóìié, ùî âñå òå, ðàçîì æå i ëþäñüêèé ðiä, Áîã ñîòâîðèâ i ç íåáóòòÿ äî áóòòÿ ïðèâiâ. I íå áiéñÿ öüîãî öàðÿ íå÷åñòèâîãî, ùî òiëî øìàòóº, àëå ñòàíü äîñòîéíèì ÷àñòêè áðàòiâ òâî¿õ i ïðèéìè, ÿê æå i âîíè, ñìåðòü áåçñòðàøíî, ùîá ÿ òåáå ïðèéíÿëà æèâîãî ç íèìè, Áîæèì ìèëîñåðäÿì, ó ñïiëüíå âîñêðåñåííÿ». Êîëè âî-
17
18
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü
íà öå ãîâîðèëà, ñêàçàâ þíàê äî ñëóã êàòîâèõ: «Íà ùî ÷åêàºòå? Öàðÿ âàøîãî íå ñëóõàþ, àëå êîðþñÿ Çàêîíîâi, äàíîìó âiä Áîãà áàòüêàì íàøèì ÷åðåç Ìîéñåÿ». Òîäi äî öàðÿ ìîâèâ: «Òè, âèíàõiäíèêó âñiëÿêîãî çëà íà ºâðå¿â, íå óíèêíåø ðóêè Áîæî¿. Ìè ÷åðåç ãðiõè íàøi öå òåðïèìî, ðîçãíiâàâñÿ íà íàñ Ãîñïîäü íà êîðîòêèé ÷àñ, ùîá ïðèìèðèòèñÿ çíîâó ç ðàáàìè ñâî¿ìè. Òè æ, î íåïðåïîäîáíèé i âiä óñiõ ëþäåé íå÷èñòiøèé, íå âîçíîçüñÿ ñóºòíî, âèõâàëÿþ÷èñü ìàðíîòíîþ íàäiºþ, i íå ïiäiéìàé êàòiâñüêèõ ðóê íà ðàáiâ Éîãî, áî ùå íå âòiê òè âiä Ñóäó Âñåäåðæèòåëÿ i Âñåâèäöÿ Áîãà. Áðàòè ìî¿, ÿêi ïåðåòåðïiëè òèì÷àñîâi ìóêè çà Áîæèé Çàêîí, æèòòÿ âi÷íå îòðèìàëè, à òè ïðàâåäíèì Ñóäîì Áîæèì áóäåø ïåðåäàíèé íà âi÷íi ìóêè çà ãîðäèíþ ñâîþ i êàòóâàííÿ. ß æ, ÿê i áðàòè ìî¿, äóøó é òiëî ìîº âiääàþ çà îòöiâñüêi çàêîíè, ïðèêëèêàþ÷è Áîãà i ìîëÿ÷èñü, àáè ñêîðî ïîìèëóâàâ ðiä içðà¿ëüñüêèé. I âiðþ, ùî íà ìåíi i íà áðàòàõ ìî¿õ çóïèíèòüñÿ ãíiâ Áîãà, ñïðàâåäëèâî íàâåäåíèé íà ðiä íàø. Òè æ ó áîëþ i ìóêàõ, ÿêi òåáå íàçäîæåíóòü, âèçíàºø, õî÷ i íå õî÷åø, ùî Âií îäèí º Áîãîì iñòèííèì». Öàð æå òàêèìè ñëîâàìè ìó÷åíèêîâèìè ñèëüíî íà ãíiâ çðóøèâñÿ, ëþòiøå ìó÷èâ éîãî, ïîíàä áðàòiâ éîãî, ïîìùàþ÷èñü çà éîãî äîøêóëÿííÿ. Ïîìåð-áî i òîé, óïîâàþ÷è íà Ãîñïîäà, ÷èñòèé âiä åëëiíñüêèõ ñêâåðí. Òå áà÷èâøè, áëàæåííà ìàòè (¿é iì’ÿ Ñîëîìîíiÿ) ðàäîñòè íåâèìîâíî¿ ñïîâíèëàñÿ, ùî ïîñëàëà íàïåðåä äî Áîãà äiòåé ñâî¿õ íåïîðî÷íèõ. I, ñòàâøè íàä òiëàìè ¿õíiìè, ïðîñòÿãíóëà äîãîðè äîëîíi i, ãàðÿ÷å ç ðàäiñíèìè ñëüîçàìè ïîìîëèâøèñü, ïåðåäàëà äóõ ñâié ó Ðóêè Áîæi. I òàê ïîìåðëè ìàòè ç äiòüìè, ïîêëàâøè äóøi ñâî¿ çà Çàêîí Âñåäåðæèòåëÿ Áîãà. Óìèëîñòèâèâñÿ æ Áîã íàä ºâðåéñüêèì ðîäîì çàäëÿ ïðîëèòòÿ êðîâè ðàáiâ ñâî¿õ i ïiäíÿâ ñåðåä ºâðå¿â ìóæà õîðîáðîãî, íà iì’ÿ Þäà, ïðîçâàíîãî Ìàêàâåºì, iç ðîäó ñâÿùåíè÷îãî. Âií âiéñüêîâîþ ñèëîþ ìóæíüî ÷èíèâ ñïðîòèâ íå÷åñòèâîìó öàðåâi Àíòiîõó. I, ïåðåìiãøè, ïðîãíàâ âîºâîä éîãî, i ïîâáèâàâ áàãàòüîõ, ùî äî åëëiíñüêîãî íå÷åñòÿ ñõèëèëèñÿ, é î÷èñòèâ öåðêâó ºðóñàëèìñüêó âiä íå÷èñòîò iäîëüñüêèõ, ÿê æå ïðî òå äåòàëüíî ìàêàâåéñüêi êíèãè ðîçïîâiäàþòü. Àíòiîõ æå ïðàâåäíèì Ñóäîì Áîæèì ñêàðàíèé, ùå â çåìíîìó ñâîºìó æèòòi ïî÷àâ òåðïiòè ëþòi ìóêè: âðàæåíèé áóâ çñåðåäèíè íåâèëiêîâíîþ ðàíîþ.
Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà...
I êèøiëî ÷åðâàìè íóòðî éîãî, i ñìîðiä íåñòåðïíèé âiä ïëîòi éîãî âèõîäèâ. Òîäi îêàÿííèé, õî÷ íå õîòiâ (çà ïðîðîöòâîì ìîëîäøîãî ìó÷åíèêà), âèçíàâ Áîãà Içðà¿ëåâîãî, ÿêîãî æ ðàíiøå îáðàæàâ, i ïî÷àâ øóêàòè òîãî, êîãî ãîíèâ. Àëå íå îòðèìàâ ìèëîñòè âiä Áîãà òîé, õòî íå ÷èíèâ ìèëîñòè ëþäÿì, i ìiñöÿ äëÿ ïîêàÿííÿ íå çíàéøîâ, i çàãèíóâ ïîãàíèé ïîãàíî iç øóìîì. Âñåñèëüíèé æå Áîã ïðîñëàâëÿâñÿ òîäi, i íèíi ïðîñëàâëÿºòüñÿ âñiìà ðîäàìè, i çàâæäè áóäå ïðîñëàâëÿòèñÿ íà áåçêîíå÷íi âiêè. Àìiíü. Iìåíà öèõ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ, ñåìè áðàòiâ ïî êðîâè, íå çãàäàíî â ðîçïîâiäi ïðî ¿õíi ñòðàæäàííÿ, áî i â áîæåñòâåííèõ êíèãàõ Ìàêàâåéñüêèõ ¿õ íå ïîêëàäåíî, òàê ñàìî, ÿê i â iíøèõ îïîâiäà÷iâ çíàõîäèìî ¿õíi íåóçãîäæåíi iìåíà. Ó Ïðîëîçi i â Ìiñÿöåñëîâàõ íàçèâàþòüñÿ âîíè òàê: Àâiì, Àíòîíií, Ãóðié, ªëèàçàð, ªâñåîí, Àëiì, Ìàðêåëü. Éîñèô Þäåé, äîñòîâiðíèé ñâiäîê i îïîâiäà÷ íàéäàâíiøèõ þäåéñüêèõ äiÿíü, ÿêèé ïðîñòîðî îïèñàâ ïðî öi ñâÿòi ìó÷åíèöüêi ñòðàæäàííÿ, ÿêèé ó äíi Âåñïàñiÿíà, öàðÿ ðèìñüêîãîê, æèâ, iìåíà ¿õíi íàïèñàâ òàêi: ïåðøèé – Ìàêàâåé, äðóãèé – Àâåð, òðåòié – Ìàõèð, ÷åòâåðòèé – Þäà, ï’ÿòèé – Àõàñ, øîñòèé – Àðåò, ñüîìèé – ßêiâ. I äîñòîâiðíiøà éîãî îïîâiäü âiä íàïèñàíîãî â Ïðîëîçi òà Ìiñÿöåñëîâàõ, áî â íèõ iìåíà äåÿêi íå ºâðåéñüêi, à åëëiíñüêi, ÿê-îò Àíòîíií, Ìàðêåëü. Íèìè íå ãîäèëîñÿ òîäi ºâðåÿì ºðóñàëèìñüêèì íàçèâàòèñÿ. À òîìó ùî òàêà º â iìåíàõ íåóçãîäæåíiñòü, ïðîìîâ÷àëè ìè ïðî iìåíà, ÿêi ñàì Áîã êðàùå çíàº, çàïèñàâøè ¿õ íà íåái â êíèçi æèòòÿ. Íàì æå äîñèòü êîðèñòàòè ç ìóæíüîãî ¿õíüîãî ñòðàæäàííÿ çà Áîæèé çàêîí. Ó òîé ñàìèé äåíü – äåâ’ÿòè ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ, ÿêi â Ïåðãi¿ Ïàìôèëiéñüêié çà öàðþâàííÿ Äèîêëèòiÿíà âiä Ôëàâiÿíàiãåìîíà çà Õðèñòà ïîñòðàæäàëè. ¯õíi æ iìåíà: Ëåîíòié, Àòòié, Îëåêñàíäð, Êiíäåé, Ìèíñiäåé, Êèðiÿê, Ìiíåîí, Êàòóí i ªâêëåé. Ç íèõ Ìiíåîí áóâ òåñëåþ, iíøi – çåìëåðîáè. ªäèíîäóøíî æ çðóøèâøèñü, êàïèùå Àðòåìiäè çðóéíóâàëè é ñìiëèâî âèçíàëè iì’ÿ Õðèñòà. Ìå÷åì ïîòÿòi, êiíåöü ïðèéíÿëè. ê
Éîñèô Ôëàâié (ïð. 37–100), àâòîð «Þäåéñüêî¿ âiéíè» òà «Þäåéñüêèõ ñòàðîæèòíîñòåé». Òiò Ôëàâié Âåñïàñiÿí, iìïåðàòîð Ðèìó (9–79).
19
20
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 2-èé äåíü
Ïgðgígñgííÿ ÷gñíèõ ìîùgé ñâÿòîãî ïgðâîìó÷gíèêà àðõèäèÿêîíà Ñògôàíà1
1 Ç Âåëèêî¿ Ìiíå¿ ×åòü¿ ñêîðî÷åíî.
2 Äi. 5, [34–39] i 22, [3].
3
Éî. 3, [1–2].
îëè áóâ óáèòèé êàìiííÿì âiä þäå¿â ñâÿòèé àðõèäèÿêîí Ñòåôàí, ëåæàëî ÷åñíå éîãî òiëî áåç ïîõîâàííÿ äåíü, i íi÷, i ùå îäèí äåíü, áî íà ïî¿äàííÿ ïñàì, i çâiðàì, i ïòàõàì áóëî êèíåíå, ïðîòå íiùî äî íüîãî íå òîðêíóëîñÿ, Ãîñïîäü-áî îáåðiãàâ éîãî. Äðóãî¿ æ íî÷i Ãàìàëè¿ë, ñëàâíèé çàêîíîâ÷èòåëü ºðóñàëèìñüêèé, ó Äiÿííÿõ àïîñòîëüñüêèõ çãàäàíèé2, ùî ïî÷àâ ñõèëÿòèñÿ äî Õðèñòîâî¿ âiðè é áóâ òàºìíèì äðóãîì ñâÿòèõ àïîñòîëiâ, ïîñëàâ áëàãîãîâiéíèõ ìóæiâ âçÿòè ïîòàé òiëî ïåðâîìó÷åíèêà i âiäíiñ ó ñâîº ñåëî, ùî âiä éîãî iìåíè íàçèâàëîñÿ Êàôàðãàìàëà, òîáòî Ãàìàëè¿ëîâå, i ëåæàëî çà äâàäöÿòü ïîïðèù âiä ªðóñàëèìó. I òàì ÷åñíå éîìó çäiéñíèâ ïîõîâàííÿ, ïîêëàâøè â ïå÷åði, ó íîâîìó ñâîºìó ãðîái. Íåâäîâçi Íèêîäèì, êíÿçü þäåéñüêèé, ÿêèé ïðèõîäèâ óíî÷i äî Õðèñòà Ãîñïîäà3, ïëà÷ó÷è íàä ãðîáîì ñâÿòîãî Ñòåôàíà, ïåðåñòàâèâñÿ, i òàì, ïîáëèçó ìó÷åíèêîâîãî ãðîáó, ïîõîâàâ éîãî Ãàìàëè¿ë. Òîäi é Ãàìàëè¿ë, õðåùåííÿ ñâÿòå çi ñèíîì ñâî¿ì Àâèâîì ïðèéíÿâøè i ÿêèéñü ÷àñ ó áëàãî÷åñòi õðèñòèÿíñüêîìó áëàãîóãîäíî ïðîæèâøè, ïîìåð, i â òié æå ïå÷åði ïðè Ñòåôàíîâîìó é Íèêîäèìîâîìó ãðîái îáîõ ïîõîâàëè. Ìèíóëî áàãàòî ðîêiâ, i çàãèíóëè êàòè, ÿêi Öåðêâó Áîæó äîâãî ãîíèëè, íàñòàëî æ öàðñòâî õðèñòèÿíñüêå âiä õðåùåííÿ Êîñòÿíòèíà Âåëèêîãîà. I òèøà öåðêîâíà áóëà, i áëàãî÷åñòÿ âñþäè ñiÿëî, i âiäíàéäåíî áóëî, Áîæèì îäêðîâåííÿì, ÷åñíi ìîùi ñâÿòîãî ïåðâîìó÷åíèêà Ñòåôàíà i ïîõîâàíèõ ïðè íüîìó áîãîóãîäíèõ ìóæiâ: Íèêîäèìà, Ãàìàëè¿ëà é Àâiâà. Çíàéøîâ ¿õ ïðåñâiòåð òîãî ñåëà, íà iì’ÿ Ëóêiÿí, ïiñëÿ ÿâëåííÿ, ÿêå éîìó áóëî. Îäíiº¿ íî÷i, íà ï’ÿòíèöþ, î òðåòié ãîäèíi, êîëè ñïî÷èâàâ, ÿâèâñÿ éîìó â ñîííîìó âèäiííi ìóæ ñòàðèé, íà çðiñò âèñîêèé, äóæå ãàðíèé, ñèâèíîþ ïðèêðàøåíèé, áîðîäó à
Êîñòÿíòèí Âåëèêèé, ðèìñüêèé iìïåðàòîð (306–337).
Ïåðåíåñåííÿ ÷åñíèõ ìîùåé ñâÿòîãî ïåðâîìó÷åíèêà Ñòåôàíà
äîâãó ìàâ, îäÿãíåíèé â áiëèé îäÿã, îçäîáëåíèé çîëîòèñòèìè áëèñêiòêàìè, ùî ïîäîáó õðåñòà ñîáîþ óòâîðþâàëè. Ó ðóöi æ ñâî¿é òðèìàâ ïàëèöþ çîëîòó, øòîâõíóâøè ÿêîþ ïðåñâiòåðà â ñïèíó, ïîêëèêàâ éîãî òðè÷i, íà iì’ÿ íàçèâàþ÷è: «Ëóêiÿíå! Ëóêiÿíå! Ëóêiÿíå!» I ïî÷àâ ãîâîðèòè: «Iäè â ãðàä ªðóñàëèì i ñêàæè ñâÿòîìó àðõèºïèñêîïîâi Éîàíó: «Äîêè áóäåìî çàìêíåíi, ÷îìó íàñ íå âiäìèêàºø, àäæå â ÷àñ òâîãî ñâÿòèòåëüñòâà ãîäèòüñÿ íàì áóòè ÿâëåíèìè. Âiä÷èíè, íå ãàþ÷èñü, ãðiá íàø, äå ëåæàòü áåç øàíè ìîùi íàøi, i äîùåì ìî÷åíi, i íîãàìè íåâiðíèõ ëþäåé òîïòàíi. I íå ñòiëüêè ïðî ñåáå òóðáóþñÿ, ÿê ïðî òèõ ñâÿòèõ, âåëèêî¿ ÷åñòè äîñòîéíèõ, ùî ëåæàòü çi ìíîþ. Âiä÷èíè ¿õ, õàé âiä÷èíèòü Áîã äâåði ìèëîñåðäÿ ñâîãî ñâiòîâi, îõîïëåíîìó áàãàòüìà áiäàìè». Ïðåñâiòåð æå Ëóêiÿí çëÿêàâñÿ, ñïèòàâ ÿâëåíîãî éîìó ìóæà, êàæó÷è: «Õòî òè, ïàíå, i õòî òi, ïðî ÿêèõ êàæåø, ùî º ç òîáîþ?» Âií æå âiäïîâiâ: «ß – Ãàìàëè¿ë, Ïàâëà, àïîñòîëà Õðèñòîâîãî, ãîäóâàëüíèê é ó÷èòåëü. Ñïî÷èâຠæ çi ìíîþ Ñòåôàí, àðõèäèÿêîí, êàìiííÿì ïîáèòèé
21
270
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 20-èé äåíü
âëàøòóâàâ öàðñòâî i ïîìàçàâ êíÿçiâ (Ñàóëà é Äàâèäà) íàä ëþäüìè éîãî, çàêîíîì Ãîñïîäíiì ñóäèâ ãðîìàäó, i âiäâiäàâ Ãîñïîäü ßêîâà (ìîëèòâàìè éîãî), i ïiçíàíèé áóâ ç âiðè ñâ, ùî âiðíèé ïðîðîê. I ïðèêëèêàâ Ãîñïîäà ñèëüíîãî, êîëè êðèâäèëè íàâêîëèøíi âîðîãè, i çàãðèìiâ ç íåáà Ãîñïîäü, i çðîáèâ ÷óòíèì ãîëîñ ñâié ÷åðåç ñèëüíèé ãðiì, i âèíèùèâ âëàäèê òèðñüêèõ i âñiõ êíÿçiâ ôiëiñòèìëÿíñüêèõ. Ïåðåä êîí÷èíîþ ñâîºþ [Ñàìó¿ë] ñâiä÷èâ ïåðåä Ãîñïîäîì, ùî íi ãðîøåé, àíi ñàíäàëiâ íi âiä êîãî íå âçÿâ, i íå ñêàðæèëàñÿ íà íüîãî íi îäíà ëþäèíà. Ïiñëÿ óñïåííÿ ïðîðîêóâàâ i ñïîâiñòèâ öàðåâi Ñàóëó ïðî ñìåðòü éîãî, i ïiäíiñ iç çåìëi ãîëîñ ñâié ïðîðîöòâîì, ùî áåççàêîííÿ ëþäåé ìàþòü áóòè âèíèùåíi». Äîòè Ñèðàõ. Ìè æ, ãðiøíi, ñïîäiâàþ÷èñü ìîëèòâàìè öüîãî ñâÿòîãî óãîäíèêà Áîæîãî îòðèìàòè ïðîùåííÿ ãðiõiâ i ñïàñåííÿ, ñëàâèìî Îòöÿ, i Ñèíà, i Ñâÿòîãî Äóõà, ºäèíîãî ó Òðîéöi Áîãà, íèíi, i ïîâñÿê÷àñ, i íà âiêè âiêiâ. Àìiíü. ßê ñâÿòèé ïðîðîê Ñàìó¿ë ïiñëÿ óñïåííÿ ñâîãî ñïîâiñòèâ Ñàóëó-öàðåâi ïðî ñìåðòü, äèâèñÿ ó êíèçi 1-é Ñàìó¿ëà, ãëàâi 28-é i ìiñÿöÿ áåðåçíÿ â 11-é äåíü ó Ñòðàæäàííi ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Ïiîíiÿ, íà àðêóøàõ 99-ìó òà 101-ìó ïiñëÿ iñòîði¿ ñòðàæäàííÿ éîãî. Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ: Ñåâiðà, ùî áóâ ðîäîì iç Òðàêi¿, Ìåìíîíà-ñîòíèêà i ç íèìè òðèäöÿòè é ñåìè, ùî çà Õðèñòà ïîñòðàæäàëè ó Ôiëiïîëi âiä Àïåëiÿíàiãåìîíà. Ñåâiðà îáäèðàëè äóæå, i ðîçæàðåíi ïåðñíi ïðèéíÿâ íà ïàëüöi ñâî¿, i ïîÿñîì çàëiçíèì ðîçæàðåíèì ïiäïåðåçàíèé áóâ, ó êiíöi ãîëîâó éîìó âiäòÿëè. Ìåìíîíà æ ñîòíèêà íà äâîõ ñòîâïàõ ðîçòÿãíóëè é ìó÷èëè, çäåðëè ç íüîãî òðè ðåìåíi ç ãîëîâè äî íiã. Òîäi, êîëè ïi÷ âåëèêó áóëî ðîçæàðåíî, Ìåìíîíà i âñiõ ç íèì òðèäöÿòü ñiì ìó÷åíèêiâ, ðóêè é íîãè ¿ì âiäòÿâøè, ó âîãîíü âêèíóëè. Òàêèì áóâ êiíåöü ñâÿòèõ ñòðàñòîòåðïöiâ.
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-é äåíü
Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî àïîñòîëà Òàägÿ, iç ñiìägñÿòüîõ àïîñòîëiâ1 âÿòèé àïîñòîë Òàäåé áóâ ç Åäåñüêîãî ãðàäà à, ºâðåé ðîäîì, ùî ïiçíàâ äîñêîíàëî Áîæåñòâåííå Ïèñàííÿ Ñòàðîãî Çàâiòó. Ïðèéøîâ æå äî ªðóñàëèìó ïîêëîíèòèñÿ â äíi ñâÿòîãî Éîàíà Õðåñòèòåëÿ i, ïî÷óâøè éîãî ïðîïîâiäü òà ïîáà÷èâøè éîãî àíãåëüñüêå æèòòÿ, çäèâóâàâñÿ é îõðåñòèâñÿ âiä íüîãî. Ïiñëÿ òîãî áà÷èâ Ãîñïîäà íàøîãî Iñóñà Õðèñòà, ùî â òiëi ñåðåä ëþäåé ïåðåáóâàâ, é ó÷åííÿ Éîãî ñëóõàâ, i ÷óäà Éîãî áà÷èâ – ïiøîâ çà Íèì i ïðèéíÿòèé áóâ äî ëèêó ñiìäåñÿòüîõ ìåíøèõ àïîñòîëiâ, ïðî ÿêèõ íàïèñàíî â ªâàíãåëi¿2: «ßâèâ Ãîñïîäü é iíøèõ ñiìäåñÿòüîõ i ïîñëàâ ¿õ ïî äâà ïåðåä ñîáîþ â êîæíå ìiñòî é ìiñöå, êóäè õîòiâ ñàì iòè». Ïiñëÿ äîáðîâiëüíîãî ñòðàæäàííÿ i ñìåðòè Ãîñïîäíüî¿ òà ïiñëÿ òðèäåííîãî éîãî âîñêðåñåííÿ i íà íåáî âîçíåñåííÿ, êîëè ðîçõîäèëèñÿ àïîñòîëè ñâÿòi ïî öiëîìó ñâiòi íà ïðîïîâiäü, ïîñëàâ Ãîñïîäü Òàäåÿ ñâÿòîãî äî Åäåñó: òàê Ãîñïîäü íàø ïåðåä äîáðîâiëüíèì ñòðàæäàííÿì ñâî¿ì ïîîáiöÿâ áóâ Àâãàðîâiá, åäåñüêîìó êíÿçåâi, ïîñèëàþ÷è äî íüîãî íåðóêîòâîðíå çîáðàæåííÿÿ íà îáðóñi ïðåñâÿòîãî ëèöÿ ñâîãî, i íàïèñàâ äî íüîãî, êàæó÷è: «Êîëè âîçíåñåíèé áóäó äî Îòöÿ, ïîøëþ äî òåáå îäíîãî ç ó÷íiâ ìî¿õ, ÿêèé çöiëèòü òåáå âiä õâîðîá, ùî òåáå îáñiëè, i æèòòÿ âi÷íå ïîäàñòü òîái i òèì, ùî ç òîáîþ». Ïðèéøîâ òîìó àïîñòîë Òàäåé äî Åäåñüêîãî ãðàäà, àëå íå çðàçó ÿâèâ ñåáå êíÿçåâi, à ñïåðøó óâiéøîâ ó äiì îäíîãî ñâîãî çíàéîìîãî ºâðåÿ, íà iì’ÿ Òîâiÿ, i, ïåðåáóâàþ÷è â íüîãî, ïî÷àâ ÷óäåñíî çöiëþâàòè ñèëîþ Õðèñòîâîþ, ëiêóþ÷è âñiëÿêi õâîðîáè ïîêëàäàííÿì ðóê i ïðèêëèêàííÿì iìåíè Ãîñïîäíüîãî. I ðîçiéøëàñÿ ïðî íüîãî ñëàâà ïî öiëîìó ãðàäi, i ïî÷àëè äî íüîãî ïðèíîñèòè à
Åäåñ (òåïåð – Øàíëèóðôà, ìiñòî íà ïiâäåííîìó ñõîäi Òóðå÷÷èíè) – îäèí iç öåíòðiâ ðàííüîãî õðèñòèÿíñòâà. á Ïðî öå äèâèñÿ 16-ãî ñåðïíÿ.
271 1 Iç Ïðîëîãà; i ªâñåâiÿ, êíèãà 1, ãëàâà 13; i ç Íèêèôîðà, êíèãà 2, ãëàâà 7.
2
Ëê. 10, [1].
272
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
íåäóæèõ ñâî¿õ, i, áà÷à÷è øâèäêå ¿õíº çöiëåííÿ âiä àïîñòîëà Õðèñòîâîãî, âåëüìè äèâóâàëèñÿ. Ñïîâiùåíî áóëî Àâãàðó-êíÿçåâi, ùî ìóæ îäèí iç ªðóñàëèìó ïðèéøîâ i áàãàòî ÷óä äiº iìåíåì Iñóñà Õðèñòà. I çðàçó Àâãàð çãàäàâ ïèñàííÿ Õðèñòîâå, ùî îáiöÿâ äî íüîãî ïîñëàòè îäíîãî ç ó÷íiâ ñâî¿õ. I ïîäóìàâ ñîái, êàæó÷è: «×è íå òîé ïðèéøîâ, ÿêîãî Âií îáiöÿâ ïîñëàòè?» I çâåëiâ ïðèêëèêàòè Òîâiþ, ñêàçàâ éîìó: «×óþ, ùî ÿêèéñü ÷îëîâiê iç ªðóñàëèìó â äîìi òâîºìó ïåðåáóâຠi çöiëþº õâîðîáè iìåíåì Õðèñòîâèì». I ñêàçàâ Òîâiÿ: «Ñïðàâäi, Âëàäèêî, ãiñòü, ùî â ìåíå, áàãàòî ÷óä iìåíåì òèì òâîðèòü». I ñêàçàâ êíÿçü: «Ïðèâåäè éîãî äî ìåíå». Ïiøîâ æå Òîâiÿ äî ñâÿòîãî Òàäåÿ i ìîâèâ: «Êíÿçü ãðàäà öüîãî ïðèêëèêàâ ìåíå i çâåëiâ ìåíi, ùîá ÿ ïðèâiâ òåáå äî íüîãî, àáè òè çöiëèâ éîãî âiä õâîðîáè, ùî éîãî îõîïèëà». I ñêàçàâ Òàäåé: «ß ñïðàâäi äî íüîãî ïîñëàíèé». I çðàíêó ïiøëè îáèäâà äî êíÿçÿ, ó òîé ÷àñ çiáðàëèñÿ âæå â íüîãî âñi áîÿðè é âåëüìîæi éîãî. Êîëè âõîäèâ àïîñòîë iç Òîâiºþ ó äâåði ïàëàò êíÿæèõ, ïîãëÿíóâ íà íüîãî êíÿçü i ïîáà÷èâ, ùî àïîñòîëüñüêå ëèöå ñâiòëîì ÿêèìîñü áóëî îñÿÿíå. I íàëÿêàâñÿ – âñòàâ øâèäêî ç ìiñöÿ ñâîãî é ïîêëîíèâñÿ éîìó äî çåìëi. Çäèâóâàëèñÿ æ âñi, ùî òàì ñòîÿëè, áà÷à÷è êíÿçÿ, ùî ÷îëîâiêîâi ïîäîðîæíüîìó ïîêëîíèâñÿ: íå áà÷èëè âîíè ñÿéâà äèâíîãî, ùî âiä ëèöÿ Òàäåºâîãî âèõîäèëî. I ïî÷àâ êíÿçü ïèòàòè ñâÿòîãî: «×è òè ó÷åíü Iñóñà, Ñèíà Áîæîãî, ÿêèé ìåíi ïèñàííÿì îáiöÿâ ïðèñëàòè îäíîãî ç ó÷íiâ ñâî¿õ, àáè ïîâíå çäîðîâ’ÿ íà ìîþ íåäóãó é æèòòÿ âi÷íå ïîäàòè ìåíi é òèì, ùî çi ìíîþ?» Âiäïîâiâ Õðèñòîâèé àïîñòîë: «Òîìó ùî òè ïîêëàâ âåëèêå óïîâàííÿ íà Ãîñïîäà ìîãî Iñóñà Õðèñòà, ÷åðåç òå Âií ïîñëàâ ìåíå ïðèéòè äî òåáå. I ÿêùî âiðà òâîÿ äî Íüîãî áiëüøå â òîái ïðèìíîæèòüñÿ, óñå, ùî õî÷åø, çà âiðîþ áóäå òîái». Âiäïîâiâ Àâãàð: «Íàñòiëüêè â Íüîãî ÿ âiðèâ, ùî õîòiâ çiáðàòè âiéñüêîâó ñèëó i éòè íà þäå¿â, ùî ðîçiï’ÿëè Éîãî, ïîìñòèòèñÿ ¿ì çà çëiñòü òó é âèíèùèòè ¿õ äî ðåøòè, àëå âëàäà ðèìñüêà, ïiä ÿêîþ ìè º, çàáîðîíèëà ìåíi». Ñêàçàâ Òàäåé ñâÿòèé: «Ãîñïîäü i Áîã íàø Iñóñ Õðèñòîñ íå ïîòðåáóâàâ ëþäñüêî¿ äîïîìîãè â ÷àñ ñâîãî ñòðàæäàííÿ âiä çàçäðiñíèõ i çëiñíèõ þäå¿â, ìiã-áî ïîñòàâèòè ïåðåä ñîáîþ ëåãiîíè àíãåëiâ, àëå, ñïîâíþþ÷è Îò÷ó âîëþ, ïîñòðàæäàâ çà ñïàñåííÿ
Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî àïîñòîëà Òàäåÿ, iç ñiìäåñÿòüîõ àïîñòîëiâ
âñüîãî ñâiòó. Ïiñëÿ ñïîâíåííÿ æ âîëi Îòöÿ ñâîãî çiéøîâ äî Íüîãî íà íåáî çi ñëàâîþ i ñiâ ïðàâîðó÷ âiä Íüîãî é íå ïîòðåáóº, àáè õòîñü ïîìùàâñÿ çà Íüîãî âîðîãàì Éîãî, ñàì ìຠâëàäó íàä óñiìà i ìຠñóäèòè æèâèõ i ìåðòâèõ i êîæíîìó çà äiëàìè âiääàòè». Ðîçïîâiâ Òàäåé ñâÿòèé Àâãàðîâi é òèì, ùî ç íèì, ïðî Õðèñòà Áîãà áàãàòî i, äî ïîâíî¿ âiðè ïðèâiâøè, îõðåñòèâ éîãî. É îòðèìàâ Àâãàð ó õðåùåííi ñâÿòîìó çöiëåííÿ âiä ïðîêàçè, ÿêó ïiñëÿ ïåðøîãî çöiëåííÿ íà ëèöi ñâîºìó ìàâ çàëèøåíó. Áî ñïåðøó öiëèì òiëîì ïðîêàæåíèé áóâ, êîëè æ ïðèíåñåíî áóëî äî íüîãî ïîñëàííÿ Õðèñòîâå é íåðóêîòâîðíèé îáðàç ïðåñâÿòîãî ëèöÿ Õðèñòîâîãî, òîäi áóëî éîãî ïåðøå çöiëåííÿ – î÷èñòèëîñÿ òiëî âiä ïðîêàçè, ìàëà òiëüêè ÷àñòèíà (Áîæèì ïðîâèäiííÿì) íà ëèöi éîãî çàëèøèëàñÿ äî ïðèõîäó äî íüîãî àïîñòîëà. Äðóãå æ, ïîâíå, ñòàëîñÿ éîìó çöiëåííÿ, íå ëèøå òiëåñíå, à é äóøåâíå, ÷åðåç ïðèõiä àïîñòîëà i ñâÿòå õðåùåííÿ – i âèéøîâ çi ñâÿòî¿ êóïåëi âåñü öiëèé i çäîðîâèé. Îõðåñòèâñÿ æ Àâãàð-êíÿçü íå ëèøå ñàì, à é ç óñiì äîìîì ñâî¿ì. É iíøi, áà÷à÷è ÷óäà é îòðèìàâøè âiä íåäóã ñâî¿õ çöiëåííÿ, îõðåñòèëèñÿ. Òîäi àïîñòîë Õðèñòîâèé ñâÿòèé çâåëiâ êíÿçåâi çiáðàòè íà çàâòðà âåñü íàðîä, i, íà âèñîêîìó ìiñöi ñòàâøè, ïî÷àâ áëàãîâiñòèòè ëþäÿì ïðî ºäèíîãî iñòèííîãî Áîãà, ùî íåáî, i çåìëþ, i âñå âèäèìå é íåâèäèìå ñîòâîðèâ âñåìîãóòíüîþ ñèëîþ ñâîºþ, i ÿê Ñèí Áîæèé çiéøîâ ç íåáà íà çåìëþ íåâèìîâíèì Âîïëî÷åííÿì çàäëÿ ñïàñåííÿ ëþäñüêîãî, i äîáðîâiëüíî ïîñòðàæäàâ, i âîñêðåñ, i íà íåáî âîçíiññÿ, i ïðèãîòóâàâ äîáðèì âi÷íó íà íåái âèíàãîðîäó, çëèì æå – êàðó íåñêií÷åííó â ïåêëi. I ïðî âñi iíøi òà¿íñòâà ñïàñåííÿ íàøîãî áàãàòüìà ñëîâàìè ñïîâiñòèâ ¿ì. I ïîâiðèëè ëþäè ó ñëîâà àïîñòîëà, áî é ÷óäà éîãî áà÷èëè, áà÷èëè-áî êíÿçÿ ñâîãî çöiëåíîãî é iíøèõ áàãàòüîõ, i ïî÷àëè ñëàâèòè Õðèñòà, i ïðîñèëè ïðîùåííÿ. I òàê ãðàä Åäåñ ïðîñâiòèâñÿ ñâÿòîþ âiðîþ â Ãîñïîäà íàøîãî Iñóñà Õðèñòà i õðåùåííÿì; i çáóäóâàëè öåðêâè, i ïðåñâiòåðiâ ÷åðåç ðóêîïîêëàäàííÿ àïîñòîëîâå ïîñòàâèëè. Õîòiâ æå êíÿçü àïîñòîëîâi ñâÿòîìó çà çöiëåííÿ ñâîº ïîäÿêóâàòè – äàâàâ éîìó áàãàòî çîëîòà, àëå íå ïðèéíÿâ ñâÿòèé, êàæó÷è: «ßêùî ñâîº ìè çàëèøèëè, ÿê ÷óæå ìàºìî ïðèéìàòè?» Óòâåðäèâ àïîñòîë ñâÿòèé Òàäåé â Åäåñi ñâÿòó âiðó òà
273
274
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
áëàãî÷åñòÿ i, âñå äîáðå âïîðÿäêóâàâøè, ïiøîâ äî Ìåñîïîòàìi¿â; òàì, îõðåñòèâøè áàãàòüîõ i öåðêâè çáóäóâàâøè, ïðîõîäèâ ñèðiéñüêi ìiñòà, òðóäÿ÷èñü ó áëàãîâiñòóâàííi Õðèñòîâîìó. Òîäi ïðèéøîâ äî Âèðèòóã, ãðàäà ôiíiêiéñüêîãî, i ïðîïîâiäóâàâ, i, îõðåñòèâøè áàãàòüîõ, ñïî÷èâ ó Ãîñïîäi. Õàé áóäå âiäîìî, ùî öåé ñâÿòèé Òàäåé – íå òîé, ùî ñâÿòèé Þäà Òàäåé, íàçâàíèé Ëåâiºì, îäèí iç äâàíàäöÿòüîõ àïîñòîëiâ, éîãî æ ïàì’ÿòü ó 19-é äåíü ìiñÿöÿ ÷åðâíÿ, ÷èòàé ïðî íüîãî òàì. Íàïèñàíî æ ó Ïðîëîçi â öåé äåíü íàä ñèíàêñàðîì ïðî íèíiøíüîãî Òàäåÿ òàêå: «Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî àïîñòîëà Òàäåÿ, ÿêèé i Ëåâié». Àëå òå ïðiçâèñüêî Ëåâié íå öüîìó ñâÿòîìó Òàäåþ ïðèïèñàíå, àëå ïåðøîìó, ùî ç äâàíàäöÿòüîõ, ó ºâàíãåëèñòà Ìàòåÿ ó ãëàâi 10-é, ó çà÷àëi 34-ìó, ùî ÿñíî âèÿâèâ Íèêèôîð Êàëiñò, äàâíié ãðåöüêèé çàïèñóâà÷ öåðêîâíèõ iñòîðié ó êíèçi ñâî¿é 2-é, ó ãëàâi 40-é, ïðî äâîõ Òàäå¿â íàïèñàâøè òàê: «Áîæåñòâåííèé Þäà, íå òîé, iñêàðiîòñüêèé, àëå iíøèé, éîìó æ ïðiçâèñüêî ïîäâiéíå – Òàäåé i Ëåâié, ñèí Éîñèôà, áðàò æå ßêîâà, êîòðîãî ñêèíóëè ç Ґàíêó öåðêîâíîãî, ñïåðøó Þäåþ, i Ãàëiëåþ, Ñàìàðiþ é Iäóìåþ, òîäi àðàâiéñüêi ãðàäè, ñèðiéñüêi òà ìåñîïîòàìñüêi êðà¿ ñiòÿìè ªâàíãåëiÿ Ñâÿòîãî çëîâèâ; ïiçíiøå æ â Åäåñ, Àâãàðiâ ãðàä, ïðèéøîâ, äå ðàíiøå äðóãèé Òàäåé – îäèí iç òèõ ñiìäåñÿòüîõ – ïðîïîâiäóâàâ Õðèñòà. I òàì äîáðå âèêîíàâ, ÷îãî íå âèñòà÷àëî ïiñëÿ ñëóæiííÿ òîãî äðóãîãî». Äîòè Íèêèôîð ïðî äâîõ Òàäå¿â. Iç íèõ ïåðøîãî, ùî ç äâàíàäöÿòüîõ àïîñòîëiâ, Ëåâåºì íàçèâàº, äðóãîãî æ öüîãî, ùî iç ñiìäåñÿòüîõ, – ëèøå Òàäåºì, à íå Ëåâåºì. Ùå æ i ñâÿòîãî ºâàíãåëèñòà Ìàòåÿ iíøi ºâàíãåëèñòè íàçèâàþòü Ëåâiºì. À ÷îìó – äèâèñÿ â æèòi¿ éîãî â 16-é äåíü ìiñÿöÿ ëèñòîïàäà.
â
Ìåñîïîòàìiÿ (Ìåæèði÷÷ÿ) – ðiâíèíà ìiæ Òèãðîì i ªâôðàòîì (òåðèòîðiÿ ñó÷àñíèõ Ñèði¿ òà Iðàêó). ã Áåéðóò – ñòîëèöÿ Ëiâàíó.
Ïàì’ÿòü ñâÿòî¿ ìó÷åíèöi Âàñè i äiòåé ¿¿: Òåîãíiÿ, Àãàïiÿ òà Ïiñòà
Ó òîé ñàìèé ägíü ïàì’ÿòü ñâÿòî¿ ìó÷gíèöi Âàñè i äiògé ¿¿: Ògîãíiÿ, Àãàïiÿ òà Ïiñòà Ñâÿòà ìó÷åíèöÿ Âàñà áóëà çà öàðþâàííÿ Ìàêñèìiÿíà â ãðàäi Åäåñiґ. Îäðóæèâøèñü ç îäíèì iäîëüñüêèì æåðöåì, íà iì’ÿ Âàëåðié, íàðîäèëà ç íèì òðüîõ äiòåé: Òåîãíiÿ, Àãàïiÿ i Ïiñòà – i âèõîâàëà ¿õ ó õðèñòèÿíñüêîìó áëàãî÷åñòi, áî áóëà õðèñòèÿíêîþ, âiä ïðàáàòüêiâ ñâî¿õ âiðè â Õðèñòà íàâ÷åíà. Äîíiñ æå íà íå¿ ÷îëîâiê ¿¿ – ñòàëà ïåðåä ñóääåþ i õðèñòèÿíêîþ ñåáå âèçíàëà. ×åðåç òå ¿¿ ç äiòüìè âêèíóëè â òåìíèöþ. Ïiñëÿ òîãî íà ñóä âèâåëè, i ìó÷èëè ïåðåä ¿¿ î÷èìà ñèíiâ ¿¿. Ïåðøîãî, Òåîãíiÿ, ïîâiñèëè é îáäèðàëè, òîäi äðóãîãî ñèíà, Àãàïiÿ, áèëè òà øêiðó âiä ãîëîâè çäèðàëè éîìó äî ãðóäåé – âií æå ìîâ÷àâ. Òîäi òðåòüîãî êàòóâàëè âñiëÿêî. Ìàòè æ, íà ñòðàæäàííÿ äiòåé ñâî¿õ äèâëÿ÷èñü, óêðiïëþâàëà ¿õ äî ïîäâèãiâ i ç áëàãàííÿì ïåðåêîíóâàëà, i âñi òðè þíàêè ìóæíüî çà Õðèñòà ìóêè ïåðåòåðïiëè, ðàçîì ìå÷åì áóëè ïîòÿòi. É óòiøèëàñÿ ìàòè, Âàñà ñâÿòà, ïîñëàâøè íàïåðåä äî Õðèñòà ëþáèõ ñâî¿õ äiòåé, i çíîâó áóëà îáêëàäåíà òåìíè÷íèìè ïóòàìè, ó íèõ æå é ãîëîäîì áóëà ìîðåíà, ¿æó ç àíãåëîâèõ ðóê ïðèéìàëà é óêðiïèëàñÿ íà áiëüøå ñòðàæäàííÿ. Ïiñëÿ òîãî, âåëiííÿì êàòà, ïîâåëè ¿¿ äî Ìàêåäîíi¿ i òàì ïðèìóøóâàëè äî íå÷èñòèõ æåðòâ. Íå ïiäêîðèëàñÿ. Ñïåðøó òîìó ó âîäó ¿¿ âêèíóëè, òîäi – ó âîãîíü. Ïiñëÿ òîãî êàìiííÿì ¿¿ áèëè, àëå æîäíà ç òèõ ìóê ¿é íå çàøêîäèëà. Êîëè ââåëè ¿¿ äî iäîëüñüêîãî êàïèùà, ñõîïèëà Äiºâîãî êóìèðà, êèíóëà íà çåìëþ é ðîçáèëà. Êîëè âiääàëè ¿¿ çâiðàì íà ïî¿äàííÿ – íå òîðêíóëèñÿ òi äî íå¿. I êèíóëè ¿¿ â ìîðå çà òðèäöÿòü ïîïðèù âiä áåðåãà. I áà÷èëè òi, ùî íà íå¿ çäàëåêó äèâèëèñÿ, ùî òðè ñâiòëi ìóæi, ùî ïîíàä ñîíöå ñÿÿëè, ââåëè ¿¿ íà êîðàáåëü i íà ïðåñòîëi ïîñàäèëè. ×åðåç âiñiì äíiâ ÿâèëàñÿ âî¿íàì íà îäíîìó îñòðîâi, ùî íàçèâàâñÿ Ãåëåñïîíò. Ïðî òå äîâiäàâøèñü, iãåìîí ó Ìàêåäîíi¿, íà iì’ÿ Ôèëèï, íàïèñàâ äî êîíñóëÿðiÿ êèçèöüêîãîä ãåëåñïîíòñüêîãî ºïàðõà, ùîá ñõîïèòè ¿¿. Òîé æå, âçÿâøè ñâÿòó, ïðèìóґ Åäåñà â Ìàêåäîíi¿. ä Êèçèê – ìiñòî â Ìiçi¿ (Ìàëà Àçiÿ).
275
276
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
øóâàâ ¿¿ äî iäîëüñüêî¿ æåðòâè. I áà÷à÷è, ùî âîíà íiÿê íå ñêîðÿºòüñÿ, çâåëiâ çâ’ÿçàòè ¿é ðóêè íàçàä, i áèòòÿì ëþòèì âñi ÷àñòèíè òiëà ¿é ðîçáèâ, i â êiíöi ÷åñíó ¿¿ ãîëîâó âiäòÿâ. I òàê ñâÿòó ñâîþ äóøó ïåðåäàëà â ðóêè Õðèñòà Áîãà, Éîìó æ ñëàâà íèíi, i ïîâñÿê÷àñ, i íà âiêè âiêiâ. Àìiíü.
3 Iç âåëèêî¿ Ìiíå¿ ×åòü¿ çiáðàíå êîðîòêî.
Ó òîé ñàìèé ägíü æèòie ïðgïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëgíñüêîãî3 Ïðåïîäîáíèé Àâðàìié íàðîäæåííÿì i âèõîâàííÿì áóâ çi Ñìîëåíñüêîãî ãðàäà, ìîëèòâàìè áàòüêiâ i ìèëîñòèíÿìè âèïðîøåíèé ó Áîãà. Ìàòè-áî éîãî, õî÷ i íàðîäæóâàëà äiòåé, àëå íå õëîïöiâ, à äiâ÷àò, ÷åðåç òå ñóìíi áóëè áàòüêî òà ìàòið é áàãàòî çi ñëüîçàìè ïðîëèâàëè ìîëèòîâ äî Áîãà, ó öåðêâè õîäÿ÷è, i ìèëîñòèíi ùåäði ïîäàþ÷è, i ïðîñÿ÷è, àáè ïîäàâ ¿ì íàðîäèòè ñèíà. É îòðèìàëè ïðîõàíå, çà÷àâøè öüîãî óãîäíèêà Áîæîãî. I áóâ âií ç ëîíà ìàòåði âèáðàíèé íà ñëóæáó Áîãîâi. Ùå-áî êîëè áóâ â óòðîái ìàòåði, îäíà ÷åðíèöÿ, ùî ñâÿòî æèëà, ìàëà ïðî íüîãî òàêå âèäiííÿ. Êîëè âîíà çàñíóëà ïiñëÿ óòðåíi â íåäiëþ, çäàâàëîñÿ, íà÷å õòîñü ïîñòóêàâ ó äâåði êåëi¿ i ïîêëèêàâ ¿¿, êàæó÷è: «Øâèäêî âñòàâàé i éäè äî Ìàði¿, áî âîíà íàðîäèëà äèòèí÷à, ÿêå òè iç õðåùåííÿ ìàºø ïðèéíÿòè». ×åðíèöÿ æ ó ñîííîìó òîìó âèäiííi, çäàâàëîñÿ, âñòàëà, ïiøëà i, êîëè óâiéøëà â äiì Ìàði¿, ïîáà÷èëà áàãàòüîõ ñâÿùåíèêiâ ó ñâiòëèõ ðèçàõ, ùî îìèâàëè äèòèí÷à â êóïåëi õðåùåííÿ. I ÿêàñü ïðåñâiòëà æiíêà ñòîÿëà, òðèìàëà â ðóêàõ áiëèé îäÿã, äî ñíiãó ïîäiáíèé. Ñïèòàëà æ i ñëóã, êàæó÷è: «Êîìó ïàíi âåëèòü äàòè îòðî÷à öå?» Âîíà æ çâåëiëà ïðèíåñòè éîãî äî ñåáå é, îäÿãíóâøè â áiëèé òîé ñíiãîïîäiáíèé îäÿã, âiääàëà éîãî ìàòåði». Òå âèäiííÿ ÷åðíèöÿ ðîçïîâiëà òîãî æ äíÿ Ìàði¿, ùî ìàëà â ëîíi ïëiä ñâié, i ñêàçàëà Ìàðiÿ, ùî â òó ãîäèíó îæèëî â íié äèòèí÷à. Ïiñëÿ òîãî ÿê ñïîâíèâñÿ ÷àñ, íàðîäèâñÿ õëîï÷èê i çâåñåëèâ áàòüêiâ ñâî¿õ, ùî òàêîãî íàðîäæåííÿ áàæàëè. Éîãî æ, çà çâè÷àºì õðèñòèÿíñüêèì, îõðåñòèëè ñâÿòèì õðåùåííÿì, âèõîâóâàëè â áëàãî÷åñòi. Êîëè æ äîõîäèâ âiêó, äàëè íà íàâ÷àííÿ êíèæíå, i ñêîðî âèâ÷èâñÿ ðîçóìiòè Ïèñàííÿ, áëàãîäàòü-áî Ãîñïîäíÿ áóëà íà íüîìó, íàðîçóìëþâàëà éîãî é íàñòàâëÿëà
Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî
íà ïiçíàííÿ ó÷åíü, ùî ïîäàâàëèñÿ éîìó âiä ó÷èòåëÿ. I ìàâ õëîïåöü ðîçóìiííÿ äîðîñëîãî ÷îëîâiêà, íå ïðèºäíóâàâñÿ äî îäíîëiòêiâ ñâî¿õ ó äèòÿ÷èõ çàáàâàõ, àëå ïðèõîäèâ íà öåðêîâíi âiäïðàâè, i âiääàâàâñÿ êíèæíîìó ÷èòàííþ, i ñïðèéìàâ ñëîâà Áîæi, ÿêi íà ïóòü ñïàñåííÿ âåäóòü. Êîëè æ äiéøîâ äîðîñëîãî âiêó é çàöâiâ ìîëîäîþ êðàñîþ òiëà, ïðèìóøóâàëè éîãî áàòüêè äî øëþáó, àëå âií áiëüøå çàõîòiâ ó äiâñòâåííié ÷èñòîòi ïåðåáóâàòè, àíiæ òiëåñíèìè íàñîëîäàìè òà æèòåéñüêèìè òóðáîòàìè îáêëàäàòèñÿ. Êîëè âiäiéøëè áàòüêè äî Áîãà, ìàºòêè, ùî ïî íèõ çîñòàëèñÿ, ðîçäàâ ñâÿòèì öåðêâàì, i ìîíàñòèðÿì, é óáîãèì – ñàì îäÿãíóâñÿ â áiäíå ëàõìiòòÿ, ñòàâ îäíèì ç óáîãèõ i ïî÷àâ óäàâàòè þðîäèâîãî, íàñìiõàþ÷èñü çi ñâiòó i çâàá éîãî. Ìîëèâñÿ âäåíü i âíî÷i äî Áîãà, ïðîñÿ÷è, àáè ïîêàçàâ éîìó, ÿêèì ÷èíîì i ÿêèì øëÿõîì äiéòè äî ñïàñåííÿ. I Äàâèäîâi ñëîâà ÷àñòî iç çiòõàííÿì ïîâòîðþâàâ, êàæó÷èå: «Ñêàæè ìåíi, Ãîñïîäè, äîðîãó, ÿêîþ ïiäó». I ÷åðåç êîðîòêèé ÷àñ (Áîã éîãî íàñòàâëÿâ) ïiøîâ äî ìîíàñòèðÿ Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèöi, ùî íà âiäñòàíi ï’ÿòüîõ ïîïðèù âiä ãðàäà äî ñõiäíîãî êðàþ, íà ìiñöi, ùî íàçèâàëîñÿ Ñåëèùå. I òàì ïîñòðèãñÿ â ÷åðíå÷èé ÷èí, ñëóæèâ Áîãîâi, ÷èíÿ÷è ïîäâèã ó ïîñòi é ìîëèòâàõ, i ïðîõîäÿ÷è ìîíàñòèðñüêèé ïîñëóõ ó òåðïiííi òà ïîêîði, i âñiìà ÷åðíå÷èìè ÷åñíîòàìè ñåáå ïðèêðàøàþ÷è. Âiääàâàâñÿ äóæå ÷èòàííþ äóøåêîðèñíèõ êíèã, à íàéáiëüøå ëþáèâ ÷èòàòè æèòiÿ ñâÿòèõ äàâíiõ îòöiâ, ïåðøèõ ó ÷åðíåöòâi, ùî ïðîñëàâèëèñÿ ïîñòíèöüêèìè ïîäâèãàìè: Àíòîíiÿ Âåëèêîãî â ªãèïòi é Iëàðiîíà, ó÷íÿ éîãî; i ïàëåñòèíñüêèõ âåëèêèõ ñâiòèë ªâòèìiÿ, Ñàâè, Òåîäîñiÿ òà iíøèõ; òàêîæ i òèõ, ùî â Ðóñi ïðîñÿÿëè, óãîäíèêiâ Áîæèõ Àíòîíiÿ i Òåîäîñiÿ Ïå÷åðñüêèõ. I íàìàãàâñÿ, íàñêiëüêè éîìó ìîæíà áóëî, íàñëiäóâàòè ¿õ. Ùå æ øàíóâàâ êíèãè ñâÿòîãî Çîëîòîóñòîãî, i ªôðåìà Ñèðèíà, é iíøi îòöiâñüêi ñëîâà, ïîâiñòi é îïîâiäi, i çi âñiõ íèõ, ÿê ïðàöüîâèòà áäæîëà iç êâiòiâ ìåä, çáèðàâ äóõîâíó íàñîëîäó é ãîäóâàâ ñâîþ äóøó. Áà÷èâ æå iãóìåí, ùî áëàæåííèé Àâðàìié æèòòÿì äîáðîäiéíèé, – ïðèìóñèâ éîãî ïðèéíÿòè ñâÿùåíè÷èé ñàí (áóëî æ å
Ïñ. 143 (142), [8].
277
278
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
òå â äíi õðèñòîëþáíîãî êíÿçÿ ñìîëåíñüêîãî Ìñòèñëàâà). Àâðàìié æå, ïðèéíÿâøè ñâÿùåíè÷èé ñàí, ïðèéíÿâ i íàéãëèáøå ñìèðåííÿ, i ïîäâèãè áiëüøi, ïðî ùî äåòàëüíî ðîçïîâiäàòè íå áóäåìî, àáè íå çàòðèìóâàòè ñëîâà. Äîñèòü ïðî íüîãî ñêàçàòè, ùî áóâ âèáðàíîþ ïîñóäèíîþ Ñâÿòîãî Äóõà, i âiäïðàâëÿâ Áîæåñòâåííó Ëiòóðãiþ äîñòîéíî, ç âåëèêèì áëàãîãîâiííÿì, ÿê àíãåë Áîæèé, i íiêîëè íå ïîêèäàâ öåðêîâíîãî ïðàâèëà, à íàéáiëüøå – Áîæåñòâåííî¿ Ëiòóðãi¿, òàêîæ i ñâîãî îñîáëèâîãî êåëiéíîãî ïîäâèãó. Ó ÷èòàííi áîæåñòâåííèõ êíèã i â Ïèñàííi ïî÷àâ áiëüøå âïðàâëÿòèñÿ, íiæ ðàíiøå, i âiäêðèâ éîìó Ãîñïîäü óì äëÿ ðîçóìiííÿ òèõ òà¿íñòâ, ùî íåëåãêî çðîçóìiòè ó Ñâÿòîìó Ïèñüìi. Ùîá íå ëèøå ñîái, à é iíøèì êîðèñòü ïðèíåñòè, äàâ áëàãîäàòü óñòàì éîãî äî äóøåñïàñåííèõ áåñiä i ïîâ÷àíü. I áóëî ãîòîâå ñëîâî â óñòàõ éîãî äî âiäïîâiäi íà âñiëÿêå ïèòàííÿ, äî ðîçïîâiäi é òëóìà÷åííÿ íåçáàãíåííèõ âèñëîâëþâàíü ó Ïèñàííi. Óñå-áî ïðî÷èòàíå â ïàì’ÿòi éîãî çàëèøàëîñÿ íåçàáóòèì, i, íà÷å áiáëiîòåêà, óì éîãî áàãàòî â ñîái òðèìàâ êíèã. Ùå æ i ñëîâî éîãî áóëî äiºâèì ó òèõ, ùî ñëóõàëè éîãî, áî â ðîç÷óëåííÿ é ñåðäå÷íå ñîêðóøåííÿ ïðèâîäèâ òèõ, ùî ñëóõàëè, ñëîâàìè ñâî¿ìè. I áàãàòî íå ëèøå ç ÷åíöiâ, à é çi ñâiòñüêèõ ñëóõàëè éîãî ç íàñîëîäîþ, i íàâìèñíå ç ãðàäà äî ìîíàñòèðÿ òîãî ïðèõîäèëè ëþäè ñâiòñüêi é äóõîâíi, ùîá ñëóõàòè äóøåêîðèñíi ó÷åííÿ ç óñò Àâðàìiÿ ïðåïîäîáíîãî. Íåíàâèñíèê äîáðà äèÿâîë, íå òåðïëÿ÷è áà÷èòè âåëèêó êîðèñòü, ÿêà áóëà âiä óãîäíèêà Áîæîãî, ïiäíÿâ íà íüîãî ãîíiííÿ: íàìîâèâ äåêîãî iç ÷îðíîðèçöiâ çàçäðèòè éîìó é íåíàâèäiòè éîãî, äîøêóëÿòè áàãàòüìà äîêîðàìè, ïiäñòóïè é êðèâäó ÷èíèòè. Àëå íåçëîñòèâèé ðàá Ãîñïîäíié âñå òå ïîêiðíî é ñìèðåííî òåðïiâ, äÿêóâàâ Áîãîâi çà äîïóùåíå íà íüîãî âèïðîáóâàííÿ é ìîëèâñÿ çà íåíàâèñíèêiâ i êðèâäíèêiâ ñâî¿õ. Ó ñâîºìó äiëi íå ïðèïèíÿâ íàâ÷àòè òèõ, ùî äî íüîãî ïðèõîäèëè, i âòiøàâ ¿õ áëàãîäàòòþ Õðèñòîâîþ, íå çíåìàãàâ ó çàâäàíèõ éîìó êðèâäàõ i ïåðåáóâàâ ó òîìó ãîíiííi âiä çàçäðiñíèêiâ, áiëüøå æ âiä ñàìîãî äèÿâîëà, äî ï’ÿòè ðîêiâ. Òàêîæ iãóìåí, íàñòàíîâëþâàíèé òî âiä ÷îðíîðèçöiâ, òî âiä íåâèäèìîãî âîðîãà, çàáîðîíÿâ áëàæåííîìó íàâ÷àòè é êàçàâ: «Îñü öiëèé ãðàä äî òåáå çâåðíóâñÿ – i ïèøàºøñÿ ìàðíîñëàâíî, ùî â÷åíèé, i ðîçóìíèé, i êðàùèé âiä íàñ. Àëå ïðèïèíè íàâ÷àòè. ß çà òåáå
Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî
âiäïîâiäàþ ïåðåä Áîãîì». Òàê iãóìåí çàáîðîíÿâ Àâðàìiºâi ç ãíiâîì i âiäãàíÿâ òèõ, ùî ïðèõîäèëè äî íüîãî çàäëÿ êîðèñòè. I äóæå êðèâäèâ ðàáà Ãîñïîäíüîãî, çàãîðîäæóþ÷è äæåðåëî áëàãîäàòi, ùî âèòiêàëî ç óñò éîãî. Âðåøòi ç áåç÷åñòÿì âèãíàâ éîãî ç ìîíàñòèðÿ, ÿê ðàáà ðîçáåùåíîãî. Âèãíàíèé æå áóâ áåçâèííî ðàá Õðèñòîâèé çi ñâ îáèòåëi, äå ïðèéíÿâ ïîñòðèã, ïðèéøîâ äî ãðàäà Ñìîëåíñüêà é ïî÷àâ æèòè â ìîíàñòèði ×åñíîãî Õðåñòà. Áóâ æå òîé ìîíàñòèð òîäi ìàëèé i áiäíèé, i ïî÷àëè òóäè áiëüøå ïðèõîäèòè äî íüîãî ëþäè ñëóõàòè ñëiâ Áîæèõ, ÿêi ïðîïîâiäóâàëè óñòà éîãî. Æóðèâñÿ òîìó âîðîã íåâèäèìèé, à Ãîñïîäü ïðîñëàâëÿâ ðàáà ñâîãî, ïîäàþ÷è éîìó áëàãîäàòü äî ïðîïîâiäi é ñèëó äî ïîäâèãiâ. Óñå æ, ÷îãî ïîòðåáóâàâ, ïîñèëàâ éîìó Áîã ùåäðî ðóêàìè ëþäåé, ùî ëþáèëè áiäíèõ i ÷èíèëè ìèëîñòèíþ. I ïî÷àâñÿ äîñòàòîê ó òîìó ìîíàñòèði çàâäÿêè Àâðàìiºâi: ïðåïîäîáíèé ðîçäàâàâ òå, ùî ïîäàâàëîñÿ éîìó, ðîçäàâàâ áðàòàì i óáîãèì, ùå æ i öåðêâó ïðèêðàñèâ iêîíàìè é óñiëÿêîþ êðàñîþ ç ìèëîñòèíi, ÿêó éîìó ïîäàâàëè. I áóâ óðÿäíèêîì òîãî ìîíàñòèðÿ ÷åðåç áëàãîñëîâåííÿ ñâÿòèòåëÿ, i ïðèõîäèëî áàãàòî ëþäåé äî íüîãî ùîäíÿ íà öåðêîâíi âiäïðàâè, ïðèâàáëþâàíi ïîâ÷àííÿìè éîãî, ÿêèìè íàñòàâëÿâ ¿õ íà ïóòü ñïàñåííÿ, i áîæåñòâåííi êíèãè ¿ì ÷èòàâ, i ç óñò êîðèñíå ðîçïîâiäàâ, i çi ñëüîçàìè äî ïîêàÿííÿ ïåðåêîíóâàâ ãðiøíèõ. I áàãàòî ëþäåé ðîç÷óëþâàëîñÿ ñåðöÿìè ñâî¿ìè, ïðèïèíÿëè ãðiøèòè é âèïðàâëÿëè æèòòÿ ñâîº ñïðàâæíiì ïîêàÿííÿì. Ìàþ÷è æ çàâæäè â ïàì’ÿòi ñâî¿é Ñòðàøíèé Ñóäíèé äåíü, é iíøèõ íàâ÷àâ ïàì’ÿòàòè ïðî òå é áîÿòèñÿ éîãî. Íàïèñàâ äâi iêîíè, îäíó – Äðóãîãî ïðèøåñòÿ Õðèñòîâîãî, à äðóãó – âèïðîáîâóâàííÿ íà ìèòàðñòâàõ âiä äóõiâ ïîâiòðÿíèõ. I, ÷àñòî íà íèõ äèâëÿ÷èñü é iíøèì ïîêàçóþ÷è, óìèâàâ ëèöå ñâî¿ìè ñëüîçàìè, ç ãëèáèíè ñåðöÿ çiòõàþ÷è. Áóâ æå ïðåïîäîáíèé òiëîì ñóõèé âiä âåëèêî¿ ïîâñòðèìíîñòè, ùî é êîñòi éîãî òà ñóãëîáè ìîæíà áóëî ïåðåðàõóâàòè, âèñíàæèâ-áî ñåáå äóæå ñóâîðèì æèòòÿì. I ëèöå éîãî áóëî áëiäå, îáðàçîì æå ëèöÿ ñâîãî ïîäiáíèé áóâ äî ñâÿòîãî Âàñèëiÿ Âåëèêîãî i áóâ íàñëiäóâà÷åì çâè÷à¿â éîãî â áîãîóãîäæåííi. Íåìàëó æ ìàâ áîðîòüáó ç áiñàìè, ùî íàïàäàëè íà íüîãî ñòðàøíèìè ïðèâèäàìè é ïðèìàðàìè òî óâi ñíi, òî íàÿâó, ÿê çâiði äèêi, ðèêàþ÷è, i, ÿê ðàòíèêè, íàïàäàëè é ñiêëè, àëå íå
279
280
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
ìîãëè ïîøêîäèòè ñëóçi Ãîñïîäíüîìó. Áî ÿêùî íàä ñâèíÿìè íå ìàþòü âëàäè áåç äîïóñòó Áîæîãî, íàñêiëüêè áiëüøå íàä ëþäüìè, ÿêi ñëóæàòü óñiì ñåðöåì Áîãîâi, íå ìîæóòü ìàòè âëàäè é íàøêîäèòè, íàâiòü ÿêùî äóæå ëþòóþòü, ëèøå ñòðàøàòü ïðèâèäàìè, òîðêíóòèñÿ æ íå ñìiþòü. Êîëè îïiâíî÷i ñòîÿâ íà ìîëèòâi ïðåïîäîáíèé Àâðàìié, òî â ðiçíi ïîäîáè é ó áåçñîðîìíèõ æiíîê ïåðåòâîðþâàëèñÿ, íàìàãàëèñÿ ïåðåðâàòè ìîëèòâó éîãî. Àëå òîþ æ ìîëèòâîþ, íà÷å ñïèñîì, çðàíåíi, óòiêàëè. À êîëè ëÿãàâ íà îäði ñïî÷èòè òðîõè, âîíè ç îäðà ñêèäàëè éîãî äîäîëó é íå äàâàëè çàñíóòè, àáè âiä íåñïàííÿ çíåñèëèâñÿ òiëîì i ïîêèíóâ ñâî¿ çâè÷íi òðóäè. Àëå ïðåïîäîáíèé êðiïèâñÿ äóõîì i íàáèðàâñÿ ñèëè òiëîì íà âñiëÿêèé ïîäâèã ó áëàãîäàòi Ãîñïîäíié – i ïåðåìàãàâ çëiñíèõ äóõiâ, ùî ç íèì âîþâàëè. Íå çìiã æå ñàòàíà ñàì i ÷åðåç àíãåëiâ ñâî¿õ íåâèäèìèõ çðîáèòè ïåðåïîíó Àâðàìiºâi ïðåïîäîáíîìó â äîáðié éîãî äîðîçi é ïåðåòÿòè êîðèñòü äëÿ áàãàòüîõ – ñòàðàâñÿ ÷åðåç âèäèìèõ áiñiâ – çëiñíèõ ëþäåé – çäiéñíèòè ñâîþ ïiäñòóïíó õèòðiñòü. Áîã äîïóñêàâ íà ñâÿòèõ ñâî¿õ âèïðîáóâàííÿ, ùîá óãîäíèê Áîæèé, ÿê çîëîòî â ãîðíèëi, âèïðîáóâàíèé áóâ i áiëüøå ïðîñëàâèâñÿ – ñóïðîòèâíèê æå îñîðîìèâñÿ. ×åðåç ÿêèéñü ÷àñ ïiäíÿâ ìiñüêèõ ïîïiâ íà ñâÿòîãî (ÿê æå ðàíiøå ïiäíiìàâ áóâ ó ìîíàñòèði ÷îðíîðèçöiâ), i ïî÷àëè ïîïè çàçäðèòè éîìó é êàçàòè: «Îñü óñiõ äiòåé íàøèõ äóõîâíèõ çâàáèâ öåé îáìàíîì i íàâåðíóâ äî ñåáå». Òîäi äåíü çà äíåì çëiñòü ñåðåä ïîïiâ ïðèìíîæóâàëàñÿ, ïî÷àëè ðàäèòèñÿ, ÿê áè ñêðèâäèòè é âèãíàòè iç ãðàäà íåâèííîãî ðàáà Õðèñòîâîãî. Ñïî÷àòêó ïî÷àëè íàìîâëÿòè íà íüîãî ëþäåé, ñiþ÷è áðåõëèâi îáìîâè, ÿê ïîëîâó, é ïîãàíi ÷óòêè ïðî íüîãî ïóñêàþ÷è, íàçèâàëè éîãî ºðåòèêîì i âîëõâîì, ÷èòà÷åì áiñiâñüêèõ êíèã i áðåõëèâèì ïðîðîêîì. Ùå æ i íå÷èñòèìè òiëåñíèìè ãðiõàìè ÷èñòå éîãî æèòòÿ ãàíüáèëè, îáìîâëÿþ÷è éîãî, íà÷å ç æiíêàìè ñïiëêóºòüñÿ é iíøi íå÷èñòîòè ÷èíèòü, ëèöåìiðíî æ âäຠñâÿòiñòü. I òàê âiäâåðòàëè ëþäåé, ÿêi êîðèñòàëè âiä ñâÿòîãî, i ïåðåêîíóâàëè, ùîá íå õîäèëè äî íüîãî íà ïîâ÷àííÿ i ñëiâ éîãî íå ñëóõàëè, àíi íå ãîâîðèëè ç íèì, ÿê ç áîãîïðîòèâíèêîì. Ùå æ i íà çëiñòü íåìàëó ¿õ çðóøèëè, ¿ì æå i ÷îðíîðèçöiâ áàãàòî ç iãóìåíàìè ïîìàãàëè, êàçàëè-áî ìiæ ñîáîþ: «Çâiäêè öåé íîâèé ñâÿòåöü òà ó÷èòåëü ñåðåä íàñ ç’ÿâèâñÿ? Òàê âèãëÿäîì i áðåõëèâèì
Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî
ñëîâîì ñâî¿ì óñiõ çâàáèâ». Ïîðàäèâøèñü, çiáðàëèñÿ îäíîãî äíÿ iãóìåíè ç ÷îðíîðèçöÿìè, i ïîïàìè, i äèÿêîíàìè, i öåðêîâíèêàìè, çà íèìè æ i ç ëþäåé áàãàòî éøëî, i ïðèéøëè ó äâið äî ºïèñêîïà Iãíàòiÿ (òðàïèëîñÿ òîäi é êíÿçåâi áóòè â ºïèñêîïà) i çâèíóâàòèëè Àâðàìiÿ â áàãàòüîõ ïðîâèíàõ íåïðàâåäíèõ. Îäíi-áî êàçàëè, ùî âií ºðåòèê i âîëõâ, iíøi æ – ùî íå÷èñòi äiëà ðîáèòü, i â áàãàòüîõ áåççàêîííÿõ âèíåí, i íà ñìåðòíó êàðó çàñëóãîâóº. ªïèñêîï æå òà êíÿçü áà÷èëè é ÷óëè ãàëàñ ëþäñüêèé – ïîñëàëè ñëóã ïðèâåñòè Àâðàìiÿ. Òi æ ïiøëè é ïîáà÷èëè, ùî ïðåïîäîáíèé ñòî¿òü ó êåëi¿ ñâî¿é íà ìîëèòâi. Ñõîïèëè â ãíiâi i ðàçîì ç íèì äâîõ ó÷íiâ éîãî i ç áåç÷åñòÿì, íà÷å çëîäiÿ, âåëè, íàñìiõàþ÷èñü, i øòîâõàþ÷è, i ñëîâà îáðàçëèâi íà íüîãî ãîâîðÿ÷è. Âñþäè æ âóëèöÿìè ëþäåé áàãàòî íà òå äèâèëîñÿ, i òÿãíóëè ñâÿòîãî íåâèííîãî ðàáà Õðèñòîâîãî íà îãëÿä àíãåëiâ i ëþäåé, ÿê ÿãíÿ íà çàðiç. Âií æå íi÷îãî íiêîìó íå âiäïîâiäàâ, íå âèïðàâäîâóâàâñÿ, ëèøå äî Áîãà â òàºìíèöi ñåðöÿ ñâîãî ìîëèâñÿ é íà íüîãî íàäiþ ïîêëàäàâ. Êîëè òàê ñâÿòîãî ç íàðóãîþ òÿãëè, îäèí ïðåïîäîáíèé, íà iì’ÿ Ëóêà, ïðîçâàíèé Ïðóñèíîì, ó öåðêâi ñâÿòîãî àðõèñòðàòèãà Ìèõà¿ëà î äåâ’ÿòié ãîäèíi ìîëèâñÿ, i áóâ äî íüîãî ãîëîñ Ãîñïîäíié, ùî êàçàâ: «Îñü âåäóòü óãîäíèêà ìîãî Àâðàìiÿ ç äâîìà ó÷íÿìè éîãî íà çiáðàííÿ, ùîá äîïèòóâàòè, òè æ íå ñïîêóñèñÿ ÷åðåç íüîãî». I âèéøîâ iç öåðêâè Ëóêà áëàæåííèé, ïîñïiøèâ äî ñîáîðèùà òîãî, êðè÷à÷è: «Íåâèííèé òîé, êîãî ñóäèòå! Íåñïðàâåäëèâî éîãî îáðàæàºòå é áðåõëèâî íà íüîãî ñâiä÷èòå! Î, ÿêáè ãðiõè éîãî íà ìåíi áóëè!» Êîëè âií òàê âçèâàâ, íiõòî éîãî íå ñëóõàâ. Êîëè æ ïîáà÷èëè ïîïè Àâðàìiÿ, íà äâið äî àðõèºðåÿ ïðèâåäåíîãî, áàãàòî õòî ç âåëèêî¿ çëîñòè ñêðåãîòàâ íà íüîãî çóáàìè, íà÷å ìiã éîãî ïîæåðòè æèâèì. I ïiäíÿëè ãîëîñè ñâî¿, ÿê âîëè ðåâó÷è. Îäíi êðè÷àëè: «Íåõàé âèãíàíèé áóäå ç ãðàäà é çàìêíåíèé îáëóäíèê i ëèöåìið öåé!» Iíøi êðè÷àëè: «Õàé ñïàëåíèé áóäå ºðåòèê!» À iíøi âèãóêóâàëè: «Õàé óáèòèé áóäå âîëõâ!» Òîäi é iãóìåíè, i ÷îðíîðèçöi ãîâîðèëè. I ñòàâ íåâèííî çàñóäæåíèé ïåðåä ºïèñêîïîì i êíÿçåì íà ñóä, à âñi íà íüîãî êðè÷àëè òà çâèíóâà÷óâàëè éîãî. Ñóääi äîâãî äîñëiäæóâàëè ñïðàâó é äîïèòóâàëè ïðî ïðîâèíè, ó ÿêèõ éîãî çâèíóâà÷óâàíî – íiùî íå âèÿâèëîñÿ ïðàâ-
281
282
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
äèâèì, óñi ñâiä÷åííÿ áóëè áðåõëèâèìè. Ñàìi-áî ëèøå ñëîâà ãîâîðèëè íàêëåïíèêè, à òî÷íèõ äîêàçiâ i ñâiäêiâ íå áóëî. Ñâÿòèé æå ñòîÿâ, ÿê àãíåöü ñåðåä âîâêiâ, ùî ðîçøìàòóâàòè éîãî õîòiëè, îäíîãî ëèøå ñâiäêà íåâèííîñòè ñâ ìàâ – Áîãà, i ìîëèâñÿ äî Íüîãî çà ñâî¿õ íàêëåïíèêiâ, êàæó÷è ïåðâîìó÷åíèêîâi ñëîâà: «Ãîñïîäè, íå ìàé ¿ì òå çà ãðiõ». I çì’ÿêøèâ Áîã ñåðöå êíÿçåâi òà âîëîäàðÿì i âiäêðèâ ¿ì óìîâi î÷i áà÷èòè íåâèííiñòü ñâÿòîãî – òàêîæ ðîçóìiòè çëiñòü òèõ, ùî îñêàðæóâàëè éîãî. Ïî÷àâ äîêîðÿòè ¿ì i áåç÷åñòèòè çà ¿õíþ íåïðàâäó òà çëiñíó íåíàâèñòü. Òi æ, ñïîâíèâøèñü ñîðîìó, ïî÷àëè ïî îäíîìó âiäõîäèòè âiä òîãî çiáðàííÿ, çàêðèâàþ÷è ëèöÿ ñâî¿. Ïðîòå ºïèñêîï âiäêëàâ ñóä äî ðàíêó, çâåëiâ ñâÿòîìó é îáîì ó÷íÿì éîãî íå âèõîäèòè ç àðõèºðåéñüêîãî äâîðó, ùîá ðîçãëÿíóòè ñïðàâó òî÷íiøå. Íàñòóïíîãî äíÿ íàêëåïíèêè çíîâó çiáðàëèñÿ äî ºïèñêîïà, òå ñàìå ãîâîðèëè, íàðiêàþ÷è íà Àâðàìiÿ, i ãàëàñ âåëèêèé ÷èíèëè. I õî÷ íå çíàõîäèëè ïðîâèíè íà íüîãî, ïðîòå çâèíóâà÷óâàëè íåâèííîãî é îñóäæóâàëè ïðàâåäíîãî. ªïèñêîï, âãàìîâóþ÷è ¿õíié áóíò, âiäiñëàâ ïðåïîäîáíîãî ç ãðàäà â ïîïåðåäíié ìîíàñòèð, äå âií ïîñòðèãñÿ, çàáîðîíèâøè éîìó ñëóæèòè Ëiòóðãiþ. Òàêi íàïàñòi âèòåðïiâøè, Àâðàìié ñâÿòèé íå ïåðåñòàâàâ âåñåëèòèñÿ äóõîì, íà÷å íiÿêîãî çëà íå òåðïiâ, i äÿêóâàâ Áîãîâi çà âñå, ùî òðàïèëîñÿ ç íèì, i áóâ ãîòîâèé áiëüøå òåðïiòè. À âîðîæi íåíàâèñíèêè é òàì äîñÿãàëè éîãî ñâîºþ çëiñòþ. Äîâiäàâøèñü, ùî äåõòî ç áîãîáîÿçëèâèõ, õòî ëþáèòü ó÷åííÿ éîãî, õîäèòü äî íüîãî çàäëÿ êîðèñòè, ðîçiñëàëè ïî øëÿõàõ ïîãàíèõ ëþäåé, àáè ÷èíèëè ïåðåïîíè ïîäîðîæíiì, i áàãàòî õòî áóâ, íà÷å âiä ðîçáiéíèêiâ, ïîáèòèé i ïîãðàáîâàíèé. ×åðåç êiëüêà äíiâ ïðèéøîâ äî ºïèñêîïà Iãíàòiÿ áëàæåííèé Ëàçàð, ÿêèé òîäi ùå áóâ ó ºðåéñüêîìó ÷èíi (éîãî ïiñëÿ Iãíàòiÿ íà ºïèñêîïñüêèé ñàí âîçâåäåíî). Âií íå áóâ ñïiëüíèêîì çëîñòè êðàìîëüíèêiâ i áðåõëèâèõ íàêëåïíèêiâ íà Àâðàìiÿ i ñêàçàâ ºïèñêîïîâi: «Âåëèêà êàðà ìຠáóòè âiä Áîãà äëÿ ãðàäà öüîãî çà òàêó îáðàçó é âèãíàííÿ íåâèííîãî ÷îëîâiêà Áîæîãî». (Öåé Ëàçàð ïiñëÿ òîãî áóâ ºïèñêîïîì, àëå ïîêèíóâ ïðåñòîë, áà÷à÷è áàãàòî îáðàç, ÿêi ÷èíèëè ñâÿòèì öåðêâàì âîëîäàði, íåïðàâåäíî çàáèðàþ÷è ÷óæå.) I çáóëèñÿ òi ñëîâà Ëàçàðÿ, áî òîãî æ ðîêó ÷åðåç Áîæèé ãíiâ çà ñïîäiÿíó êðèâäó
Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî
óãîäíèêîâi Éîãî áóëî áåçäîùiâ’ÿ i ïîñóõà âåëèêà, i çiâ’ÿâ êîæåí ïàðîñòîê çåìíèé, i ïëîäè, i ñàäè, âèñîõëè äæåðåëà é ïîòîêè, i çîâñiì áóëà çåìëÿ ñóõà, ùî é òðiñêàëà âiä ïîñóõè âåëèêî¿. Æóðèëèñÿ òîìó âñi é ìîëèëèñÿ äî Áîãà, i ñàì ºïèñêîï çi âñiì äóõîâíèì ÷èíîì õîäèâ íàâêîëî ãðàäà ç ÷åñíèìè õðåñòàìè i ñâÿòèìè iêîíàìè, ñïiâàþ÷è ìîëåáíi, i âîäó îñâÿ÷óþþ÷è, i ïðîñÿ÷è äîùó âiä Áîãà. Àëå íå ïîñëóõàâ ðîçãíiâàíèé Ãîñïîäü ìîëiíü ¿õíiõ. I ñêàçàâ õòîñü iç äóõîâíèõ ìóæiâ, Áîãîì çðóøåíèé, äî ºïèñêîïà: «×è çíàºø, âëàäèêî, ÿêà ïðè÷èíà, ùî âñiõ íàøèõ ìîëèòîâ Áîã íå ñëóõàº? Öå òîìó, ùî Àâðàìiÿ áåçâèííî ïðèíèçèëè é âiäñòîðîíèëè âiä ñëóæiííÿ Ëiòóðãi¿. ßêáè âií ïîìîëèâñÿ, Áîã ïî÷óâ áè ìîëèòâó éîãî». Òîäi ºïèñêîï Iãíàòié, çðàçó ïîñëàâøè, ïîêëèêàâ iç øàíîþ ïðåïîäîáíîãî Àâðàìiÿ i, çíîâó ùîäî òèõ, ÿêi íà íüîãî íàêëåï çâîäèëè, ðîçäèâèâøèñü, ïîáà÷èâ, ùî âñå áðåõëèâå é áóëî iç çàçäðîñòè i çëîñòè äèÿâîëüñüêî¿. Òîìó çâiëüíèâ ïðåïîäîáíîãî ç óâ’ÿçíåííÿ, à íàêëåïíèêiâ âiäïîâiäíèìè ïîêàðàííÿìè òà âiäëó÷åííÿìè ïîêàðàòè õîòiâ. Àëå íåçëîñòèâèé îòåöü óïàâ ó íîãè ºïèñêîïîâi, çi ñëüîçàìè ìîëÿ÷èñü, àáè íå ïîìùàâñÿ çà íüîãî. I íå âiäñòóïèâ, ïîêè íå âèïðîñèâ ñâÿòèòåëÿ ïðîáà÷èòè ¿ì. Ïðîñèâ æå i ºïèñêîï ó ïðåïîäîáíîãî ïðîùåííÿ, êàæó÷è: «Ïðîñòè ìåíi, ðàáå Õðèñòîâèé, ó íåâiäàííi çãðiøèâ ÿ ñóïðîòè òåáå, ïîñëóõàâ çëiñíèõ ëþäåé. Ïðîñòè i âñiõ ãðîìàäÿí, ùî ïîâiðèëè áðåõëèâèì íàêëåïíèêàì é îáìîâíèêàì. I ïîìîëèñÿ çà íàñ Áîãîâi, àáè ïîìèëóâàâ íàñ äîùåì, îñü-áî çà òåáå ïîñóõîþ êàðຠíàñ, ùî íåñïðàâåäëèâî òåáå çàñìóòèëè». Ïðåïîäîáíèé æå çi ñìèðåííÿì âiäïîâiäàâ: «Õòî ÿ, ãðiøíèé, àáè çà ìåíå Áîã íà êîãîñü ðîçãíiâàâñÿ é êîãîñü ïîêàðàâ? I õòî ÿ, àáè ïðîñèòè Ãîñïîäà ïîñëàòè äîù ñïðàãëié çåìëi? Òè, î ñâÿòèòåëþ, çà Áîãîì äîðó÷åíå òîái ñòàäî ñëîâåñíèõ îâåöü ïîìîëèñÿ, ïîâèíåí æå i ÿ, ÿê æå é iíøi ðàáè òâî¿, òå, ùî òè íàêàçóºø, ðîáèòè». Âiäïóñòèâ æå ñâÿòèòåëü ïðåïîäîáíîãî, ïiøîâ òîé äî ñâîãî ìîíàñòèðÿ i ìîëèâñÿ äîðîãîþ, êàæó÷è: «Âëàäèêî, Áîæå Âñåäåðæèòåëþ, ïî÷óé ìîëèòâè ñâÿòèòåëÿ òâîãî, i âñiõ ºðå¿â òâî¿õ, i âñiõ ëþäåé, i âiäâåðíè ãíiâ ñâié âiä ðàáiâ òâî¿õ. Ïîìèëóé ãðàä i ëþäåé òâî¿õ ìèëîñòèâî, i ïðèéíÿâøè çiòõàííÿ òà ñëüîçè âñiõ, ùî ìîëÿòüñÿ äî Òåáå, âèïóñòè äîù, i íàïî¿ ëèöå çåìëi, i âîçâåñåëè ëþäåé i õóäîáó. Ãîñïîäè,
283
284
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü
ïî÷óé i ïîìèëóé». Òàê âií ìîëèâñÿ – i ùå äî ìîíàñòèðÿ ñâîãî íå äiéøîâ, ÿê âèïóñòèâ Áîã äîù âåëèêèé íà äîâãèé ÷àñ. I íå ïåðåñòàâàâ ëèòè äîù, ïîêè íå íàïî¿ëàñÿ çåìëÿ äîáðå. Òîäi âñi ëþäè â ãðàäi ãîâîðèëè: «ßê ñêîðî ïîñëóõàâ Áîã ìîëèòâè ðàáà ñâîãî Àâðàìiÿ». I áóëà âñiì ðàäiñòü âåëèêà, i ñëàâèëè Áîãà, i ïiçíàëè âñi â òîé ÷àñ, ùî íå âèíåí Àâðàìié ó æîäíîìó çëi i ùî ÷åðåç çëiñòü, à íå ÷åðåç ïðàâäó â÷èíèëè íà íüîãî íàêëåï çàçäðiñíèêè. Ïiçíàëè æ i íàêëåïíèêè ãðiõ ñâié, i âåëüìè ñîðîìèëèñÿ, i áîÿëèñÿ, àáè íå íàïàëî íà íèõ ÿêå ëèõî i êàðà çà ðàáà Áîæîãî, – âæå-áî äåÿêi ç íèõ ïîìåðëè íåñïîäiâàíîþ ñìåðòþ. Öüîãî é iíøi áîÿëèñÿ, áiãëè äî ìîíàñòèðÿ òîãî, ó ÿêîìó áóâ ïðåïîäîáíèé, i, ïðèïàäàþ÷è çi ñëüîçàìè äî íiã éîãî ÷åñíèõ, âèçíàâàëè âèíó ñâîþ, i êàÿëèñÿ, i ïðîùåííÿ ïðîñèëè. Òàêîæ i òi, ùî ïîâiðèëè â áðåõëèâi íàêëåïè, ïîãàíî ïðî ñâÿòîãî ãîâîðèëè é îñóäæóâàëè éîãî, – óñi òi, ïðèáiãøè ç ïîêàÿííÿì, øóêàëè ïðîùåííÿ. Ïðåïîäîáíèé æå, âñiõ ïðîùàþ÷è é ìîëÿ÷èñü çà íèõ, ïîâ÷àâ íå ñëóõàòè ñóºòíèõ ñëiâ ëþäñüêèõ i íå âiðèòè øâèäêî ñëîâàì, ÿêùî õòîñü ïîãàíå ãîâîðèòü íà áëèæíüîãî ñâîãî, áî áðåõëèâi ñèíè ëþäñüêi, i íiêîãî íå çàñóäæóâàòè, íå ïðèºäíóâàòèñÿ äî òèõ, ùî çàñóäæóþòü. Âiäòîäi ïðåïîäîáíèé Àâðàìié áiëüøå ïðîñâiòèâñÿ áëàãîäàòòþ Õðèñòîâîþ i áóâ íà÷å ñâi÷êà íà ñâi÷íèêó, âñiìà äîáðèìè äiëàìè ñâiòÿ÷è. I ïðîñëàâèâñÿ â íüîìó Îòåöü íåáåñíèé, à âîðîã íåâèäèìèé äèÿâîë ç àíãåëàìè ñâî¿ìè îñîðîìèâñÿ, áî âèêðèòî é çðóéíîâàíî áóëî ïiäñòóïè éîãî òåðïiííÿì Áîæîãî óãîäíèêà. Ïiñëÿ òîãî ºïèñêîï Iãíàòié çáóäóâàâ öåðêâó â iì’ÿ Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèöi ó ãðàäi, i ìîíàñòèð ïðè íié âëàøòóâàâ, i ïðèâiâ äî íüîãî Àâðàìiÿ ïðåïîäîáíîãî, àáè çíîâó ñâî¿ìè áîãîíàòõíåííèìè ó÷åííÿìè âñüîìó ãðàäó áóâ íà êîðèñòü. I çðîáèâ éîãî iãóìåíîì é àðõèìàíäðèòîì ìîíàñòèðÿ òîãî, ó ÿêîìó æ ïðåïîäîáíèé æèâ ïîäàëüøi äíi æèòòÿ ñâîãî ó âåëèêîìó áîãîóãîäæåííi. I, áàãàòüîõ äî ñïàñåííÿ íàñòàâèâøè i ºïèñêîïà Iãíàòiÿ äî Áîãà ïóñòèâøè ïåðåä ñîáîþ òà òiëî éîãî ÷åñíî ïîõîâàâøè, ïåðåñåëèâñÿ iç òèì÷àñîâîãî öüîãî æèòòÿ äî âi÷íîãî é îñåëèâñÿ â îáèòåëÿõ íåðóêîòâîðíèõ. Óâiéøîâ ó ðàäiñòü Ãîñïîäà ñâîãî, éîìó æ äî ï’ÿòäåñÿòè ðîêiâ, íå ëiíóþ÷èñü, ó
Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî
÷åðíåöòâi ñëóæèâ, òàêîæ i ç ñàìèõ ïåëåí ñâî¿õ ðàáîì âiðíèì áóâ, ñëóæà÷è Éîìó â ïðåïîäîáíîñòi é ïðàâäi äî îñòàííüîãî ïîäèõó. Íèíi æ ó ëèêó ïðåïîäîáíèõ i ïðàâåäíèõ ïåðåä ïðåñòîëîì Âëàäèêè ñòî¿òü, ñëàâèòü Îòöÿ, i Ñèíà, i Ñâÿòîãî Äóõà, ºäèíîãî ó Òðîéöi Áîãà, Éîìó æ i âiä íàñ íåõàé áóäå ñëàâà íèíi, i ïîâñÿê÷àñ, i íà âiêè âiêiâ. Àìiíü.
285
Ó Òðîéöi Ñâÿòié ñëàâëåíîãî óñiì òâîðiííÿì Áîãà Îòöÿ õâàëèìî, Áîãà Ñèíà áëàãîñëîâèìî, Áîãó Äóõîâi Ñâÿòîìó ïîêëîíÿºìîñÿ, ùî ïðåâåëèêèìè Éîãî ùåäðîòàìè, äîïîìîãîþ i áëàãîñëîâåííÿì ìè óäîñòî¿ëèñÿ ïî÷àòè é çàêií÷èòè öi ÊÍÈÃÈ ÆÈÒIÉ ÑÂßÒÈÕ äëÿ áîãîóãîäíîãî âèïðàâëåííÿ æèòòÿ âñiõ ñèíiâ Öåðêâè ñâÿòî¿ ïðàâîñëàâíî¿. Ïðè áîãîóãîäíîìó ïðàâîñëàâíîãî öàðñòâà ïðàâëiííi ïðåñâiòëiøîãî i äåðæàâíiøîãî âåëèêîãî ïàíà íàøîãî öàðÿ i âåëèêîãî êíÿçÿ Ïåòðà Îëåêñiéîâè÷à, âñiº¿ Âåëèêî¿, Ìàëî¿ i Áiëî¿ Ðîñi¿ Ñàìîäåðæöÿ, ïðè áëàãîðîäíiøîìó ïàíîâi íàøîìó öàðåâè÷i i âåëèêîìó êíÿçåâi Îëåêñiþ Ïåòðîâè÷i, ïðè òîìó, õòî òðèìຠáîãîíàòõíåííî i òðóäîëþáíî ïðåñòîë ìèòðîïîëi¿ Êè¿âñüêî¿, Ãàëèöüêî¿ i âñiº¿ Ìàëî¿ Ðîñi¿ ÿñíî ó Áîçi ïðåîñâÿùåííîìó êèð Âàðëààìîâi ßñèíñüêîìó, çà ùàñëèâîãî âëàäàðþâàííÿ éîãî öàðñüêî¿ ïðåñâiòëî¿ âåëè÷íîñòè îáîõ áåðåãiâ Äíiïðà Âiéñüêà çàïîðiçüêîãî ãåòüìàíà i êàâàëåðà ñëàâíîãî ÷èíó ñâÿòîãî àïîñòîëà Àíäðiÿ ÿñíîâåëüìîæíîãî éîãî ìèëîñòè ïàíà Iâàíà Ñòåôàíîâè÷à Ìàçåïè â ðiê âiä ñòâîðåííÿ ñâiòó 7213-é, âiä Âîïëî÷åííÿ æ Áîãà Ñëîâà 1705-é, iíäèêòà 13-ãî, ìiñÿöÿ ëèïíÿ â 13-é äåíü.
Çì³ñò Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 1-èé äåíü Âèíåñåííÿ ×åñíîãî i Æèâîòâîðíîãî Õðåñòà Ãîñïîäíüîãî ............................5 Ó òîé ñàìèé äåíü còðàæäàííÿ ñâÿòèõ ñòàðîçàâiòíèõ ìó÷åíèêiâ: ªëåàçàðà-ñâÿùåíèêà, i ñiìîõ áðàòiâ ïî êðîâi, íàçâàíèõ Ìàêàâåÿìè, i ìàòåði ¿õíüî¿ Ñîëîìîíi¿, é iíøèõ áàãàòüîõ ...........................8 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 2-èé äåíü Ïåðåíåñåííÿ ÷åñíèõ ìîùåé ñâÿòîãî ïåðâîìó÷åíèêà àðõèäèÿêîíà Ñòåôàíà ....................................................................................20 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 3-èé äåíü Ïàì’ÿòü ïðåïîäîáíèõ îòöiâ Iñàêiÿ, Äàëìàòà i Ôàâñòà .................................30 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ïðåïîäîáíîãî Êîçìè, ñêîïöÿ-âiäëþäíèêà..........................................................................................31 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àíòîíiÿ Ðèìëÿíèíà, òîãî, ùî ó Âåëèêîìó Íîâãîðîäi ..............................33 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 4-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòèõ ñåìè þíàêiâ â Eôåñi...............................................................40 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 5-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ìó÷åíèêà ªâñèãíiÿ................................................................52 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Ôàâiÿ, ïàïè ðèìñüêîãî ...............................................................................................53 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº i ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Ïîíòiÿ Ðèìëÿíèíà ..........................................................................................56 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 6-èé äåíü Ñèíàêñàð íà Ïðåîáðàæåííÿ Ãîñïîäíº............................................................69 Ñëîâî íà Ïðåîáðàæåííÿ Ãîñïîäíº ..................................................................72 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 7-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ïðåïîäîáíîìó÷åíèêà Äîìåòiÿ Ïåðñà i äâîõ éîãî ó÷íiâ ............................................................................................82 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Ìàðèíà Âî¿íà é Àñòåðiÿ Ñèíêëiòèêà ...........................................................83 Ó òîé ñàìèé äåíü ïåðåñòàâëåííÿ ïðåïîäîáíîãî Îðà ×îðíîðèçöÿ .............85 Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Ïèìèíà Áàãàòîñòðàæäàëüíîãî ............88 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 8-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî îòöÿ íàøîãî Eìiëiÿíà Iñïîâiäíèêà, ºïèñêîïà Êèçèöüêîãî .....................................................................................95
Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî Ìèðîíà ×óäîòâîðöÿ, ºïèñêîïà Êðèòñüêîãî .....................................................................................95 Ó òîé ñàìèé äåíü ïðàçíèê Ïðå÷èñòî¿ Äiâè Áîãîðîäèöi ç íàãîäè ÿâëåííÿ ¿¿ ïðå÷èñòî¿ ÷óäîòâîðíî¿ iêîíè, íàçâàíî¿ Òîëçüêîþ, ïîáëèçó ãðàäà ßðîñëàâëÿ, ùî ó Âåëèêîðîñi¿ ...............................................97 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 9-èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî àïîñòîëà Ìàòiÿ ............................................................101 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Þëiÿíà, Ìàðêiÿíà é iíøèõ, ùî ç íèìè çà ñâÿòi iêîíè ïîñòðàæäàëè ...................107 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 10-èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Ëàâðåíòiÿ-àðõèäèÿêîíà, Ñèêñòà-ïàïè é iíøèõ ç íèìè ......................................................................110 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 11-èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ìó÷åíèêà ªâïåëà-äèÿêîíà .........................................120 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòî¿ ìó÷åíèöi Ñóñàííè-äiâè é iíøèõ ìó÷åíèêiâ ç íåþ..............................................................................123 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ïðåïîäîáíèõ îòöiâ íàøèõ Òåîäîðà i Âàñèëiÿ Ïå÷åðñüêèõ ....................................................................134 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 12-èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Àíiêèòà i Ôîòiÿ i áàãàòüîõ ç íèìè ..........144 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Îëåêñàíäðà, ºïèñêîïà Êîìàíñüêîãî .................................................................................147 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 13-èé äåíü Ïåðåíåñåííÿ ÷åñíèõ ìîùåé ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Ìàêñèìà Iñïîâiäíèêà ...................................................................................151 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Iïîëèòà i òèõ, ùî ç íèì ..............................................................................................151 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 14-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ïðîðîêà Ìiõåÿ .....................................................................155 Ó òîé ñàìèé äåíü îñâÿ÷åííÿ ÷óäîòâîðíî¿ öåðêâè Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèöi, ÷åñíîãî ¿¿ Óñïåííÿ, ùî â îáèòåëi Ïå÷åðñüêié Êè¿âñüêié ............................................................161 Ó òîé ñàìèé äåíü ïåðåíåñåííÿ ÷åñíèõ ìîùåé ïðåïîäîáíîãî é áîãîíîñíîãî îòöÿ íàøîãî Òåîäîñiÿ Ïå÷åðñüêîãî .................................176 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 15-èé äåíü Óñïåííÿ Ïðåñâÿòî¿ Âëàäè÷èöi íàøî¿ Áîãîðîäèöi i Ïðèñíîäiâè Ìàði¿ ....186 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 16-èé äåíü Ïîâiñòü ïðî íåðóêîòâîðíèé îáðàç Ãîñïîäà íàøîãî Iñóñà Õðèñòà i ïðî ïåðåíåñåííÿ éîãî ç Eäåñó äî Öàðãîðîäà .................213
Ñëîâî ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Éîàíà Äàìàñêèíà ïðî ïîêëîíiííÿ ñâÿòèì iêîíàì ...................................................................219 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Äiîìèäà Ëiêàðÿ ..................221 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 17-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Ìèðîíà-ïðåñâiòåðà ...........................................223 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Ïàòðîêëà .....................224 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àëèìïiÿ, iêîíîïèñöÿ Ïå÷åðñüêîãî ..............................................................................229 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 18-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Ôëîðà òà Ëàâðà ................................................237 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Eìiëiÿíà-ºïèñêîïà i òèõ, ùî ç íèì.............................................................239 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ â 19-èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Àíäðiÿ Ñòðàòèëàòà i òèõ, ùî ç íèì ........246 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 20-èé äåíü Æèòiº ñâÿòîãî ïðîðîêà Ñàìó¿ëà ....................................................................254 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 21-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî àïîñòîëà Òàäåÿ, iç ñiìäåñÿòüîõ àïîñòîëiâ .......................271 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòî¿ ìó÷åíèöi Âàñè i äiòåé ¿¿: Òåîãíiÿ, Àãàïiÿ òà Ïiñòà ..............................................................................275 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Àâðàìiÿ Ñìîëåíñüêîãî .................................................................................276 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 22-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Àãàòîíiêà, Çîòèêà, Òåîïðåïiÿ, Àêèíäiíà, Ñåâåðiÿíà é iíøèõ ç íèìè .........................................................286 Ñòðàæäàííÿ ñâÿòî¿ ìó÷åíèöi ªâëàëi¿-äiâè ....................................................286 Ó òîé ñàìèé äåíü ïîâiñòü ïðî ÷óäîòâîðíó iêîíó Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèöi, ÿêó íàçèâàþòü Ãðóçèíñüêîþ ..............................291 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 23-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ìó÷åíèêà Ëóïà ....................................................................294 Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Iðèíåÿ, ºïèñêîïà Ëóãäóíñüêîãî ................................................................................295 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî îòöÿ íàøîãî Êàëèíèêà, ïàòðiÿðõà Öàðãîðîäñüêîãî .........................................................................296 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ïðåïîäîáíèõ îòöiâ ªâòèõiÿ i Ôëîðåíòiÿ ...........299 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 24-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà ªâòèõiÿ, àïîñòîëà ç ìåíøèõ .............303 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòî¿ ìó÷åíèöi Ñiðè, äiâ÷èíè ïåðñüêî¿, ÿêà ðîäè÷êîþ áóëà ñâÿòî¿ Ìàði¿ Ãîëèíäóõè .............305
Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 25-èé äåíü Ïåðåíåñåííÿ ÷åñíèõ ìîùåé ñâÿòîãî àïîñòîëà Âàðòîëîìåÿ ç Ëiïàðñüêîãî îñòðîâàà äî Âåíåâåíòà-ãðàäà .............................................320 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ñâÿòîãî àïîñòîëà Òèòà, îäíîãî iç ñiìäåñÿòüîõ ...................................................................................322 Ïàì’ÿòü ñâÿòèõ iñïîâiäíèêiâ Õðèñòîâèõ â Eäåñi, ÿêi âiä àãàðÿí ãîíiííÿ âèòåðïiëè ................................................................327 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 26èé äåíü Ñòðàæäàííÿ ñâÿòèõ ìó÷åíèêiâ Àäðiÿíà i Íàòàëi¿ i òèõ, ùî ç íèìè ..........332 Ó òîé ñàìèé äåíü ïðàçíèê Ïðå÷èñòî¿ Äiâè Áîãîðîäèöi çàäëÿ ïåðåíåñåííÿ ÷åñíî¿ ¿¿ ÷óäîòâîðíî¿ iêîíè iç ãðàäà Âîëîäèìèðà âåëèêîðîñiéñüêîãî äî öàðþþ÷îãî ãðàäà Ìîñêâè, i çàäëÿ ÷óäåñ, ÿêèìè iç çåìëi Ðóñüêî¿ áóëè ïðîãíàíi àãàðÿíè ................348 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 27-èé äåíü Æèòie ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Ïèìèíà Âåëèêîãî ................................351 Ïðî äðóãîãî ïðåïîäîáíîãî Ïèìèíà ..............................................................361 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 28-èé äåíü Æèòiº ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Ìîéñåÿ Ìóðèíà ...................................363 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 29-èé äåíü Ñèíàêñàð íà Óñiêíîâåííÿ ÷åñíî¿ ãîëîâè ñâÿòîãî ñëàâíîãî Ïðîðîêà, Ïðåäòå÷i é Õðåñòèòåëÿ Ãîñïîäíüîãî Éîàíà ...........................371 Íà òîé ñàìèé äåíü Óñiêíîâgííÿ ÷åñíî¿ ãîëîâè ñâÿòîãî Éîàíà Ïðåäòå÷i. Ñëîâî ñâÿòîãî îòöÿ íàøîãî Éîàíà Çëàòîóñòîãî .......................................................................................375 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 30-èé äåíü Ïàì’ÿòü ñâÿòèõ îòöiâ íàøèõ Îëåêñàíäðà, Éîàíà òà Ïàâëà, ïàòðiÿðõiâ öàðãîðîäñüêèõ ............................................................................382 Ó òîé ñàìèé äåíü ïàì’ÿòü ïðåïîäîáíîãî îòöÿ íàøîãî Õðèñòîôîðà........390 Ìiñÿöÿ ñåðïíÿ ó 31-èé äåíü Ïîêëàäåííÿ ÷åñíîãî ïîÿñà Ïðå÷èñòî¿ Äiâè Áîãîðîäèöi ............................393 Ó òîé ñàìèé äåíü æèòiº ñâÿòîãî îòöÿ íàøîãî Ãåííàäiÿ, ïàòðiÿðõà Öàðãîðîäñüêîãî ..........................................................................394 Ó òîé ñàìèé äåíü ñòðàæäàííÿ ñâÿòîãî ñâÿùåíîìó÷åíèêà Êèïðiÿíà, ºïèñêîïà Êàðòàãåíñüêîãî ..........................................................397
Äìèòðî Òóïòàëî
Æèò³ÿ Ñâÿòèõ Òîì XI² Ñgðïgíü
Ëiòåðàòóðíèé ðåäàêòîð Ãàëèíà Íàêîíå÷íà Áîãîñëîâñüêèé ðåäàêòîð Òàðàñ Øìàíüêî Âåðñòêà Þðié Ïåëåõ
Ïiäïèñàíî äî äðóêó 11.07.14. Ôîðìàò 70x100/16. Ïàïið îôñ. Îôñ. äðóê. Óì.-äðóê. àðê. 32,8. Óì. ôàðáîâiäá. 33. Îáë.-âèä. àðê. 16. ÒçΠÂèäàâíèöòâî «Ñâi÷àäî» (Ñâiäîöòâî ñåði¿ ÄÊ ¹1651 âiä 15.01.2004) 79008, ì. Ëüâiâ, à/c 808, âóë. Âèííè÷åíêà, 22. Òåë./ôàêñ: (032) 240-35-08 e-mail: post@svichado.com, url: www.svichado.com Âiääðóêîâàíî çãiäíî ç íàäàíèì îðèãiíàë-ìàêåòîì ó ÏÏ «Êîëî» (câiäîöòâî ñåðiÿ ÄÊ ¹498 âiä 20.06.2001 ð.) âóë. Áîðèñëàâñüêà, 8, ì. Äðîãîáè÷, Ëüâiâñüêà îáë., 82100